RAM
New member
Türkiye ile İsrail içindeki olağanlaşma sürecidiplomasi ve güvenlik alanlarında işbirliği adımlarıyla devam ederken İsrail’de iç politik dengelerin değişmesi ve iktidara bir daha sağcı başkan Benyamin Netenyahu’nun gelme ihtimalinin bu süreci nasıl etkileyeceği merak ediliyor.
İsrail’de koalisyon hükümeti ortaklarından Başbakan Naftali Bennett ve Dışişleri Bakanı Yair Lapid, geçen pazartesi günü Meclis’i feshederek erken seçime gitme sonucu aldıklarını duyurmuşlardı. Bu sonucun gelecek hafta başında Meclis’te onaylanması bekleniyor ve bu biçimdelikle İsrail yaklaşık 3,5 yıl ortasında beşinci sefer genel seçime gitmiş olacak.
Erken seçime kadar ise Lapid’in süreksiz başbakan olması bekleniyor. Haziran 2021’de iktidara gelen Bennett öncülüğündeki 8 partili koalisyon, Netanyahu’nun üst üste 12 yıllık başbakanlık devrini bitmiş oldurmişti.
İsrail’de Salı gecesi açıklanan son anketlere nazaran Meclis’te Bennett-Lapid koalisyonunu oluşturan 8 partiye karşılık Netenyahu’yu destekleyen 4 parti içindeki kilitlenmenin devam ettiğini gösteriyor.
Lapid iç siyaset gelişmelerinin ağır olduğu bir devirde Perşembe günü Ankara’yı ziyaret ederek Dışışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile bir ortaya geldi. İki bakan diplomatik temsil seviyesinin büyükelçi düzeyine çıkarılması için gerekli süreci başlattıklarını açıklamıştı.
İsrail’in eski başbakanı Benyamin NetenyahuFotoğraf: XinHua/dpa/picture alliance
“Tango iki kişiliktir”
Peki tabana vurmuş olan ilgilerini son periyotta bir daha ayağa kaldırmaya çalışan iki ülke içindeki yumuşama İsrail’deki iç politik gelişmeler ve Netenyahu’nun bir daha başbakan olma ihtimalinden nasıl etkilenebilir?
Üst seviye Türk yetkililer bu soruya karşılık epeyce fazla yorum yapmayarak diplomasinin bilinen kelamlarından birini hatırlatıyor: “Tango iki kişiliktir”.
Netenyahu’nun tangoda Türkiye’ye partner olup olmayacağı çabucak hemen bilinmiyor, lakin gerek İsrail’i gerekse bölgedeki yeni gelişmeleri pahalandıran uzmanlara göre Türkiye-İsrail yakınlaşması değişen bölge dengelerinde iç siyasi gelişmelerden artık fazlaca da keskin bir biçimde etkilenmeyebilir.
Geçmiş devirde Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile Netenyahu birbirlerine yönelik yaptıkları çeşitli açıklamalarda sert sözler kullanmışlardı. ÂLÂ Parti Genel Lideri Meral Akşener’in Erdoğan’ı Netehyahu’ya benzeten taraftaki bir açıklaması ise AKP tarafınca hayli sert eleştirilmişti ve Erdoğan Akşener’e manevi tazminat davası açmıştı.
Uzun yıllar İsrail Dışişleri Bakanlığında çalışan ve 1981-1983 yılları içinde maslahatgüzar olarak Türkiye’de de misyon yapmış olan Dr. Alon Liel, DW Türkçe’nin sorusuna karşılık “İlişkileri çarpıcı halde ileriye götüren şey son iki haftadır terörle çabadaki işbirliği. Bu bir oyun değiştirici. Lapid şayet bir oyuncu olarak kalırsa alakaları güçlendirecektir. Lakin Netanyahu’nun dönüşü işleri bozabilir” sözlerini kullanıyor.
Netenyahu başbakan olursa iki ülkeyi ne bekliyor?
Netenyahu’nun bir daha başbakan olup olamayacağı de İsrail iç siyasetinde tartışılan konulardan. Likud Partisi başkanı Netenyahu son bir yıldır koalisyonu devirmeyi ve iktidara geri dönmek için kuvvetli bir muhalefet sergiliyordu.
DW Türkçe’ye konuşan Ankara Siyasetler Merkezi Londra Temsilcisi Dr. Selin Nasi, İsrail siyasetinde 120 sandalyeli Knesset’te çoğunluk sağlamanın hayli kolay olmadığını ve Netenyahu’ya takviye verenlerin genelde çok sağ partiler olduğunu hatırlatıyor. Nasi, “Netenyahu’nun bir daha gelme mümkünlüğü var mı? evet olabilir. Lakin muhalefet partileri şimdiye kadar kendi ideolojik çıkarlarının ötesine geçip birleşmeyi başardılar. Bunu bir defa daha başarma talihleri olabilir” diyor.
