RAM
New member
Gerek bürokrasideki varlığı gerekse Cumhur İttifakı’nda siyaseti yönlendiren adımlarıyla kritik bir aktör olarak varlığını sürdüren MHP son haftalarda güç günler geçiriyor. Parti, eski İdeal Ocakları Lideri Sinan Ateş cinayetiyle ilişkili olarak tartışmaların odağında. MHP’liler ise partilerinin cinayetle ilişkilendirilmesine karşı çıkıyor, fakat cinayet daha sonrası partideki toplu istifalar soru işaretleri yaratıyor. Cinayetle irtibatlı olarak eski Dava Ocakları yöneticisi Tolgahan Demirbaş’ın MHP Milletvekili Olcay Kılavuz’un konutundan gözaltına alındığının basına yansıması daha sonrası soruşturmanın MHP’ye daha ne kadar uzanacağı da dikkatle takip ediliyor.
Milliyetçi Hareket Partisi (MHP), 9 Şubat’ta bu biçimde bir cinayetle anıldığı devirde 54’üncü kuruluş yılını kutlayacak.
“Devlet-Ocak-Dergâh: 12 Eylül’den 1990’lara Ülkücü Hareket” ile “Devlet ve Kuzgun: 1990’lardan 2000’lere MHP” kitaplarını Tanıl Bora ile kaleme alan gazeteci Kemal Can, aslında Sinan Ateş cinayetiyle ortaya çıkan ilgiler örgüsünün MHP için şaşırtan olmadığı görüşünde. Daha evvel Abdullah Çatlı, Alaattin Çakıcı üzere cürüm örgütü liderliğinden mahkûm olmuş bireylerin MHP tarafınca “dava arkadaşı” olarak lanse edildiğini hatırlatan Kemal Can, partinin artık ortasında bulunduğu durumu şöyleki yorumluyor:
“İktidarla kurulan simbiyotik ilgiyle birlikte cezasızlık yardımıyla çeteleşmiş yapıların daha gözü pek davrandığını gördük. Bu ilgiden duyulan alerjinin güzelce tavan yaptığını, seçmeni ve bilhassa ülkücü takımları etkilediğini görüyoruz.”
Gazeteci Kemal CanFotoğraf: Kemal Can
Bilkent Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu İdaresi Öğretim Üyesi Doç. Dr. İlker Aytürk de Ateş cinayetindilk evvel muhalif MHP’lilere yönelik atakların arttığını, bu taarruzların cezasız bırakıldığını ve gelinen noktada işin boyutunun cinayete vardığını düşünüyor.
MHP, 2015 yılından beri iktidar partisi AKP ile ittifak içerisinde. Eski Dava Ocakları Lideri Sinan Ateş cinayeti de milliyetçi hareket ortasında 2015’ten bu yana devam eden uğraşların bir kararı olarak görülüyor.
MHP’nin iktidarla ilişkisi
İttifak daha sonrası kıymetli siyasi bir güç haline gelen partinin siyasetteki “idari” işlevine dikkat çeken Can, MHP’nin ideolojik misyonuna bağlı olarak fikri evvelarini ve kırmızı çizgilerini iktidarda tutmak ve iktidarların bu fikir çerçevesinde davranmasını zorlamak üzere bir fonksiyonu olduğunu belirtiyor:
“Büyük bir politik güç haline gelsin gelmesin, 80’li, 90’lı senelerdaki üzere iktidar olmamasına karşın devrin iktidarlarını belirleyen siyasi bir aktör oldu.”
Can’a bakılırsa, 2015’ten bu yana AKP iktidarının ideolojik yörüngesine veren politik aktör haline gelmesi de bu fonksiyona örnek teşkil ediyor. Kemal Can, MHP’nin gerçek siyasete karşı yeteneksizliğinden ve hatta “politika karşıtlığı”ndan bile bahsedilebileceği görüşünde. MHP’ye değerli siyasi konum kazandıran durumu ise şu biçimde açıklıyor.
“Milliyetçilik denilen devlet yapısının en kıymetli çimentolarından, bir cins ‘joker siyasi kimlik’ üzere kullanıma açık olan ideolojik çerçevenin marka ismini elinde tutuyor.”
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve MHP Genel Lideri Devlet Bahçeli Fotoğraf: DHA
“Düşmanıyla var olan, düşmansız kalmış bir parti”
Türk sağı üzerine çalışmaları ile bilinen Doç. Dr. İlker Aytürk de MHP’nin oyunun nispeten düşük olduğuna, fakat Kemal Can’ın da söz ettiği üzere etkisinin oy oranı ile hakikat orantılı olmadığını söylüyor:
“Baktığınız vakit daima fazlaca küçük oylar alır, ama buna karşılık oyunun fazlaca üzerinde siyasi sistemde tesiri olan bir partidir.”
