RAM
New member
Milli Uğraş’ın merkezi Ankara, Anadolu’nun düşman işgalinden kurtarılmasından daha sonra 13 Ekim 1923’te genç Türkiye Cumhuriyeti’nin başkenti oldu.
Birinci Dünya Savaşı sonunda yurdun işgal edilmesi üzerine Mustafa Kemal Paşa, 19 Mayıs 1919’da Samsun’a ayak basarak Ulusal Uğraş’ı başlattı.
Osmanlı Mebusan Meclisi, son defa 12 Ocak 1919’da İstanbul’da toplanmış, 16 Mart 1919 günü İngilizler İstanbul’a girmiş, Meclis’in çalışmalarına son vermişti.
Artık Osmanlı Mebusan Meclisi’nin İstanbul’da toplanma mümkünlüğü kalmamıştı. Milletvekillerinin toplanacağı ve ülkenin yönetileceği bir başşehir gerekiyordu.
19 Mart 1919’da Mustafa Kemal Paşa, kimi vilayetlere ve komutanlıklara “Türk ulusu kendi hayatını ve bağımsızlığını koruyacaktır” tabirini içeren bir genelge gönderdi. Bu genelgeden daha sonra temsilcilerle Osmanlı Mebusan Meclisi’nden gelen üyeler Ankara’da toplanmaya başladı.
Kurtuluş Savaşı’nda Ankara’nın ehemmiyeti, düşman işgalindeki Geyve Boğazı, Kütahya ve Afyon üzere mevkilere demir yoluyla ilişkili ve muharebe imkanlarının kâfi olmasından kaynaklanıyordu.
Mustafa Kemal Paşa, Temsilciler Şurası üyeleriyle 27 Aralık 1919 günü Ankara’ya geldi. Ankara’da halk ve Seğmenler tarafınca büyük bir sevgi ve coşkuyla karşılanan Mustafa Kemal Paşa, Kurtuluş Savaşı’nın planlarını bu kentte hazırladı.
Savaşın muvaffakiyete ulaşması için sistemli orduların kurulması sonucu Ankara’da alındı. Bu ordular İnönü’de, Sakarya’da, Dumlupınar’da düşmanı bozguna uğrattı. 30 Ağustos 1922’de kazanılan Başkomutanlık Savaşı ile Kurtuluş Savaşı tamamlandı.
9 Ekim 1923’te Dışişleri Bakanı İsmet Paşa, “Türkiye devletinin makarrıidaresi (idare merkezi) Ankara şehridir” tabirinin yer aldığı tek unsurluk yasa tasarısını Meclis’e sundu.
10 Ekim’de İkdam gazetesinde yer alan haberde, “saat 2’den 6’ya kadar devam eden görüşmede İsmet Paşa ve arkadaşlarının verdikleri genelge mucibince Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’na ‘Türkiye devletinin makarrıidaresi Ankara şehridir’ formundaki unsurun ek edilmesinin kabul edildiği ve hususun bir daha sonraki gün Meclis’in genel toplantısında yeniden gündeme getirilip hususun kanuniyetinin savunulacağı” söz edildi.
Aynı tarihindeki Tanin gazetesinde “Ankara Merkezi Hükümet” başlıklı haberde ise fırka toplantısında Ankara’ya Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın isminin verilmesi hakkındaki teklifin, toplantıya başkanlık eden Mustafa Kemal Paşa tarafınca gündeme dahi alınmadığı bilgisi yer almaktaydı.
Yasa tasarısı 10 Ekim’de Layiha Kurulu’ndan, bir daha tıpkı gün Anayasa Komitesi’nden süratle geçti ve 13 Ekim 1923’te Meclis Genel Heyeti’ne geldi.
Tasarı, tartışmalardan daha sonra oy oldukçaluğuyla kabul edildi. Oturum Lideri Ali Fuat Paşa’nın “oy fazlacaluğuyla” lafına, kimi milletvekillerinin “oy birliğiyle” sesleriyle itiraz etmesi üzerine, Ali Fuat Paşa “Efendim kalkmayan el vardır. Oy birliğiyle diyemem, gördüm, büyük sıklıkla kabul edilmiştir” diyerek oturumu sonlandırdı.
