RAM
New member
Madrid’deki NATO doruğunda ittifakın yeni stratejik konseptinde Rusya “en önemli ve direkt tehdit” olarak tanımlanırken, şimdiye kadar Batı ile Rusya içinde istikrar siyaseti yürütmeye çalışan Türkiye için hareket alanının giderek kutuplaşan bir dünyada darlaşıp darlaşmadığı tartışılıyor.
İttifak’ın yaklaşık 10 yıllık yol haritası niteliğindeki Stratejik Konsept dokümanında, “Rusya Federasyonu, müttefiklerin güvenliğine ve Avro-Atlantik bölgesindeki barış ve istikrara yönelik en önemli ve direkt tehdittir” tabirine yer verildi. Ayrıyeten “Müttefiklerimizin egemenliğine ve toprak bütünlüğüne yönelik bir taarruz ihtimalini göz arkası edemeyiz” denilerek, Rusya’nın muhtemel yeni işgal teşebbüslerine karşı tavır bir sefer daha bir dahalenmiş oldu.
Türkiye birkaç aydır İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliklerine talepleri karşılanmaz ise mani olma siyasetini takip etmiş, tepeden hemilk evvel yapılan dörtlü görüşmede NATO Genel Sekreteri Jean Stoltenberg’in de gayretleriyle bir orta formül bulunarak imzalanan memorandum ile kuzey ülkelerinin İttifak şemsiyesine alınmasına yeşil ışık yakılmıştı.
Putin, Türkmenistan ziyareti sırasında İsveç ve Finlandiya’yı kast ederek, “Aramızdaki her şey yeterliydi. Ancak artık bir ölçü gerginlik olacak. Bu net, bu hususta kuşku yok, öbür bir istikamete gidemez” diye konuştu.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise bugün Madrid doruğunun bitiminde düzenlediği basın toplantısında Rusya ile alakaların bundan daha sonra da birebir istikrarda yürütüleceğinin işaretlerini verdi. Erdoğan, istikrar siyasetini sürdürmenin daha faydalı olduğunu belirterek, “Doğal gazımızın yüzde 40’ından fazlasını Rusya’dan alıyoruz. Nükleer santral yapıyoruz. Bunları bir kenara koyamayız” diye konuştu.
Peki Ukrayna savaşının patlak verdiği kış aylarından beri Batı ülkeleri ile Rusya içinde hassas bir istikrar siyaseti yürütmeye uğraş eden Türkiye’nin bundan daha sonraki atılımları nasıl olmalı?
Tan: “Mutabakatın Rusya ile ilgilere yansımaları olabilir”
Türkiye’nin eski Washington Büyükelçilerinden Namık Tan, beraberinde Moskova’da da nazaranv yapmış bir diplomat olarak Madrid doruğunun yansımalarını iki başşehir perspektifinden de yorumluyor.
Türkiye’nin Finlandiya ve İsveç’in üyeliklerine yeşil ışık yakma sonucunı, “Türkiye bir ‘zafer’ kazanmak için uygulanması kuşkulu bir mutabakata razı oldu” kelamlarıyla kıymetlendiren Tan, kelamlarını şöyleki sürdürüyor:
Namık TanFotoğraf: Sinan Gul/dpa/picture alliance
“Ayrıca, Batı/Atlantik ittifakı nazarında muteber bir konum/görüntü kazanmaya ne kadar fazla gereksinim duyduğunu ortaya koydu. Bu zaafı ABD başta olmak üzere tüm ülkeler gördükleri için kurgulanan oyun planını muvaffakiyetle uyguladılar. Prestij kaybı bir yana, rastgele bir bedel ödemeden istediklerini (İsveç ve Finlandiya’nın üyeliği) dikte edebilir hale geldiler. Bu da bir diğer bedel Türkiye için.”
Büyükelçi Tan, Türkiye’nin “razı geldiği” mutabakatın Rusya ile münasebetlerine de yansımaları olacağına dikkat çekerek, “Bu da başka bir bedel oluşturabilir” diyor. Mümkün bedellerin neler olabileceği sorusunu ise Tan şu biçimde yanıtlıyor:
“Şu sırada Rusya’nın bize daha hayli gereksinimi var. Dünya ile irtibatını sağlıyor, kara parasını aklamasına yardımcı oluyoruz. Lakin, Ruslar hiç aklımıza gelmeyecek ziyanlar verme kabiliyetine sahipler. 39 askeri şehit edip, olaya ait sorumluluklarını hiç kabul etmediler. Buna misal şeyler yapabilirler, örneğin buğday operasyonunu başlatıp bizi yarı yolda bırakır yahut Batılı müttefiklerle aramızı bozacak kimi adımlar atarlar.”
