RAM
New member
İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyelikleri için Türkiye’den beklenen onaya dair süreç son gelişmelerle olumsuz etkilendi. Üç ülke içindeki sistemin Şubat toplantısı iptal edilirken, iki ülkenin İttifak’a iştirakine onayın Türkiye’deki seçimdilk evvel gelmesine hayli ihtimal verilmiyor.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin akabinde tarihten gelen Rusya’ya yönelik tehdit algıları en üst düzeye çıkan İsveç ve Finlandiya NATO’ya üyelik için başvurmuştu. Lakin iki ülkenin NATO üyeliği için şu an Macaristan ve Türkiye’nin onayı eksik durumda. Macaristan’ın önümüzdeki haftalarda onay sürecini tamamlaması beklenirken Türkiye ise bilhassa İsveç’ten “terörle mücadele” alanında kimi taleplerinin karşılanmasını koşul koşmuştu.
Türkiye, İsveç ve Finlandiya içinde üçlü bir düzenek kurulurken, İsveç Ankara’nın taleplerini karşılamaya yönelik kimi adımlar atmış fakat bunlar kâfi bulunmamıştı. Son olarak İslam ve göç zıddı çok sağcı Sıkı Taraf partisinin önderi Rasmus Paludan’ın Türkiye’nin İsveç’teki büyükelçilik binası önünde Kur’an-ı Kerim yakması Ankara tarafınca sert reaksiyonla karşılanmış ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan dünkü konuşmasında “İsveç bizden NATO takviyesi beklemesin” demişti.
Son günlerde yaşanan gelişmelerin akabinde üç ülke içindeki ortak sistemin evvel süresiz ertelendiği bilgisi verilirken, akabinde toplantıların “ileri bir tarihe ertelendiği” açıklandı.
Ancak Ankara’nın talebiyle bu toplantının ertelendiğinin duyurulmasından evvel Finlandiya Dışişleri Bakanı Pekka Haavisto dün sabah saatlerinde yaptığı açıklamada ülkesinin NATO’ya İsveç olmadan katılması seçeneğini değerlendirmesi gerektiğini söz ederek, üçlü görüşmelerde bir molaya muhtaçlık olduğunu belirtmişti.
Bu basamakta görüşmelere nasıl ve ne vakit devam edileceği, iki ülkenin birlikte mi yoksa farklı ayrı mı üye olacakları ve seçimlerdilk evvel Türkiye’nin onayının gelip gelmeyeceğine ait epey sayıda soru işareti bulunuyor.
Seçimdilk evvel onay güç görünüyor
Sürece dair gelinen noktada Türkiye’nin onayı seçimdilk evvel vermesinin zorluğuna dikkat çekilerek, iktidarın bu mevzuyu seçmenleri etkilemek için sonuna kadar kullanmak isteyeceği belirtiliyor.
Stockholm Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Enstitüsü lideri Paul Levin, TBMM’nin NATO genişlemesini seçimlerdilk evvel onaylama bahtının artık “yok denecek kadar az” olduğunu düşünen isimlerden.
Stockholm Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Enstitüsü lideri Paul LevinFotoğraf: Eva Dalin/Stockholm University
“Üçlü sistemin toplantılarını iptal etme sonucuyla ilgili son haberler doğruysa, bu sürecin şimdilik meyyit olduğu manasına gelir” diyen Levin, kelamlarını şöyleki sürdürüyor:
“Erdoğan bir muahededen değil de bir arbededen daha epeyce yarar sağlayacağına karar vermiş görünüyor. En azından seçimler daha sonrasına kadar bu değişmeyecek.”
Levin, İsveç ve Finlandiya hükümetlerinin artık süratli bir onayı zorlamak yerine sürecin büsbütün raydan çıkmasını engellemeye odaklanmış olabileceklerini söyleyerek, şu anda ortadaki en uygun senaryonun Türkiye’de Mayıs ayında yapılacak seçimden daha sonra fakat Temmuz ayındaki NATO zirvesindilk evvel bir onayın gerçekleşmesi olduğunu belirtiyor.
