RAM
New member
Türkiye, Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman’ı ağırlamaya hazırlanırken, Cemal Kaşıkçı cinayeti niçiniyle sert eleştirilen Suudi Arabistan’a yönelik tavrın değişmesinde gerek farklılaşan bölgesel dengelerin gerek ortasında bulunulan ekonomik darboğazın rol oynadığı tespiti yapılıyor.
Türkiye’dilk evvel Mısır ve Ürdün’e de gideceği açıklanan Muhammed bin Selman’ın Çarşamba günü Ankara’daki temaslarında yatırım ve güç üzere alanlarda bir dizi muahedenin imzalanması bekleniyor.
Enflasyonun düşürülemediği ve döviz üstündeki yukarı istikametli baskının sürdüğü bir periyotta Veliaht Prens bin Selman’ın ziyaretinden çıkacak sonuçlar piyasalarda da yakından takip ediliyor. Kulislere yansıyan bilgilere bakılırsa Ankara daha evvel Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ile yaptığı swap mutabakatlarının bir benzerini Riyad ile de yapmak istiyor ve bir müddetdir bunun için uğraş harcıyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ziyarete ait açıklamasında “Bundan daha sonraki sürece yönelik, Türkiye-Suudi Arabistan bağlantılarını epey daha ileri düzeyde nerelere taşıyabiliriz, bunları kıymetlendirme fırsatı bulacağız” diye konuşmuştu.
Veliaht Prens bin Selman’ın ziyaret tipi, gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın öldürülmesinin akabinde Körfez bölgesi dışına yapacağı birinci ziyaret olması açısından ehemmiyet taşıyor.
İlişkilerde olağanlaşmaya nasıl gelindi?
Suudi Arabistan’ın İstanbul Başkonsolosluğuna 2 Ekim 2018’de giren gazeteci-yazar Cemal Kaşıkçı’dan tekrar haber alınamamış, çabucak sonrasında öldürüldüğü ortaya çıkmıştı. Türkiye o devirdeki siyasetleri kapsamında Suudi Arabistan ve bilhassa de cinayet buyruğunu vermekle suçladığı Veliaht Prens için sert bir siyaset takip etmiş ve cinayeti milletlerarası kamuoyunun gündemine taşımak için efor sarf etmişti. Sorumlular için ayrıyeten iç hukuk yollarına da başvurulmuştu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan cinayetin akabinde Aralık 2018’de yaptığı açıklamalar ile milletlerarası basında kaleme aldığı makalelerde sert tabirler kullanmış ve “İslam dünyasından birtakım kesitler ve ülkeler ne yazık ki doların ve riyalin kurbanı olanlar bu olaylar karşısında hakkı ve hakikati söylemediler. Hak yerini bulacak. Adalet yerini bulsun” demişti.
“Kaşıkçı, başkonsoloslukta ne yazık ki alçakça bir operasyonla şehit edildi. Veliaht Prens dedi ki, ‘Cemal Kaşıkçı başkonsolosluktan çıktı’. Ya Cemal Kaşıkçı çocuk mu? Dışarıda nişanlısı var. Onu alıp ayrılmaz mıydı? Bunlar dünyayı enayi zannediyor. Bu millet enayi değil hesabı sormasını bilir ve tabi dedik ki biz herkese açığız. Suudi Arabistan (kayıtları) almak istedi, kusura bakmayın o kadar değil. Dinletiriz, gösteririz lakin vermeyiz. Verelim de daha sonrasında bunları yok mu edeceksiniz?”
Ancak geçen yıllar ortasında ABD’nin eski Lideri Donald Trump’un yerine Demokrat Parti’den Joe Biden’ın gelmesi, İsrail ile Arap ülkeleri içinde başlayan yakınlaşma, ekonomik niçinler üzere etkenlerle Körfez bölgesinde istikrarlar değişti.
Bu kapsamda bölgede problemli olduğu ülkelerle olağanlaşma adımları başlatan Türkiye, hem bölgesel dengelerin değişmesi birebir vakitte ortasında bulunduğu ekonomik darboğaz ve sıcak para muhtaçlığının da tesiriyle Suudi Arabistan ile münasebetlerini onarma yoluna gitmeye karar verdi.
İstanbul 11’inci Ağır Ceza Mahkemesi, Adalet Bakanlığının olumlu görüşü üzerine Cemal Kaşıkçı davasını Nisan ayında Suudi Arabistan’a devretti ve bu biçimdelikle Riyad’ın münasebetlerin düzelmesinin önünde pürüz gördüğü konu aşılmış oldu.
