RAM
New member
AKP iktidarının, Beşar Esad ile yıllar daha sonra “siyasi diyalog” arayışına girmesi, Türkiye ve Suriye’de olduğu kadar, milletlerarası alanda da yakından izleniyor.
Erdoğan’ın sürpriz adımının, yaklaşan seçimler öncesinde taktik bir atılım mi olduğu, yoksa nitekim de dış siyasette büyük bir değişim manasına mı geldiği, uzmanlar tarafınca tartışılıyor.
2011 yılında başlayan iç savaşın akabinde Esad rejimiyle ipleri koparan, Suriyeli muhalif kümelere her türlü takviyesi veren, geçmişte “kardeşim” dediği Esad’ı “terörist” ilan eden ve devirmeye çalışan Erdoğan’ın diyalog gayretlerinin başarılı olup olamayacağı, bunun siyasi tahlil eforlarına nasıl yansıyacağı merak ediliyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip ErdoğanFotoğraf: picture-alliance/Presidential Press Service via AP
Erdoğan ne amaçlıyor?
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Suriyeli dış siyaset uzmanı Haid Haid, Erdoğan idaresinin “diyalog açılımına” ihtiyatlı yaklaşılması gerektiğini söylemiş oldu.
Londra merkezli fikir kuruluşu Chatham House’ın araştırmacılarından olan Haid’e bakılırsa son adımlar, yeni bir dış siyaset anlayışından fazlaca, içeride artan kamuoyu baskısının bir kararı.
“Öncelikli maksadı seçimi kazanmak”
Türkiye’nin artık seçim sürecine girdiğini, iktisattaki makûs gidişatın Erdoğan üstündeki baskıyı daha da arttırdığını belirten Haid, AKP önderinin bugün içeride en epey Suriye siyaseti ve sığınmacılar sorunu niçiniyle reaksiyonla karşı karşıya kaldığına işaret etti.
“Erdoğan’ın öncelikli maksadı seçimleri kazanmak” diyen Suriyeli uzman, şu biçimde devam etti:
“Erdoğan Esad ile diyalog açılımıyla muhalefet partilerinin en büyük kozunu, seçmende karşılık bulan en kuvvetli telaffuzunu ellerinden almayı hedefliyor. Zira muhalefet partileri, Esad ile diyalog kuracaklarını, sığınmacıların geri göndereceklerini söylüyorlardı. İşte artık Erdoğan bu söylemi kendisi de üstlenerek bu kozu ellerinden almayı hedefliyor. ‘Diyalogsa bunu Esad ile ben kurarım’ bildirisiyle, muhalefetin elini zayıflatmayı, seçmenleri de kendisine oy vermeleri için ikna etmeyi hedefliyor.”
Ankara’da telaffuz değişikliği
Erdoğan’ın 5 Ağustos’ta Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile Soçi buluşması daha sonrası verdiği bildiriler, iktidar cephesinden arka arda yapılan açıklamalar, Haid Haid’in bu tahlilini destekliyor.
AKP idaresi Esad ile diyalog açılımının birinci sinyallerini Erdoğan’ın Rusya Devlet Lideri Putin ile Soçi’deki görüşmesi daha sonrasında verdiFotoğraf: Vyacheslav Prokofyev//Sputnik/REUTERS
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Soçi buluşmasından bir kaç gün daha sonra, aslında bundan 10 ay evvel, Suriye Dışişleri Bakanı Faysal Mikdad ile Belgrad’daki Bağlantısızlar Toplantısı’nda ayaküstü kısa bir sohbet gerçekleştirdiğini birinci sefer deklare etti. Bu görüşmenin çok vakit bâtın tutulmuş olunması soru işaretlerine yol açmış olsa da kamuoyu, Türkiye ile Esad rejimi içinde, 2011 yılından daha sonra birinci sefer bu seviyede siyasi bir temasın gerçekleşmiş olduğunu bu biçimdece öğrenmiş oldu.
Çavuşoğlu’nun bu açıklamasının akabinde MHP önderi Devlet Bahçeli’nin yazılı bir açıklamayla, Esad rejimi ile diyalog gayretlerine kuvvetli takviye açıklaması da dikkat çekti. Milliyetçi seçmenlerin Zafer Partisi’ne kaymasından rahatsızlık duyduğu bilinen Bahçeli iletisinde, Türkiye’nin Suriye ile görüşme seviyesini “siyasi diyalog mertebesine” çıkarmasını, “ciddiyetle ele alınmaya değer” bir adım olarak nitelendirdi.