Oğuzlu: “Denge siyaseti artık daha sıkıntı olacak”
Türkiye’nin mevcut istikrar siyasetini sürdürmesi için bundan daha sonra diplomaside daha esnek ve yaratıcı olması gerekebilir.
Prof. Tarık OğuzluFotoğraf: Privat
İstanbul Aydın Üniversitesi’nden Prof. Dr. Tarık Oğuzlu, Türkiye’nin Madrid tepesinde çekincelerini geri çekmesini şimdiye kadar takip ettiği istikrar siyasetinin bir ögesi olarak yorumluyor. Bundan daha sonra da bu siyasetten vazgeçileceğini düşünmediğini belirten Oğuzlu, kelamlarını şu biçimde sürdürüyor:
“Ama bu siyaseti takip etmek artık daha güç olacak. Şu ana kadar nispeten daha kolaydı, riskler daha azdı. Ancak Rusya ile NATO içindeki gerginlik, kutuplaşma her geçen gün arttıkça Türkiye’nin hareket kabiliyeti azalacak. Tarafların Türkiye’den beklentileri ve baskıları da artabilir. Bu siyaseti takip etmek evet daha sıkıntı olacak ancak bence devam edilecektir.”
Ünal: Türkiye’nin hareket alanı genişledi
Maltepe Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Ünal ise Türkiye’nin önündeki seçeneklerin arttığını ve hareket alanının genişlediğini düşünüyor.
İmzalanan memorandumu başarılı bulduğunu da söyleyen Ünal, kelamlarını şu biçimde sürdürüyor:
“Bence Rusların Türkiye’nin bu iki ülkenin üyeliğine dair siyasetinden rahatsız olacağı bir şey yok. Tam aksine Türkiye’nin aldığı ödünler ve ABD’nin de Türkiye ile münasebetlerde yumuşama sinyalleri vermesi Rusya’yı ‘Aslında Türkler sahiden ulusal çıkarlarına uygun bir siyaset izliyor’ noktasına getiriyor.”
Ünal’a göre bu son gelişmeler Rusya’yı Suriye’ye operasyon konusunda Türkiye’ye yeşil ışık yakmasına yol açabilir. Ünal, “Rusya’nın yerinde olsam, Türkiye buraya bir harekat yaptığında bundan en hayli kim rahatsız olacak? ABD. bu biçimde bırakalım yapsınlar, hiç rahatsız olmam” sözlerini kullanıyor.
Dünyadaki gidişatın Türkiye’nin hareket alanını genişlettiğini söyleyen Ünal, “Rusya-Ukrayna krizinde olduğu üzere dikkatli ve istikrarlı durduğumuzda, yani hem NATO’nun ortasındayız tıpkı vakitte öbür NATO ülkeleri üzere Rusya tersi değiliz. Hem ABD ile beraberyiz hem ABD’nin Rusya ve Çin’le arbedesinin kesimi değiliz. Bunu sürdürürse Türkiye fırsatlar elde edebilir.”
Güneş: “Türkiye sert tercihlere çabucak yönelmek zorunda değil”
NATO tepesinde Rusya’nın direkt bir tehdit olarak tanımlanmasının Türkiye’nin işini biraz daha zorlaştırdığını düşünen isimlerden biri deİstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Hakan Güneş.
Türkiye ile Rusya ve Batı münasebetlerinin epey sayıda başlığı kapsıyor olmasının bu denklemin birden çok alanda problemlere yol açabileceğine işaret eden Güneş, bu hususu “Yani Libya’da, Doğu Akdeniz’de, Suriye’de, Kafkaslar ve Balkanlar’da Rusya’nın ve Batı’nın yer aldığı, iş birliği yahut giderek daha fazlaca rekabet ortasında olduğu alanlarda Türkiye’nin de tercihler yapması gerekecek” kelamlarıyla ayrıntılandırıyor.
Güneş, Ankara’nın bugüne kadar bu tercih alanını istikrar istikametinde kullandığını ve bu alanın artık biraz daha daraldığını söz ederek şunları belirtiyor:
“Ancak bir daha de Türkiye ortasında bulunduğumuz devirde bu kategorik ve sert tercihlere çabucak yönelmek zorunda değil. Yani hareket alanı daraldı lakin bu büsbütün ortadan kalkmış değil.”
Batı ile yakın bağları olan lakin Rusya’ya karşı uygulanan ambargolara katılmayan Hindistan meselai veren Güneş, İsrail’in de buna emsal bir durumda olduğunu hatırlatıyor. Güneş kelamlarını şöyleki sürdürüyor:
“Bu iki örnekten hareketle, ki daha epeyce o denli örnekler de var, sürecin bu biçimde büsbütün Türkiye’yi siyah yahut beyaz bir tercihe gerçek itmeyeceğini söylemek istiyorum. Lakin alanın daha da daraldığını ve Rusya’nın bilhassa Suriye’de artık daha az yardımcı olacağını tabir edebiliriz.”