Ankara Siyasetler Merkezi Londra Temsilcisi Dr. Selin NasiFotoğraf: privat
Netenyahu’nun bir daha başbakan olma ihtimalinin Türkiye-İsrail içindeki yeni sürece tesirini de yorumlayan Nasi, iki ülke bağlarının olumlu bir seyirde olduğunu ve bu seyrin bölgedeki yeni güç istikrarı ile örtüştüğünü belirtiyor. Nasi, şunları söylüyor:
“Türkiye de artık Ortadoğu’da İran’a karşı lakin açık bir biçimde açık olarak lanse edilmese de İran’ı dengeleme hedefi taşıyan bölgesel hizalanmanın yanında yer alacak üzere görünüyor. Gelişmelere bu açıdan yani bölgedeki son gelişmeler perspektifinden bakıldığında Türkiye-İsrail bağlarının bu seyirde devam edeceğini öngorebiliriz.”
İsrail iç siyasetini ve bölgeyi yakından takip eden Dr. Remzi Çetin de İsrail’deki bir seçimde iktidar değişikliği olması ve hatta Netenyahu’nun iktidara gelmesi durumunda bile iki ülke münasebetlerindeki olumlu ivmenin kaybolmayacağını düşünüyor.
DW Türkçe’ye konuşan Çetin, “Bu rüzgârın bilakis çevrilmesi mümkün değil. Zira şu andaki mevcut hükümet dış siyaset vizyonunu aslında Netenyahu’nun kaldığı yerden devam ettirdi” derken bu vizyonun modülü olarak Körfez ülkeleri ve Türkiye ile açılım süreçlerini örnek gösteriyor. Çetin, kelamlarını şu biçimde sürdürüyor:
“O yüzden Netanyahu geldiğinde Türkiye ile köprülerin atılacağı üzere bir görüşe fazlaca katılmıyorum. Netanyahu’nun mevcut hükümetin gerçekleştirdiği olağanlaşmayı sekteye uğratacağı ya da yarıda keseceğine inanmıyorum. Zira İsrail dış siyasetinde süreklilik prensibi vardır, o süreklilik unsuruna bakılırsa hükümet kim olursa olsun İsrail’in ulusal çıkarlarına göre hareket etmek zorundadır.”
Nasi de İsrail’deki bu devamlılık unsuruna dikkat çekerek “İsrail’de genel manada dış siyasete büyük oranda dışişleri ve güvenlik istikamet verir. O niçinle iktidar değişikliklerinde fazlaca da radikal bir sapma yaşanmıyor. Devamlılık daha temel. Lakin tabi ki yaklaşım farklılıkları da olmuyor değil” diye konuşuyor.
“İki ülke önderi de pragmatik”
Uzmanlara göre her ne kadar kimi vakit karşılıklı sert açıklamalar yapsalar da gerek Erdoğan gerekse Netenyahu iki pragmatik önder.
Çetin, Erdoğan’ın elbette Netanyahu ile bağlantılara epeyce sıcak bakmadığının bilindiğini lakin bir daha kendisinin iki ülke içindeki istihbarat alakalarının devam ettiğini deklare ettiğını hatırlatıyor.
Erdoğan bu açıklamayı Aralık 2020’de yapmış ve “En zirvedeki bireylerle zahmet yaşıyoruz birtakım ülkelerle olduğu üzere. En zirvedeki ile zahmetler olmasa alakalar epey farklı olabilirdi” sözünü kullanmıştı.
“Günümüzde bir İran tehdidi var ve bu hayli önemli” diyen Çetin, Suriye’de Rusya’dan boşalan yerlere İran’ın yerleşmesinin yalnızca İsrail için değil Türkiye için de tehlikeli bir gelişme olduğunu belirtiyor ve şu biçimde konuşuyor:
“O yüzden konjonktür ne olursa olsun İsrail ve Türkiye birtakım kimi birbirinden uzaklaşsa da kesinlikle bir daha birbirleri ile yolları kesişebiliyor. Günümüzde de İran tehdidi İsrail ve Türkiye’nin birbirini bir daha keşfetmelerini sağladı.”