AKP’nin Cumhur İttifakı ortağı MHP’nin başkanı Bahçeli, Esad ile direkt diyalog uğraşlarına kuvvetli dayanak deklare ettiFotoğraf: DHA
AKP Genel Lider Yardımcısı Hayati Yazıcı da, gündeme damgasını vuran açıklamalarıyla Esad rejimi ile direkt diyaloğun “fazlaca yanlışsız bir yaklaşım” olduğunu savundu, ihtilafların tahlilinde diyaloğun anahtar ehemmiyete sahip olduğunu söylemiş oldu. Yazıcı, bir televizyon kanalında, “liderler seviyesinde bir görüşme olabilir mi?” sorusuna da, “Ben hiç olmaz diyecek durumda değilim. Bir yerden başlar, bunun seviyesi yükselebilir, inşallah” karşılığını verdi.
Esad, Erdoğan’a “jest” yapar mı?
Peki, Ankara-Şam sınırında önderler seviyesinde diyalog yoluyla olağanlaşma sürecinin başlatılması sahiden mümkün mü?
Suriyeli uzman Haid Haid, kısa vadede olağanlaşmanın mümkün olmadığı görüşünde.
Ankara’nın şu andaki diyalog sinyallerinin seçim vaadi niteliği taşıdığını, bu vaatlerin de seçimlerden daha sonra genelde unutulduğunu söyleyen Haid, “Türkiye’deki seçimlere kadar Esad’ın da ‘evet diyaloğu başlatacağız’ demesi muhtemel görünmüyor. Zira bunu yaparsa, Erdoğan’ı seçimler öncesinde güçlendirecek muazzam bir jest yapmış olur. Bunu da yapmak istemeyecektir” görüşünü lisana getirdi.
Suriyeli muhalifler ikna olur mu?
Türkiye’nin ihtiyatlı adımlarla da olsa, Esad rejimi ile diyalog arayışına girerken, başka yandan yıllardır her türlü takviyesi verdiği Suriyeli muhalif kümeleri da gözardı edemeyeceği belirtiliyor.
Çavuşoğlu’nun geçen hafta “bizim bir biçimde muhalefet ile iktidarı, rejimi anlaştırmamız lazım” ve “muhalif Suriyelilerle rejim içinde bir barışın olması gerekiyor” biçimindeki açıklamaları üzerine Suriye’nin kuzeyinde, Türkiye’nin denetimi altındaki bölgelerde geniş iştirakli protestolar, bunu gözler önüne sermişti.
Haid Haid’e göre bu şovlarla Suriyeli kümeler Ankara’ya “biz Esad ile uzlaşmayacağız, el sıkışmayacağız” bildirisini vermiş oldu. “Kanımca Türk hükümeti, reaksiyonun bu kadar geniş bir alana yayılmasını ve bu sertlikte olmasını beklemiyordu” diyen Haid, Erdoğan’ın seçmenlerine ileti verme tasasıyla adım atarken, bunun Suriye ve Türkiye’deki Suriyelilerde yol açacağı yansıyı hesaba katmadığı görüşünde.
Haid, “Ancak yaşananlar, Ankara’nın bu cins ataklar yaparken, iki defa düşünmesi gerektiğini gösteriyor” dedi.
Diyalog Türkiye’ye ne kazandıracak?
Türkiye’nin Esad ile diyalog arayışının, Suriye rejiminin siyasetlerinde ne ölçüde değişiklik getirebileceği, Ankara’nın beklentilerine karşılık bulup bulamayacağı, uzmanların en epey karşılık aradığı sorular içinde.
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Heinrich Böll Vakfı’nın Ortadoğu ve Kuzey Afrika Kısmının Lideri Bente Scheller, Erdoğan’ın Esad ile diyalog yoluyla sıkıntıları tahlile kavuşturmasının epey güç olduğu görüşünde.
“Esad rejiminin, PKK ile işbirliği konusunda pek kabarık bir sabıka belgesi var” diyen Scheller, Ankara ile Şam içinde olağanlaşma sağlansa bile Esad rejiminin geçmişte ve günümüzde olduğu üzere gelecekte de, PKK ve onunla irtibatlı yapılarla işbirliğinden vazgeçmeyeceğini söylemiş oldu.