Türkiye’nin eski Stockholm Büyükelçisi Selim KuneralpFotoğraf: privat
Türkiye’nin eski Stockholm Büyükelçisi Selim Kuneralp de Mayıs’taki bir seçim öncesinde onayın gelmesinin sıkıntı olduğunu belirterek, iki ülke açısından NATO üyeliğinin bu etapta bir aciliyet olmadığına dikkat çekiyor. Kuneralp, Ukrayna savaşı ile NATO genişlemesi içindeki ilgiye dair son durumu şöyleki açıklıyor:
“İsveç ve Finlandiya NATO’ya girmek için müracaat ettiklerinde Rusya’nın Ukrayna’daki durumu şimdikine nazaran epeyce daha kuvvetliydü. Tüm Avrupa’da yalnızca Ukrayna ile sonlu kalmayacağına dair önemli bir kaygı vardı. Lakin artık durum pek o denli değil. Rusya’nın Ukrayna’yı pek ele geçiremediği belirli, geçiremeyeceği de. Hatta bilakis Ukrayna karşı taarruza geçecek üzere.”
Kuneralp ayrıyeten iki ülkenin de aslında fiilen NATO ortasında üzere olduğunu da söyleyerek, NATO Genel Sekreteri’nin İttifak’ın 5. hususunun bu iki ülke için de uygulanacağına dair kelamlarını hatırlatıyor.
Üç ülke içindeki düzeneğin ertelenmesinin tahminen diplomatik açıdan şu anda daha mantıklı olduğunu belirten Kuneralp, “Çünkü NATO kamuoyunda iki ülkenin Türkiye’ye karşı yükümlülüklerini yerine getirdiği görüşü var. Bu durumda toplantının ertelenmesini istemek fazlaca mantıksız değil. Zira görüşmede bir daha tıpkı şeyler söylenecekti, bunu yapmaktansa ertelemek tahminen daha iyi” yorumu yapıyor.
İsveç’teki çok kümelerin etkisi
Süreci etkileyen ögeler içinde Türkiye’deki seçimler kadar İsveç’te NATO üyeliğini istemeyen kesitler ile çok kümelerin tesiri de bulunuyor.
Levin, bir süre öncesine kadar aslında müzakerelerin olumlu gittiğine ve uygun bir kimya yakalandığına işaret ederek, atmosferin değişmesi ile ilgili şöyleki konuşuyor:
“Bir yanda Türkiye’deki seçim siyaseti öteki yanda İsveç’teki üyelik istemeyen ya da Türkiye’yi eleştiren çok sol ve çok sağ kümeler ve onların provokasyon teşebbüslerinden oluşan birleşim, bu süreci zorlaştırdı. Ben en azından seçimlere kadar bu sürecin bu biçimde devam edeceğini düşünüyorum.”
Akademik ömrünü İsveç’te sürdüren Siyaset Bilimci Emrah Gülsunar da Kur’an yakılması hadisesinin İsveç’te fazlaca büyük bir gündem olmadığını, zira bunu yapan siyasetçinin bunu daha evvel bir hayli defa yaptığını söyleyerek, bu sefer Türkiye Büyükelçiliği önünde yapmasının olaya farklı bir boyut kattığını belirtiyor.
Gülsünar, İsveç kamuoyunda son periyotta “Türkiye’ye bu kadar epeyce taviz verilmesinin yanlış olduğu” tarafındaki niyetin güçlenmeye başladığını belirterek, son seçimler daha sonrasında kurulan merkez sağ hükümete dışardan takviye olan göçmen aykırısı sağcı partinin de bu görüşü seslendirmekte olduğunu söylüyor.
Muhalefetteki sol partilerin İsveç hükümetine Türkiye’ye verilen ödünlerle ilgili sert tenkitler yönelttiğini söz eden Gülsunar, “Bugüne kadar aslına bakarsan Rusya’ya karşı hissedilen bir tehdit algısı vardı. Şu anda ise ‘Rusya’ya boyun eğmemek için NATO’ya üye olmak istiyoruz ancak bu kere de Türkiye’ye epey taviz veriyoruz’ diye düşünülmeye başlandı” diyor.
Türkiye’ye bakış nasıl etkileniyor?
Peki NATO genişlemesini bloke eden tek ülke olarak kalmak Türkiye açısından nasıl bir tesir doğurabilir?