Dr. Remzi Çetin Fotoğraf: privat
İsrail ile İran içindeki tansiyon Türkiye’ye de yansımış ve İsrail Türkiye’deki İsrailli bürokrat ile aileleri ve turistlere “İran’ın hedefindesiniz derhal Türkiye’yi terk edin” bildirisi göndermişti. İki ülke içinde bu alanda bir işbirliği yapıldığı yetkililerce açıklanırken, İranlı suikast timlerinin yakalandığına ait haberler basına yansımıştı.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da dün Lapid ile düzenlediği basın toplantısında “Güvenlik kurumlarımız yakın işbirliği ortasında çalışmayı sürdürüyorlar, temas halindeler ve şunu söylemek isterim; bu cins olayların ülkemizde yaşanmasına hiç bir biçimde müsaade veremeyiz, terör akınlarına da müsaade vermemiz mümkün değil. Bu bahiste gerekli bildiriler da verilmiştir” ifadelerini kullandı.
Selin Nasi, Netenyahu’nun geçmiş devirlerindeki ile şimdiki bölgesel konjonktürün epeyce farklı olduğunu hatırlatarak “Netenyahu da tıpkı Erdoğan üzere pragmatik bir siyasetçi ve geri gelirse vaktin ruhuna uygun esnekliği göstererek, uygun siyasetleri ve uygun siyasi söylemi ve buna uygun rızayı da üretebilen kuvvetli bir önder. O niçinle radikal bir sapma ben iddia etmiyorum” diyor.
Bazı adımlarda gecikmeler olabilir mi?
Peki iki ülkenin olağanlaşma için atacağı adımların kimilerinde İsrail iç siyaseti niçiniyle gecikmeler yaşanabilir mi?
Nasi’ye bakılırsa bu ihtimal büyükelçilerin atanması ile ilgili kelam konusu olabilir.
“İç siyasetten kaynaklı kimi gecikmeler tahminen olabilir fakat sürecin raydan çıkmasını pek beklemiyorum” diyen Nasi, istihbarat alanındaki işbirliği ile iki ülke içinde olumlu manada hayli yol kat edildiğini belirtiyor.
Bu ortada uzmanlar yalnızca İsrail’de değil Türkiye’de de seçim sürecinin yaklaştığı ve İsrail ile alakaların Türkiye’deki sağ partiler için de kıymetli bir etken olduğuna dikkat çekiyor.
Çetin, Türkiye ve İsrail içindeki son devirdeki yakınlaşmanın hayli meselesiz bir yol olmadığını, “tuzaklarla ve tahriklerle dolu” olduğuna işaret ederken, Nasi de geçen Ramazan ayının ehemmiyetini “İlişkiler Ramazan’da kıymetli bir imtihandan bence muvaffakiyetle geçti” tespiti yapıyor.
İsrail’de koalisyon hükümeti ortaklarından Başbakan Naftali Bennett ve Dışişleri Bakanı Yair Lapid, geçen pazartesi günü Meclis’i feshederek erken seçime gitme sonucu aldıklarını duyurmuşlardı. Bu sonucun gelecek hafta başında Meclis’te onaylanması bekleniyor ve bu biçimdelikle İsrail yaklaşık 3,5 yıl ortasında beşinci sefer genel seçime gitmiş olacak.
Erken seçime kadar ise Lapid’in süreksiz başbakan olması bekleniyor. Haziran 2021’de iktidara gelen Bennett öncülüğündeki 8 partili koalisyon, Netanyahu’nun üst üste 12 yıllık başbakanlık devrini bitmiş oldurmişti.
İsrail’de Salı gecesi açıklanan son anketlere nazaran Meclis’te Bennett-Lapid koalisyonunu oluşturan 8 partiye karşılık Netenyahu’yu destekleyen 4 parti içindeki kilitlenmenin devam ettiğini gösteriyor.
Lapid iç siyaset gelişmelerinin ağır olduğu bir devirde Perşembe günü Ankara’yı ziyaret ederek Dışışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile bir ortaya geldi. İki bakan diplomatik temsil seviyesinin büyükelçi düzeyine çıkarılması için gerekli süreci başlattıklarını açıklamıştı.
İsrail’in eski başbakanı Benyamin NetenyahuFotoğraf: XinHua/dpa/picture alliance
“Tango iki kişiliktir”
Peki tabana vurmuş olan ilgilerini son periyotta bir daha ayağa kaldırmaya çalışan iki ülke içindeki yumuşama İsrail’deki iç politik gelişmeler ve Netenyahu’nun bir daha başbakan olma ihtimalinden nasıl etkilenebilir?
Üst seviye Türk yetkililer bu soruya karşılık epeyce fazla yorum yapmayarak diplomasinin bilinen kelamlarından birini hatırlatıyor: “Tango iki kişiliktir”.