Heinrich Böll Vakfı’nın Ortadoğu ve Kuzey Afrika Kısmının Lideri Bente SchellerFotoğraf: Stephan Röhl
Esad rejiminin komşularının içişlerine müdahale ettiğini, bu yolla onları zayıflatmayı amaçladığını, geçmişte de Türkiye’ye karşı PKK’yı bu maksatla araçsallaştırdığını aktaran Scheller, “Türkiye ile bağları normalleşse bile Esad rejimi gelecekte de PKK’yı Türkiye üzerinde baskı aracı olarak kullanabilmek için koruma edecektir” görüşünü lisana getirdi.
“Esad, Suriyelileri geri kabul etmez”
Esad ile diyaloğun, Suriyeli sığınmacıların ülkelerine dönmesini de sağlayamayacağını söyleyen Scheller, son periyotta Suriye ile bağlantıları olağanlaştırma istikametinde adımlar atan Lübnan ve Ürdün’ün karşı karşıya kaldıkları sıkıntılara dikkat çekti.
“Lübnan hükümeti ve Hizbullah, Suriyeli sığınmacıların ülkelerine geri gitmeleri için olağanüstü baskı kurdular. Fakat istekli olarak geri dönmek isteyenleri bile Esad rejimi geri almadı. Tıpkı şeyi Türkiye de yaşayacaktır. Zira Esad Suriyelileri geri kabul etmeyecektir” diyen Bente Scheller, Esad rejiminin, Suriyelilerin geri dönüşleriyle oluşabilecek ekonomik külfete de katlanmak istemediğini söylemiş oldu.
Alman uzman, Ürdün’ün de Esad ile bağlantılarını olağanlaştırma yoluyla sıkıntılarını tahlile kavuşturamadığına dikkat çekerken, daha büyük problemlerin yaşandığına işaret etti.
Scheller, “Çözüme kavuşturmak bir kenara, Suriye-Ürdün hududundaki insan, uyuşturucu ve silah kaçakçılığı sorunu daha da büyüdü. Zira Esad rejimi, Ürdün’e uyuşturucu kaçakçılığı faaliyetlerini daha da arttırdı. Özetle, Esad rejimi ile bağlarını olağanlaştırmak, onun yapan işbirliği ile karşılık vereceği manasına gelmiyor. Zira Esad, her insanın ona borçlu olunduğuna inanıyor, el uzatanlara da müteşekkir değil. Bütün bunlar Esad ile olağanlaşma düşünen herkes için teşvik edici olmaktan hayli, ikaz niteliği taşıyor” görüşünü lisana getirdi.
ABD ve AB’nin geçiş süreci önceliği
Ankara’nın son atakları Batılı başşehirler tarafınca da yakından izleniyor.
Bente Scheller, ABD ve AB’nin Suriye’de iç savaşı bitmiş oldurecek bir “geçiş süreci” başlamadan, Suriye ile bir olağanlaşmaya karşı olduklarını hatırlattı.
Alman uzman, “Bu barış sürecine de muhalif zira Esad ile bir gelecek inşa edilemez, bu niçinle geçiş süreci başlamadan olağanlaşma eforları, aslında BM yükümlülüklerine de aykırı” halinde konuştu.
Bente Scheller, Türkiye’nin Esad rejimi ile olağanlaşmaya, diplomatik alakalar kurmaya yönelmesi durumunda, bunun hem kendi ulusal çıkarları ve evvelari, birebir vakitte memleketler arası yükümlülükler açısından düşünceli bir durum oluşturacağını aktardı.
Türkiye’nin yumuşak gücü
Türkiye’nin Suriye’de denetimi altında tuttuğu bölgelerde sunulan hizmet ve sağlanan imkanların, Esad’ın denetimi altındaki bir epey bölgeden daha güzel olduğunu bunun da Esad rejimi üzerinde büyük baskı oluşturduğunu aktaran Scheller, “Bu Türkiye’nin yumuşak gücü. Ve Esad’ın aslında bundan büyük rahatsızlık duyduğu da biliniyor” formunda konuştu.
