RAM
New member
“Dezenformasyon yasası” olarak bilinen ve Basın Kanunu ile kimi kanunlarda değişiklik öngoren kanun teklifi Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Adalet Kurulu’nda tartışmalar eşliğinde kabul edildi.
Teklifin önümüzdeki hafta TBMM Genel Konseyi’ne gelmesi bekleniyor. Düzenleme yasalaştığında “halkı kaygı, panik ve tasaya sevk etmek ya da kamu barışını bozmak gayesiyle aldatıcı bilgiyi alenen yayma” aksiyonu, kabahat kapsamına alınacak. Bu kabahati işleyenler için 1 yıldan 3 yıla kadar mahpus cezası öngörülüyor.
Siber hukuk uzmanı Yaman Akdeniz, binlerce kişinin toplumsal medyadaki paylaşımları niçiniyle yargılanabileceği ihtarında bulundu. Yeni düzenleme ile “ülkemizde yeni bir boyutta dehşet iklimi oluşturacak” diyen Akdeniz’e bakılırsa yasa gereği toplumsal medya platformlarından kullanıcı bilgisi talep edilebilecek ve anonim hesaplara ulaşılabilecek. Pekala düzenleme ne manaya geliyor? Yaman Akdeniz, kanun teklifi ile ilgili DW Türkçe’nin sorularını yanıtladı.
DW Türkçe: Hukukta “yanıltıcı bilgiyi yayma“ üzere bir cürüm tarifi olabilir mi? Teklifte, bilhassa de mahpus cezası öngoren unsur tam olarak ne manaya geliyor?
Yaman Akdeniz: Kamuoyunda dezenformasyon kabahati olarak uzun vakittir tartışılan ve önümüze ‘halkı aldatıcı bilgiyi’ alenen yayma kabahati olarak çıkan husus Meclis’te kurullardan geçti. Teknik olarak bu kabahatin ne manaya geldiğine baktığımız vakit tanımlamasında yalnızca ‘halk içinde kaygı, endişe yahut panik yaratmak’ saikiyle denilmiş. Sonlu bir bilgi çizilmiş aslında. Ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu tertibi ve genel sıhhatiyle ilgili gerçeğe ters bir bilginin paylaşılması durumunda. Ve alışılmış halk içinde kaygı, endişe yahut panik yaratmak saikiyle paylaşılmış olması gerekiyor. bununla birlikte tehlike kabahati olarak tanımlanmış. Yani ‘kamu barışını bozmaya elverişli biçimde alenen yayan şahıslar bir yıldan üç yıla kadar mahpus cezasıyla cezalandırılır’ denilmiş. Buradan biroldukça sorun tespit etmek mümkün. Zira gerçeğe muhalif bir bilgi olup olmadığı değerlendirmesi kim tarafınca yapılacak. Natürel ki, kıymetlendirme evvela cumhuriyet savcılıkları tarafınca yapılacak. Gerisinden şayet iddianame hazırlanırsa yargı makamları yani mahkemeler bunun değerlendirmesini yapacak.
Düzenleme bu haliyle ne üzere sakıncalar doğurur, ne tıp sonuçlara niye olur?
O kadar geniş tanımlanmış ki; halk içinde tasa, endişe yahut panik duyan vatandaşlar ‘endişelendim’ diyen vatandaşlar, internette muhalif kesim tarafınca yahut gazeteciler tarafınca yapılmış haber ve içerikleri cumhuriyet savcılıklarına çoğunlukla şikayet edecekler. Kaldı ki savcılıklar tarafınca resen soruşturmalar başlatılacak. ötürüsıyla 2023 seçimlerine gerçek yaklaşırken yüzlerce hatta binlerce kişi bu yeni kabahat tiplemesinden soruşturulmak yahut yargılanmak ile karşı karşıya kalacak. Natürel ki bu geniş tanımlamanın yapılmış olması, ülkemizde yeni bir boyutta dehşet iklimi oluşturacaktır.
Hangi haberler ya da içerikler “kamu barışını bozmaya“ yönelik olarak kıymetlendirilebilir? Örnek verebilir miyiz? Bunun ucu nereye kadar gidebilir?
