RAM
New member
“Okulumda yaklaşık 50 öğrenci MESEM’e kaydoldu. Yalnızca 3’ü okula devam ediyor. 14-17 yaş aralığından bahsediyoruz. Yorgunluktan devam edemediler. Çocukların gelecekleri, ailelerin umutları çalındı. Bunların hesabını kim verecek?”
Gül İnce, meslek lisesi öğretmeni. hem de Eğitim-İş İstanbul 1 No’lu Şube Özlük Hukuk Sekreteri olarak bakılırsav yapan İnce, “Mesleki Eğitim Merkezleri”ne (MESEM) kaydedilen lise öğrencilerinin durumunu bu sözlerle anlatıyor.
Türkiye’de mesleksel ve teknik eğitim, “Mesleki ve Teknik Anadolu Liseleri”, “Çok Programlı Anadolu Liseleri” ile “Mesleki Eğitim Merkezleri” (MESEM) olmak üzere üç kurumda veriliyor. Ulusal Eğitim Bakanlığı’nın market zinciri A101 ile imzaladığı ve reaksiyonlar üzerine iptal edilen protokol ile gündeme gelen MESEM’ler, lise öğrencilerini eğitimden kopardığı ve ucuz iş gücüne dönüştürdüğü için eleştiriliyor.
Milli Eğitim Bakanlığı’na göre MESEM’ler, “meslek sahibi insan gereksinimini karşılayabilmek” için çalışmalar yürütüyor. 2016 yılında çıraklık eğitimi örgün ve zarurî eğitim kapsamına alınarak mesleksel eğitim merkezleri Mesleksel ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü’ne bağlanmıştı. 2021’de Mesleksel Eğitim Kanunu’nda yapılan değişikliklerle MESEM’lerin yaygınlaştırılması amaçlandı. Yeni düzenleme ile MESEM’e kayıt yaptıran 9.,10. ve 11. sınıf öğrencileri aylık 1.276 TL, 12. sınıf öğrencileri ise 2 bin 126 TL fiyat alıyor. Bu fiyatların tamamı patrona devlet tarafınca ödeniyor.
Gül İnceFotoğraf: privat
“Vasıflı eğitim almayacak, nitelikli maharete sahip olmayacak”
Türkiye’nin her vilayetinde bulunan MESEM’lere kayıt yaptırabilmek için en az ortaokul mezunu olmak gerekiyor. Öğrenci kayıtlarının yıl uzunluğu devam ettiği merkezlere müracaat için yaş hududu yok. Kayıt olan öğrenciler, haftada 4 gün çalışıp 1 gün eğitime devam ediyor. Merkezleri tenkitlerin amacı haline getiren sorunlardan biri, meslek lisesinde okuyan öğrencilerin MESEM’e kaydedilmesi.
Eğitim-İş İstanbul 1 No’lu Şube Özlük Hukuk Sekreteri Gül İnce, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Mayıs ayında yaptığı, “Hedefimiz, istihdama açılan kapı olarak gördüğümüz Mesleksel Eğitim Merkezlerimizde inşallah yıl sonuna kadar 1 milyon çırak yetiştirmek” açıklamasını hatırlatıyor. Bu maksat niçiniyle meslek liselerinde okuyan öğrencilerin MESEM’e kaydettirildiğini anlatıyor.
“Meslek lisesi öğrencileri bu amaç niçiniyle neredeyse zorla MESEM’e kaydedildiler. Sınıf sınıf dolaşılarak, ‘Bir gün okula geleceksin, dört gün iş yerinde olacaksın. Üstelik minimum fiyatın yüzde 30’unu alacaksın’ denildi. niye zorla diyorum? İçinde bulundukları yoksulluk niçiniyle kabul etmek zorunda bırakıldılar.”
Öğretmen İnce, MESEM’lerin meslek liselerinden farkını, “Meslek lisesi öğrencileri yalnızca 12. sınıfta haftanın üç günü staj yapıyor. MESEM’de ise haftada 1 gün okul var” kelamlarıyla açıklıyor.