Bu gelişimin akabinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Nisan ayı sonunda Suudi Arabistan’ı ziyaret ederek daha evvel ağır sözler kullandığı Veliaht Prens ile görüştü ve bir arada fotoğraf verdi. Erdoğan’ın görüşmelerinin akabinde Riyad idaresinden iade-i ziyaret bekleniyordu.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Suudi Veliaht Prens Muhammed bin SelmanFotoğraf: Murat Kula/AA/picture alliance
Veliaht Prens ile bağlar niye onarılıyor?
Bu ortada Kaşıkçı cinayeti niçiniyle bin Selman’ı sert lisanla eleştiren başkanlar içinde yer alan ABD Lideri Joe Biden’ın da Temmuz ayı ortasında Suudi Arabistan’a gitmesi bekleniyor.
Peki Türkiye ve ABD de dahil kimi ülkelerin Kaşıkçı cinayetini geri planda bırakarak Veliaht Prens ile ilgileri onarmasının ardında yatan sebepler neler?
Türkiye’nin eski Katar büyükelçilerinden Mithat Rende Muhammed bin Selman’ın Ankara ziyaretini genel manada Türkiye’nin bölgede İsrail, Birleşik Arap Emirlikleri ve Mısır üzere ülkelerle attığı olağanlaşma adımlarının bir kesimi olarak kıymetlendiriyor.
Ukrayna savaşıyla bir arada artan petrol fiyatlarının yalnızca Türkiye’yi değil öbür ülkeleri de Riyad’a karşı yumuşamaya mecburen de olsa ittiğini söyleyen Rende, kelamlarını şöyleki sürdürüyor:
“Ukrayna savaşı ve Avrupa’nın karşı karşıya bulunduğu güç krizi ile uğraş için, ki kış geldiğinde daha önemli biçimde hissedilecek bu kriz, dünyada ekstra kapasitesi olan birkaç ülkeden birisi Suudi Arabistan. Bu ekstra kapasitenin kullanılması gerekiyor, ölçüsü 2-2,5 milyon varil kadar. Biden bunun için gidiyor. Biraz da iş başa düştü yani. Gerçek politik gereği bir durum denilebilir, tavrını beğenmeyebilirsiniz fakat bir taraftan da çalışmak mecburiyetindesiniz.”
“Veliaht Prens’le bir 50 yıl mı?”
Nişantaşı Üniversitesi Öğretim Üyesi Ali Semin de Veliaht Prens ile bağların geliştirilmesinde bölge istikrarlarının değişmesinin yanı sıra Kral’ın sıhhat durumunun giderek kötüleşmesine de işaret ediyor.
Kral Selman bin Abdülaziz Al Suud’un epeyce yaşlandığını ve önemli sıhhat sıkıntıları bulunduğunu hatırlatan Semin, işleri fiili olarak Veliaht Prens’in yürüttüğünü söylüyor ve şu biçimde konuşuyor:
“Bu yalnızca ABD için değil Türkiye için de bir risk. Krallık misyonu artık üçüncü jenerasyona geçiyor. Şu anda Veliaht 37 yaşında ve bir 50 yıl nazaranvi götürse… Siz 50 yıl kriz yaşadığınız bir hükümdarla olacaksınız demektir. Ayrıyeten şu anda bir diyalog kurmak değil de baba hayatını kaybettikten ve iktidara geldikten daha sonra Veliaht ile bağ kurmak daha hayli reaksiyona niye olur. Onun için Türkiye’nin bence bu etapta kral ömrünü kaybetmedilk evvel bir adım atılması gerekiyordu.”
Büyükelçi Rende ise Suudi Arabistan’da kral olmanın tahminen daha kolay olabileceğini fakat sürdürmenin o kadar kolay olmadığını belirterek, “Çünkü orada hayli önemli istikrarlar kelam konusudur. Şu anda Veliaht Prens kontrolü tam üzere görünüyor. Ancak hiç muhakkak olmaz. Körfez ülkelerinde ve Ortadoğu’da kimin ne vakit ne kadar ıslak yerde yürüdüğünü hiç bilemezsiniz” yorumunu yapıyor.
Kaşıkçı cinayeti unutuldu mu?
Bin Salman’ın ziyareti öncesinde Kaşıkçı cinayetinin unutulduğu ile ilgili tenkitler de devam ediyor.
