RAM
New member
Rusya-Ukrayna savaşının sürdüğü bir devirde Asya Pasifik’te de Çin ile Tayvan içinde tansiyon yüksek. Ukrayna ve Batı ülkeleri ile Rusya içinde bir istikrar siyaseti sürdürmeye çalışan Türkiye, Tayvan üzere global dönüşümlere niye olabilecek yeni bir sınamayla karşı karşıya.
Kış aylarında başlayan Ukrayna savaşıyla birtakım milletlerarası bağlar teorisyenlerine bakılırsa Soğuk Savaş 2.0 olarak tanımlanabilecek yeni bir dünya nizamına girişin ayak sesleri duyulmuştu. Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin başlamasının akabinde Çin’in de Tayvan için emsal bir teşebbüste bulunmasının sürpriz olmayacağı yorumları yapılıyor. ABD Temsilciler Meclisi Lideri Nancy Pelosi’nin Çin’in sert ihtarlarına karşın geçtiğimiz hafta Tayvan’ı ziyaret etmesi ve Çin’in tatbikatlara başlaması da bu yorumlarda haklılık hissesi olduğu görüşünü güçlendirdi.
Peki Türkiye, Tayvan krisinde nasıl bir tavır takınacak?
Ukrayna savaşı ile ilgili istikrar siyaseti takip etmeye çalışan Türkiye’nin şu ana kadar Tayvan-Çin sorunu hakkında açıklama yapmayarak taraf tutan bir tavır takınmadığı gözleniyor.
Süleyman Demirel Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Ümit Alperen, Türkiye’nin evvelce beri Tek Çin siyasetini desteklediğini hatırlatarak bu siyasetten Tayvan, Çin, ABD ve bahisle ilgili öteki ülkelerin anladığının ise farklılıklar içerdiğine dikkat çekiyor. Alperen, bu niçinle Türkiye’nin de bu siyasetten ne anladığını bu basamakta ayrıntılandırmaya ve taraf tutmaya gereksinim hissetmeyebileceğini belirtiyor.
Gelişmelere dair en net açıklama ise Soçi dönüşü Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’dan gelmişti. Pasifik’teki gelişmelerin sorulması üzerine Erdoğan, Ukrayna’daki savaş ve koronavirüs salgınının global iktisat ve istikrara olumsuz tesirlerinin sürdüğü bir devirde yeni bir krizin ortaya çıkmasına müsaade vermemek gerektiğini söylemiş oldu. Taraflara itidal daveti da yapan Erdoğan ayrıyeten Putin’in kendisini Eylül ayındaki Şangay Beşlisi toplantısına davet ettiğini belirterek toplantıya katılmayı planladığını aktardı.
Süleyman Demirel Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Ümit Alperen Fotoğraf: privat
Türkiye’nin Çin-Tayvan krizine karşı tutumu
Pekin’in Tek Çin siyaseti doğrultusunda ana karayla birleştirmek istediği Tayvan’ın resmi statüsü tartışmalı ve Tayvan epeyce az ülke tarafınca tanınmakta. Tayvan’ı bağımsız bir ülke olarak tanıyan yalnızca 14 devlet var. Türkiye de ABD, Avrupa ülkeleri ve birçok ülke üzere Tayvan’ı tanımayanlar içinde yer alıyor.
Türkiye, iç savaşı kazanarak kurulan Çin Halk Cumhuriyeti’yle 1971’de diplomatik bağlantılar kurmaya başlamış ve bu tarihten daha sonra da Tek Çin siyasetini desteklemeye başlamıştı.
Türkiye – Çin bağlantılarını son senelerda siyasi açıdan meşgul eden husus ise şu andaki gündem olan Tayvan sorunu değil, Uygur sorunu oldu. Biroldukca ülke Çin’i Doğu Türkistan’daki Uygur Türklerine yönelik baskıcı siyaset uygulamakla suçlarken daha evvelce sert tenkitler yönelten Ankara, son senelerda hususa daha temkinli yaklaşıyor. Bu niçinle muhalefet partileri de sık sık hükümeti eleştiriyor.
Tayvan sıkıntısının Türkiye’nin şu anda net bir taraf alması gereken bir durumda olmadığını söyleyen Dr. Alperen, krizin tırmanmasının siyasi ilgilerden hayli ekonomik ve ticari bağları etkileyebileceğini söylüyor.