Deneyimli diplomat Kuneralp Ankara’nın gerekli onayı seçimden daha sonra, yeni seçilecek Meclis’in toplanma durumuna göre en geç sonbaharda vereceği ve sorunu epeyce uzatmayacağı görüşünde.
Kuneralp, Türkiye’nin daha evvel eski Danimarka Başbakanı Anders Fogh Rasmussen’in NATO genel sekreterliğine atanmasını veto ettiğini fakat müzakerelerin akabinde ittifakın siyasi ve askeri yapısı ortasında birtakım durumlar elde etme karşılığında Rasmussen’in genel sekreterliğine onay verildiğini hatırlatıyor.
Levin de Erdoğan’ın 2017’de referandum öncesinde Hollanda ile de benzeri bir müddetç yaşadığını fakat referandum daha sonrasında bağlantıların olağana döndüğünü anımsatarak, “Belki de İsveç için de gibisi mümkün olabilir. Fakat benim endişem hasarın bu sefer daha uzun periyodik olması” yorumu yapıyor.
Son periyoda kadar Türkiye’nin İttifak üyelerine yalnızca güvenlik çıkarları niçiniyle talepte bulunduğuna yönelik algı bulunduğunu belirten Levin, lakin marjinal bir sağcı tarafınca birden fazla İsveçlinin de yanlış bulduğu Kur’an yakılması teşebbüsünün NATO ile ilgisi bulunmadığına işaret ediyor.
Levin, kelamlarını şöyleki sürdürüyor:
“bir fazlaca müttefik tarafınca bu olaya verilen reaksiyon bir seçim taktiği olarak görülüyor ve Erdoğan’ın iç siyasi gündemini NATO için stratejik açıdan kıymetli bir gelişimin önüne koyduğu manasına geliyor.”
bir fazlaca şeyin Mayıs seçimlerinin kararına bağlı olduğunu söyleyen Levin, Erdoğan’ın iktidarda kalması durumunda müttefiklerin Türkiye’yi ikna için üzerlerine düşeni yapmaya çalışması gerekeceğini belirtiyor.
“Bunun için göz önünde olmayan sopalar ve kamuoyuna açık havuçlar gerekebilir” diyen Levin, Türkiye’nin genişlemeyi seçimden daha sonra da engellemeye devam etmesi durumunda ise Türkiye-NATO bağlarında daha önemli bir kriz riskinin oluşacağını kaydediyor.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin akabinde tarihten gelen Rusya’ya yönelik tehdit algıları en üst düzeye çıkan İsveç ve Finlandiya NATO’ya üyelik için başvurmuştu. Lakin iki ülkenin NATO üyeliği için şu an Macaristan ve Türkiye’nin onayı eksik durumda. Macaristan’ın önümüzdeki haftalarda onay sürecini tamamlaması beklenirken Türkiye ise bilhassa İsveç’ten “terörle mücadele” alanında kimi taleplerinin karşılanmasını koşul koşmuştu.
Türkiye, İsveç ve Finlandiya içinde üçlü bir düzenek kurulurken, İsveç Ankara’nın taleplerini karşılamaya yönelik kimi adımlar atmış fakat bunlar kâfi bulunmamıştı. Son olarak İslam ve göç zıddı çok sağcı Sıkı Taraf partisinin önderi Rasmus Paludan’ın Türkiye’nin İsveç’teki büyükelçilik binası önünde Kur’an-ı Kerim yakması Ankara tarafınca sert reaksiyonla karşılanmış ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan dünkü konuşmasında “İsveç bizden NATO takviyesi beklemesin” demişti.
Son günlerde yaşanan gelişmelerin akabinde üç ülke içindeki ortak sistemin evvel süresiz ertelendiği bilgisi verilirken, akabinde toplantıların “ileri bir tarihe ertelendiği” açıklandı.
Ancak Ankara’nın talebiyle bu toplantının ertelendiğinin duyurulmasından evvel Finlandiya Dışişleri Bakanı Pekka Haavisto dün sabah saatlerinde yaptığı açıklamada ülkesinin NATO’ya İsveç olmadan katılması seçeneğini değerlendirmesi gerektiğini söz ederek, üçlü görüşmelerde bir molaya muhtaçlık olduğunu belirtmişti.
