RAM
New member
Sovyetler Birliği’nin son başkanı Mihail Gorbaçov 91 yaşında ömrünü kaybetti. Yaptığı ıslahatlarla Soğuk Savaş’ı bitiren Gorbaçov, 20’nci yüzyılın en kıymetli siyasi figürlerinden bir tanesiydi.
Gorbaçov, Türkiye açısından daha epey 1995’te bakılırsavini bırakmasının akabinde yaptığı bir ziyaret sırasında ODTÜ öğrencileri tarafınca protesto edilmesi ile biliniyor. Sovyetlerin son başkanı olarak tarihe geçen Gorbaçov, sosyalist bir devlet nizamının yıkılışına yol açtığı sebebi öne sürülerek Türkiye’deki sosyalist bölümlerce eleştirilmeye devam ediliyor.
Türkiye’nin eski Moskova Büyükelçilerinden Halil Akıncı ise Sovyetler Birliği’ni dağılmasının tek başına Gorbaçov’un yapıtı olmadığını, bunun 70’lerden itibaren ülke iktisadının bozulmasıyla ortaya çıkan bir müddetç olduğunu kaydediyor.
1975-1978 içinde başkatip, 1989-1994 içinde elçi-müsteşar olarak Sovyetler’in iki farkı periyoduna ve çöküşüne yakın tanıklık eden Akıncı, 2008’de bu defa Rusya Federasyonu’na büyükelçi atanmasıyla iki farklı sistemi karşılaştırabilen bir isim.
1970’li yılların ortalarında Sovyetler Birliği’nin KGB uygulamaları üzere farklı niçinlerle diplomatlar için hayli cazip sayılmadığını ve kendisinin birinci nazaranvine istekli olarak gittiğini anlatan Akıncı, 70’li yılların ortasını “Soğuk Savaş’ın en soğuk zamanı” olarak betimliyor. Sovyetler’in o devirde bir çeşit diktatörlük sayılabileceğini fakat öteki taraftan halk için fazlaca canlı bir saklı haberleşme sistemi bulunduğunu anlatıyor.
Akıncı 70’li yılları şu biçimde aktarıyor:
“Sovyetler’in ekonomik performansı 1940’lar ya da 1950-60 ortası üzere değildi. Halkın tüketim talepleri karşılanamıyordu. Bir yandan uzaya gidiliyordu, öbür yandan yumurta kuyrukları vardı. Bunlar pek sabredilecek şeyler değildi. Halk artık tüketim istemeye başlamıştı.”
Akıncı: Gorbaçov’un hedefi sosyalizmi yıkmak değildi
Emekli Büyükelçi Akıncı, “1989’da bir daha Moskova’ya geldiğimde ise bıraktığım üzere olmadığını gördüm” diyerek, küçük çaplı da ola yapılan şovlardan ya da seçim neticelerindan değişen birtakım şeylerin olduğunun gözlemlenebildiğini, liberal bir havanın hissedilmeye başlandığını fakat Sovyet beşerinin bir daha de ürkek olduğunu belirtiyor.
1985 Mart’ında Sovyetlerin seçkinleri tarafınca Komünist Parti’nin Genel Sekreteri olarak seçilen Gorbaçov, bürokrasiyi azaltmak ve yolsuzluğu bitirmek için açıklık (glasnost) ve bir daha yapılanma (perestroyka) siyasetlerini uygulamaya koymuştu.
“Ne her şey Gorbaçov’un yapıtıydı ne de her şey Gorbaçov’un kabahatiydi” diyen Akıncı, 1970’lerden itibaren Sovyetler’in ekonomik büyümesinin durduğuna fakat askeri harcamaların kısılamadığına işaret ediyor. Akıncı kelamlarını şu biçimde sürdürüyor:
“Baktılar ki merkeziyetçilik fazlaca şeye mani oluyor, ekonomik açıdan ademi merkeziyetçiliğe gidelim dediler. Ekonomik bölgeleri vardı aslına bakarsanız, biraz daha özerk olsunlar istediler. Lakin bu hareket karşıt sonuç verdi. Yani ekonomik alanda yapılmak istenen ademi merkeziyetçilik, siyasi ademi merkeziyetçiliğe yol açtı, o da disiplini ortadan kaldırdı.”
