RAM
New member
İnsan Hakları Derneği (İHD) ve Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) Dokümantasyon Merkezi tarafınca yayınlanan “Verilerle 2022 Yılında Türkiye’de İnsan Hakları İhlalleri” raporuna nazaran, 2022 yılının birinci 11 ayında kolluk güçlerinin yargısız infazı, dur ihtarına uyulmadığı nedeni öne sürülerek yahut rastgele ateş açması kararı 8 Aralık 2022 tarihi itibariyle 1’i çocuk 15 kişi hayatını yitirdi. Cezaevlerinde hastalık, intihar, şiddet, ihmal üzere münasebetlerle en az 61 kişi hayatını kaybetti. TİHV’e azap ve makus muameleye maruz kaldığı savıyla 1.130 kişi müracaatta bulundu. Toplanma ve şov özgürlüğü kapsamında yapılan barışçıl hareket ve etkinliklere yapılan müdahalelerde 143’ü çocuk olmak üzere en az 5 bin 148 kişi azap ve makûs muamele niteliğindeki uygulamalar ile gözaltına alındı.
Basın ve tabir özgürlüğüne yönelik taarruzlar 2022 yılında da devam etti. 63 gazeteci gözaltına alındı, 30 gazeteci tutuklandı, 9’u isimli denetim ve 1’i mesken mahpusu önlemiyle özgür bırakıldı. 507 habere, 274 içeriğe, 33 toplumsal medya paylaşımına, 1.773 siteye erişim engellendi. Valilikler ve kaymakamlıklar tarafınca 19 vilayette ve 3 ilçede en kısası 1, en uzunu 30 gün olmak üzere 72 defa tüm aksiyon ve etkinlikler yasaklandı. Farklı dernek, vakıf, sendika, meslek örgütü ve platformların üye ve yöneticisi olan en az 126 kişi gözaltına alındı, 27 kişi tutuklandı.
Türkiye’de hak ve özgürlük ihlaline ait tablo son senelerda aşağı üst bu biçimde. İhlallerle bir arada Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) Türkiye’den müracaatlar da son senelerda artış gösterdi. Lakin AİHM’den çıkan kararlar, uygulamaya yansımıyor.
2022 yılında Türkiye’de 63 gazeteci gözaltına alındı, 30 gazeteci tutuklandı,Fotoğraf: DW/B.Narlı-F.Çelik
“Uygulansa Türkiye’yi Finlandiya düzeyine dönüştürebilir”
Türkiye’nin 1950 yılında imzaladığı Avrupa İnsan Hakları Kontratı (AİHS), 1954’ten bu yana yürürlükte. AİHM, kelam konusu mukavelenin kontrol organı olarak biliniyor. AİHM kararları, insan haklarının tesisinde değerli rol oynuyor.
Anayasa’nın 90’ıncı hususunda “Usulüne bakılırsa yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ait milletlerarası andlaşmalarla kanunların tıpkı hususta farklı kararlar içermesi niçiniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası andlaşma kararları temel alınır” deniliyor. Anayasa hukukçusu Dr. Serkan Köybaşı, kelam konusu hususun temel hak ve özgürlüklere ait kontratların kanunlardan daha üstün olduğunu belirttiğini, fakat yargı bağımsızlığı olmaması niçiniyle uygulanmadığını söylüyor:
“Buna bağlı olarak da Türkiye’de insan hakları ihlalleri var olmaya devam ediyor. Aslında insan hakları konusunda temel husus olması gereken bir husus. Siyasal iradenin ardında durması ve yargının da uygulaması halinde Türkiye’yi birkaç ay içerisinde Finlandiya düzeyinde insan haklarına dönüştürebilecek bir husus.”
Köybaşı’na göre insan hakları ihlallerinin temel sebebi ise Anayasa’nın uygulanmıyor olması. Köybaşı, “Çünkü Anayasa aslına bakarsan AİHS’yi mahkeme kararlarımızdan üstün tutan bir düzenleme içeriyor” diyor.
Anayasa hukukçusu Dr. Serkan KöybaşıFotoğraf: privat
“Kararların uygulanması sistemi iyileştirebilir”
AİHM kararlarının kontrata dahil olması niçiniyle iç hukukta direkt tesiri var. Avukat Tuğçe His Köksal, AİHM kararlarının taraf devletler için bağlayıcı olduğunu vurguluyor. Köksal, “AİHM kararlarının uygulanmamasının, yargı sistemi ve bireyler üzerinde çarpan tesirleri oluyor. Tutuklama, azap ve makûs muamele yasağı, toplantı ve şov yürüyüşü ya da söz özgürlüğüyle alakalı tespitleri ülkedeki çeşitli yargılamalara mevzu olan bireyleri etkileyen tespitler içeriyor” diyor.