Türkiye, Tayvan’ı tanımadığı için ikili ekonomik bağlantıları Çin’e kıyasla daha hudutlu. İki ülke ticari münasebetleri daha fazlaca özel dal üzerinden ilerliyor ve ticaret istikrarında Türkiye’nin ithalatı ağır basıyor.
Ticaret Bakanlığı datalarına nazaran, 2021 yılında Tayvan’dan yapılan ithalat 1,8 milyar dolar.
Diğer taraftan Türkiye’nin ithalat yaptığı ülkeler sıralamasında Çin birinci sırada yer alıyor. bir daha Ticaret Bakanlığı datalarına nazaran, Türkiye’nin Çin’den 2021 yılındaki ithalatı 23 milyar dolar, ihracatı ise 3.6 milyar dolar.
Olası bir Çip krizi Türkiye’yi nasıl tesirler?
Tayvan-Çin gerginliğinin büyümesi durumunda Türkiye’yi dünya çapındaki mümkün bir çip krizinin etkileyebileceği belirtiliyor.
Tayvan’ın dünyanın en değerli çip üreticisi olduğunuhatırlatan Alperen, “Bu şirketin üretimi sekteye uğrarsa ya da kriz derinleşirse, ki bir savaşa ihtimal vermiyorum, çip üretiminin ya da tedarik zincirlerinin sekteye uğraması sorun başlatabilir. Tayvan ile Çin içindeki ticarette de çip epeyce değerli konumda” diyor.
Alperen’e göre ABD ile Çin’in uzun vadede karşı karşıya gelme ihtimali de dünyayı ekonomik açıdan derinden etkileyebilir. Çin ile ABD’nin dünya iktisadının yüzde 40’ını oluşturduğunu anımsatan Alperen, “Bu devasa bir şey. Dünyanın iktisadının yarısının savaşa girmesi demek” diyor.
Tayvan Cumhurbaşkanı Tsai Ing-wen ve ABD Temsilciler Meclisi Lideri Nancy Pelosi Fotoğraf: Taiwan Presidential Office/AP/picture alliance
Belirsizlik devirlerinde ne yapmalı?
Bu evrede uzmanların birçok Asya-Pasifik’te sıcak çatışmaya ihtimal vermiyor lakin orta ve uzun vadede bölgedeki tansiyonun daha tırmanabileceğini de belirtiyor.
Özyeğin Üniversitesi Memleketler arası İlgiler Kısım Lideri Prof. Dr. Cihan Balta, bu tıp belirsizlik periyotlarında en değerli ögenin “direnç” olduğuna işaret ederek kıymetli olanın krizlere karşı dayanıklılığın, bilhassa de toplumsal dayanıklılığın arttırılması olduğunu vurguluyor.
“Kutuplaşması düşük, iç meselelerini çözmüş bir ülke olmanız lazım. Güç ve besin güvenliğinde yol kat etmeniz, sıhhat altyapınızın kuvvetli olması, teknolojiye ve kaliteli insan materyaline yatırım yapmanız lazım” tespitinde bulunan Balta’ya nazaran bu çeşit devirlerde “yayılmacı olmayan ve güvenilir” bir dış siyaset takip etmek gerekiyor. Balta kelamlarını şöyleki sürdürüyor:
“Türkiye’nin ben nereye taraf olmalıyım sorusundan daha fazlaca, ben kendimi nasıl güçlendirmeliyim, toplumsal dayanıklılığımı nasıl arttırmalıyım diye sorması lazım. İç meselelerini çözen bir ülke ortada kalmayacaktır. İçeride yaşadığınız problemleri dışarıya bağırarak çözmek isterseniz, en büyük tehlike bence mevzu dışı kalırsınız. hiç bir taraf sizi kendi tarafına istemez.”
Akademik çalışmalar için bir devir Tayvan’da yaşayan ve Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi Öğretim Üyesi Asya-Pasifik uzmanı Diren Doğan da Türkiye’nin günümüzde bölgeye yönelik siyasetinin 2019’da ortaya konulan bir daha Asya Teşebbüsü ile aşikâr bir kalıba oturtulduğunu hatırlatarak bölgenin süratli gelişimi ve global aktörlerin aktifliği karşısında Türkiye’nin yapması gerekenin Güneydoğu Asya ülkelerine yönelik daha kapsamlı stratejiler kurmak, bölgedeki sıcak çatışma noktalarına temas etmeden ve taraf belirtmeden iş birliklerini geliştirmek olduğunu belirtiyor.