Netenyahu’nun tangoda Türkiye’ye partner olup olmayacağı çabucak hemen bilinmiyor, lakin gerek İsrail’i gerekse bölgedeki yeni gelişmeleri pahalandıran uzmanlara göre Türkiye-İsrail yakınlaşması değişen bölge dengelerinde iç siyasi gelişmelerden artık fazlaca da keskin bir biçimde etkilenmeyebilir.
Geçmiş devirde Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile Netenyahu birbirlerine yönelik yaptıkları çeşitli açıklamalarda sert sözler kullanmışlardı. ÂLÂ Parti Genel Lideri Meral Akşener’in Erdoğan’ı Netehyahu’ya benzeten taraftaki bir açıklaması ise AKP tarafınca hayli sert eleştirilmişti ve Erdoğan Akşener’e manevi tazminat davası açmıştı.
Uzun yıllar İsrail Dışişleri Bakanlığında çalışan ve 1981-1983 yılları içinde maslahatgüzar olarak Türkiye’de de misyon yapmış olan Dr. Alon Liel, DW Türkçe’nin sorusuna karşılık “İlişkileri çarpıcı halde ileriye götüren şey son iki haftadır terörle çabadaki işbirliği. Bu bir oyun değiştirici. Lapid şayet bir oyuncu olarak kalırsa alakaları güçlendirecektir. Lakin Netanyahu’nun dönüşü işleri bozabilir” sözlerini kullanıyor.
Netenyahu başbakan olursa iki ülkeyi ne bekliyor?
Netenyahu’nun bir daha başbakan olup olamayacağı de İsrail iç siyasetinde tartışılan konulardan. Likud Partisi başkanı Netenyahu son bir yıldır koalisyonu devirmeyi ve iktidara geri dönmek için kuvvetli bir muhalefet sergiliyordu.
DW Türkçe’ye konuşan Ankara Siyasetler Merkezi Londra Temsilcisi Dr. Selin Nasi, İsrail siyasetinde 120 sandalyeli Knesset’te çoğunluk sağlamanın hayli kolay olmadığını ve Netenyahu’ya takviye verenlerin genelde çok sağ partiler olduğunu hatırlatıyor. Nasi, “Netenyahu’nun bir daha gelme mümkünlüğü var mı? evet olabilir. Lakin muhalefet partileri şimdiye kadar kendi ideolojik çıkarlarının ötesine geçip birleşmeyi başardılar. Bunu bir defa daha başarma talihleri olabilir” diyor.
Ankara Siyasetler Merkezi Londra Temsilcisi Dr. Selin NasiFotoğraf: privat
Netenyahu’nun bir daha başbakan olma ihtimalinin Türkiye-İsrail içindeki yeni sürece tesirini de yorumlayan Nasi, iki ülke bağlarının olumlu bir seyirde olduğunu ve bu seyrin bölgedeki yeni güç istikrarı ile örtüştüğünü belirtiyor. Nasi, şunları söylüyor:
“Türkiye de artık Ortadoğu’da İran’a karşı lakin açık bir biçimde açık olarak lanse edilmese de İran’ı dengeleme hedefi taşıyan bölgesel hizalanmanın yanında yer alacak üzere görünüyor. Gelişmelere bu açıdan yani bölgedeki son gelişmeler perspektifinden bakıldığında Türkiye-İsrail bağlarının bu seyirde devam edeceğini öngorebiliriz.”
İsrail iç siyasetini ve bölgeyi yakından takip eden Dr. Remzi Çetin de İsrail’deki bir seçimde iktidar değişikliği olması ve hatta Netenyahu’nun iktidara gelmesi durumunda bile iki ülke münasebetlerindeki olumlu ivmenin kaybolmayacağını düşünüyor.
DW Türkçe’ye konuşan Çetin, “Bu rüzgârın bilakis çevrilmesi mümkün değil. Zira şu andaki mevcut hükümet dış siyaset vizyonunu aslında Netenyahu’nun kaldığı yerden devam ettirdi” derken bu vizyonun modülü olarak Körfez ülkeleri ve Türkiye ile açılım süreçlerini örnek gösteriyor. Çetin, kelamlarını şu biçimde sürdürüyor:
“O yüzden Netanyahu geldiğinde Türkiye ile köprülerin atılacağı üzere bir görüşe fazlaca katılmıyorum. Netanyahu’nun mevcut hükümetin gerçekleştirdiği olağanlaşmayı sekteye uğratacağı ya da yarıda keseceğine inanmıyorum. Zira İsrail dış siyasetinde süreklilik prensibi vardır, o süreklilik unsuruna bakılırsa hükümet kim olursa olsun İsrail’in ulusal çıkarlarına göre hareket etmek zorundadır.”