Hukukçulara nazaran, kararların uygulanması sistemin düzgünleşmesini sağlayabilir. Köksal, “Ceza Muhakamesi Kanunu’nda avukata erişim ya da adil yargılanma hakkıyla ilgili garantiler AİHM kararlarının uygulanması kararında oldu. 6284 Sayılı 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Bayana Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun da bir daha AİHM’in Nahide Opuz sonucundan daha sonra gelişti” hatırlatmasını yapıyor.
Avukat Tuğçe His KöksalFotoğraf: Privat
Avukat Köksal, AİHM’nin tespit, genel önlem ve ihlal kararlarının sistematik sorunlara de işaret etmeleri niçiniyle öbür ihlallerin önlenmesini mümkün kılacağına da dikkat çekiyor. Köksal, mutlaklaşan AİHM kararlarının uygulanmamasının verdiği en büyük zararın sisteme duyulan itimat kaybı olduğunu belirtiyor:
“Neye karşı itimat kaybı? Kolluğa, yargı mensuplarına, yönetime karşı inanç kaybı… Sisteme ne kadar inanç duyarsanız o kadar insan haklarına ve hukukun üstünlüğüne saygılı bir çerçeve geliştirmiş olursunuz.”
Cumhurbaşkanına hakaret davalarındaki durum
TİHV Dokümantasyon Merkezi’nin bilgilerine bakılırsa, 2022 yılının birinci 11 ayında en az 31 kişi Cumhurbaşkanına hakaret savıyla yargılandı. Birebir münasebetle 2’si çocuk 1’i gazeteci 11 kişi gözaltına alındı, 6 kişi tutuklandı. Hukukçular, Cumhurbaşkanına hakaret davalarının da AİHM kararlarının uygulanmaması kararında açılmaya devam edildiğini söylüyor. Serkan Köybaşı, Fransa’da bir müracaat üzerine verilen sonucu anlatarak “AİHM, başkanlık sistemlerinin olduğu ülkelerde tenkide daha açık olunması gerektiğini ve bu biçimde bir hata olamayacağına hükmetti. ‘Bir euro bile ceza veremezsin’ dedi. Bu bizi de bağlıyor” diyor.
Erselan Aktan da AİHM’nin Cumhurbaşkanına hakaret cürmü ile ilgili 2021 tarihindeki Vedat Şorli ihlal sonucunı hatırlatıyor:
“AİHM’nin Cumhurbaşkanına hakaret hatasının mukaveleye uygun olmadığı istikametindeki sonucunı kullanan hiç bir mahkeme yok çabucak hemen. Mahkemeler beraat sonucu verseler dahi AİHM’nin bu sonucuna yer vermeye yanaşmıyor.”
“Cumhurbaşkanına hakaret” suçlamaları niye arttı?
To view this görüntü please enable JavaScript, and consider upgrading to a web browser that supports HTML5 video
“‘AİHM’ye taşırsınız artık’ denmesine fazlacaça şahit olduk”
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 2018’de AİHM’in Selahattin Demirtaş’ın tutuklanmasının siyasi bir karar olduğunu teyit etmesinin akabinde “AİHM kararları bizi bağlamaz. Biz karşı atağımızı yapar, işi bitiririz” demişti. Avukat Erselan Aktan’a bakılırsa, bu açıklama kıymetli bir eşiğin geçilmesine niye oldu:
“AİHM’nin Demirtaş sonucu, tutuklama ve yargılamanın siyasi saiklerle yürütüldüğünü, teyit ediyordu. Bu tespit, AİHM’in Türkiye’ye yönelik kararları açısından birinciydi. En azından yargı topluluğunda bir şok tesiri yaratması gerekiyordu. Fakat iktidar bu etkiyi, AİHM’yi davanın politik tarafıymış üzere göstererek kendince bertaraf etti.”
Erselan Aktan’a bakılırsa, mahallî mahkemeler ve soruşturma makamları artık memleketler arası kontrat atıflarına kuşkuyla bakıyor. Sorgu ve yargı makamlarının AİHM’e tüzel kontrol düzeneği değil, şikâyet mercii üzere yaklaşmaya başladığı kanaatinde:
“İfade özgürlüğü kapsamındaki davalarda yargılananlara avukatın karşı çıktığı karar için yargıçların ‘AİHM’e taşırsınız artık’ denmesine fazlacaça şahit olduk.”