Türkiye’de istikrar siyasetine devam edebilir mi?
Son krizin çıkmasıyla birlikte ABD üzere Tayvan’a dayanak verenler kadar, Rusya ve İran üzere Çin’in toprak bütünlüğünü savunan açıklamalar yapan ülkeler de bulunuyor.
Türkiye’nin “geçmişten gelen idare geleneği ve Ukrayna sürecinde üstlendiği arabuluculuk rolüyle global sistemdeki çalkalanmalardan mümkün olduğunca az hasar almaya çalışan, oluşan bloklaşmalarda istikrarda kalmayı yeğleyen” bir aktör olduğunu belirten Doğan, ilerleyen süreçte Türkiye’nin bu rolünü etkileyebilecek birkaç parametreye dikkat çekiyor.
Bu parametrelerden birincisinin Türk dış siyasetinin klâsik Batı evvelandirmesi olduğunu ve Türkiye’nin Osmanlı’dan itibaren istikametinin Batı’ya dönük olduğu argümanının global krizlerde de kendini ortaya çıkarabileceğini belirten Doğan, fakat son senelerda bu argümanda kimi kırılmalar olduğunu da not ediyor.
Doğan’a bakılırsa Ankara’nın istikrar siyasetini etkileyebilecek başka parametreler ise Çin’in Türkiye algılaması ve Türkiye’nin Uygur siyasetinin yöneleceği strateji ile Türkiye’nin Batılı müttefiklerinden gelebilecek cevaplar olabilir.
Uluslararası alakalar uzmanı Prof. Dr. Cihan Balta Fotoğraf: privat
Dünyada yeni tertip nasıl olacak?
Öte yandan Ukrayna savaşı ve akabinde Çin-Tayvan tansiyonu uzun vakittir dünya için yeni bir tertibin mi geldiğine yönelik tartışmaları da alevlendirmiş durumda.
Prof. Balta bu stil periyotların milletlerarası münasebetler disiplininde geçiş periyotları olarak görüldüğünü belirterek bunu şöyleki anlatıyor:
“Eski hegemonik aktörün askeri gücü vardır, fakat iktisadi gücü zayıflamaktadır. Yeni yükselen güç ise ekonomik olarak başarılıdır, lakin bunu askeri ve kurumsal güçle çabucak hemen tamamlayamamaktadır. Ya da askeri ve kurumsal liderlik yetenekleri zayıftır.”
Bu geçiş devrinin nasıl çözüleceğini, yeni bir istikrarın nasıl oluşacağını yahut oluşup oluşmayacağının çabucak hemen bilinmediğini söyleyen Balta, “ABD gücünü yitiriyor ve Çin eninde sonunda global sistemin önderi olacak diyemeyiz. Zira bu dönüşüme eşlik eden hem iklim krizi üzere büyük tehditler var, birebir vakitte önemli teknolojik sıçramalar. Bu epeyce belgisiz bir dönem” diyor.
Küresel sistemin “idaresine” dair en kıymetli dönüşümü ise ABD’nin konumundaki değişiklik olarak nazarann Balta, “ABD ben artık bu sistemin maliyetlerini ödemek istemiyorum, bu sistem artık benim yararıma işlemiyor diyor. Maliyetleri paylaşmak ve sistemin temel dinamiklerini değiştirmek, odağını da Çin’in kapitalist yükselişini durdurmaya ve sınırlamaya aktarmak istiyor” yorumu yapıyor.
Doğan ise şu an her ne kadar Ukrayna krizi ile Rusya’nın memleketler arası sisteme getirdiği savaş atmosferi daha epey dikkatleri çekmiş olsa da aslında yeni bir mümkün soğuk savaşın ABD ile Çin içindeki çaba ile somutlaşacağını belirtiyor.
Çin’in memleketler arası yatırımları, yürüttüğü projeler ve girdiği hayli taraflı iş birlikleri ile tüm dünyayı sarmış durumda olduğuna dikkat çeken Doğan, buna karşılık ABD’nin tesiri altına aldığı ülkeler kadar sistemde, tıpkı Soğuk Savaş’taki üzere ilişkisiz kalmak isteyen, Çin’in yanında yer alan yahut her iki tarafla da süreci farklı odak alanlarında yürütmeyi strateji olarak belirleyen ülkelerin olabileceğini söylüyor.