Türkiye özelinde vatandaşların rahatsız olduğu her türlü içerik yahut halk içinde infial yarattığı argüman edilen olaylar kamu barışını bozmaya elverişli olacaktır. ötürüsıyla aslında bir taraftan yüksek bir kriter konulmuş gözükse dahi toplumsal medyada çoğunlukla gördüğümüz üzere vatandaşların her türlü içerikten yahut hoşlanmadıkları haberden rahatsız olmaları mümkün ve olağan ki ‘biz bundan tasa duyduk. Ortamızda kaygı yahut panik yaratıldı’ denebilir. ‘Enflasyon yüzde 150 olacak’ denildi yahut ‘Dolar sene sonunda 30’a çıkacak’ denildi üzere açıklamalar yaptığınızda spekülatif açıklamalar yaptığınız yahut gerçeğe alışılmamış bilgi paylaştığınız sav edilerek en azından hakkınızda çarçabuk cürüm duyurusunda bulunmak mümkün olacak. Ve bundan daha sonra siz bu argümanlar karşısında aylarca kendinizi savcılık makamlar karşısında yahut mahkemelerde savunmak durumunda kalacaksınız. Ve ötürüsıyla söz ve basın özgürlüğünüz kısıtlanmış ve bir nebze de natürel otosansüre itilmiş olacaksınız. Zira bu tehlikeyle karşı karşıya kalan gerek gazeteciler gerek basın mensupları, gerek olağan vatandaşlar, sade vatandaşlar, otosansür uygulamaya başlayacaklar, zira aksi takdirde yargılanmaları yahut soruşturulmaları kelam konusu olacaktır. Ben bunu söylemiş olduğim için bile, bu savda bulunduğum için dahi bu unsur meclisten geçtikten daha sonra soruşturulmam yahut yargılanmam kelam konusu olacaktır. Ben bu mevzuda çalışan bir uzman olarak kendi birikimim dahilinde ve olağan ki öteki uygulamaları da bilen kişi olarak bunu önbakılırsabiliyorum. Fakat öngördüğünüz bir şeyin gerçek bilgi olmadığını söyleyebilecekler.
Gerçek olduğu bilinen bir bilgi dahi, bu kapsamda kıymetlendirilebilir mi?
Bir örnek vermek gerekirse Türkiye’de binlerce kişi cumhurbaşkanına hakaret cürmünden soruşturuluyor ve yargılanıyor. Ve resmi istatistikler de Adalet Bakanlığı tarafınca açıklanıyor. Ama resmi bilgiler elimizde bulunmasına karşın sayın cumhurbaşkanı çıkıp Türkiye’de o denli bir şey yok diyebiliyor dış basında. ötürüsıyla buradaki sorun hangi bilginin gerçek olduğuna kim ne biçimde karar verecek. Burada da doğal Türkiye’deki yargı organlarının bağımsızlığı da sorgulanacaktır diye düşünüyorum.
Teklif yasalaştığında toplumsal medya kullanmasını nasıl etkileyecek?
5651 sayılı kanun ve internet kanununda yapılacak değişikliklerle toplumsal medya platformlarından bilhassa anonim hesaplardan yapılan paylaşımların kimler tarafınca yapıldığını anlamak için bilgi talep edilecek. Toplumsal medya platformları bu ayrıntıları makamlarla paylaşmazsa cezalandırılacak. Hatta Türkiye’den erişimleri kısıtlanabilecek.
VPN kullanılsa dahi toplumsal medya platformları, bu bireylerin ayrıntılarını yetkili makamlara verebilecek mi?
Türkiye’de yumurta hesap dediğimiz yahut farklı isimler kullanılarak yani insanların kendi isimlerini kullanmadan oluşturdukları hesapların bağlantı ayrıntıları toplumsal medya platformlarının elinde var. En azından elektronik posta adresleri yahut kullandılarsa telefon numaraları olduğu için bunların VPN kullanılsın yahut kullanılmasın kim olduklarının tespit edilmesi mümkün olacaktır toplumsal medya platformları bakımından. Ancak natürel toplumsal medya platformlarının bu ayrıntıları bugüne kadar pek de paylaşmadıklarını Türk makamları bilmekle birlikte bundan daha sonraki süreçte ve bilhassa Türkiye’de kurmuş oldukları şirketler ve o şirketlerde nazaranvli şahıslar aracılığıyla bu ayrıntıların talep edilmesi kelam konusu olacaktır.