Bu basamakta görüşmelere nasıl ve ne vakit devam edileceği, iki ülkenin birlikte mi yoksa farklı ayrı mı üye olacakları ve seçimlerdilk evvel Türkiye’nin onayının gelip gelmeyeceğine ait epey sayıda soru işareti bulunuyor.
Seçimdilk evvel onay güç görünüyor
Sürece dair gelinen noktada Türkiye’nin onayı seçimdilk evvel vermesinin zorluğuna dikkat çekilerek, iktidarın bu mevzuyu seçmenleri etkilemek için sonuna kadar kullanmak isteyeceği belirtiliyor.
Stockholm Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Enstitüsü lideri Paul Levin, TBMM’nin NATO genişlemesini seçimlerdilk evvel onaylama bahtının artık “yok denecek kadar az” olduğunu düşünen isimlerden.
Stockholm Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Enstitüsü lideri Paul LevinFotoğraf: Eva Dalin/Stockholm University
“Üçlü sistemin toplantılarını iptal etme sonucuyla ilgili son haberler doğruysa, bu sürecin şimdilik meyyit olduğu manasına gelir” diyen Levin, kelamlarını şöyleki sürdürüyor:
“Erdoğan bir muahededen değil de bir arbededen daha epeyce yarar sağlayacağına karar vermiş görünüyor. En azından seçimler daha sonrasına kadar bu değişmeyecek.”
Levin, İsveç ve Finlandiya hükümetlerinin artık süratli bir onayı zorlamak yerine sürecin büsbütün raydan çıkmasını engellemeye odaklanmış olabileceklerini söyleyerek, şu anda ortadaki en uygun senaryonun Türkiye’de Mayıs ayında yapılacak seçimden daha sonra fakat Temmuz ayındaki NATO zirvesindilk evvel bir onayın gerçekleşmesi olduğunu belirtiyor.
Türkiye’nin eski Stockholm Büyükelçisi Selim KuneralpFotoğraf: privat
Türkiye’nin eski Stockholm Büyükelçisi Selim Kuneralp de Mayıs’taki bir seçim öncesinde onayın gelmesinin sıkıntı olduğunu belirterek, iki ülke açısından NATO üyeliğinin bu etapta bir aciliyet olmadığına dikkat çekiyor. Kuneralp, Ukrayna savaşı ile NATO genişlemesi içindeki ilgiye dair son durumu şöyleki açıklıyor:
“İsveç ve Finlandiya NATO’ya girmek için müracaat ettiklerinde Rusya’nın Ukrayna’daki durumu şimdikine nazaran epeyce daha kuvvetliydü. Tüm Avrupa’da yalnızca Ukrayna ile sonlu kalmayacağına dair önemli bir kaygı vardı. Lakin artık durum pek o denli değil. Rusya’nın Ukrayna’yı pek ele geçiremediği belirli, geçiremeyeceği de. Hatta bilakis Ukrayna karşı taarruza geçecek üzere.”
Kuneralp ayrıyeten iki ülkenin de aslında fiilen NATO ortasında üzere olduğunu da söyleyerek, NATO Genel Sekreteri’nin İttifak’ın 5. hususunun bu iki ülke için de uygulanacağına dair kelamlarını hatırlatıyor.
Üç ülke içindeki düzeneğin ertelenmesinin tahminen diplomatik açıdan şu anda daha mantıklı olduğunu belirten Kuneralp, “Çünkü NATO kamuoyunda iki ülkenin Türkiye’ye karşı yükümlülüklerini yerine getirdiği görüşü var. Bu durumda toplantının ertelenmesini istemek fazlaca mantıksız değil. Zira görüşmede bir daha tıpkı şeyler söylenecekti, bunu yapmaktansa ertelemek tahminen daha iyi” yorumu yapıyor.
İsveç’teki çok kümelerin etkisi
Süreci etkileyen ögeler içinde Türkiye’deki seçimler kadar İsveç’te NATO üyeliğini istemeyen kesitler ile çok kümelerin tesiri de bulunuyor.
Levin, bir süre öncesine kadar aslında müzakerelerin olumlu gittiğine ve uygun bir kimya yakalandığına işaret ederek, atmosferin değişmesi ile ilgili şöyleki konuşuyor:
“Bir yanda Türkiye’deki seçim siyaseti öteki yanda İsveç’teki üyelik istemeyen ya da Türkiye’yi eleştiren çok sol ve çok sağ kümeler ve onların provokasyon teşebbüslerinden oluşan birleşim, bu süreci zorlaştırdı. Ben en azından seçimlere kadar bu sürecin bu biçimde devam edeceğini düşünüyorum.”