Gül İnce’ye bakılırsa, iş yerlerinde ustaların insafına bırakılan öğrenciler, taciz ve şiddet başta olmak üzere fizikî ve ruhsal tehlikelerle baş başa bırakılıyor.
“Kısa vadede aile iktisadına katkı olabilir lakin uzun vadede bu çocuk vasıflı bir eğitim almayacak, nitelikli bir hünere sahip olmayacak. Gelecekte çalışacakları kazanma güçlerini azaltıyorsunuz ve ötürüsıyla bir yoksulluk döngüsüne giriyorlar.”
Sinan MuşluFotoğraf: privat
“Çay-kahve eşliğinde kontrol oluyor”
MEB ve MESEM öncülüğünde uygulanan programlardan biri, “Ustalık Telafi Programı”. Bu program kapsamında devlet, patrona 27 hafta süren program boyunca her çalışan için net minimum fiyatın yarısı yani 2 bin 750,175 TL ödeme yapıyor. Ödemeler, “İşsizlik Sigortası Fonu”ndan karşılanıyor. Yaş koşulu aranmaksızın lise mezunlarına ustalık evrakı verilmesini sağlayan program, “usta öğretici” olarak atanan kişi tarafınca yürütülüyor.
DW Türkçe’nin araştırmasına bakılırsa, kelam konusu program etrafında oluşmuş bir piyasa var. “Ustalık Telafi Programı” için patronlara danışmanlık hizmeti veren şirketler bulunuyor. Bir şirket, verdiği hizmeti internet sitesinde, “İşyeri ve MESEM içinde imzalanacak protokolden kursiyer ve MESEM içinde imzalanacak mukavelelerin hazırlanmasına, öğrenci kayıtlarının tamamlanıp usta öğreticilerin belirlenmesinden eğitilmesine ve kursiyerlerin eğitim dokümanlarının iletiminden aylık ödeneklerin patrona ödenmesi için MEB’e evrak iletimine kadar tüm süreçlerde proje idaresi eksiksiz olarak gerçekleştirilir” kelamlarıyla duyuruyor.
Program hakkında bilgi almak için aradığımız bir danışmanlık şirketi, “Altı haftalık bir eğitim süreci var lakin bu eğitim sürecinde ‘Okula gidin, orada eğitim görün’ demiyoruz. Usta öğretici atadığımız için yapmış olduğunuz işi size eğitim veriyormuş üzere gösteriyor kursiyerlerinize. Altı hafta daha sonrasında da bir imtihana tabi tutuluyorlar. Bu imtihanda kursiyerler başarılı olsun ya da olmasın devlet size minimum fiyatın yarısı kadar teşvik sağlıyor tek bir çalışanınız için” diyor.
Yetkili kişi, işi aksatacak bir program olmadığını, kontrollerin sıkı yapılmadığını bilhassa vurguluyor. Danışmanlık veren şirketlerden bir başkası, “Hocalarımız her ay geliyorlar ekseriyetle. Çalışanlarınızdan birkaç adedini denetim ediyorlar çalışmaya devam ediyorlar mı etmiyorlar mı diye. Denetim dediğim, çay-kahve eşliğinde sohbet muhabbet olarak” diye konuşurken, birebir şirketten diğer bir yetkili de, program sürecini “Denetleme formunda değil de, sohbet formunda geçiyor” diye anlatıyor.
Devletin meslek liselerine yapması gereken katkının özel bölümün cebine girdiğini belirten Gül İnce, “Devlet, meslek eğitim şartlarını denetlemek, gençleri korumak zorundadır ve bunu okul ortamında yapmalıdır. Gençlerin bir devlet siyaseti olarak eğitim dışına itilmelerine müsaade edemezsiniz” diyor.