Suriye’de Türkiye’nin denetimi altındaki bölgelerdeki Suriyeliler Ankara-Şam sınırında muhtemel bir yakınlaşmadan rahatsızFotoğraf: Francisco Seco/AP Photo/picture alliance
Ancak son günlerdeki açıklamaların, Suriye’nin kuzeyinde Türkiye’nin denetimindeki bölgelerde tedirginliğe yol açtığını hatırlatan Scheller, “Çünkü onlar Türkiye’ye güvendi, bulundukları bölgelerde kendilerini inançta hissediyorlardı. Artık ise hayal kırıklığına uğradılar. Türkiye, Esad ile işbirliği yaparsa onlar kendilerini nasıl inançta hissedecekler? Zira Türkiye’nin rejimle işbirliği, onların tehlikede oldukları manasına gelebilir” görüşünü aktardı.
Erdoğan operasyon için düğmeye basar mı?
Ankara’nın Şam ile temaslarını etkileyen bir öbür değerli faktör, Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyinde PKK’nın uzantısı olarak gördüğü YPG’nin de ana omurgasını oluşturduğu Suriye Demokratik Güçleri’ne (SDG) karşı atmak istediği adımlar.
Erdoğan, yaklaşık üç ay evvel Suriye’nin kuzebir daha yeni bir operasyon yapılacağını duyurmuştu. Ankara bu yolla, Suriye topraklarında 30 km derinliğinde oluşturmak istediği “güvenli bölgeyi” tamamlamayı hedefliyor.
Erdoğan geçen hafta yaptığı bir konuşmada, “Suriye’de terör örgütünün yuvalandığı son bölgeleri de temizleyerek, bu güvenlik jenerasyonunun halkalarını inşallah yakında birleştireceğiz” demişti.
Ancak başta ABD ve Batılı ülkelerin itiraz ettikleri bu operasyona, Rusya’nın da vetosunu kaldırmaması, Erdoğan’ı şiddetli bir tercihe zorluyor.
Erdoğan, üç ay evvel Suriye’ye yeni bir operasyon gerçekleştireceklerini açıklamıştıFotoğraf: picture-alliance/AP Photo/APTN
Operasyon büyük riskler içeriyor
Chattam House uzmanı Haid Haid, son gelişmeleri değerlendirirken, “Türkiye’nin şu anda önündeki tek seçenek Rusya’nın takviyesini almaksızın hareket geçmek. Hava gücünü kullanamayacağı için bu daha büyük kayıp ve risk manasına gelecektir” dedi. Suriyeli uzman şöyleki devam etti:
“Erdoğan’ın şu soruya cevap aradığını düşünüyorum: bu biçimde bir harekatın kendine sağlayacağı yarar aldığı risklere değecek mi? Yararın daha ağır bastığını düşündüğü an harekete geçer. Bugün olmasa da yarın ya da üç hafta daha sonra… aslına bakarsanız bu diyalog açılımından evvelki önceliği bu operasyondu, bu yolla milliyetçi oyları kazanmayı hedefledi. Ancak istediği dayanağı bulamadı.”
Alman uzman Bente Scheller ise, Türkiye’nin hudut bölgesinde daha geniş bir bölgeyi kontrol altında tutmasının kolay olmayacağına işaret etti.
Fotoğraf: picture-alliance/AA/M. Akif Parlak
Bu tıp operasyonların milletlerarası hukuka uygun olmadığını, Türkiye’nin diplomatik baskıyla karşı karşıya kalabileceğini söyleyen Scheller, lakin mevcut milletlerarası konjonktür niçiniyle kimsenin Ankara’yı engellemek için olağanüstü bir güç de sarf etmeyeceğine işaret etti.
Scheller, “Dikkatler Ukrayna’ya ve epey tehlikeli ihtilaflara çevrilmiş durumda. Bu niçinle Erdoğan bir daha bir operasyon düzenlemesi halinde bu çok doğal ki protesto edilir kınanır fakat kimse bunu engellemeye çalışmayacaktır” dedi.
Güvenli bölge planı problemleri çözer mi?
Alman uzman, Türkiye’nin inançlı bölge planı için, bu alanı terörden arındırma gayesini öne sürdüğünü, lakin bunun da fazlaca gerçekçi olmadığını söylemiş oldu. Scheller, değerlendirmesini şöyleki tamamladı:
“Bizler silahlı kümelerin, terör örgütlerinin nasıl hareket ettiklerini görüyoruz. Kendilerini coğrafya ile sınırlamıyorlar. Ziyan vermek isterlerse veriyorlar, bunun silahlı örgütlerin tarihinde nazaranbiliyoruz. Bu niçinle inançlı bir bölgenin Türkiye’nin hakikaten kendisini teröristlerden koruyabileceği manasına mı gelir bundan hayli da emin değilim. Bu niçinle ilan edilen gaye ile elde edilebilecek kararın pek de örtüştüğü kanaatinde değilim.”