Akıncı, “Gorbaçov’un gayesi sosyalizmi yıkmak değil, daha sağlam bir hale getirmekti” diyerek lakin sonunda sosyalizmin yıkıldığını ve Sovyetler’in dağıldığını hatırlatarak, Glasnost siyaseti ile sosyalizmin bir cazibesi olmadığının anlaşıldığını belirtiyor.
“Sovyetler Batı’nın vermediği teknolojiyi sağladı”
Peki Gorbaçov’un uyguladığı siyasetlerle Sovyetler’in dağılmasının Türkiye açısından ne üzere tesirleri oldu?
Sovyetler Birliği periyodunda Türkiye ile bağlantıların NATO üyeliği üzere farklı niçinlerle değerli görüldüğünü ve birtakım alanlarda Batı ülkelerinin vermediği süratle gelişen teknolojinin bu sayede Sovyetlerden alındığını söyleyen Akıncı, demir çelik üzere alanlardaki ağır sanayi ataklarının de Sovyetler periyodunda yapıldığını aktarıyor.
Akıncı, siyasi bakımdan da Sovyetler’in varlığının yani çift kutuplu bir dünyanın Türkiye’yi Batıya karşı biraz daha bağımsız hale getirdiğini söyleyerek, Sovyetler Birliği’nin yıkılmasıyla bu istikrarın değiştiğini ve ABD’nin tesirini tüm dünyada artırdığına dikkat çekiyor.
“Öte yandan Sovyetler’in dağılmasıyla Türk Cumhuriyetleri bağımsız oldu, bu bizim rüyamızdı” diyen Akıncı, bu cumhuriyetlerle münasebetlerin geliştirilmesi için kurulan Türk Konseyi’nin 2010-2014 içindeki devrinde başkanlık bakılırsavini üstlendi.
Sovyetler’in dağılmasının akabinde 1992 yılında başlatılan görüşmelerle kurulması kararlaştırılan Kurul, Türkiye’nin yanı sıra Türkiye ile lisan birliği olan Güney Kafkasya’da Azerbaycan, Orta Asya’da Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Kırgızistan’ı içeriyor.
Başlamış: Özal, Gorbaçov ile görüşememişti
Gorbaçov’lu yılları SSCB’de gazeteci olarak takip eden Cenk Başlamış da 1989’da gittiği vakit Sovyet idaresinin Türkiye’yle fazlaca da ilgili olmadığını aktarıyor.
“Gorbaçov birkaç sefer haricinde misyon yaptığı periyotta Türkiye’nin ismini anmadı” diyen Başlamış, periyodun cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın Moskova’ya geldiğini fakat Gorbaçov’la görüşemeden döndüğünü de aktarıyor.
Gazeteci Cenk BaşlamışFotoğraf: DW
Başlamış, Türkiye’ye olan bu temkinli bakışın TBMM’den geçmeyen 2003 Irak tezkeresine kadar devam ettiğini belirtiyor.
Gorbaçov’un nazaranvini bırakmasının akabinde Türkiye ile daha yakın ilgiler kurmayı tercih ettiğini söyleyen Başlamış, bir dizi konferans için 1990’ların ikinci yarısında Türkiye’ye geldiğini anımsatıyor.
Gorbaçov, 2015 yılında Anadolu Ajansı’na yaptığı açıklamada Türkiye-Rusya içindeki ilgilerin geliştirilmesi gerektiğini söylerken, Türkiye’ye bakışını şu sözlerle aktarıyor:
“SSCB Komünist Partisi Stavropol Kent Komitesi Sekreteri olduğum periyotta Türkler, Stavropol’de bir binayı restore ediyorlardı. Onların ortaya koyduğu iş beni epey şaşırtmıştı, epeyce uygun inşaatçı ve ustalardı. çabucak sonrasında biroldukça iş yaptılar. Onlarla sıkı arkadaşlık kurduk. Birfazlaca sefer Türkiye’de bulundum. Türkler fazlaca sıcak bir millet, kimi eksiklikleri var ancak kimin yok ki.”