“Genç işsizlerin sayısı düşmüş üzere gösteriliyor”
“Bu merkezlerdeki öğrenci sayısında 5 ay üzere kısa müddette yüzde 300’ü aşkın bir oranda artış kaydedildi. 159 bin olan çırak, kalfa sayısı şu anda 500 bini aştı” diyen Ulusal Eğitim Bakanı Mahmut Özer’e nazaran, MESEM’ler genç işsizliğin azaltılmasında kritik fonksiyon görüyor. Lakin merkezlerin istihdama katkısı da tartışmalı.
Serkan ÖngelFotoğraf: privat
Eğitim-Sen’den Sinan Muşlu, fiyat ödenmesi niçiniyle MESEM’e kaydolmanın hem öğrencilere tıpkı vakitte ailelere alımlı geldiğini söylüyor. “MESEM programına geçişini teşvikle öğrencilerin örgün eğitimden kopmasının önünü açmış oluyorsunuz. Bu bununla birlikte devlet bütçesi eliyle işletmecilerin desteklenmesi manasına gelebiliyor” diyor. Öte yandan, çocuk işçiliğinin devlet eliyle teşvik edildiğini savunarak “Mesleki eğitimin niteliği takip edilebiliyor mu? Çocuklar yaşıtlarından koparılarak çalışıyorlar. İşletmeciler MESEM aracılığıyla çalışacak eleman buluyor. bu biçimdece genç işsizlerin sayısı düşmüş üzere gösteriliyor” diyor.
Sosyal Siyaset Uzmanı Doç. Dr. Serkan Öngel ise eğitim alanında ticari korkuların öne çıkmasını eleştiriyor. Mesleksel eğitimin ucuz iş gücü deposu haline gelmemesi gerektiğini belirterek “Mevcutta bunu sonlandırıcı birtakım düzenlemeler var lakin bunların kâfi olduğunu düşünmüyorum” diye konuşuyor. Öngel, mesleksel eğitim alan öğrencilerin kısa periyotlu staj yapmalarının iş yerini tanımak ve pratik ayrıntıları pekiştirmek ismine kıymetli olduğunu fakat bilfiil bir iş yerinde çalışmanın öteki bir problem haline dönüştüğünü lisana getiriyor. “Pratikte beşerler iş bünyesinde tecrübe kazanır. Bu süreci kamunun üzerine bırakarak yürütmek yanlışsız değil” diye ekliyor.
Gül İnce, meslek lisesi öğretmeni. hem de Eğitim-İş İstanbul 1 No’lu Şube Özlük Hukuk Sekreteri olarak bakılırsav yapan İnce, “Mesleki Eğitim Merkezleri”ne (MESEM) kaydedilen lise öğrencilerinin durumunu bu sözlerle anlatıyor.
Türkiye’de mesleksel ve teknik eğitim, “Mesleki ve Teknik Anadolu Liseleri”, “Çok Programlı Anadolu Liseleri” ile “Mesleki Eğitim Merkezleri” (MESEM) olmak üzere üç kurumda veriliyor. Ulusal Eğitim Bakanlığı’nın market zinciri A101 ile imzaladığı ve reaksiyonlar üzerine iptal edilen protokol ile gündeme gelen MESEM’ler, lise öğrencilerini eğitimden kopardığı ve ucuz iş gücüne dönüştürdüğü için eleştiriliyor.
Milli Eğitim Bakanlığı’na göre MESEM’ler, “meslek sahibi insan gereksinimini karşılayabilmek” için çalışmalar yürütüyor. 2016 yılında çıraklık eğitimi örgün ve zarurî eğitim kapsamına alınarak mesleksel eğitim merkezleri Mesleksel ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü’ne bağlanmıştı. 2021’de Mesleksel Eğitim Kanunu’nda yapılan değişikliklerle MESEM’lerin yaygınlaştırılması amaçlandı. Yeni düzenleme ile MESEM’e kayıt yaptıran 9.,10. ve 11. sınıf öğrencileri aylık 1.276 TL, 12. sınıf öğrencileri ise 2 bin 126 TL fiyat alıyor. Bu fiyatların tamamı patrona devlet tarafınca ödeniyor.