Erdoğan’ın sürpriz adımının, yaklaşan seçimler öncesinde taktik bir atılım mi olduğu, yoksa nitekim de dış siyasette büyük bir değişim manasına mı geldiği, uzmanlar tarafınca tartışılıyor.
2011 yılında başlayan iç savaşın akabinde Esad rejimiyle ipleri koparan, Suriyeli muhalif kümelere her türlü takviyesi veren, geçmişte “kardeşim” dediği Esad’ı “terörist” ilan eden ve devirmeye çalışan Erdoğan’ın diyalog gayretlerinin başarılı olup olamayacağı, bunun siyasi tahlil eforlarına nasıl yansıyacağı merak ediliyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip ErdoğanFotoğraf: picture-alliance/Presidential Press Service via AP
Erdoğan ne amaçlıyor?
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Suriyeli dış siyaset uzmanı Haid Haid, Erdoğan idaresinin “diyalog açılımına” ihtiyatlı yaklaşılması gerektiğini söylemiş oldu.
Londra merkezli fikir kuruluşu Chatham House’ın araştırmacılarından olan Haid’e bakılırsa son adımlar, yeni bir dış siyaset anlayışından fazlaca, içeride artan kamuoyu baskısının bir kararı.
“Öncelikli maksadı seçimi kazanmak”
Türkiye’nin artık seçim sürecine girdiğini, iktisattaki makûs gidişatın Erdoğan üstündeki baskıyı daha da arttırdığını belirten Haid, AKP önderinin bugün içeride en epey Suriye siyaseti ve sığınmacılar sorunu niçiniyle reaksiyonla karşı karşıya kaldığına işaret etti.
“Erdoğan’ın öncelikli maksadı seçimleri kazanmak” diyen Suriyeli uzman, şu biçimde devam etti:
“Erdoğan Esad ile diyalog açılımıyla muhalefet partilerinin en büyük kozunu, seçmende karşılık bulan en kuvvetli telaffuzunu ellerinden almayı hedefliyor. Zira muhalefet partileri, Esad ile diyalog kuracaklarını, sığınmacıların geri göndereceklerini söylüyorlardı. İşte artık Erdoğan bu söylemi kendisi de üstlenerek bu kozu ellerinden almayı hedefliyor. ‘Diyalogsa bunu Esad ile ben kurarım’ bildirisiyle, muhalefetin elini zayıflatmayı, seçmenleri de kendisine oy vermeleri için ikna etmeyi hedefliyor.”
Ankara’da telaffuz değişikliği
Erdoğan’ın 5 Ağustos’ta Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile Soçi buluşması daha sonrası verdiği bildiriler, iktidar cephesinden arka arda yapılan açıklamalar, Haid Haid’in bu tahlilini destekliyor.
AKP idaresi Esad ile diyalog açılımının birinci sinyallerini Erdoğan’ın Rusya Devlet Lideri Putin ile Soçi’deki görüşmesi daha sonrasında verdiFotoğraf: Vyacheslav Prokofyev//Sputnik/REUTERS
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Soçi buluşmasından bir kaç gün daha sonra, aslında bundan 10 ay evvel, Suriye Dışişleri Bakanı Faysal Mikdad ile Belgrad’daki Bağlantısızlar Toplantısı’nda ayaküstü kısa bir sohbet gerçekleştirdiğini birinci sefer deklare etti. Bu görüşmenin çok vakit bâtın tutulmuş olunması soru işaretlerine yol açmış olsa da kamuoyu, Türkiye ile Esad rejimi içinde, 2011 yılından daha sonra birinci sefer bu seviyede siyasi bir temasın gerçekleşmiş olduğunu bu biçimdece öğrenmiş oldu.
Çavuşoğlu’nun bu açıklamasının akabinde MHP önderi Devlet Bahçeli’nin yazılı bir açıklamayla, Esad rejimi ile diyalog gayretlerine kuvvetli takviye açıklaması da dikkat çekti. Milliyetçi seçmenlerin Zafer Partisi’ne kaymasından rahatsızlık duyduğu bilinen Bahçeli iletisinde, Türkiye’nin Suriye ile görüşme seviyesini “siyasi diyalog mertebesine” çıkarmasını, “ciddiyetle ele alınmaya değer” bir adım olarak nitelendirdi.