Gorbaçov, Türkiye açısından daha epey 1995’te bakılırsavini bırakmasının akabinde yaptığı bir ziyaret sırasında ODTÜ öğrencileri tarafınca protesto edilmesi ile biliniyor. Sovyetlerin son başkanı olarak tarihe geçen Gorbaçov, sosyalist bir devlet nizamının yıkılışına yol açtığı sebebi öne sürülerek Türkiye’deki sosyalist bölümlerce eleştirilmeye devam ediliyor.
Türkiye’nin eski Moskova Büyükelçilerinden Halil Akıncı ise Sovyetler Birliği’ni dağılmasının tek başına Gorbaçov’un yapıtı olmadığını, bunun 70’lerden itibaren ülke iktisadının bozulmasıyla ortaya çıkan bir müddetç olduğunu kaydediyor.
1975-1978 içinde başkatip, 1989-1994 içinde elçi-müsteşar olarak Sovyetler’in iki farkı periyoduna ve çöküşüne yakın tanıklık eden Akıncı, 2008’de bu defa Rusya Federasyonu’na büyükelçi atanmasıyla iki farklı sistemi karşılaştırabilen bir isim.
1970’li yılların ortalarında Sovyetler Birliği’nin KGB uygulamaları üzere farklı niçinlerle diplomatlar için hayli cazip sayılmadığını ve kendisinin birinci nazaranvine istekli olarak gittiğini anlatan Akıncı, 70’li yılların ortasını “Soğuk Savaş’ın en soğuk zamanı” olarak betimliyor. Sovyetler’in o devirde bir çeşit diktatörlük sayılabileceğini fakat öteki taraftan halk için fazlaca canlı bir saklı haberleşme sistemi bulunduğunu anlatıyor.
Akıncı 70’li yılları şu biçimde aktarıyor:
“Sovyetler’in ekonomik performansı 1940’lar ya da 1950-60 ortası üzere değildi. Halkın tüketim talepleri karşılanamıyordu. Bir yandan uzaya gidiliyordu, öbür yandan yumurta kuyrukları vardı. Bunlar pek sabredilecek şeyler değildi. Halk artık tüketim istemeye başlamıştı.”
Akıncı: Gorbaçov’un hedefi sosyalizmi yıkmak değildi
Emekli Büyükelçi Akıncı, “1989’da bir daha Moskova’ya geldiğimde ise bıraktığım üzere olmadığını gördüm” diyerek, küçük çaplı da ola yapılan şovlardan ya da seçim neticelerindan değişen birtakım şeylerin olduğunun gözlemlenebildiğini, liberal bir havanın hissedilmeye başlandığını fakat Sovyet beşerinin bir daha de ürkek olduğunu belirtiyor.
1985 Mart’ında Sovyetlerin seçkinleri tarafınca Komünist Parti’nin Genel Sekreteri olarak seçilen Gorbaçov, bürokrasiyi azaltmak ve yolsuzluğu bitirmek için açıklık (glasnost) ve bir daha yapılanma (perestroyka) siyasetlerini uygulamaya koymuştu.
“Ne her şey Gorbaçov’un yapıtıydı ne de her şey Gorbaçov’un kabahatiydi” diyen Akıncı, 1970’lerden itibaren Sovyetler’in ekonomik büyümesinin durduğuna fakat askeri harcamaların kısılamadığına işaret ediyor. Akıncı kelamlarını şu biçimde sürdürüyor:
“Baktılar ki merkeziyetçilik fazlaca şeye mani oluyor, ekonomik açıdan ademi merkeziyetçiliğe gidelim dediler. Ekonomik bölgeleri vardı aslına bakarsanız, biraz daha özerk olsunlar istediler. Lakin bu hareket karşıt sonuç verdi. Yani ekonomik alanda yapılmak istenen ademi merkeziyetçilik, siyasi ademi merkeziyetçiliğe yol açtı, o da disiplini ortadan kaldırdı.”