Kış aylarında başlayan Ukrayna savaşıyla birtakım milletlerarası bağlar teorisyenlerine bakılırsa Soğuk Savaş 2.0 olarak tanımlanabilecek yeni bir dünya nizamına girişin ayak sesleri duyulmuştu. Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin başlamasının akabinde Çin’in de Tayvan için emsal bir teşebbüste bulunmasının sürpriz olmayacağı yorumları yapılıyor. ABD Temsilciler Meclisi Lideri Nancy Pelosi’nin Çin’in sert ihtarlarına karşın geçtiğimiz hafta Tayvan’ı ziyaret etmesi ve Çin’in tatbikatlara başlaması da bu yorumlarda haklılık hissesi olduğu görüşünü güçlendirdi.
Peki Türkiye, Tayvan krisinde nasıl bir tavır takınacak?
Ukrayna savaşı ile ilgili istikrar siyaseti takip etmeye çalışan Türkiye’nin şu ana kadar Tayvan-Çin sorunu hakkında açıklama yapmayarak taraf tutan bir tavır takınmadığı gözleniyor.
Süleyman Demirel Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Ümit Alperen, Türkiye’nin evvelce beri Tek Çin siyasetini desteklediğini hatırlatarak bu siyasetten Tayvan, Çin, ABD ve bahisle ilgili öteki ülkelerin anladığının ise farklılıklar içerdiğine dikkat çekiyor. Alperen, bu niçinle Türkiye’nin de bu siyasetten ne anladığını bu basamakta ayrıntılandırmaya ve taraf tutmaya gereksinim hissetmeyebileceğini belirtiyor.
Gelişmelere dair en net açıklama ise Soçi dönüşü Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’dan gelmişti. Pasifik’teki gelişmelerin sorulması üzerine Erdoğan, Ukrayna’daki savaş ve koronavirüs salgınının global iktisat ve istikrara olumsuz tesirlerinin sürdüğü bir devirde yeni bir krizin ortaya çıkmasına müsaade vermemek gerektiğini söylemiş oldu. Taraflara itidal daveti da yapan Erdoğan ayrıyeten Putin’in kendisini Eylül ayındaki Şangay Beşlisi toplantısına davet ettiğini belirterek toplantıya katılmayı planladığını aktardı.
Süleyman Demirel Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Ümit Alperen Fotoğraf: privat
Türkiye’nin Çin-Tayvan krizine karşı tutumu
Pekin’in Tek Çin siyaseti doğrultusunda ana karayla birleştirmek istediği Tayvan’ın resmi statüsü tartışmalı ve Tayvan epeyce az ülke tarafınca tanınmakta. Tayvan’ı bağımsız bir ülke olarak tanıyan yalnızca 14 devlet var. Türkiye de ABD, Avrupa ülkeleri ve birçok ülke üzere Tayvan’ı tanımayanlar içinde yer alıyor.
Türkiye, iç savaşı kazanarak kurulan Çin Halk Cumhuriyeti’yle 1971’de diplomatik bağlantılar kurmaya başlamış ve bu tarihten daha sonra da Tek Çin siyasetini desteklemeye başlamıştı.
Türkiye – Çin bağlantılarını son senelerda siyasi açıdan meşgul eden husus ise şu andaki gündem olan Tayvan sorunu değil, Uygur sorunu oldu. Biroldukca ülke Çin’i Doğu Türkistan’daki Uygur Türklerine yönelik baskıcı siyaset uygulamakla suçlarken daha evvelce sert tenkitler yönelten Ankara, son senelerda hususa daha temkinli yaklaşıyor. Bu niçinle muhalefet partileri de sık sık hükümeti eleştiriyor.
Tayvan sıkıntısının Türkiye’nin şu anda net bir taraf alması gereken bir durumda olmadığını söyleyen Dr. Alperen, krizin tırmanmasının siyasi ilgilerden hayli ekonomik ve ticari bağları etkileyebileceğini söylüyor.
Türkiye, Tayvan’ı tanımadığı için ikili ekonomik bağlantıları Çin’e kıyasla daha hudutlu. İki ülke ticari münasebetleri daha fazlaca özel dal üzerinden ilerliyor ve ticaret istikrarında Türkiye’nin ithalatı ağır basıyor.