MHP 2002 seçimlerinde yüzde 8,36; 2007 seçimlerinde yüzde 14,27; 2011’de yüzde 13,01; 2015’te 16,29 oranında ve birebir sene Kasım ayında bir dahalenen seçimlerde yüzde 11,9 oranında oy almıştı.
Aytürk’e göre, MHP “düşmanıyla var olan” bir parti. 60’lı ve 70’li senelerda Türk solu olan “düşman” 80’li ve 90’lı senelerda Kürt hareketine dönüştü:
“2000’li senelerdan itibaren biraz düşmansız kalmış bir MHP var karşımızda.”
Aytürk, partinin niye muhalefetle işbirliğini seçmeyip AKP’ye takviye vererek Türkiye’yi adım adım “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi”ne götürmeyi seçtiğini ise anlamlandıramadığını söylüyor:
“MHP’liler ittifakı ‘mecburi bir şey’miş üzere sunuyor, halbuki değildi. Bu bir seçimdi.”
MHP’de 1 Kasım 2015 seçim hezimetinin akabinde başlayan genel lider ve idare değişikliği tartışmaları, parti ortasında yol ayrımına niye olmuştu. Kasım 2015’te MHP’den milletvekili adayı gösterilmeyen Meral Akşener, yaklaşık yüzde 5 oranında oy kaybı yaşanması niçiniyle kurultay talebinde bulunarak genel lider adayı oldu. 8 Eylül 2016’da MHP’den ihraç edilen Akşener, yeni parti çalışmalarına başladı. bu biçimdece 25 Ekim 2017’de UYGUN Parti siyaset sahnesinde yerini aldı.
Bilkent Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu İdaresi Öğretim Üyesi Doç. Dr. İlker AytürkFotoğraf: Privat
Aytürk, MHP’nin parti ortasındaki muhalefete karşı AKP’den dayanak aldığını fakat Cumhur İttifakı’na dahil olmasının yalnızca buna indirgenemeyeceğini savunuyor:
“MHP hükümete girerek iktidar olmak istemeyen, bürokraside kuvvetli olmayı yeğleyen bir parti. AKP’den bu bahiste yeşil ışık görmüş olmaları lazım.”
Erkek hâkim bir parti
Peki MHP seçmenini kimler oluşturuyor? MHP, erkek hâkim bir parti. KONDA Araştırma ve Danışmanlık Şirketi’nin yaptığı araştırmalara nazaran, her 10 MHP seçmeninden yaklaşık 7’si erkek. KONDA’dan araştırmacı Erman Bakırcı, “Bu oranı, öteki seçmen kümelerinde bu yoğunlukta görmüyoruz” diyor.
İYİ Parti’nin kurulmasıyla birlikte MHP’de 18-25 yaş ortası seçmenlerin sayısı azalsa da MHP seçmenleri içerisindeki 18-32 yaş ortası gençlerin oranı Türkiye ortalamasının üzerinde. Partide sayısı azalan seçmenlerden bir oburu ise bayanlar. Bakır şu biçimde devam ediyor:
“2022’de alana çıktığımızda her 100 kişinin 25 ila 28’i kendini ‘ev bayanı’ olarak tanımlıyordu. Bu oran bugün MHP’lilerde yüzde 14. 2016’da ise yüzde 17 bandındaymış. Yani MHP seçmenleri içerisinde konut bayanlarının tartısı azalmış.”
“MHP’li seçmen AKP ile ittifak olma halini özdeşleştirdi”
Peki MHP tabanı 2023 yılı prestiji ile en hayli hangi sıkıntıları dert ediniyor?
“Güvenlik” ve “terör”, MHP’lilerin en çok önemsediği bahisler. KONDA’nın Mart 2021’de yaptığı bir araştırmada, “Türkiye’nin en kıymetli sorunu terör” diyenlerin ülke ortalaması yüzde 16 iken, bu oran MHP seçmeninde yüzde 36, AKP’lilerde yüzde 32 ve CHP’lilerde yüzde 5 oldu. Lakin Bakırcı’ya göre, sorulan soru iktidarla ilişkilendirilmiyorsa Türkiye ortalamasına uyumlu biçimde yanıt verme eğilimi var. Erman Bakırcı, hükümetle birincil derecede ilişkilendirilen her hususta ise AKP seçmenine misal hareket ettiğini lisana getiriyor. Örneğin, hayat pahalılığı olduğu kabul edilse de “dış güçlerden ötürü” denebiliyor:
“‘Türkiye’deki en büyük sorun nedir?’ diye sorduğumuzda ‘işsizlik’ diyenlerin ülke ortalaması yüzde 41. Bu oran MHP’lilerde yüzde 36,5. Ancak örneğin Türkiye’nin yüzde 13’ü ‘Yargı siyasallaşıyor’ derken bu oran MHP’lilerde 3.6′. MHP’li seçmen AKP ile ittifak olma halini özdeşleştirmeye başlamış durumda.”
