Tüketici yaz meblağlarını hissedebilecek mi?

RAM

New member
Havalar ısındı, gözler zerzevat ve meyve fiyatlarına çevrildi. Çünkü bu kış hem artan girdi maliyetleri tıpkı vakitte don üzere hava olayları niçiniyle tüketiciler pek kıymetli fiyat etiketleri ile karşı karşıya kaldı. Nisan ayının sonuna gelindiğinde yüksek fiyatlarda bir gevşeme gözlense de tüketicilerin gözü daima daha evvel alışılan yaz etiketlerinde.

Fiyatlardaki yükseliş resmi istatistiklere de yansıdı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafınca mart ayına ait açıklanan yıllık tüketici enflasyonu yüzde 60,14, üretici enflasyonu ise yüzde 114,97 olarak gerçekleşti. bu biçimdece kasım ayından itibaren süratle yükselen üretici meblağları da şubat ve mart aylarında tüketici enflasyonunda kendini net biçimde hissettirmeye başladı. Önümüzdeki süreçte üretici fiyatlarındaki yükselişin bir süre daha tüketici fiyatlarına üst istikamette tesir etmesi bekleniyor.

TÜİK bilgilerine nazaran yalnızca mart ayında motorinde yüzde 32,67, kömürde yüzde 23,47, kuru soğanda yüzde 20.56, otobüs biletlerinde yüzde 20, kıvırcıkta yüzde 17,51, beyaz lahanada yüzde 17,10 fiyat artışı kaydedildi. Listenin sonuna kadar bakıldığında bilhassa besin tarafında epey sayıda eserde yüzde 10’un üzerinde artış olduğu görülüyor. Ayrıyeten bu bilgi yalnızca bundan evvelki aya nazaran artışını gösteriyor. Yani yıllık bazdaki toplam artış tüketici için çok yüksek.

İstanbul Ticaret Odası (İTO) tarafınca açıklanan Ücretliler Geçinme İndeksi’nin mart bilgilerine göre ise perakendedeki fiyat artışı geçtiğimiz yılın birebir periyoduna göre yüzde 63,25 oldu. bu biçimdece 2002 yılından bu yana bu alanda en yüksek yıllık enflasyon kaydedildi.

Durum bu biçimdeyken tüketicinin gözü de havaların ısınmasıyla bir arada tarla ve seralardaki üretimin bollaşmasına çevrildi. Pekala üretim bölgelerinde ve hallerde durum ne? Tüketici yaz ucuzluğunu bu yıl hangi oranda hissedebilecek?

Meyve ve zerzevat fiyatlarında düşüş beklenmiyorFotoğraf: DW/U. Danisman

Alıştığımız üzere olmayabilir

Türkiye’nin hem meyve birebir vakitte zerzevat gereksiniminin değerli bir kısmı Mersin’den karşılanıyor. Mersin Ziraat Odası Lideri Musa Yılmaz, havaların ısınması ile bir arada her yıl fiyatlarda bir düşünün yaşandığını, bu yıl da bir düşüşün gerçekleşeceğini söylüyor. Lakin Yılmaz’a bakılırsa artık hem meyvelerde tıpkı vakitte sebzelerde her yıl alıştığımız ucuz fiyat etiketlerini görmek pek mümkün değil. Yılmaz, bu yıl düşüşün sonlu olacağını ve bunun temel niçininin artan girdi maliyetleri olduğunu belirtiyor.

Mart ayı sonuna kadar biber, patlıcan, kabak ve domates üzere mamüllerin marketlerdeki kilogram fiyatı 40 lira düzeylerini görmüştü.

En değerli üretim ve ihracat merkezlerinden olan Antalya’da hem zerzevat üretimi birebir vakitte halcilik yapan Ali Uçak ise nisan ayının son kısımlarında fiyatlarda keskin bir düşüş yaşandığını anlatıyor. Buna göre Antalya’da hallerde kabak 10 liradan 3.5 liraya, domates 20 liradan 10 liraya, sivri biber ise 30 lira düzeylerinden 12 liralara geriledi. Hallerdeki fiyatlarda önümüzdeki 20 günde yüzde 30 oranında bir gerileme daha yaşanacağını tabir eden Uçak, “Mayıs ayının 15’inden daha sonra üretimde havaların tesirini nazaranceğiz. Bir bolluk olacak, bu da fiyatlara yansıyacak. Lakin girdi maliyetlerindeki artış bu düşüşü sınırlayacaktır. Zira havalar ısınınca maliyetlerin hepsi azalmıyor. İlaç, gübre üzere maliyetler hala devasa yükseklikte” diyor.