Sosyal medyada suça husus olan paylaşımı retweet yapan, alıntılayan bireyler de mi cürüm işlemiş olacak?
TCK’ya eklenecek olan hususta ‘açıkça alenen yayan kimse’ denilmiş. ötürüsıyla aslında bu tip içerikleri yalnızca birinci paylaşan şahıslar değil, beraberinde yayan, ötürüsıyla toplumsal medyada beğenen yahut paylaşan şahıslar, hatta o şahıslar hakkında açılan soruşturmalara reaksiyon gösteren ve yargılananlar hakkında ‘bu kadar da olmaz’ yansısı gösterenlerin de şayet o içerikleri paylaşması kelam konusu olursa yargılanmaları kelam konusu olacak. Bu da keyfiyete müsaade veren sistem olacaktır. Bu da doğal kaygı iklimini ve otosansürü tetikleyecek bir yapıya işaret etmektedir.
Eylemin örgütlülük halinde yapıldığı tespit edilirse cezası yarı oranında artırılacak. Örgütlülük halinde yapılıp yapılmadığı tespit edilebilir mi?
Türkiye’de natürel örgüt söylemiş olduğiniz vakit tam olarak ne manaya gelmediği yahut işte OHAL sürecinde biz irtibat, iltisak üzere kavramları da Türk hukukunda görmüş olduğumuz için burada da tekrar olağan geniş tanımlanmış ve keyfiyete müsaade veren bir durumla karşı karşıyayız. Zira kanun unsurunun ikinci paragrafında bir örgütün faaliyeti çerçevesinde bir paylaşım yapıldığı sav edilirse bu biçimde cezanın yarı oranda artırılması kelam konusu olacak. ötürüsıyla bir arada düşündüğümüzde bunlar hükümetin 2023 seçimlerine hazırlığı ve ötürüsıyla oluşturulacak kaygı iklimiyle hükümete yönelik tenkitleri azaltmak, devam eden tenkitleri ise cezalandırmak emelinde olduğunu değerlendirmekteyim.
Teklifin önümüzdeki hafta TBMM Genel Konseyi’ne gelmesi bekleniyor. Düzenleme yasalaştığında “halkı kaygı, panik ve tasaya sevk etmek ya da kamu barışını bozmak gayesiyle aldatıcı bilgiyi alenen yayma” aksiyonu, kabahat kapsamına alınacak. Bu kabahati işleyenler için 1 yıldan 3 yıla kadar mahpus cezası öngörülüyor.
Siber hukuk uzmanı Yaman Akdeniz, binlerce kişinin toplumsal medyadaki paylaşımları niçiniyle yargılanabileceği ihtarında bulundu. Yeni düzenleme ile “ülkemizde yeni bir boyutta dehşet iklimi oluşturacak” diyen Akdeniz’e bakılırsa yasa gereği toplumsal medya platformlarından kullanıcı bilgisi talep edilebilecek ve anonim hesaplara ulaşılabilecek. Pekala düzenleme ne manaya geliyor? Yaman Akdeniz, kanun teklifi ile ilgili DW Türkçe’nin sorularını yanıtladı.
DW Türkçe: Hukukta “yanıltıcı bilgiyi yayma“ üzere bir cürüm tarifi olabilir mi? Teklifte, bilhassa de mahpus cezası öngoren unsur tam olarak ne manaya geliyor?