Akıncı, “Gorbaçov’un gayesi sosyalizmi yıkmak değil, daha sağlam bir hale getirmekti” diyerek lakin sonunda sosyalizmin yıkıldığını ve Sovyetler’in dağıldığını hatırlatarak, Glasnost siyaseti ile sosyalizmin bir cazibesi olmadığının anlaşıldığını belirtiyor.
“Sovyetler Batı’nın vermediği teknolojiyi sağladı”
Peki Gorbaçov’un uyguladığı siyasetlerle Sovyetler’in dağılmasının Türkiye açısından ne üzere tesirleri oldu?
Sovyetler Birliği periyodunda Türkiye ile bağlantıların NATO üyeliği üzere farklı niçinlerle değerli görüldüğünü ve birtakım alanlarda Batı ülkelerinin vermediği süratle gelişen teknolojinin bu sayede Sovyetlerden alındığını söyleyen Akıncı, demir çelik üzere alanlardaki ağır sanayi ataklarının de Sovyetler periyodunda yapıldığını aktarıyor.
Akıncı, siyasi bakımdan da Sovyetler’in varlığının yani çift kutuplu bir dünyanın Türkiye’yi Batıya karşı biraz daha bağımsız hale getirdiğini söyleyerek, Sovyetler Birliği’nin yıkılmasıyla bu istikrarın değiştiğini ve ABD’nin tesirini tüm dünyada artırdığına dikkat çekiyor.
“Öte yandan Sovyetler’in dağılmasıyla Türk Cumhuriyetleri bağımsız oldu, bu bizim rüyamızdı” diyen Akıncı, bu cumhuriyetlerle münasebetlerin geliştirilmesi için kurulan Türk Konseyi’nin 2010-2014 içindeki devrinde başkanlık bakılırsavini üstlendi.
Sovyetler’in dağılmasının akabinde 1992 yılında başlatılan görüşmelerle kurulması kararlaştırılan Kurul, Türkiye’nin yanı sıra Türkiye ile lisan birliği olan Güney Kafkasya’da Azerbaycan, Orta Asya’da Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Kırgızistan’ı içeriyor.
Başlamış: Özal, Gorbaçov ile görüşememişti
Gorbaçov’lu yılları SSCB’de gazeteci olarak takip eden Cenk Başlamış da 1989’da gittiği vakit Sovyet idaresinin Türkiye’yle fazlaca da ilgili olmadığını aktarıyor.
“Gorbaçov birkaç sefer haricinde misyon yaptığı periyotta Türkiye’nin ismini anmadı” diyen Başlamış, periyodun cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın Moskova’ya geldiğini fakat Gorbaçov’la görüşemeden döndüğünü de aktarıyor.
Gazeteci Cenk BaşlamışFotoğraf: DW
Başlamış, Türkiye’ye olan bu temkinli bakışın TBMM’den geçmeyen 2003 Irak tezkeresine kadar devam ettiğini belirtiyor.
Gorbaçov’un nazaranvini bırakmasının akabinde Türkiye ile daha yakın ilgiler kurmayı tercih ettiğini söyleyen Başlamış, bir dizi konferans için 1990’ların ikinci yarısında Türkiye’ye geldiğini anımsatıyor.
Gorbaçov, 2015 yılında Anadolu Ajansı’na yaptığı açıklamada Türkiye-Rusya içindeki ilgilerin geliştirilmesi gerektiğini söylerken, Türkiye’ye bakışını şu sözlerle aktarıyor:
“SSCB Komünist Partisi Stavropol Kent Komitesi Sekreteri olduğum periyotta Türkler, Stavropol’de bir binayı restore ediyorlardı. Onların ortaya koyduğu iş beni epey şaşırtmıştı, epeyce uygun inşaatçı ve ustalardı. çabucak sonrasında biroldukça iş yaptılar. Onlarla sıkı arkadaşlık kurduk. Birfazlaca sefer Türkiye’de bulundum. Türkler fazlaca sıcak bir millet, kimi eksiklikleri var ancak kimin yok ki.”