Nasi de İsrail’deki bu devamlılık unsuruna dikkat çekerek “İsrail’de genel manada dış siyasete büyük oranda dışişleri ve güvenlik istikamet verir. O niçinle iktidar değişikliklerinde fazlaca da radikal bir sapma yaşanmıyor. Devamlılık daha temel. Lakin tabi ki yaklaşım farklılıkları da olmuyor değil” diye konuşuyor.
“İki ülke önderi de pragmatik”
Uzmanlara göre her ne kadar kimi vakit karşılıklı sert açıklamalar yapsalar da gerek Erdoğan gerekse Netenyahu iki pragmatik önder.
Çetin, Erdoğan’ın elbette Netanyahu ile bağlantılara epeyce sıcak bakmadığının bilindiğini lakin bir daha kendisinin iki ülke içindeki istihbarat alakalarının devam ettiğini deklare ettiğını hatırlatıyor.
Erdoğan bu açıklamayı Aralık 2020’de yapmış ve “En zirvedeki bireylerle zahmet yaşıyoruz birtakım ülkelerle olduğu üzere. En zirvedeki ile zahmetler olmasa alakalar epey farklı olabilirdi” sözünü kullanmıştı.
“Günümüzde bir İran tehdidi var ve bu hayli önemli” diyen Çetin, Suriye’de Rusya’dan boşalan yerlere İran’ın yerleşmesinin yalnızca İsrail için değil Türkiye için de tehlikeli bir gelişme olduğunu belirtiyor ve şu biçimde konuşuyor:
“O yüzden konjonktür ne olursa olsun İsrail ve Türkiye birtakım kimi birbirinden uzaklaşsa da kesinlikle bir daha birbirleri ile yolları kesişebiliyor. Günümüzde de İran tehdidi İsrail ve Türkiye’nin birbirini bir daha keşfetmelerini sağladı.”
Dr. Remzi Çetin Fotoğraf: privat
İsrail ile İran içindeki tansiyon Türkiye’ye de yansımış ve İsrail Türkiye’deki İsrailli bürokrat ile aileleri ve turistlere “İran’ın hedefindesiniz derhal Türkiye’yi terk edin” bildirisi göndermişti. İki ülke içinde bu alanda bir işbirliği yapıldığı yetkililerce açıklanırken, İranlı suikast timlerinin yakalandığına ait haberler basına yansımıştı.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da dün Lapid ile düzenlediği basın toplantısında “Güvenlik kurumlarımız yakın işbirliği ortasında çalışmayı sürdürüyorlar, temas halindeler ve şunu söylemek isterim; bu cins olayların ülkemizde yaşanmasına hiç bir biçimde müsaade veremeyiz, terör akınlarına da müsaade vermemiz mümkün değil. Bu bahiste gerekli bildiriler da verilmiştir” ifadelerini kullandı.
Selin Nasi, Netenyahu’nun geçmiş devirlerindeki ile şimdiki bölgesel konjonktürün epeyce farklı olduğunu hatırlatarak “Netenyahu da tıpkı Erdoğan üzere pragmatik bir siyasetçi ve geri gelirse vaktin ruhuna uygun esnekliği göstererek, uygun siyasetleri ve uygun siyasi söylemi ve buna uygun rızayı da üretebilen kuvvetli bir önder. O niçinle radikal bir sapma ben iddia etmiyorum” diyor.
Bazı adımlarda gecikmeler olabilir mi?
Peki iki ülkenin olağanlaşma için atacağı adımların kimilerinde İsrail iç siyaseti niçiniyle gecikmeler yaşanabilir mi?
Nasi’ye bakılırsa bu ihtimal büyükelçilerin atanması ile ilgili kelam konusu olabilir.
“İç siyasetten kaynaklı kimi gecikmeler tahminen olabilir fakat sürecin raydan çıkmasını pek beklemiyorum” diyen Nasi, istihbarat alanındaki işbirliği ile iki ülke içinde olumlu manada hayli yol kat edildiğini belirtiyor.
Bu ortada uzmanlar yalnızca İsrail’de değil Türkiye’de de seçim sürecinin yaklaştığı ve İsrail ile alakaların Türkiye’deki sağ partiler için de kıymetli bir etken olduğuna dikkat çekiyor.
Çetin, Türkiye ve İsrail içindeki son devirdeki yakınlaşmanın hayli meselesiz bir yol olmadığını, “tuzaklarla ve tahriklerle dolu” olduğuna işaret ederken, Nasi de geçen Ramazan ayının ehemmiyetini “İlişkiler Ramazan’da kıymetli bir imtihandan bence muvaffakiyetle geçti” tespiti yapıyor.