Yaman Akdeniz: Kamuoyunda dezenformasyon kabahati olarak uzun vakittir tartışılan ve önümüze ‘halkı aldatıcı bilgiyi’ alenen yayma kabahati olarak çıkan husus Meclis’te kurullardan geçti. Teknik olarak bu kabahatin ne manaya geldiğine baktığımız vakit tanımlamasında yalnızca ‘halk içinde kaygı, endişe yahut panik yaratmak’ saikiyle denilmiş. Sonlu bir bilgi çizilmiş aslında. Ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu tertibi ve genel sıhhatiyle ilgili gerçeğe ters bir bilginin paylaşılması durumunda. Ve alışılmış halk içinde kaygı, endişe yahut panik yaratmak saikiyle paylaşılmış olması gerekiyor. bununla birlikte tehlike kabahati olarak tanımlanmış. Yani ‘kamu barışını bozmaya elverişli biçimde alenen yayan şahıslar bir yıldan üç yıla kadar mahpus cezasıyla cezalandırılır’ denilmiş. Buradan biroldukça sorun tespit etmek mümkün. Zira gerçeğe muhalif bir bilgi olup olmadığı değerlendirmesi kim tarafınca yapılacak. Natürel ki, kıymetlendirme evvela cumhuriyet savcılıkları tarafınca yapılacak. Gerisinden şayet iddianame hazırlanırsa yargı makamları yani mahkemeler bunun değerlendirmesini yapacak.
Düzenleme bu haliyle ne üzere sakıncalar doğurur, ne tıp sonuçlara niye olur?
O kadar geniş tanımlanmış ki; halk içinde tasa, endişe yahut panik duyan vatandaşlar ‘endişelendim’ diyen vatandaşlar, internette muhalif kesim tarafınca yahut gazeteciler tarafınca yapılmış haber ve içerikleri cumhuriyet savcılıklarına çoğunlukla şikayet edecekler. Kaldı ki savcılıklar tarafınca resen soruşturmalar başlatılacak. ötürüsıyla 2023 seçimlerine gerçek yaklaşırken yüzlerce hatta binlerce kişi bu yeni kabahat tiplemesinden soruşturulmak yahut yargılanmak ile karşı karşıya kalacak. Natürel ki bu geniş tanımlamanın yapılmış olması, ülkemizde yeni bir boyutta dehşet iklimi oluşturacaktır.
Hangi haberler ya da içerikler “kamu barışını bozmaya“ yönelik olarak kıymetlendirilebilir? Örnek verebilir miyiz? Bunun ucu nereye kadar gidebilir?
Türkiye özelinde vatandaşların rahatsız olduğu her türlü içerik yahut halk içinde infial yarattığı argüman edilen olaylar kamu barışını bozmaya elverişli olacaktır. ötürüsıyla aslında bir taraftan yüksek bir kriter konulmuş gözükse dahi toplumsal medyada çoğunlukla gördüğümüz üzere vatandaşların her türlü içerikten yahut hoşlanmadıkları haberden rahatsız olmaları mümkün ve olağan ki ‘biz bundan tasa duyduk. Ortamızda kaygı yahut panik yaratıldı’ denebilir. ‘Enflasyon yüzde 150 olacak’ denildi yahut ‘Dolar sene sonunda 30’a çıkacak’ denildi üzere açıklamalar yaptığınızda spekülatif açıklamalar yaptığınız yahut gerçeğe alışılmamış bilgi paylaştığınız sav edilerek en azından hakkınızda çarçabuk cürüm duyurusunda bulunmak mümkün olacak. Ve bundan daha sonra siz bu argümanlar karşısında aylarca kendinizi savcılık makamlar karşısında yahut mahkemelerde savunmak durumunda kalacaksınız. Ve ötürüsıyla söz ve basın özgürlüğünüz kısıtlanmış ve bir nebze de natürel otosansüre itilmiş olacaksınız. Zira bu tehlikeyle karşı karşıya kalan gerek gazeteciler gerek basın mensupları, gerek olağan vatandaşlar, sade vatandaşlar, otosansür uygulamaya başlayacaklar, zira aksi takdirde yargılanmaları yahut soruşturulmaları kelam konusu olacaktır. Ben bunu söylemiş olduğim için bile, bu savda bulunduğum için dahi bu unsur meclisten geçtikten daha sonra soruşturulmam yahut yargılanmam kelam konusu olacaktır. Ben bu mevzuda çalışan bir uzman olarak kendi birikimim dahilinde ve olağan ki öteki uygulamaları da bilen kişi olarak bunu önbakılırsabiliyorum. Fakat öngördüğünüz bir şeyin gerçek bilgi olmadığını söyleyebilecekler.
Gerçek olduğu bilinen bir bilgi dahi, bu kapsamda kıymetlendirilebilir mi?