Bu ortada Cumhurbaşkanı Erdoğan önümüzdeki günlerde Putin ile bir telefon görüşmesi yapmayı planladığını da deklare etti.
İttifak’ın yaklaşık 10 yıllık yol haritası niteliğindeki Stratejik Konsept dokümanında, “Rusya Federasyonu, müttefiklerin güvenliğine ve Avro-Atlantik bölgesindeki barış ve istikrara yönelik en önemli ve direkt tehdittir” tabirine yer verildi. Ayrıyeten “Müttefiklerimizin egemenliğine ve toprak bütünlüğüne yönelik bir taarruz ihtimalini göz arkası edemeyiz” denilerek, Rusya’nın muhtemel yeni işgal teşebbüslerine karşı tavır bir sefer daha bir dahalenmiş oldu.
Türkiye birkaç aydır İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliklerine talepleri karşılanmaz ise mani olma siyasetini takip etmiş, tepeden hemilk evvel yapılan dörtlü görüşmede NATO Genel Sekreteri Jean Stoltenberg’in de gayretleriyle bir orta formül bulunarak imzalanan memorandum ile kuzey ülkelerinin İttifak şemsiyesine alınmasına yeşil ışık yakılmıştı.
Putin, Türkmenistan ziyareti sırasında İsveç ve Finlandiya’yı kast ederek, “Aramızdaki her şey yeterliydi. Ancak artık bir ölçü gerginlik olacak. Bu net, bu hususta kuşku yok, öbür bir istikamete gidemez” diye konuştu.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise bugün Madrid doruğunun bitiminde düzenlediği basın toplantısında Rusya ile alakaların bundan daha sonra da birebir istikrarda yürütüleceğinin işaretlerini verdi. Erdoğan, istikrar siyasetini sürdürmenin daha faydalı olduğunu belirterek, “Doğal gazımızın yüzde 40’ından fazlasını Rusya’dan alıyoruz. Nükleer santral yapıyoruz. Bunları bir kenara koyamayız” diye konuştu.
Peki Ukrayna savaşının patlak verdiği kış aylarından beri Batı ülkeleri ile Rusya içinde hassas bir istikrar siyaseti yürütmeye uğraş eden Türkiye’nin bundan daha sonraki atılımları nasıl olmalı?
Tan: “Mutabakatın Rusya ile ilgilere yansımaları olabilir”
Türkiye’nin eski Washington Büyükelçilerinden Namık Tan, beraberinde Moskova’da da nazaranv yapmış bir diplomat olarak Madrid doruğunun yansımalarını iki başşehir perspektifinden de yorumluyor.
Türkiye’nin Finlandiya ve İsveç’in üyeliklerine yeşil ışık yakma sonucunı, “Türkiye bir ‘zafer’ kazanmak için uygulanması kuşkulu bir mutabakata razı oldu” kelamlarıyla kıymetlendiren Tan, kelamlarını şöyleki sürdürüyor:
Namık TanFotoğraf: Sinan Gul/dpa/picture alliance
“Ayrıca, Batı/Atlantik ittifakı nazarında muteber bir konum/görüntü kazanmaya ne kadar fazla gereksinim duyduğunu ortaya koydu. Bu zaafı ABD başta olmak üzere tüm ülkeler gördükleri için kurgulanan oyun planını muvaffakiyetle uyguladılar. Prestij kaybı bir yana, rastgele bir bedel ödemeden istediklerini (İsveç ve Finlandiya’nın üyeliği) dikte edebilir hale geldiler. Bu da bir diğer bedel Türkiye için.”
Büyükelçi Tan, Türkiye’nin “razı geldiği” mutabakatın Rusya ile münasebetlerine de yansımaları olacağına dikkat çekerek, “Bu da başka bir bedel oluşturabilir” diyor. Mümkün bedellerin neler olabileceği sorusunu ise Tan şu biçimde yanıtlıyor:
“Şu sırada Rusya’nın bize daha hayli gereksinimi var. Dünya ile irtibatını sağlıyor, kara parasını aklamasına yardımcı oluyoruz. Lakin, Ruslar hiç aklımıza gelmeyecek ziyanlar verme kabiliyetine sahipler. 39 askeri şehit edip, olaya ait sorumluluklarını hiç kabul etmediler. Buna misal şeyler yapabilirler, örneğin buğday operasyonunu başlatıp bizi yarı yolda bırakır yahut Batılı müttefiklerle aramızı bozacak kimi adımlar atarlar.”
Oğuzlu: “Denge siyaseti artık daha sıkıntı olacak”
Türkiye’nin mevcut istikrar siyasetini sürdürmesi için bundan daha sonra diplomaside daha esnek ve yaratıcı olması gerekebilir.