Suudi gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın öldürülmesi memleketler arası toplum tarafınca reaksiyonla karşılanmıştıFotoğraf: Depo Photos/imago images
Dış siyaset yorumcularına bakılırsa ise hususa “real politik” açısından da bakmak gerekiyor. Dr. Ali Semin, “Kaşıkçı olayı fazlaca büyük ve insanlık dışı bir olay” derken, birebir vakitte memleketler arası alakalar açısından bakıldığında hiç bir devletin “kalıcı düşman ya da kalıcı dost” olmadığını belirtiyor.
Semin, yalnızca Türkiye ile Suudi Arabistan içindeki bağların düzelmediğini, bölge ülkelerinin birbiri ile münasebetlerinde de farklı bir kademeye geçtiğini söyleyerek, Türkiye açısından yalnızca Katar üzerinden bir Körfez siyasetinin ya da yalnızca Katar üzerinden bir Ortadoğu siyasetinin tam manasıyla sonuç vermediğini kaydediyor.
Emekli Büyükelçi Rende ise Kaşıkçı cinayeti ile irtibatlı tenkitlerle ilgili olarak Körfez ülkelerindeki kraliyet üyelerinin “cezasızlık” haline dikkat çekiyor. Bu prenslerin güya “insan üstülermiş” üzere yetiştirildiğini ve bunun da onları bir çeşit “kibre” sevk ettiğini belirten Rende, şu biçimde konuşuyor:
“Çok kolay zenginliğin de verdiği bir kendini çok muktedir hissetme hali arasındaler. Bu kibir ve çok muktedir hissetme hali bir cezasızlık kültürüne de yol açıyor. Yani ‘ben yaparım, isterim, olmayacak şeyler de isterim, olmayacak şeyler de yaparım. daha sonra gerekirse para öderim yani, bunun parasını da öderim’ üzere.”
Rende, bölgeye dair projeksiyonunda ise İran, Türkiye, Mısır, İsrail, Suudi Arabistan üzere bölgesel güçler içindeki gayretin devam edeceğini fakat bununla birlikte diyalog kapısının da açık kalması gerektiğini belirterek, “Aksi biçimde Ortadoğu’da etnik, dini, mezhepsel çatışmalar devam edecek ve kan akacaktır. Yani istikrar için refah lazım, ekonomik işbirliği lazım” diyor.
Türkiye’dilk evvel Mısır ve Ürdün’e de gideceği açıklanan Muhammed bin Selman’ın Çarşamba günü Ankara’daki temaslarında yatırım ve güç üzere alanlarda bir dizi muahedenin imzalanması bekleniyor.
Enflasyonun düşürülemediği ve döviz üstündeki yukarı istikametli baskının sürdüğü bir periyotta Veliaht Prens bin Selman’ın ziyaretinden çıkacak sonuçlar piyasalarda da yakından takip ediliyor. Kulislere yansıyan bilgilere bakılırsa Ankara daha evvel Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ile yaptığı swap mutabakatlarının bir benzerini Riyad ile de yapmak istiyor ve bir müddetdir bunun için uğraş harcıyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ziyarete ait açıklamasında “Bundan daha sonraki sürece yönelik, Türkiye-Suudi Arabistan bağlantılarını epey daha ileri düzeyde nerelere taşıyabiliriz, bunları kıymetlendirme fırsatı bulacağız” diye konuşmuştu.
Veliaht Prens bin Selman’ın ziyaret tipi, gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın öldürülmesinin akabinde Körfez bölgesi dışına yapacağı birinci ziyaret olması açısından ehemmiyet taşıyor.
İlişkilerde olağanlaşmaya nasıl gelindi?
Suudi Arabistan’ın İstanbul Başkonsolosluğuna 2 Ekim 2018’de giren gazeteci-yazar Cemal Kaşıkçı’dan tekrar haber alınamamış, çabucak sonrasında öldürüldüğü ortaya çıkmıştı. Türkiye o devirdeki siyasetleri kapsamında Suudi Arabistan ve bilhassa de cinayet buyruğunu vermekle suçladığı Veliaht Prens için sert bir siyaset takip etmiş ve cinayeti milletlerarası kamuoyunun gündemine taşımak için efor sarf etmişti. Sorumlular için ayrıyeten iç hukuk yollarına da başvurulmuştu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan cinayetin akabinde Aralık 2018’de yaptığı açıklamalar ile milletlerarası basında kaleme aldığı makalelerde sert tabirler kullanmış ve “İslam dünyasından birtakım kesitler ve ülkeler ne yazık ki doların ve riyalin kurbanı olanlar bu olaylar karşısında hakkı ve hakikati söylemediler. Hak yerini bulacak. Adalet yerini bulsun” demişti.