AKP’nin Cumhur İttifakı ortağı MHP’nin başkanı Bahçeli, Esad ile direkt diyalog uğraşlarına kuvvetli dayanak deklare ettiFotoğraf: DHA
AKP Genel Lider Yardımcısı Hayati Yazıcı da, gündeme damgasını vuran açıklamalarıyla Esad rejimi ile direkt diyaloğun “fazlaca yanlışsız bir yaklaşım” olduğunu savundu, ihtilafların tahlilinde diyaloğun anahtar ehemmiyete sahip olduğunu söylemiş oldu. Yazıcı, bir televizyon kanalında, “liderler seviyesinde bir görüşme olabilir mi?” sorusuna da, “Ben hiç olmaz diyecek durumda değilim. Bir yerden başlar, bunun seviyesi yükselebilir, inşallah” karşılığını verdi.
Esad, Erdoğan’a “jest” yapar mı?
Peki, Ankara-Şam sınırında önderler seviyesinde diyalog yoluyla olağanlaşma sürecinin başlatılması sahiden mümkün mü?
Suriyeli uzman Haid Haid, kısa vadede olağanlaşmanın mümkün olmadığı görüşünde.
Ankara’nın şu andaki diyalog sinyallerinin seçim vaadi niteliği taşıdığını, bu vaatlerin de seçimlerden daha sonra genelde unutulduğunu söyleyen Haid, “Türkiye’deki seçimlere kadar Esad’ın da ‘evet diyaloğu başlatacağız’ demesi muhtemel görünmüyor. Zira bunu yaparsa, Erdoğan’ı seçimler öncesinde güçlendirecek muazzam bir jest yapmış olur. Bunu da yapmak istemeyecektir” görüşünü lisana getirdi.
Suriyeli muhalifler ikna olur mu?
Türkiye’nin ihtiyatlı adımlarla da olsa, Esad rejimi ile diyalog arayışına girerken, başka yandan yıllardır her türlü takviyesi verdiği Suriyeli muhalif kümeleri da gözardı edemeyeceği belirtiliyor.
Çavuşoğlu’nun geçen hafta “bizim bir biçimde muhalefet ile iktidarı, rejimi anlaştırmamız lazım” ve “muhalif Suriyelilerle rejim içinde bir barışın olması gerekiyor” biçimindeki açıklamaları üzerine Suriye’nin kuzeyinde, Türkiye’nin denetimi altındaki bölgelerde geniş iştirakli protestolar, bunu gözler önüne sermişti.
Haid Haid’e göre bu şovlarla Suriyeli kümeler Ankara’ya “biz Esad ile uzlaşmayacağız, el sıkışmayacağız” bildirisini vermiş oldu. “Kanımca Türk hükümeti, reaksiyonun bu kadar geniş bir alana yayılmasını ve bu sertlikte olmasını beklemiyordu” diyen Haid, Erdoğan’ın seçmenlerine ileti verme tasasıyla adım atarken, bunun Suriye ve Türkiye’deki Suriyelilerde yol açacağı yansıyı hesaba katmadığı görüşünde.
Haid, “Ancak yaşananlar, Ankara’nın bu cins ataklar yaparken, iki defa düşünmesi gerektiğini gösteriyor” dedi.
Diyalog Türkiye’ye ne kazandıracak?
Türkiye’nin Esad ile diyalog arayışının, Suriye rejiminin siyasetlerinde ne ölçüde değişiklik getirebileceği, Ankara’nın beklentilerine karşılık bulup bulamayacağı, uzmanların en epey karşılık aradığı sorular içinde.
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Heinrich Böll Vakfı’nın Ortadoğu ve Kuzey Afrika Kısmının Lideri Bente Scheller, Erdoğan’ın Esad ile diyalog yoluyla sıkıntıları tahlile kavuşturmasının epey güç olduğu görüşünde.
“Esad rejiminin, PKK ile işbirliği konusunda pek kabarık bir sabıka belgesi var” diyen Scheller, Ankara ile Şam içinde olağanlaşma sağlansa bile Esad rejiminin geçmişte ve günümüzde olduğu üzere gelecekte de, PKK ve onunla irtibatlı yapılarla işbirliğinden vazgeçmeyeceğini söylemiş oldu.
