Türkiye yeni isimli yıla nasıl bir yargıyla giriyor?

RAM

New member
Türkiye, yeni isimli yıla yargıda yaşanan bir dizi sıkıntıyla giriyor. Bir yanda muhaliflere yönelik verilen gözaltı, tutuklama kararları ile açılan soruşturma ve davalar tenkit konusu olurken, başka yandan yargıya yönelik bağımsız ve tarafsız davranmadığı tenkitleri artıyor. Bilhassa 15 Temmuz darbe teşebbüsünün akabinde yargıdaki takımlara, AKP’ye yakın isimler ile tarikat, cemaat mensuplarının doldurulduğu savı öne çıkıyor. Adalet Bakanı ve yardımcısının yer aldığı Yargıçlar ve Savcılar Şurası’nın (HSK) yapısı tartışma yaratırken, iktidar hâkim ve savcılara “coğrafi teminatı” kelamını hala yerine getirmedi. Öte yandan HDP kapatma davası, Ekrem İmamoğlu davası, Kobani davası yeni isimli yılda kararı yakından takip edilecek ve 2023 seçimlerini direkt etkileyecek davalar olacak.

20 Temmuz’da başlayan isimli tatil, 31 Ağustos prestijiyle bitmiş oldu. 2022-2023 devrini kapsayan Yeni İsimli Yıl 1 Eylül Perşembe prestijiyle başladı. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’na nazaran, yargı; yasama ve yürütme üzere üç devlet erkinden biri. Bağımsızlığı ve tarafsızlığı anayasal garanti altında. Anayasanın 138. Hususuna göre, hiç bir kişi ve kurum, hâkim ve savcılara buyruk ve talimat veremiyor, telkinde bulunamıyor.

Ancak Türkiye’de yargı, bir türlü gündemden düşmüyor; verdiği kararlarla sık sık tartışmaların odağına yerleşiyor. DW Türkçe, yeni isimli yılın açılışı ötürüsıyla “Türkiye’deki yargı”ya mercek tuttu.

Kaç hâkim ve savcı var?

Adalet Bakanlığı’nın son yeni bilgilerine nazaran, 2021 yılı sonu prestijiyle Türkiye’de toplam 23 bin 103 hâkim ve savcı bakılırsav yapıyor. Savcı sayısı 7 bin 489’ken, hâkim sayısı ise 15 bin 614 olarak kayıtlara geçti. 2014 yılında Türkiye’de yaklaşık 15 bin hâkim ve savcı bulunuyordu.

Hâkim ve savcıların evrak yükü artıyor

2021 yılında bir hâkim ve savcıya düşen evrak sayısının 2020 yılına bakılırsa arttığı gözleniyor. 2020 yılında bir savcıya, geçmiş senelerda devredilenle bir arada bin 409 belge düşerken, bu sayı 2021’de bin 418’e yükseldi.

Bir hâkime 2020’de düşen belge sayısı 709 olarak tespit edilirken, 2021’de bu sayı 799 oldu.

9,8 milyon soruşturmada, 14 milyon kişi şüpheli

Türkiye’de her yıl açılan dava ve soruşturma sayısında da önemli artış yaşanıyor. 2020’de 8 milyon 995 bin soruşturma varken, geçen yıl bu sayı yaklaşık 1 milyon artarak 9 milyon 856 bine yükseldi. Bu soruşturmalardaki kuşkulu sayısı ise geçen yıl 14 milyon 345 bin 936 oldu. Bu sayı 2020’de yaklaşık 13 milyondu.

Bu belgelerde mağdur sayısı ise 10 milyon 903 bin olarak tespit edildi. Geçen yıl açılan soruşturmaların yaklaşık 5 milyonuna takipsizlik sonucu verilirken, 2 milyon 898 binine ise dava açıldı. Yani takipsizlik verilen evrak sayısı, geçen yılki soruşturmaların yüzde 55,7’sini oluşturdu.

Dava sayısı 3 milyonu aştı

2021 yılındaki dava sayısı 2020’ye nazaran artarak 3 milyon 290 bin oldu. Bu davalarda 2 milyon 529 bin mahkûmiyet çıkarken, beraat sayısı ise 756 bin 767 oldu. 674 bin 814 evrakta ise kararın açıklanmasının geri bırakılmasına karar verildi.

Hâkim ve savcılara coğrafik teminat kelamı tutulmadı

Hâkim ve savcılar, iş yükünün yanı sıra birfazlaca meseleyle da yüz yüze. İnsan Hakları Hareket Planı’nda 6 ay ortasında getirileceği kelamı verilen hâkim ve savcılara coğrafik teminat, bir yılı aşkın vakittir hayata geçirilemedi. Adalet Bakanlığı, bu bahiste hazırladığı uygulama takvimine karşın, hâkim ve savcılar sürgün korkusu yaşamadan misyonlarını yapmalarını sağlayacak coğrafik teminata kavuşamadı.