“Kaşıkçı, başkonsoloslukta ne yazık ki alçakça bir operasyonla şehit edildi. Veliaht Prens dedi ki, ‘Cemal Kaşıkçı başkonsolosluktan çıktı’. Ya Cemal Kaşıkçı çocuk mu? Dışarıda nişanlısı var. Onu alıp ayrılmaz mıydı? Bunlar dünyayı enayi zannediyor. Bu millet enayi değil hesabı sormasını bilir ve tabi dedik ki biz herkese açığız. Suudi Arabistan (kayıtları) almak istedi, kusura bakmayın o kadar değil. Dinletiriz, gösteririz lakin vermeyiz. Verelim de daha sonrasında bunları yok mu edeceksiniz?”
Ancak geçen yıllar ortasında ABD’nin eski Lideri Donald Trump’un yerine Demokrat Parti’den Joe Biden’ın gelmesi, İsrail ile Arap ülkeleri içinde başlayan yakınlaşma, ekonomik niçinler üzere etkenlerle Körfez bölgesinde istikrarlar değişti.
Bu kapsamda bölgede problemli olduğu ülkelerle olağanlaşma adımları başlatan Türkiye, hem bölgesel dengelerin değişmesi birebir vakitte ortasında bulunduğu ekonomik darboğaz ve sıcak para muhtaçlığının da tesiriyle Suudi Arabistan ile münasebetlerini onarma yoluna gitmeye karar verdi.
İstanbul 11’inci Ağır Ceza Mahkemesi, Adalet Bakanlığının olumlu görüşü üzerine Cemal Kaşıkçı davasını Nisan ayında Suudi Arabistan’a devretti ve bu biçimdelikle Riyad’ın münasebetlerin düzelmesinin önünde pürüz gördüğü konu aşılmış oldu.
Bu gelişimin akabinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Nisan ayı sonunda Suudi Arabistan’ı ziyaret ederek daha evvel ağır sözler kullandığı Veliaht Prens ile görüştü ve bir arada fotoğraf verdi. Erdoğan’ın görüşmelerinin akabinde Riyad idaresinden iade-i ziyaret bekleniyordu.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Suudi Veliaht Prens Muhammed bin SelmanFotoğraf: Murat Kula/AA/picture alliance
Veliaht Prens ile bağlar niye onarılıyor?
Bu ortada Kaşıkçı cinayeti niçiniyle bin Selman’ı sert lisanla eleştiren başkanlar içinde yer alan ABD Lideri Joe Biden’ın da Temmuz ayı ortasında Suudi Arabistan’a gitmesi bekleniyor.
Peki Türkiye ve ABD de dahil kimi ülkelerin Kaşıkçı cinayetini geri planda bırakarak Veliaht Prens ile ilgileri onarmasının ardında yatan sebepler neler?
Türkiye’nin eski Katar büyükelçilerinden Mithat Rende Muhammed bin Selman’ın Ankara ziyaretini genel manada Türkiye’nin bölgede İsrail, Birleşik Arap Emirlikleri ve Mısır üzere ülkelerle attığı olağanlaşma adımlarının bir kesimi olarak kıymetlendiriyor.
Ukrayna savaşıyla bir arada artan petrol fiyatlarının yalnızca Türkiye’yi değil öbür ülkeleri de Riyad’a karşı yumuşamaya mecburen de olsa ittiğini söyleyen Rende, kelamlarını şöyleki sürdürüyor:
“Ukrayna savaşı ve Avrupa’nın karşı karşıya bulunduğu güç krizi ile uğraş için, ki kış geldiğinde daha önemli biçimde hissedilecek bu kriz, dünyada ekstra kapasitesi olan birkaç ülkeden birisi Suudi Arabistan. Bu ekstra kapasitenin kullanılması gerekiyor, ölçüsü 2-2,5 milyon varil kadar. Biden bunun için gidiyor. Biraz da iş başa düştü yani. Gerçek politik gereği bir durum denilebilir, tavrını beğenmeyebilirsiniz fakat bir taraftan da çalışmak mecburiyetindesiniz.”