Prof. Tarık OğuzluFotoğraf: Privat
İstanbul Aydın Üniversitesi’nden Prof. Dr. Tarık Oğuzlu, Türkiye’nin Madrid tepesinde çekincelerini geri çekmesini şimdiye kadar takip ettiği istikrar siyasetinin bir ögesi olarak yorumluyor. Bundan daha sonra da bu siyasetten vazgeçileceğini düşünmediğini belirten Oğuzlu, kelamlarını şu biçimde sürdürüyor:
“Ama bu siyaseti takip etmek artık daha güç olacak. Şu ana kadar nispeten daha kolaydı, riskler daha azdı. Ancak Rusya ile NATO içindeki gerginlik, kutuplaşma her geçen gün arttıkça Türkiye’nin hareket kabiliyeti azalacak. Tarafların Türkiye’den beklentileri ve baskıları da artabilir. Bu siyaseti takip etmek evet daha sıkıntı olacak ancak bence devam edilecektir.”
Ünal: Türkiye’nin hareket alanı genişledi
Maltepe Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Ünal ise Türkiye’nin önündeki seçeneklerin arttığını ve hareket alanının genişlediğini düşünüyor.
İmzalanan memorandumu başarılı bulduğunu da söyleyen Ünal, kelamlarını şu biçimde sürdürüyor:
“Bence Rusların Türkiye’nin bu iki ülkenin üyeliğine dair siyasetinden rahatsız olacağı bir şey yok. Tam aksine Türkiye’nin aldığı ödünler ve ABD’nin de Türkiye ile münasebetlerde yumuşama sinyalleri vermesi Rusya’yı ‘Aslında Türkler sahiden ulusal çıkarlarına uygun bir siyaset izliyor’ noktasına getiriyor.”
Ünal’a göre bu son gelişmeler Rusya’yı Suriye’ye operasyon konusunda Türkiye’ye yeşil ışık yakmasına yol açabilir. Ünal, “Rusya’nın yerinde olsam, Türkiye buraya bir harekat yaptığında bundan en hayli kim rahatsız olacak? ABD. bu biçimde bırakalım yapsınlar, hiç rahatsız olmam” sözlerini kullanıyor.
Dünyadaki gidişatın Türkiye’nin hareket alanını genişlettiğini söyleyen Ünal, “Rusya-Ukrayna krizinde olduğu üzere dikkatli ve istikrarlı durduğumuzda, yani hem NATO’nun ortasındayız tıpkı vakitte öbür NATO ülkeleri üzere Rusya tersi değiliz. Hem ABD ile beraberyiz hem ABD’nin Rusya ve Çin’le arbedesinin kesimi değiliz. Bunu sürdürürse Türkiye fırsatlar elde edebilir.”
Güneş: “Türkiye sert tercihlere çabucak yönelmek zorunda değil”
NATO tepesinde Rusya’nın direkt bir tehdit olarak tanımlanmasının Türkiye’nin işini biraz daha zorlaştırdığını düşünen isimlerden biri deİstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Hakan Güneş.
Türkiye ile Rusya ve Batı münasebetlerinin epey sayıda başlığı kapsıyor olmasının bu denklemin birden çok alanda problemlere yol açabileceğine işaret eden Güneş, bu hususu “Yani Libya’da, Doğu Akdeniz’de, Suriye’de, Kafkaslar ve Balkanlar’da Rusya’nın ve Batı’nın yer aldığı, iş birliği yahut giderek daha fazlaca rekabet ortasında olduğu alanlarda Türkiye’nin de tercihler yapması gerekecek” kelamlarıyla ayrıntılandırıyor.
Güneş, Ankara’nın bugüne kadar bu tercih alanını istikrar istikametinde kullandığını ve bu alanın artık biraz daha daraldığını söz ederek şunları belirtiyor:
“Ancak bir daha de Türkiye ortasında bulunduğumuz devirde bu kategorik ve sert tercihlere çabucak yönelmek zorunda değil. Yani hareket alanı daraldı lakin bu büsbütün ortadan kalkmış değil.”
Batı ile yakın bağları olan lakin Rusya’ya karşı uygulanan ambargolara katılmayan Hindistan meselai veren Güneş, İsrail’in de buna emsal bir durumda olduğunu hatırlatıyor. Güneş kelamlarını şöyleki sürdürüyor:
“Bu iki örnekten hareketle, ki daha epeyce o denli örnekler de var, sürecin bu biçimde büsbütün Türkiye’yi siyah yahut beyaz bir tercihe gerçek itmeyeceğini söylemek istiyorum. Lakin alanın daha da daraldığını ve Rusya’nın bilhassa Suriye’de artık daha az yardımcı olacağını tabir edebiliriz.”
Bu ortada Cumhurbaşkanı Erdoğan önümüzdeki günlerde Putin ile bir telefon görüşmesi yapmayı planladığını da deklare etti.