Yargının yarısı kıdemsiz

15 Temmuz darbe teşebbüsünün akabinde yaşanan ihraçlardan daha sonra yargıda kıymetli bir hâkim ve savcı açığı doğdu. İktidar, bu boşluğu gidermek için evvel 70 puan barajını kaldırdı. Yaklaşık 5 bini barajsız olmak üzere bugüne kadar yargıya 12 bin yeni hâkim ve savcı alındı. Bu hâkim ve savcıların kıymetli bir kısmı kâfi staj yaptırılmadan nazaranvine başladı. Bu niçinle yargı mensuplarının yarısının kıdemi, 5 yılın altında kaldı.

Bu kıdemsiz hâkim ve savcılar, kısa müddette Ankara ve İstanbul üzere birinci sınıf yargı üyelerinin misyon yapması gereken kentlere atandı. Gazeteci Sedef Kabaş ve pop müzik sanatkarı Gülşen’i tutuklatan İstanbul Savcısı Türkşad Kunthan Uçuk’un, 30 Eylül 2021’de mesleğe başladığı ortaya çıkmıştı.

Yargıda boşalan takımlar kimlerle dolduruldu?

AKP iktidarı, 2010 yılında yaptığı anayasa değişikliği referandumuyla yargıda Gülen yapılanmasının hâkimiyet kurmasına niye oldu. Fakat 17-25 Aralık soruşturmalarından daha sonra iktidar ile Gülen yapılanması içinde güç çabası başladı. Gülen yapılanması, 15 Temmuz 2016’daki başarısız darbe teşebbüsünün akabinde devlet takımlarından tasfiye edilmeye başlandı. Lakin Gülen yapılanmasından boşalan takımlara bu sefer Hakyolcular, Menzililer, MGV’ciler (Milli Gençlik Vakfı), İstanbul Kümesi ve milliyetçiler üzere diğer tarikat yahut kümelerin getirildiği biliniyor.

Yargı meselesinde HSK’nın rolü ne?

Yargıyla ilgili tartışmaların bir odağında ise Yargıçlar ve Savcılar Heyeti bulunuyor. Anayasaya bakılırsa HSK’nın Lideri Adalet Bakanı ve bir üyesi de Bakan Yardımcısı. Şurada geniş yetkilere sahip olan Adalet Bakanı’nın isteği haricinde bir karar çıkması mümkün değil. bir daha HSK’nın üyelerini AKP ve MHP’nin çoğunlukta olduğu TBMM ve Cumhurbaşkanı seçti. Son yapılan seçimde üç üyesi hariç, heyetin tüm üyeleri iktidarın istediği isimlerden oluştu.


HSK’dan yargıya ‘istifaya davet’ zorlaması

To view this görüntü please enable JavaScript, and consider upgrading to a web browser that supports HTML5 video


Peki, HSK’nın yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı açısından ehemmiyeti ne? Yargıçlar ve Savcılar Şurası, hâkim ve savcıların atama, yer değiştirme, açığa alma, soruşturma açma ve ihraç etme yetkilerine sahip. Bu niçinle şu an AKP iktidarının denetimi altındaki HSK, yargıyı buna paralel olarak istediği üzere şekillendirebiliyor. Bilhassa başta Ankara ve İstanbul olmak üzere başsavcılıklar, terör hatalarına bakan savcılık ve mahkemeler ile tutuklama kararlarına bakan sulh ceza hâkimlikler HSK tarafınca “kontrol altında” tutuluyor. Örneğin Cemal Kaşıkçı evrakının Suudi Arabistan’a dönemine karşı çıkan mahkeme lideri Nimet Demir, HSK tarafınca İstanbul’dan Kahramanmaraş’a sürülmüştü. HSK, hem de Yargıtay ve Danıştay üyeliklerine de tartışmalı atamalar yapıyor.

Yargı ne kadar tarafsız?

Türkiye’de yargıya yönelik en sert tenkit, iktidarın muhalifleri sindirmek için kullandığı bir araç olduğu savı oldu. Yargıdan çıkan kararlar, bu görüşü destekliyor. Son olarak müzikçi Gülşen, imam hatip okullarına yönelik kelamları niçiniyle evvel tutuklandı, akabinde mesken hapsine alındı. “Namaz kılmayanlar öldürülebilir” halinde açıklama yapan İlahiyatçı Ebubekir Sifil hakkında ise rastgele bir süreç yapılmadı. İktidarın protesto edildiği Seyahat davasında mahkûmiyet sonucu çıktı. Osman Kavala, yaklaşık 5 yıldır cezaevinde. HDP’nin eski eş genel liderleri Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ başta olmak üzere epey sayıda HDP’li siyasetçi yargı sonucuyla tutuklu olarak yargılanıyor. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) ihlal kararlarına rağmen Kavala ve Demirtaş, mahkemeler tarafınca özgür bırakılmadı.