Bir örnek vermek gerekirse Türkiye’de binlerce kişi cumhurbaşkanına hakaret cürmünden soruşturuluyor ve yargılanıyor. Ve resmi istatistikler de Adalet Bakanlığı tarafınca açıklanıyor. Ama resmi bilgiler elimizde bulunmasına karşın sayın cumhurbaşkanı çıkıp Türkiye’de o denli bir şey yok diyebiliyor dış basında. ötürüsıyla buradaki sorun hangi bilginin gerçek olduğuna kim ne biçimde karar verecek. Burada da doğal Türkiye’deki yargı organlarının bağımsızlığı da sorgulanacaktır diye düşünüyorum.
Teklif yasalaştığında toplumsal medya kullanmasını nasıl etkileyecek?
5651 sayılı kanun ve internet kanununda yapılacak değişikliklerle toplumsal medya platformlarından bilhassa anonim hesaplardan yapılan paylaşımların kimler tarafınca yapıldığını anlamak için bilgi talep edilecek. Toplumsal medya platformları bu ayrıntıları makamlarla paylaşmazsa cezalandırılacak. Hatta Türkiye’den erişimleri kısıtlanabilecek.
VPN kullanılsa dahi toplumsal medya platformları, bu bireylerin ayrıntılarını yetkili makamlara verebilecek mi?
Türkiye’de yumurta hesap dediğimiz yahut farklı isimler kullanılarak yani insanların kendi isimlerini kullanmadan oluşturdukları hesapların bağlantı ayrıntıları toplumsal medya platformlarının elinde var. En azından elektronik posta adresleri yahut kullandılarsa telefon numaraları olduğu için bunların VPN kullanılsın yahut kullanılmasın kim olduklarının tespit edilmesi mümkün olacaktır toplumsal medya platformları bakımından. Ancak natürel toplumsal medya platformlarının bu ayrıntıları bugüne kadar pek de paylaşmadıklarını Türk makamları bilmekle birlikte bundan daha sonraki süreçte ve bilhassa Türkiye’de kurmuş oldukları şirketler ve o şirketlerde nazaranvli şahıslar aracılığıyla bu ayrıntıların talep edilmesi kelam konusu olacaktır.
Sosyal medyada suça husus olan paylaşımı retweet yapan, alıntılayan bireyler de mi cürüm işlemiş olacak?
TCK’ya eklenecek olan hususta ‘açıkça alenen yayan kimse’ denilmiş. ötürüsıyla aslında bu tip içerikleri yalnızca birinci paylaşan şahıslar değil, beraberinde yayan, ötürüsıyla toplumsal medyada beğenen yahut paylaşan şahıslar, hatta o şahıslar hakkında açılan soruşturmalara reaksiyon gösteren ve yargılananlar hakkında ‘bu kadar da olmaz’ yansısı gösterenlerin de şayet o içerikleri paylaşması kelam konusu olursa yargılanmaları kelam konusu olacak. Bu da keyfiyete müsaade veren sistem olacaktır. Bu da doğal kaygı iklimini ve otosansürü tetikleyecek bir yapıya işaret etmektedir.
Eylemin örgütlülük halinde yapıldığı tespit edilirse cezası yarı oranında artırılacak. Örgütlülük halinde yapılıp yapılmadığı tespit edilebilir mi?
Türkiye’de natürel örgüt söylemiş olduğiniz vakit tam olarak ne manaya gelmediği yahut işte OHAL sürecinde biz irtibat, iltisak üzere kavramları da Türk hukukunda görmüş olduğumuz için burada da tekrar olağan geniş tanımlanmış ve keyfiyete müsaade veren bir durumla karşı karşıyayız. Zira kanun unsurunun ikinci paragrafında bir örgütün faaliyeti çerçevesinde bir paylaşım yapıldığı sav edilirse bu biçimde cezanın yarı oranda artırılması kelam konusu olacak. ötürüsıyla bir arada düşündüğümüzde bunlar hükümetin 2023 seçimlerine hazırlığı ve ötürüsıyla oluşturulacak kaygı iklimiyle hükümete yönelik tenkitleri azaltmak, devam eden tenkitleri ise cezalandırmak emelinde olduğunu değerlendirmekteyim.