Yasa teklifi halinde gündeme gelen bu bahis, “Ankara kentinin Türkiye devletinin başşehri bulunmasına ait Malatya Milletvekili İsmet Paşa’nın 2/188 sayılı yasa önerisi üzerine Anayasa Komitesince düzenlenen 10.10.1923 tarihindeki mazbata TBMM’nin 13.10.1923 tarihindeki 35. birleşiminin 2. oturumunda okunarak olduğu üzere kabul edilmiş ve Ankara kentinin Türkiye devletinin başşehri olması büyük sıklıkla kararlaştırılmıştır” halinde karara dönüştü.
Kabul edilen karar, Ankara’nın, Mustafa Kemal ve Heyet-i Temsiliye’nin kente gelişinden itibaren fiili olarak sürdürdüğü merkez olma özelliğini, başşehir sıfatıyla taçlandırdı.
Bu metin bir kanun değil TBMM sonucu olduğundan, çabucak sonrasında Anayasa’da yer aldı.
Mustafa Kemal Atatürk, Ankara’nın başşehir olmasının ehemmiyetini Nutuk’ta, “Bütün niyetler, yeni Türkiye’nin başşehrinin Anadolu’da ve Ankara kenti olması gerektiğinde toplanıyordu. Coğrafya ve strateji durumu en kesin kıymeti taşıyordu. Devletin başşehrini bir an evvel saptayarak iç ve dış kararsızlıklara son vermek epey gerekli idi.” tabirleriyle vurguladı.
Ankara’nın başşehir olmasının akabinde süratli bir imar faaliyetine girişildi. Yabancı uzmanlar getirilerek kentin gelecek yılları planlandı. Eğitim ve kültürel kurumlara öncelik verildi.
O senelerda kente ziyarete gelen yabancı gezginler, “Sihirli görünmez bir el, her şeyi değiştirdi.” sözünü kullanarak, “Bir vakit içinder ölülerin yattığı yerlerde gerçek kamu binaları yükseldi, fazlaca sayıda otel, bir başşehirden beklenen rahatlığı sunan güzelleştirmelerle kapılarını hizmete açtı. Büyük okullar inşa edildi. Yenişehir, Cebeci, Çankaya, Çankırı Kapı, Gar yakınlarında birfazlaca semt oluştu.” değerlendirmesinde bulundu.
Birinci Dünya Savaşı sonunda yurdun işgal edilmesi üzerine Mustafa Kemal Paşa, 19 Mayıs 1919’da Samsun’a ayak basarak Ulusal Uğraş’ı başlattı.
Osmanlı Mebusan Meclisi, son defa 12 Ocak 1919’da İstanbul’da toplanmış, 16 Mart 1919 günü İngilizler İstanbul’a girmiş, Meclis’in çalışmalarına son vermişti.
Artık Osmanlı Mebusan Meclisi’nin İstanbul’da toplanma mümkünlüğü kalmamıştı. Milletvekillerinin toplanacağı ve ülkenin yönetileceği bir başşehir gerekiyordu.
19 Mart 1919’da Mustafa Kemal Paşa, kimi vilayetlere ve komutanlıklara “Türk ulusu kendi hayatını ve bağımsızlığını koruyacaktır” tabirini içeren bir genelge gönderdi. Bu genelgeden daha sonra temsilcilerle Osmanlı Mebusan Meclisi’nden gelen üyeler Ankara’da toplanmaya başladı.
Kurtuluş Savaşı’nda Ankara’nın ehemmiyeti, düşman işgalindeki Geyve Boğazı, Kütahya ve Afyon üzere mevkilere demir yoluyla ilişkili ve muharebe imkanlarının kâfi olmasından kaynaklanıyordu.
Mustafa Kemal Paşa, Temsilciler Şurası üyeleriyle 27 Aralık 1919 günü Ankara’ya geldi. Ankara’da halk ve Seğmenler tarafınca büyük bir sevgi ve coşkuyla karşılanan Mustafa Kemal Paşa, Kurtuluş Savaşı’nın planlarını bu kentte hazırladı.
Savaşın muvaffakiyete ulaşması için sistemli orduların kurulması sonucu Ankara’da alındı. Bu ordular İnönü’de, Sakarya’da, Dumlupınar’da düşmanı bozguna uğrattı. 30 Ağustos 1922’de kazanılan Başkomutanlık Savaşı ile Kurtuluş Savaşı tamamlandı.