Peker’in argümanları soruşturulmuyor

Organize cürüm örgütü davası sanığı Sedat Peker, iktidar mensuplarının da içinde yer aldığı birfazlaca kişi hakkında başta uyuşturucu, sanal bahis ve rüşvet üzere savlarda bulundu. Fakat yargı, Peker’in Sermaye Piyasası Şurası (SPK) haricinde ortaya attığı tezlerle ilgili rastgele bir soruşturma başlatmadı.

Çete evraklarından çıkan hâkim ve savcılar?

Yargıdan çıkan kararlar tartışma yaratırken, öbür yanda kimi hâkim ve savcıların isimlerinin karıştığı çete evrakları ise yargıdaki sorunun öteki bir boyutu. İranlı uyuşturucu kaçakçısı Naci Şerifi Zindaşti ve üç adamı, hâkim Cevdet Özcan tarafınca tahliye edildi. Bu niçinle hakkında dava açılan Özcan hala ihraç edilmedi. Savcı Durmuş Yılmaz’ın, İranlı rejim muhaliflerini Türkiye’den kaçırmaya çalışan casusluk şebekesinde yer aldığı ortaya çıkmıştı. Yılmaz, bu niçinle ihraç edildi. “FETÖ borsası”na ismi karışan savcı Lütfi Karabacak da ihraç edilen bir diğer yargı mensubu. Selahattin Demirtaş hakkındaki davaya bakan mahkemenin lideri Bahtiyar Çolak ise kendilerine “Atadedeler” diyen kabahat örgütünün yönetici olmak teziyle konut hapsine alınmıştı. Adana’da ise Terör Savcısı Osman Yarbaş, uyuşturucu sevkiyatını yönettiği argümanıyla tutuklanmış ve meslekten ihraç edilmişti.

Yeni isimli yılda hangi davalar görülecek?

Yeni isimli yılda biroldukca kritik dava ve soruşturma görülecek. Anayasa Mahkemesi’nde HDP hakkında açılan kapatma davasının görülmesine devam edilecek. Yılsonuna yanlışsız kapatma davasında bir karar çıkması bekleniyor. bir daha Demirtaş’ın yargılandığı Kobani davasına Ankara’da devam edilecek.


HDP niye kapatılmak isteniyor?

To view this görüntü please enable JavaScript, and consider upgrading to a web browser that supports HTML5 video


İstanbul Büyükşehir Belediye Lideri Ekrem İmamoğlu hakkında Yüksek Seçim Şurası (YSK) üyelerine hakaret argümanıyla açılan davada ise İstanbul’da 21 Eylül günü görülecek. Necip Hablemitoğlu cinayetine ait soruşturmada ise dava açılması bekleniyor. Mehmet Ağar’ın yargılandığı faili meçhul cinayetler davası ile Musa Anter cinayetini mevzu alan davada karar çıkması bekleniyor.

Yargıçlar Sendikası ne diyor?

DW Türkçe’ye konuşan Yargıçlar Sendikası Lideri Ayşe Sarısu Pehlivan, yargının isimli yıla sıkıntılarıyla başlayacağını belirterek, “En büyük sorun, yargıç ve cumhuriyet savcısının alımında, atama ve yetkilendirilmelerinde liyakatin gözetilmemesidir. Akabinde yargıç ve savcıların teminatlarının bulunmamasıdır. Bunun başında coğrafik teminat geliyor. Onun haricinde iş yükü fazlalığı, uzman işçi yetersizliği eklenebilir” dedi.

Pehlivan: HSK başlı başına bir sorun

Sorunların senelerdan beri devam ettiğini lisana getiren Pehlivan, polisten başka bir isimli kolluğun olmamasının da başlı başına bir sorun olduğunu söz etti. “HSK’nın oluşumu başlı başına bir sorundur” diyen Pehlivan, 2017 yılında yapılan anayasa değişikliğiyle HSK’nın siyasi iradeye bağlandığını savundu. Pehlivan, şu görüşleri lisana getirdi:

“Durum bu biçimdeyken, HSK yargıda tek belirleyici kurumdur. Kararlarına karşı ihraçlar haricinde yargı yoluna başvurmak mümkün değildir. O denli olduğu vakit keyfilik gündeme gelmektedir ya da siyasi iktidarın dediğinden çıkmayan bir HSK ortaya çıkmaktadır. bu türlü işleyen bir yargının verdiği kararların tartışılması da mümkündür. Haksız tutuklamalar sıkça konuşulmaktadır. özetlemek gerekirsesı yargı kararları kamu vicdanında kabul görmemektedir. Bu da yargıya olan itimadın azalmasına sebep olmaktadır. En son yüzde 20-30 oranında bir yargıya itimat vardır.”

Son vakit içinderda sıkça yargıçlar ve savcıların nazaranve çağrıldığını anımsatan Pehlivan, “Hâkimler ve savcılar misyondadır. Lakin yargıçlar ve savcılar kahraman değildir. Bizden kimse kahramanlık beklemesin. Herkes kendi sorumluluğunu yerine getirsin. Bu bizim üzerimizde önemli bir yük olmaktadır. En büyük sorumluluk siyasi partilerdedir” dedi.