Heinrich Böll Vakfı’nın Ortadoğu ve Kuzey Afrika Kısmının Lideri Bente SchellerFotoğraf: Stephan Röhl
Esad rejiminin komşularının içişlerine müdahale ettiğini, bu yolla onları zayıflatmayı amaçladığını, geçmişte de Türkiye’ye karşı PKK’yı bu maksatla araçsallaştırdığını aktaran Scheller, “Türkiye ile bağları normalleşse bile Esad rejimi gelecekte de PKK’yı Türkiye üzerinde baskı aracı olarak kullanabilmek için koruma edecektir” görüşünü lisana getirdi.
“Esad, Suriyelileri geri kabul etmez”
Esad ile diyaloğun, Suriyeli sığınmacıların ülkelerine dönmesini de sağlayamayacağını söyleyen Scheller, son periyotta Suriye ile bağlantıları olağanlaştırma istikametinde adımlar atan Lübnan ve Ürdün’ün karşı karşıya kaldıkları sıkıntılara dikkat çekti.
“Lübnan hükümeti ve Hizbullah, Suriyeli sığınmacıların ülkelerine geri gitmeleri için olağanüstü baskı kurdular. Fakat istekli olarak geri dönmek isteyenleri bile Esad rejimi geri almadı. Tıpkı şeyi Türkiye de yaşayacaktır. Zira Esad Suriyelileri geri kabul etmeyecektir” diyen Bente Scheller, Esad rejiminin, Suriyelilerin geri dönüşleriyle oluşabilecek ekonomik külfete de katlanmak istemediğini söylemiş oldu.
Alman uzman, Ürdün’ün de Esad ile bağlantılarını olağanlaştırma yoluyla sıkıntılarını tahlile kavuşturamadığına dikkat çekerken, daha büyük problemlerin yaşandığına işaret etti.
Scheller, “Çözüme kavuşturmak bir kenara, Suriye-Ürdün hududundaki insan, uyuşturucu ve silah kaçakçılığı sorunu daha da büyüdü. Zira Esad rejimi, Ürdün’e uyuşturucu kaçakçılığı faaliyetlerini daha da arttırdı. Özetle, Esad rejimi ile bağlarını olağanlaştırmak, onun yapan işbirliği ile karşılık vereceği manasına gelmiyor. Zira Esad, her insanın ona borçlu olunduğuna inanıyor, el uzatanlara da müteşekkir değil. Bütün bunlar Esad ile olağanlaşma düşünen herkes için teşvik edici olmaktan hayli, ikaz niteliği taşıyor” görüşünü lisana getirdi.
ABD ve AB’nin geçiş süreci önceliği
Ankara’nın son atakları Batılı başşehirler tarafınca da yakından izleniyor.
Bente Scheller, ABD ve AB’nin Suriye’de iç savaşı bitmiş oldurecek bir “geçiş süreci” başlamadan, Suriye ile bir olağanlaşmaya karşı olduklarını hatırlattı.
Alman uzman, “Bu barış sürecine de muhalif zira Esad ile bir gelecek inşa edilemez, bu niçinle geçiş süreci başlamadan olağanlaşma eforları, aslında BM yükümlülüklerine de aykırı” halinde konuştu.
Bente Scheller, Türkiye’nin Esad rejimi ile olağanlaşmaya, diplomatik alakalar kurmaya yönelmesi durumunda, bunun hem kendi ulusal çıkarları ve evvelari, birebir vakitte memleketler arası yükümlülükler açısından düşünceli bir durum oluşturacağını aktardı.
Türkiye’nin yumuşak gücü
Türkiye’nin Suriye’de denetimi altında tuttuğu bölgelerde sunulan hizmet ve sağlanan imkanların, Esad’ın denetimi altındaki bir epey bölgeden daha güzel olduğunu bunun da Esad rejimi üzerinde büyük baskı oluşturduğunu aktaran Scheller, “Bu Türkiye’nin yumuşak gücü. Ve Esad’ın aslında bundan büyük rahatsızlık duyduğu da biliniyor” formunda konuştu.
Suriye’de Türkiye’nin denetimi altındaki bölgelerdeki Suriyeliler Ankara-Şam sınırında muhtemel bir yakınlaşmadan rahatsızFotoğraf: Francisco Seco/AP Photo/picture alliance
Ancak son günlerdeki açıklamaların, Suriye’nin kuzeyinde Türkiye’nin denetimindeki bölgelerde tedirginliğe yol açtığını hatırlatan Scheller, “Çünkü onlar Türkiye’ye güvendi, bulundukları bölgelerde kendilerini inançta hissediyorlardı. Artık ise hayal kırıklığına uğradılar. Türkiye, Esad ile işbirliği yaparsa onlar kendilerini nasıl inançta hissedecekler? Zira Türkiye’nin rejimle işbirliği, onların tehlikede oldukları manasına gelebilir” görüşünü aktardı.