9 Ekim 1923’te Dışişleri Bakanı İsmet Paşa, “Türkiye devletinin makarrıidaresi (idare merkezi) Ankara şehridir” tabirinin yer aldığı tek unsurluk yasa tasarısını Meclis’e sundu.
10 Ekim’de İkdam gazetesinde yer alan haberde, “saat 2’den 6’ya kadar devam eden görüşmede İsmet Paşa ve arkadaşlarının verdikleri genelge mucibince Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’na ‘Türkiye devletinin makarrıidaresi Ankara şehridir’ formundaki unsurun ek edilmesinin kabul edildiği ve hususun bir daha sonraki gün Meclis’in genel toplantısında yeniden gündeme getirilip hususun kanuniyetinin savunulacağı” söz edildi.
Aynı tarihindeki Tanin gazetesinde “Ankara Merkezi Hükümet” başlıklı haberde ise fırka toplantısında Ankara’ya Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın isminin verilmesi hakkındaki teklifin, toplantıya başkanlık eden Mustafa Kemal Paşa tarafınca gündeme dahi alınmadığı bilgisi yer almaktaydı.
Yasa tasarısı 10 Ekim’de Layiha Kurulu’ndan, bir daha tıpkı gün Anayasa Komitesi’nden süratle geçti ve 13 Ekim 1923’te Meclis Genel Heyeti’ne geldi.
Tasarı, tartışmalardan daha sonra oy oldukçaluğuyla kabul edildi. Oturum Lideri Ali Fuat Paşa’nın “oy fazlacaluğuyla” lafına, kimi milletvekillerinin “oy birliğiyle” sesleriyle itiraz etmesi üzerine, Ali Fuat Paşa “Efendim kalkmayan el vardır. Oy birliğiyle diyemem, gördüm, büyük sıklıkla kabul edilmiştir” diyerek oturumu sonlandırdı.
Yasa teklifi halinde gündeme gelen bu bahis, “Ankara kentinin Türkiye devletinin başşehri bulunmasına ait Malatya Milletvekili İsmet Paşa’nın 2/188 sayılı yasa önerisi üzerine Anayasa Komitesince düzenlenen 10.10.1923 tarihindeki mazbata TBMM’nin 13.10.1923 tarihindeki 35. birleşiminin 2. oturumunda okunarak olduğu üzere kabul edilmiş ve Ankara kentinin Türkiye devletinin başşehri olması büyük sıklıkla kararlaştırılmıştır” halinde karara dönüştü.
Kabul edilen karar, Ankara’nın, Mustafa Kemal ve Heyet-i Temsiliye’nin kente gelişinden itibaren fiili olarak sürdürdüğü merkez olma özelliğini, başşehir sıfatıyla taçlandırdı.
Bu metin bir kanun değil TBMM sonucu olduğundan, çabucak sonrasında Anayasa’da yer aldı.
Mustafa Kemal Atatürk, Ankara’nın başşehir olmasının ehemmiyetini Nutuk’ta, “Bütün niyetler, yeni Türkiye’nin başşehrinin Anadolu’da ve Ankara kenti olması gerektiğinde toplanıyordu. Coğrafya ve strateji durumu en kesin kıymeti taşıyordu. Devletin başşehrini bir an evvel saptayarak iç ve dış kararsızlıklara son vermek epey gerekli idi.” tabirleriyle vurguladı.
Ankara’nın başşehir olmasının akabinde süratli bir imar faaliyetine girişildi. Yabancı uzmanlar getirilerek kentin gelecek yılları planlandı. Eğitim ve kültürel kurumlara öncelik verildi.
O senelerda kente ziyarete gelen yabancı gezginler, “Sihirli görünmez bir el, her şeyi değiştirdi.” sözünü kullanarak, “Bir vakit içinder ölülerin yattığı yerlerde gerçek kamu binaları yükseldi, fazlaca sayıda otel, bir başşehirden beklenen rahatlığı sunan güzelleştirmelerle kapılarını hizmete açtı. Büyük okullar inşa edildi. Yenişehir, Cebeci, Çankaya, Çankırı Kapı, Gar yakınlarında birfazlaca semt oluştu.” değerlendirmesinde bulundu.