Hukukçular, AİHM kararlarına karşıt kanunların uygulanmaya devam etmesi sonucunda insan hakları ihlallerinin de süreceği konusunda uyarıyor. Ersan Aktan kelamlarını şu biçimde sürdürüyor:
“AİHM kararlarının sonlu gücü, Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi’ne yapılan bildirimlerle güçlendirilmeye çalışılıyor. Hükümet ise bu bildirimlere birbirinin birebir karşılıklar vermek ve birtakım taahhütler sıralamakla yetiniyor. Bu haliyle hükümet ne bildirimlerden ne de ihlal prosedüründen çekiniyor üzere görünüyor.”
Basın ve tabir özgürlüğüne yönelik taarruzlar 2022 yılında da devam etti. 63 gazeteci gözaltına alındı, 30 gazeteci tutuklandı, 9’u isimli denetim ve 1’i mesken mahpusu önlemiyle özgür bırakıldı. 507 habere, 274 içeriğe, 33 toplumsal medya paylaşımına, 1.773 siteye erişim engellendi. Valilikler ve kaymakamlıklar tarafınca 19 vilayette ve 3 ilçede en kısası 1, en uzunu 30 gün olmak üzere 72 defa tüm aksiyon ve etkinlikler yasaklandı. Farklı dernek, vakıf, sendika, meslek örgütü ve platformların üye ve yöneticisi olan en az 126 kişi gözaltına alındı, 27 kişi tutuklandı.
Türkiye’de hak ve özgürlük ihlaline ait tablo son senelerda aşağı üst bu biçimde. İhlallerle bir arada Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) Türkiye’den müracaatlar da son senelerda artış gösterdi. Lakin AİHM’den çıkan kararlar, uygulamaya yansımıyor.
2022 yılında Türkiye’de 63 gazeteci gözaltına alındı, 30 gazeteci tutuklandı,Fotoğraf: DW/B.Narlı-F.Çelik
“Uygulansa Türkiye’yi Finlandiya düzeyine dönüştürebilir”
Türkiye’nin 1950 yılında imzaladığı Avrupa İnsan Hakları Kontratı (AİHS), 1954’ten bu yana yürürlükte. AİHM, kelam konusu mukavelenin kontrol organı olarak biliniyor. AİHM kararları, insan haklarının tesisinde değerli rol oynuyor.
Anayasa’nın 90’ıncı hususunda “Usulüne bakılırsa yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ait milletlerarası andlaşmalarla kanunların tıpkı hususta farklı kararlar içermesi niçiniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası andlaşma kararları temel alınır” deniliyor. Anayasa hukukçusu Dr. Serkan Köybaşı, kelam konusu hususun temel hak ve özgürlüklere ait kontratların kanunlardan daha üstün olduğunu belirttiğini, fakat yargı bağımsızlığı olmaması niçiniyle uygulanmadığını söylüyor:
“Buna bağlı olarak da Türkiye’de insan hakları ihlalleri var olmaya devam ediyor. Aslında insan hakları konusunda temel husus olması gereken bir husus. Siyasal iradenin ardında durması ve yargının da uygulaması halinde Türkiye’yi birkaç ay içerisinde Finlandiya düzeyinde insan haklarına dönüştürebilecek bir husus.”
Köybaşı’na göre insan hakları ihlallerinin temel sebebi ise Anayasa’nın uygulanmıyor olması. Köybaşı, “Çünkü Anayasa aslına bakarsan AİHS’yi mahkeme kararlarımızdan üstün tutan bir düzenleme içeriyor” diyor.
Anayasa hukukçusu Dr. Serkan KöybaşıFotoğraf: privat
“Kararların uygulanması sistemi iyileştirebilir”
AİHM kararlarının kontrata dahil olması niçiniyle iç hukukta direkt tesiri var. Avukat Tuğçe His Köksal, AİHM kararlarının taraf devletler için bağlayıcı olduğunu vurguluyor. Köksal, “AİHM kararlarının uygulanmamasının, yargı sistemi ve bireyler üzerinde çarpan tesirleri oluyor. Tutuklama, azap ve makûs muamele yasağı, toplantı ve şov yürüyüşü ya da söz özgürlüğüyle alakalı tespitleri ülkedeki çeşitli yargılamalara mevzu olan bireyleri etkileyen tespitler içeriyor” diyor.
Hukukçulara nazaran, kararların uygulanması sistemin düzgünleşmesini sağlayabilir. Köksal, “Ceza Muhakamesi Kanunu’nda avukata erişim ya da adil yargılanma hakkıyla ilgili garantiler AİHM kararlarının uygulanması kararında oldu. 6284 Sayılı 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Bayana Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun da bir daha AİHM’in Nahide Opuz sonucundan daha sonra gelişti” hatırlatmasını yapıyor.