“Veliaht Prens’le bir 50 yıl mı?”
Nişantaşı Üniversitesi Öğretim Üyesi Ali Semin de Veliaht Prens ile bağların geliştirilmesinde bölge istikrarlarının değişmesinin yanı sıra Kral’ın sıhhat durumunun giderek kötüleşmesine de işaret ediyor.
Kral Selman bin Abdülaziz Al Suud’un epeyce yaşlandığını ve önemli sıhhat sıkıntıları bulunduğunu hatırlatan Semin, işleri fiili olarak Veliaht Prens’in yürüttüğünü söylüyor ve şu biçimde konuşuyor:
“Bu yalnızca ABD için değil Türkiye için de bir risk. Krallık misyonu artık üçüncü jenerasyona geçiyor. Şu anda Veliaht 37 yaşında ve bir 50 yıl nazaranvi götürse… Siz 50 yıl kriz yaşadığınız bir hükümdarla olacaksınız demektir. Ayrıyeten şu anda bir diyalog kurmak değil de baba hayatını kaybettikten ve iktidara geldikten daha sonra Veliaht ile bağ kurmak daha hayli reaksiyona niye olur. Onun için Türkiye’nin bence bu etapta kral ömrünü kaybetmedilk evvel bir adım atılması gerekiyordu.”
Büyükelçi Rende ise Suudi Arabistan’da kral olmanın tahminen daha kolay olabileceğini fakat sürdürmenin o kadar kolay olmadığını belirterek, “Çünkü orada hayli önemli istikrarlar kelam konusudur. Şu anda Veliaht Prens kontrolü tam üzere görünüyor. Ancak hiç muhakkak olmaz. Körfez ülkelerinde ve Ortadoğu’da kimin ne vakit ne kadar ıslak yerde yürüdüğünü hiç bilemezsiniz” yorumunu yapıyor.
Kaşıkçı cinayeti unutuldu mu?
Bin Salman’ın ziyareti öncesinde Kaşıkçı cinayetinin unutulduğu ile ilgili tenkitler de devam ediyor.
Suudi gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın öldürülmesi memleketler arası toplum tarafınca reaksiyonla karşılanmıştıFotoğraf: Depo Photos/imago images
Dış siyaset yorumcularına bakılırsa ise hususa “real politik” açısından da bakmak gerekiyor. Dr. Ali Semin, “Kaşıkçı olayı fazlaca büyük ve insanlık dışı bir olay” derken, birebir vakitte memleketler arası alakalar açısından bakıldığında hiç bir devletin “kalıcı düşman ya da kalıcı dost” olmadığını belirtiyor.
Semin, yalnızca Türkiye ile Suudi Arabistan içindeki bağların düzelmediğini, bölge ülkelerinin birbiri ile münasebetlerinde de farklı bir kademeye geçtiğini söyleyerek, Türkiye açısından yalnızca Katar üzerinden bir Körfez siyasetinin ya da yalnızca Katar üzerinden bir Ortadoğu siyasetinin tam manasıyla sonuç vermediğini kaydediyor.
Emekli Büyükelçi Rende ise Kaşıkçı cinayeti ile irtibatlı tenkitlerle ilgili olarak Körfez ülkelerindeki kraliyet üyelerinin “cezasızlık” haline dikkat çekiyor. Bu prenslerin güya “insan üstülermiş” üzere yetiştirildiğini ve bunun da onları bir çeşit “kibre” sevk ettiğini belirten Rende, şu biçimde konuşuyor:
“Çok kolay zenginliğin de verdiği bir kendini çok muktedir hissetme hali arasındaler. Bu kibir ve çok muktedir hissetme hali bir cezasızlık kültürüne de yol açıyor. Yani ‘ben yaparım, isterim, olmayacak şeyler de isterim, olmayacak şeyler de yaparım. daha sonra gerekirse para öderim yani, bunun parasını da öderim’ üzere.”
Rende, bölgeye dair projeksiyonunda ise İran, Türkiye, Mısır, İsrail, Suudi Arabistan üzere bölgesel güçler içindeki gayretin devam edeceğini fakat bununla birlikte diyalog kapısının da açık kalması gerektiğini belirterek, “Aksi biçimde Ortadoğu’da etnik, dini, mezhepsel çatışmalar devam edecek ve kan akacaktır. Yani istikrar için refah lazım, ekonomik işbirliği lazım” diyor.