Akademik ömrünü İsveç’te sürdüren Siyaset Bilimci Emrah Gülsunar da Kur’an yakılması hadisesinin İsveç’te fazlaca büyük bir gündem olmadığını, zira bunu yapan siyasetçinin bunu daha evvel bir hayli defa yaptığını söyleyerek, bu sefer Türkiye Büyükelçiliği önünde yapmasının olaya farklı bir boyut kattığını belirtiyor.
Gülsünar, İsveç kamuoyunda son periyotta “Türkiye’ye bu kadar epeyce taviz verilmesinin yanlış olduğu” tarafındaki niyetin güçlenmeye başladığını belirterek, son seçimler daha sonrasında kurulan merkez sağ hükümete dışardan takviye olan göçmen aykırısı sağcı partinin de bu görüşü seslendirmekte olduğunu söylüyor.
Muhalefetteki sol partilerin İsveç hükümetine Türkiye’ye verilen ödünlerle ilgili sert tenkitler yönelttiğini söz eden Gülsunar, “Bugüne kadar aslına bakarsan Rusya’ya karşı hissedilen bir tehdit algısı vardı. Şu anda ise ‘Rusya’ya boyun eğmemek için NATO’ya üye olmak istiyoruz ancak bu kere de Türkiye’ye epey taviz veriyoruz’ diye düşünülmeye başlandı” diyor.
Türkiye’ye bakış nasıl etkileniyor?
Peki NATO genişlemesini bloke eden tek ülke olarak kalmak Türkiye açısından nasıl bir tesir doğurabilir?
Deneyimli diplomat Kuneralp Ankara’nın gerekli onayı seçimden daha sonra, yeni seçilecek Meclis’in toplanma durumuna göre en geç sonbaharda vereceği ve sorunu epeyce uzatmayacağı görüşünde.
Kuneralp, Türkiye’nin daha evvel eski Danimarka Başbakanı Anders Fogh Rasmussen’in NATO genel sekreterliğine atanmasını veto ettiğini fakat müzakerelerin akabinde ittifakın siyasi ve askeri yapısı ortasında birtakım durumlar elde etme karşılığında Rasmussen’in genel sekreterliğine onay verildiğini hatırlatıyor.
Levin de Erdoğan’ın 2017’de referandum öncesinde Hollanda ile de benzeri bir müddetç yaşadığını fakat referandum daha sonrasında bağlantıların olağana döndüğünü anımsatarak, “Belki de İsveç için de gibisi mümkün olabilir. Fakat benim endişem hasarın bu sefer daha uzun periyodik olması” yorumu yapıyor.
Son periyoda kadar Türkiye’nin İttifak üyelerine yalnızca güvenlik çıkarları niçiniyle talepte bulunduğuna yönelik algı bulunduğunu belirten Levin, lakin marjinal bir sağcı tarafınca birden fazla İsveçlinin de yanlış bulduğu Kur’an yakılması teşebbüsünün NATO ile ilgisi bulunmadığına işaret ediyor.
Levin, kelamlarını şöyleki sürdürüyor:
“bir fazlaca müttefik tarafınca bu olaya verilen reaksiyon bir seçim taktiği olarak görülüyor ve Erdoğan’ın iç siyasi gündemini NATO için stratejik açıdan kıymetli bir gelişimin önüne koyduğu manasına geliyor.”
bir fazlaca şeyin Mayıs seçimlerinin kararına bağlı olduğunu söyleyen Levin, Erdoğan’ın iktidarda kalması durumunda müttefiklerin Türkiye’yi ikna için üzerlerine düşeni yapmaya çalışması gerekeceğini belirtiyor.
“Bunun için göz önünde olmayan sopalar ve kamuoyuna açık havuçlar gerekebilir” diyen Levin, Türkiye’nin genişlemeyi seçimden daha sonra da engellemeye devam etmesi durumunda ise Türkiye-NATO bağlarında daha önemli bir kriz riskinin oluşacağını kaydediyor.