Avukat Tuğçe His KöksalFotoğraf: Privat
Avukat Köksal, AİHM’nin tespit, genel önlem ve ihlal kararlarının sistematik sorunlara de işaret etmeleri niçiniyle öbür ihlallerin önlenmesini mümkün kılacağına da dikkat çekiyor. Köksal, mutlaklaşan AİHM kararlarının uygulanmamasının verdiği en büyük zararın sisteme duyulan itimat kaybı olduğunu belirtiyor:
“Neye karşı itimat kaybı? Kolluğa, yargı mensuplarına, yönetime karşı inanç kaybı… Sisteme ne kadar inanç duyarsanız o kadar insan haklarına ve hukukun üstünlüğüne saygılı bir çerçeve geliştirmiş olursunuz.”
Cumhurbaşkanına hakaret davalarındaki durum
TİHV Dokümantasyon Merkezi’nin bilgilerine bakılırsa, 2022 yılının birinci 11 ayında en az 31 kişi Cumhurbaşkanına hakaret savıyla yargılandı. Birebir münasebetle 2’si çocuk 1’i gazeteci 11 kişi gözaltına alındı, 6 kişi tutuklandı. Hukukçular, Cumhurbaşkanına hakaret davalarının da AİHM kararlarının uygulanmaması kararında açılmaya devam edildiğini söylüyor. Serkan Köybaşı, Fransa’da bir müracaat üzerine verilen sonucu anlatarak “AİHM, başkanlık sistemlerinin olduğu ülkelerde tenkide daha açık olunması gerektiğini ve bu biçimde bir hata olamayacağına hükmetti. ‘Bir euro bile ceza veremezsin’ dedi. Bu bizi de bağlıyor” diyor.
Erselan Aktan da AİHM’nin Cumhurbaşkanına hakaret cürmü ile ilgili 2021 tarihindeki Vedat Şorli ihlal sonucunı hatırlatıyor:
“AİHM’nin Cumhurbaşkanına hakaret hatasının mukaveleye uygun olmadığı istikametindeki sonucunı kullanan hiç bir mahkeme yok çabucak hemen. Mahkemeler beraat sonucu verseler dahi AİHM’nin bu sonucuna yer vermeye yanaşmıyor.”
“Cumhurbaşkanına hakaret” suçlamaları niye arttı?
To view this görüntü please enable JavaScript, and consider upgrading to a web browser that supports HTML5 video
“‘AİHM’ye taşırsınız artık’ denmesine fazlacaça şahit olduk”
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 2018’de AİHM’in Selahattin Demirtaş’ın tutuklanmasının siyasi bir karar olduğunu teyit etmesinin akabinde “AİHM kararları bizi bağlamaz. Biz karşı atağımızı yapar, işi bitiririz” demişti. Avukat Erselan Aktan’a bakılırsa, bu açıklama kıymetli bir eşiğin geçilmesine niye oldu:
“AİHM’nin Demirtaş sonucu, tutuklama ve yargılamanın siyasi saiklerle yürütüldüğünü, teyit ediyordu. Bu tespit, AİHM’in Türkiye’ye yönelik kararları açısından birinciydi. En azından yargı topluluğunda bir şok tesiri yaratması gerekiyordu. Fakat iktidar bu etkiyi, AİHM’yi davanın politik tarafıymış üzere göstererek kendince bertaraf etti.”
Erselan Aktan’a bakılırsa, mahallî mahkemeler ve soruşturma makamları artık memleketler arası kontrat atıflarına kuşkuyla bakıyor. Sorgu ve yargı makamlarının AİHM’e tüzel kontrol düzeneği değil, şikâyet mercii üzere yaklaşmaya başladığı kanaatinde:
“İfade özgürlüğü kapsamındaki davalarda yargılananlara avukatın karşı çıktığı karar için yargıçların ‘AİHM’e taşırsınız artık’ denmesine fazlacaça şahit olduk.”
Hukukçular, AİHM kararlarına karşıt kanunların uygulanmaya devam etmesi sonucunda insan hakları ihlallerinin de süreceği konusunda uyarıyor. Ersan Aktan kelamlarını şu biçimde sürdürüyor:
“AİHM kararlarının sonlu gücü, Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi’ne yapılan bildirimlerle güçlendirilmeye çalışılıyor. Hükümet ise bu bildirimlere birbirinin birebir karşılıklar vermek ve birtakım taahhütler sıralamakla yetiniyor. Bu haliyle hükümet ne bildirimlerden ne de ihlal prosedüründen çekiniyor üzere görünüyor.”