KONDA’dan araştırmacı Erman BakırcıFotoğraf: Privat
“Yürüyecek yol bırakılmadı, o yol UYGUN Parti oldu”
Geçmişte MHP’de siyaset yapmış, artık YETERLİ Parti’de olan ve ismini vermek istemeyen bir bayan siyasetçi eski partisinde erkek hükümran yapı ortasında bayanların çok mücadeleci davranmak durumunda kaldıklarını şöyleki anlatıyor:
“Naifliğe yer yok. Başa baş dişe diş kendinizi var ediyorsunuz.”
Siyasetçi, yeni parti kurma haricinde kendilerine diğer seçenek bırakılmadığını söylüyor:
“Genel başkanlık uğraşında yaşadığımız süreç insanları parti kurulması için tetikledi. MHP ortasında demokrasi isteyen, demokrasiyi delege iradesiyle hayata geçirmek isteyen bir kitle vardı ancak o süreç işletilemedi. O kadar engellendik ki bize yürüyecek yol bırakılmadı. O yol, ÂLÂ Parti oldu.”
MHP ve DÜZGÜN Parti seçmenleri içinde sınıfsal ve coğrafik ayrım dikkat çekiyor. UYGUN Parti’nin oyları Batı vilayetlerinde ağırlaşırken MHP kırsalda daha fazla aktifliğe sahip.
Doç. Dr. İlker Aytürk, iki milliyetçi parti içindeki farklılıkları “iyimser” ve “kötümser” tarifi ile özetliyor:
“‘Kötümser milliyetçiler’ yani Türkiye’nin her an düşman saldırısı altında olduğuna inanan, ABD ve Avrupa’ya olumsuz bakanlar MHP’de kaldı. DÜZGÜN Parti’ye gidenler gelir seviyesi daha yüksek, daha eğitimli, daha genç ve ABD ve Avrupa’ya karşı ‘eziklik hissetmeyen’ optimist bir küme.”
MHP, “seçim sürecindeki yoğunluk niçiniyle” bu haberin hazırlanış sürecinde sorularımıza karşılık veremeyeceğini bildirdi.
Milliyetçi Hareket Partisi (MHP), 9 Şubat’ta bu biçimde bir cinayetle anıldığı devirde 54’üncü kuruluş yılını kutlayacak.
“Devlet-Ocak-Dergâh: 12 Eylül’den 1990’lara Ülkücü Hareket” ile “Devlet ve Kuzgun: 1990’lardan 2000’lere MHP” kitaplarını Tanıl Bora ile kaleme alan gazeteci Kemal Can, aslında Sinan Ateş cinayetiyle ortaya çıkan ilgiler örgüsünün MHP için şaşırtan olmadığı görüşünde. Daha evvel Abdullah Çatlı, Alaattin Çakıcı üzere cürüm örgütü liderliğinden mahkûm olmuş bireylerin MHP tarafınca “dava arkadaşı” olarak lanse edildiğini hatırlatan Kemal Can, partinin artık ortasında bulunduğu durumu şöyleki yorumluyor:
“İktidarla kurulan simbiyotik ilgiyle birlikte cezasızlık yardımıyla çeteleşmiş yapıların daha gözü pek davrandığını gördük. Bu ilgiden duyulan alerjinin güzelce tavan yaptığını, seçmeni ve bilhassa ülkücü takımları etkilediğini görüyoruz.”
Gazeteci Kemal CanFotoğraf: Kemal Can
Bilkent Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu İdaresi Öğretim Üyesi Doç. Dr. İlker Aytürk de Ateş cinayetindilk evvel muhalif MHP’lilere yönelik atakların arttığını, bu taarruzların cezasız bırakıldığını ve gelinen noktada işin boyutunun cinayete vardığını düşünüyor.
MHP, 2015 yılından beri iktidar partisi AKP ile ittifak içerisinde. Eski Dava Ocakları Lideri Sinan Ateş cinayeti de milliyetçi hareket ortasında 2015’ten bu yana devam eden uğraşların bir kararı olarak görülüyor.