Ticaret Bakanlığı datalarına nazaran, 2021 yılında Tayvan’dan yapılan ithalat 1,8 milyar dolar.
Diğer taraftan Türkiye’nin ithalat yaptığı ülkeler sıralamasında Çin birinci sırada yer alıyor. bir daha Ticaret Bakanlığı datalarına nazaran, Türkiye’nin Çin’den 2021 yılındaki ithalatı 23 milyar dolar, ihracatı ise 3.6 milyar dolar.
Olası bir Çip krizi Türkiye’yi nasıl tesirler?
Tayvan-Çin gerginliğinin büyümesi durumunda Türkiye’yi dünya çapındaki mümkün bir çip krizinin etkileyebileceği belirtiliyor.
Tayvan’ın dünyanın en değerli çip üreticisi olduğunuhatırlatan Alperen, “Bu şirketin üretimi sekteye uğrarsa ya da kriz derinleşirse, ki bir savaşa ihtimal vermiyorum, çip üretiminin ya da tedarik zincirlerinin sekteye uğraması sorun başlatabilir. Tayvan ile Çin içindeki ticarette de çip epeyce değerli konumda” diyor.
Alperen’e göre ABD ile Çin’in uzun vadede karşı karşıya gelme ihtimali de dünyayı ekonomik açıdan derinden etkileyebilir. Çin ile ABD’nin dünya iktisadının yüzde 40’ını oluşturduğunu anımsatan Alperen, “Bu devasa bir şey. Dünyanın iktisadının yarısının savaşa girmesi demek” diyor.
Tayvan Cumhurbaşkanı Tsai Ing-wen ve ABD Temsilciler Meclisi Lideri Nancy Pelosi Fotoğraf: Taiwan Presidential Office/AP/picture alliance
Belirsizlik devirlerinde ne yapmalı?
Bu evrede uzmanların birçok Asya-Pasifik’te sıcak çatışmaya ihtimal vermiyor lakin orta ve uzun vadede bölgedeki tansiyonun daha tırmanabileceğini de belirtiyor.
Özyeğin Üniversitesi Memleketler arası İlgiler Kısım Lideri Prof. Dr. Cihan Balta, bu tıp belirsizlik periyotlarında en değerli ögenin “direnç” olduğuna işaret ederek kıymetli olanın krizlere karşı dayanıklılığın, bilhassa de toplumsal dayanıklılığın arttırılması olduğunu vurguluyor.
“Kutuplaşması düşük, iç meselelerini çözmüş bir ülke olmanız lazım. Güç ve besin güvenliğinde yol kat etmeniz, sıhhat altyapınızın kuvvetli olması, teknolojiye ve kaliteli insan materyaline yatırım yapmanız lazım” tespitinde bulunan Balta’ya nazaran bu çeşit devirlerde “yayılmacı olmayan ve güvenilir” bir dış siyaset takip etmek gerekiyor. Balta kelamlarını şöyleki sürdürüyor:
“Türkiye’nin ben nereye taraf olmalıyım sorusundan daha fazlaca, ben kendimi nasıl güçlendirmeliyim, toplumsal dayanıklılığımı nasıl arttırmalıyım diye sorması lazım. İç meselelerini çözen bir ülke ortada kalmayacaktır. İçeride yaşadığınız problemleri dışarıya bağırarak çözmek isterseniz, en büyük tehlike bence mevzu dışı kalırsınız. hiç bir taraf sizi kendi tarafına istemez.”
Akademik çalışmalar için bir devir Tayvan’da yaşayan ve Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi Öğretim Üyesi Asya-Pasifik uzmanı Diren Doğan da Türkiye’nin günümüzde bölgeye yönelik siyasetinin 2019’da ortaya konulan bir daha Asya Teşebbüsü ile aşikâr bir kalıba oturtulduğunu hatırlatarak bölgenin süratli gelişimi ve global aktörlerin aktifliği karşısında Türkiye’nin yapması gerekenin Güneydoğu Asya ülkelerine yönelik daha kapsamlı stratejiler kurmak, bölgedeki sıcak çatışma noktalarına temas etmeden ve taraf belirtmeden iş birliklerini geliştirmek olduğunu belirtiyor.