Gül İnceFotoğraf: privat
“Vasıflı eğitim almayacak, nitelikli maharete sahip olmayacak”
Türkiye’nin her vilayetinde bulunan MESEM’lere kayıt yaptırabilmek için en az ortaokul mezunu olmak gerekiyor. Öğrenci kayıtlarının yıl uzunluğu devam ettiği merkezlere müracaat için yaş hududu yok. Kayıt olan öğrenciler, haftada 4 gün çalışıp 1 gün eğitime devam ediyor. Merkezleri tenkitlerin amacı haline getiren sorunlardan biri, meslek lisesinde okuyan öğrencilerin MESEM’e kaydedilmesi.
Eğitim-İş İstanbul 1 No’lu Şube Özlük Hukuk Sekreteri Gül İnce, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Mayıs ayında yaptığı, “Hedefimiz, istihdama açılan kapı olarak gördüğümüz Mesleksel Eğitim Merkezlerimizde inşallah yıl sonuna kadar 1 milyon çırak yetiştirmek” açıklamasını hatırlatıyor. Bu maksat niçiniyle meslek liselerinde okuyan öğrencilerin MESEM’e kaydettirildiğini anlatıyor.
“Meslek lisesi öğrencileri bu amaç niçiniyle neredeyse zorla MESEM’e kaydedildiler. Sınıf sınıf dolaşılarak, ‘Bir gün okula geleceksin, dört gün iş yerinde olacaksın. Üstelik minimum fiyatın yüzde 30’unu alacaksın’ denildi. niye zorla diyorum? İçinde bulundukları yoksulluk niçiniyle kabul etmek zorunda bırakıldılar.”
Öğretmen İnce, MESEM’lerin meslek liselerinden farkını, “Meslek lisesi öğrencileri yalnızca 12. sınıfta haftanın üç günü staj yapıyor. MESEM’de ise haftada 1 gün okul var” kelamlarıyla açıklıyor.
Gül İnce’ye bakılırsa, iş yerlerinde ustaların insafına bırakılan öğrenciler, taciz ve şiddet başta olmak üzere fizikî ve ruhsal tehlikelerle baş başa bırakılıyor.
“Kısa vadede aile iktisadına katkı olabilir lakin uzun vadede bu çocuk vasıflı bir eğitim almayacak, nitelikli bir hünere sahip olmayacak. Gelecekte çalışacakları kazanma güçlerini azaltıyorsunuz ve ötürüsıyla bir yoksulluk döngüsüne giriyorlar.”
Sinan MuşluFotoğraf: privat
“Çay-kahve eşliğinde kontrol oluyor”
MEB ve MESEM öncülüğünde uygulanan programlardan biri, “Ustalık Telafi Programı”. Bu program kapsamında devlet, patrona 27 hafta süren program boyunca her çalışan için net minimum fiyatın yarısı yani 2 bin 750,175 TL ödeme yapıyor. Ödemeler, “İşsizlik Sigortası Fonu”ndan karşılanıyor. Yaş koşulu aranmaksızın lise mezunlarına ustalık evrakı verilmesini sağlayan program, “usta öğretici” olarak atanan kişi tarafınca yürütülüyor.
DW Türkçe’nin araştırmasına bakılırsa, kelam konusu program etrafında oluşmuş bir piyasa var. “Ustalık Telafi Programı” için patronlara danışmanlık hizmeti veren şirketler bulunuyor. Bir şirket, verdiği hizmeti internet sitesinde, “İşyeri ve MESEM içinde imzalanacak protokolden kursiyer ve MESEM içinde imzalanacak mukavelelerin hazırlanmasına, öğrenci kayıtlarının tamamlanıp usta öğreticilerin belirlenmesinden eğitilmesine ve kursiyerlerin eğitim dokümanlarının iletiminden aylık ödeneklerin patrona ödenmesi için MEB’e evrak iletimine kadar tüm süreçlerde proje idaresi eksiksiz olarak gerçekleştirilir” kelamlarıyla duyuruyor.