MHP’nin iktidarla ilişkisi
İttifak daha sonrası kıymetli siyasi bir güç haline gelen partinin siyasetteki “idari” işlevine dikkat çeken Can, MHP’nin ideolojik misyonuna bağlı olarak fikri evvelarini ve kırmızı çizgilerini iktidarda tutmak ve iktidarların bu fikir çerçevesinde davranmasını zorlamak üzere bir fonksiyonu olduğunu belirtiyor:
“Büyük bir politik güç haline gelsin gelmesin, 80’li, 90’lı senelerdaki üzere iktidar olmamasına karşın devrin iktidarlarını belirleyen siyasi bir aktör oldu.”
Can’a bakılırsa, 2015’ten bu yana AKP iktidarının ideolojik yörüngesine veren politik aktör haline gelmesi de bu fonksiyona örnek teşkil ediyor. Kemal Can, MHP’nin gerçek siyasete karşı yeteneksizliğinden ve hatta “politika karşıtlığı”ndan bile bahsedilebileceği görüşünde. MHP’ye değerli siyasi konum kazandıran durumu ise şu biçimde açıklıyor.
“Milliyetçilik denilen devlet yapısının en kıymetli çimentolarından, bir cins ‘joker siyasi kimlik’ üzere kullanıma açık olan ideolojik çerçevenin marka ismini elinde tutuyor.”
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve MHP Genel Lideri Devlet Bahçeli Fotoğraf: DHA
“Düşmanıyla var olan, düşmansız kalmış bir parti”
Türk sağı üzerine çalışmaları ile bilinen Doç. Dr. İlker Aytürk de MHP’nin oyunun nispeten düşük olduğuna, fakat Kemal Can’ın da söz ettiği üzere etkisinin oy oranı ile hakikat orantılı olmadığını söylüyor:
“Baktığınız vakit daima fazlaca küçük oylar alır, ama buna karşılık oyunun fazlaca üzerinde siyasi sistemde tesiri olan bir partidir.”
MHP 2002 seçimlerinde yüzde 8,36; 2007 seçimlerinde yüzde 14,27; 2011’de yüzde 13,01; 2015’te 16,29 oranında ve birebir sene Kasım ayında bir dahalenen seçimlerde yüzde 11,9 oranında oy almıştı.
Aytürk’e göre, MHP “düşmanıyla var olan” bir parti. 60’lı ve 70’li senelerda Türk solu olan “düşman” 80’li ve 90’lı senelerda Kürt hareketine dönüştü:
“2000’li senelerdan itibaren biraz düşmansız kalmış bir MHP var karşımızda.”
Aytürk, partinin niye muhalefetle işbirliğini seçmeyip AKP’ye takviye vererek Türkiye’yi adım adım “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi”ne götürmeyi seçtiğini ise anlamlandıramadığını söylüyor:
“MHP’liler ittifakı ‘mecburi bir şey’miş üzere sunuyor, halbuki değildi. Bu bir seçimdi.”
MHP’de 1 Kasım 2015 seçim hezimetinin akabinde başlayan genel lider ve idare değişikliği tartışmaları, parti ortasında yol ayrımına niye olmuştu. Kasım 2015’te MHP’den milletvekili adayı gösterilmeyen Meral Akşener, yaklaşık yüzde 5 oranında oy kaybı yaşanması niçiniyle kurultay talebinde bulunarak genel lider adayı oldu. 8 Eylül 2016’da MHP’den ihraç edilen Akşener, yeni parti çalışmalarına başladı. bu biçimdece 25 Ekim 2017’de UYGUN Parti siyaset sahnesinde yerini aldı.
Bilkent Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu İdaresi Öğretim Üyesi Doç. Dr. İlker AytürkFotoğraf: Privat
Aytürk, MHP’nin parti ortasındaki muhalefete karşı AKP’den dayanak aldığını fakat Cumhur İttifakı’na dahil olmasının yalnızca buna indirgenemeyeceğini savunuyor:
“MHP hükümete girerek iktidar olmak istemeyen, bürokraside kuvvetli olmayı yeğleyen bir parti. AKP’den bu bahiste yeşil ışık görmüş olmaları lazım.”
Erkek hâkim bir parti
Peki MHP seçmenini kimler oluşturuyor? MHP, erkek hâkim bir parti. KONDA Araştırma ve Danışmanlık Şirketi’nin yaptığı araştırmalara nazaran, her 10 MHP seçmeninden yaklaşık 7’si erkek. KONDA’dan araştırmacı Erman Bakırcı, “Bu oranı, öteki seçmen kümelerinde bu yoğunlukta görmüyoruz” diyor.