Erdoğan operasyon için düğmeye basar mı?
Ankara’nın Şam ile temaslarını etkileyen bir öbür değerli faktör, Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyinde PKK’nın uzantısı olarak gördüğü YPG’nin de ana omurgasını oluşturduğu Suriye Demokratik Güçleri’ne (SDG) karşı atmak istediği adımlar.
Erdoğan, yaklaşık üç ay evvel Suriye’nin kuzebir daha yeni bir operasyon yapılacağını duyurmuştu. Ankara bu yolla, Suriye topraklarında 30 km derinliğinde oluşturmak istediği “güvenli bölgeyi” tamamlamayı hedefliyor.
Erdoğan geçen hafta yaptığı bir konuşmada, “Suriye’de terör örgütünün yuvalandığı son bölgeleri de temizleyerek, bu güvenlik jenerasyonunun halkalarını inşallah yakında birleştireceğiz” demişti.
Ancak başta ABD ve Batılı ülkelerin itiraz ettikleri bu operasyona, Rusya’nın da vetosunu kaldırmaması, Erdoğan’ı şiddetli bir tercihe zorluyor.
Erdoğan, üç ay evvel Suriye’ye yeni bir operasyon gerçekleştireceklerini açıklamıştıFotoğraf: picture-alliance/AP Photo/APTN
Operasyon büyük riskler içeriyor
Chattam House uzmanı Haid Haid, son gelişmeleri değerlendirirken, “Türkiye’nin şu anda önündeki tek seçenek Rusya’nın takviyesini almaksızın hareket geçmek. Hava gücünü kullanamayacağı için bu daha büyük kayıp ve risk manasına gelecektir” dedi. Suriyeli uzman şöyleki devam etti:
“Erdoğan’ın şu soruya cevap aradığını düşünüyorum: bu biçimde bir harekatın kendine sağlayacağı yarar aldığı risklere değecek mi? Yararın daha ağır bastığını düşündüğü an harekete geçer. Bugün olmasa da yarın ya da üç hafta daha sonra… aslına bakarsanız bu diyalog açılımından evvelki önceliği bu operasyondu, bu yolla milliyetçi oyları kazanmayı hedefledi. Ancak istediği dayanağı bulamadı.”
Alman uzman Bente Scheller ise, Türkiye’nin hudut bölgesinde daha geniş bir bölgeyi kontrol altında tutmasının kolay olmayacağına işaret etti.
Fotoğraf: picture-alliance/AA/M. Akif Parlak
Bu tıp operasyonların milletlerarası hukuka uygun olmadığını, Türkiye’nin diplomatik baskıyla karşı karşıya kalabileceğini söyleyen Scheller, lakin mevcut milletlerarası konjonktür niçiniyle kimsenin Ankara’yı engellemek için olağanüstü bir güç de sarf etmeyeceğine işaret etti.
Scheller, “Dikkatler Ukrayna’ya ve epey tehlikeli ihtilaflara çevrilmiş durumda. Bu niçinle Erdoğan bir daha bir operasyon düzenlemesi halinde bu çok doğal ki protesto edilir kınanır fakat kimse bunu engellemeye çalışmayacaktır” dedi.
Güvenli bölge planı problemleri çözer mi?
Alman uzman, Türkiye’nin inançlı bölge planı için, bu alanı terörden arındırma gayesini öne sürdüğünü, lakin bunun da fazlaca gerçekçi olmadığını söylemiş oldu. Scheller, değerlendirmesini şöyleki tamamladı:
“Bizler silahlı kümelerin, terör örgütlerinin nasıl hareket ettiklerini görüyoruz. Kendilerini coğrafya ile sınırlamıyorlar. Ziyan vermek isterlerse veriyorlar, bunun silahlı örgütlerin tarihinde nazaranbiliyoruz. Bu niçinle inançlı bir bölgenin Türkiye’nin hakikaten kendisini teröristlerden koruyabileceği manasına mı gelir bundan hayli da emin değilim. Bu niçinle ilan edilen gaye ile elde edilebilecek kararın pek de örtüştüğü kanaatinde değilim.”