Türkiye’de istikrar siyasetine devam edebilir mi?
Son krizin çıkmasıyla birlikte ABD üzere Tayvan’a dayanak verenler kadar, Rusya ve İran üzere Çin’in toprak bütünlüğünü savunan açıklamalar yapan ülkeler de bulunuyor.
Türkiye’nin “geçmişten gelen idare geleneği ve Ukrayna sürecinde üstlendiği arabuluculuk rolüyle global sistemdeki çalkalanmalardan mümkün olduğunca az hasar almaya çalışan, oluşan bloklaşmalarda istikrarda kalmayı yeğleyen” bir aktör olduğunu belirten Doğan, ilerleyen süreçte Türkiye’nin bu rolünü etkileyebilecek birkaç parametreye dikkat çekiyor.
Bu parametrelerden birincisinin Türk dış siyasetinin klâsik Batı evvelandirmesi olduğunu ve Türkiye’nin Osmanlı’dan itibaren istikametinin Batı’ya dönük olduğu argümanının global krizlerde de kendini ortaya çıkarabileceğini belirten Doğan, fakat son senelerda bu argümanda kimi kırılmalar olduğunu da not ediyor.
Doğan’a bakılırsa Ankara’nın istikrar siyasetini etkileyebilecek başka parametreler ise Çin’in Türkiye algılaması ve Türkiye’nin Uygur siyasetinin yöneleceği strateji ile Türkiye’nin Batılı müttefiklerinden gelebilecek cevaplar olabilir.
Uluslararası alakalar uzmanı Prof. Dr. Cihan Balta Fotoğraf: privat
Dünyada yeni tertip nasıl olacak?
Öte yandan Ukrayna savaşı ve akabinde Çin-Tayvan tansiyonu uzun vakittir dünya için yeni bir tertibin mi geldiğine yönelik tartışmaları da alevlendirmiş durumda.
Prof. Balta bu stil periyotların milletlerarası münasebetler disiplininde geçiş periyotları olarak görüldüğünü belirterek bunu şöyleki anlatıyor:
“Eski hegemonik aktörün askeri gücü vardır, fakat iktisadi gücü zayıflamaktadır. Yeni yükselen güç ise ekonomik olarak başarılıdır, lakin bunu askeri ve kurumsal güçle çabucak hemen tamamlayamamaktadır. Ya da askeri ve kurumsal liderlik yetenekleri zayıftır.”
Bu geçiş devrinin nasıl çözüleceğini, yeni bir istikrarın nasıl oluşacağını yahut oluşup oluşmayacağının çabucak hemen bilinmediğini söyleyen Balta, “ABD gücünü yitiriyor ve Çin eninde sonunda global sistemin önderi olacak diyemeyiz. Zira bu dönüşüme eşlik eden hem iklim krizi üzere büyük tehditler var, birebir vakitte önemli teknolojik sıçramalar. Bu epeyce belgisiz bir dönem” diyor.
Küresel sistemin “idaresine” dair en kıymetli dönüşümü ise ABD’nin konumundaki değişiklik olarak nazarann Balta, “ABD ben artık bu sistemin maliyetlerini ödemek istemiyorum, bu sistem artık benim yararıma işlemiyor diyor. Maliyetleri paylaşmak ve sistemin temel dinamiklerini değiştirmek, odağını da Çin’in kapitalist yükselişini durdurmaya ve sınırlamaya aktarmak istiyor” yorumu yapıyor.
Doğan ise şu an her ne kadar Ukrayna krizi ile Rusya’nın memleketler arası sisteme getirdiği savaş atmosferi daha epey dikkatleri çekmiş olsa da aslında yeni bir mümkün soğuk savaşın ABD ile Çin içindeki çaba ile somutlaşacağını belirtiyor.
Çin’in memleketler arası yatırımları, yürüttüğü projeler ve girdiği hayli taraflı iş birlikleri ile tüm dünyayı sarmış durumda olduğuna dikkat çeken Doğan, buna karşılık ABD’nin tesiri altına aldığı ülkeler kadar sistemde, tıpkı Soğuk Savaş’taki üzere ilişkisiz kalmak isteyen, Çin’in yanında yer alan yahut her iki tarafla da süreci farklı odak alanlarında yürütmeyi strateji olarak belirleyen ülkelerin olabileceğini söylüyor.