Program hakkında bilgi almak için aradığımız bir danışmanlık şirketi, “Altı haftalık bir eğitim süreci var lakin bu eğitim sürecinde ‘Okula gidin, orada eğitim görün’ demiyoruz. Usta öğretici atadığımız için yapmış olduğunuz işi size eğitim veriyormuş üzere gösteriyor kursiyerlerinize. Altı hafta daha sonrasında da bir imtihana tabi tutuluyorlar. Bu imtihanda kursiyerler başarılı olsun ya da olmasın devlet size minimum fiyatın yarısı kadar teşvik sağlıyor tek bir çalışanınız için” diyor.
Yetkili kişi, işi aksatacak bir program olmadığını, kontrollerin sıkı yapılmadığını bilhassa vurguluyor. Danışmanlık veren şirketlerden bir başkası, “Hocalarımız her ay geliyorlar ekseriyetle. Çalışanlarınızdan birkaç adedini denetim ediyorlar çalışmaya devam ediyorlar mı etmiyorlar mı diye. Denetim dediğim, çay-kahve eşliğinde sohbet muhabbet olarak” diye konuşurken, birebir şirketten diğer bir yetkili de, program sürecini “Denetleme formunda değil de, sohbet formunda geçiyor” diye anlatıyor.
Devletin meslek liselerine yapması gereken katkının özel bölümün cebine girdiğini belirten Gül İnce, “Devlet, meslek eğitim şartlarını denetlemek, gençleri korumak zorundadır ve bunu okul ortamında yapmalıdır. Gençlerin bir devlet siyaseti olarak eğitim dışına itilmelerine müsaade edemezsiniz” diyor.
“Genç işsizlerin sayısı düşmüş üzere gösteriliyor”
“Bu merkezlerdeki öğrenci sayısında 5 ay üzere kısa müddette yüzde 300’ü aşkın bir oranda artış kaydedildi. 159 bin olan çırak, kalfa sayısı şu anda 500 bini aştı” diyen Ulusal Eğitim Bakanı Mahmut Özer’e nazaran, MESEM’ler genç işsizliğin azaltılmasında kritik fonksiyon görüyor. Lakin merkezlerin istihdama katkısı da tartışmalı.
Serkan ÖngelFotoğraf: privat
Eğitim-Sen’den Sinan Muşlu, fiyat ödenmesi niçiniyle MESEM’e kaydolmanın hem öğrencilere tıpkı vakitte ailelere alımlı geldiğini söylüyor. “MESEM programına geçişini teşvikle öğrencilerin örgün eğitimden kopmasının önünü açmış oluyorsunuz. Bu bununla birlikte devlet bütçesi eliyle işletmecilerin desteklenmesi manasına gelebiliyor” diyor. Öte yandan, çocuk işçiliğinin devlet eliyle teşvik edildiğini savunarak “Mesleki eğitimin niteliği takip edilebiliyor mu? Çocuklar yaşıtlarından koparılarak çalışıyorlar. İşletmeciler MESEM aracılığıyla çalışacak eleman buluyor. bu biçimdece genç işsizlerin sayısı düşmüş üzere gösteriliyor” diyor.
Sosyal Siyaset Uzmanı Doç. Dr. Serkan Öngel ise eğitim alanında ticari korkuların öne çıkmasını eleştiriyor. Mesleksel eğitimin ucuz iş gücü deposu haline gelmemesi gerektiğini belirterek “Mevcutta bunu sonlandırıcı birtakım düzenlemeler var lakin bunların kâfi olduğunu düşünmüyorum” diye konuşuyor. Öngel, mesleksel eğitim alan öğrencilerin kısa periyotlu staj yapmalarının iş yerini tanımak ve pratik ayrıntıları pekiştirmek ismine kıymetli olduğunu fakat bilfiil bir iş yerinde çalışmanın öteki bir problem haline dönüştüğünü lisana getiriyor. “Pratikte beşerler iş bünyesinde tecrübe kazanır. Bu süreci kamunun üzerine bırakarak yürütmek yanlışsız değil” diye ekliyor.