İYİ Parti’nin kurulmasıyla birlikte MHP’de 18-25 yaş ortası seçmenlerin sayısı azalsa da MHP seçmenleri içerisindeki 18-32 yaş ortası gençlerin oranı Türkiye ortalamasının üzerinde. Partide sayısı azalan seçmenlerden bir oburu ise bayanlar. Bakır şu biçimde devam ediyor:
“2022’de alana çıktığımızda her 100 kişinin 25 ila 28’i kendini ‘ev bayanı’ olarak tanımlıyordu. Bu oran bugün MHP’lilerde yüzde 14. 2016’da ise yüzde 17 bandındaymış. Yani MHP seçmenleri içerisinde konut bayanlarının tartısı azalmış.”
“MHP’li seçmen AKP ile ittifak olma halini özdeşleştirdi”
Peki MHP tabanı 2023 yılı prestiji ile en hayli hangi sıkıntıları dert ediniyor?
“Güvenlik” ve “terör”, MHP’lilerin en çok önemsediği bahisler. KONDA’nın Mart 2021’de yaptığı bir araştırmada, “Türkiye’nin en kıymetli sorunu terör” diyenlerin ülke ortalaması yüzde 16 iken, bu oran MHP seçmeninde yüzde 36, AKP’lilerde yüzde 32 ve CHP’lilerde yüzde 5 oldu. Lakin Bakırcı’ya göre, sorulan soru iktidarla ilişkilendirilmiyorsa Türkiye ortalamasına uyumlu biçimde yanıt verme eğilimi var. Erman Bakırcı, hükümetle birincil derecede ilişkilendirilen her hususta ise AKP seçmenine misal hareket ettiğini lisana getiriyor. Örneğin, hayat pahalılığı olduğu kabul edilse de “dış güçlerden ötürü” denebiliyor:
“‘Türkiye’deki en büyük sorun nedir?’ diye sorduğumuzda ‘işsizlik’ diyenlerin ülke ortalaması yüzde 41. Bu oran MHP’lilerde yüzde 36,5. Ancak örneğin Türkiye’nin yüzde 13’ü ‘Yargı siyasallaşıyor’ derken bu oran MHP’lilerde 3.6′. MHP’li seçmen AKP ile ittifak olma halini özdeşleştirmeye başlamış durumda.”
KONDA’dan araştırmacı Erman BakırcıFotoğraf: Privat
“Yürüyecek yol bırakılmadı, o yol UYGUN Parti oldu”
Geçmişte MHP’de siyaset yapmış, artık YETERLİ Parti’de olan ve ismini vermek istemeyen bir bayan siyasetçi eski partisinde erkek hükümran yapı ortasında bayanların çok mücadeleci davranmak durumunda kaldıklarını şöyleki anlatıyor:
“Naifliğe yer yok. Başa baş dişe diş kendinizi var ediyorsunuz.”
Siyasetçi, yeni parti kurma haricinde kendilerine diğer seçenek bırakılmadığını söylüyor:
“Genel başkanlık uğraşında yaşadığımız süreç insanları parti kurulması için tetikledi. MHP ortasında demokrasi isteyen, demokrasiyi delege iradesiyle hayata geçirmek isteyen bir kitle vardı ancak o süreç işletilemedi. O kadar engellendik ki bize yürüyecek yol bırakılmadı. O yol, ÂLÂ Parti oldu.”
MHP ve DÜZGÜN Parti seçmenleri içinde sınıfsal ve coğrafik ayrım dikkat çekiyor. UYGUN Parti’nin oyları Batı vilayetlerinde ağırlaşırken MHP kırsalda daha fazla aktifliğe sahip.
Doç. Dr. İlker Aytürk, iki milliyetçi parti içindeki farklılıkları “iyimser” ve “kötümser” tarifi ile özetliyor:
“‘Kötümser milliyetçiler’ yani Türkiye’nin her an düşman saldırısı altında olduğuna inanan, ABD ve Avrupa’ya olumsuz bakanlar MHP’de kaldı. DÜZGÜN Parti’ye gidenler gelir seviyesi daha yüksek, daha eğitimli, daha genç ve ABD ve Avrupa’ya karşı ‘eziklik hissetmeyen’ optimist bir küme.”
MHP, “seçim sürecindeki yoğunluk niçiniyle” bu haberin hazırlanış sürecinde sorularımıza karşılık veremeyeceğini bildirdi.