Antalya’da sera üretiminin değerli bir kesimi olan Kumluca Ziraat Odası Lideri Hidayet Kökçe de sera kurmanın ve işletmenin maliyetine dikkat çekiyor. Yalnızca gübre, ilaç ve motorin fiyatlarındaki artışın değil bununla birlikte demir ve plastik fiyatlarındaki global artışın da tüketicinin tükettiği meyve-sebzeye tesir ettiğini aktaran Kökçe, “Artık bir sera kurmanın ve işletmenin maliyeti yüzbinlerce lirayı aşıyor. Bunu herkes yapmak istemiyor” sözlerini kullanıyor.

Hidayet KökçeFotoğraf: Privat

Kışa göre ucuz, yaza nazaran değerli

Girdi maliyetlerinin geçtiğimiz üretim periyoduna göre en az yüzde 300 artış gösterdiğini belirten Antalya Ticaret Borsası Meclis Üyesi Ergin Civan, şöyleki devam ediyor: “İlaç, gübre, nakliye, plastik, kağıt ve personellik. Her bir girdi maliyetinde çok yüksek artışlar oldu. Havaların ısınması ve üretimin bollaşması kış fiyatlarından yavaş yavaş kurtulacağımız manasına geliyor. Haziran ayına girerken yaz üretimi epey kuvvetli olacak. Lakin kimse geç yazın yazılan etiketleri beklemesin. Fiyatlar kış ayına göre ucuz olacak lakin bu yaz geçen yaza nazaran kıymetli olacak. Hem girdi maliyetleri tıpkı vakitte üretim sürecine tesir eden iklim olayları bunun temel niçini.”

Meyveyi don vurdu

Mart ayının ortasında Mersin bölgesinde yaşanan don hadisesinin meyve üretimini aksattığını anlatan Mersin Ziraat Odası Lideri Musa Yılmaz, “Şeftali ve erik üzere mamüllerin rekoltesinde yalnızca bu olaya bağlı olarak yüzde 80’lik bir kayıp yaşandı. Çok az bir üretim alanı kaldı. Oradan çıkacak eserler de değerli olacaktır. Ayrıyeten narenciye eserleri de bu dondan etkilendi ve kurudu. Çiftçiler o ağaçları bakıma almak zorunda. Bunun budaması ve beklemesi derken 2 yıl demek. Çiftçi 2 yıl masraf yapıp eser alamayacak. Hepsi üreticiyi zorluyor” dedi.

Mersin’den Ankara’ya 25 bin lira

Domates, biber, salatalık ve kabak üzere mamüllerin de son senelerda Mersin bölgesinde giderek daha fazla üretilmeye başlandığını söyleyen Yılmaz, “Buradan Türkiye’ye değerli bir üretim gerçekleşiyor ancak bu üretimi sürdürmek güç. Mersin’den yola çıkan zerzevat yüklü bir kamyon Ankara’ya 20-25 bin lira yakıt masrafı ile ulaşıyor. Bu fazlaca büyük bir sarfiyat kalemi” diyor.

Nakliyenin yanında hallerde de üretilen eserin üzerine ek maliyetler bindiğini belirten Ali Uçak da şunları söylüyor: “Girdi maliyetleri yüksek. Siz bir eseri bugün satmıyorum diyemezsiniz. Eser o gün para etmese toplayıp satmak zorundasınız. Toplamazsanız anında çürür. Ya da eseri biçimde tutamazsınız. Her şey günlük olarak işliyor. Onun üzerine işçiliğini, paketlemesini ve nakliyesini de koyun. Üretici ziyan edip etmediğini dönem sonunda yapacağı hesaba kadar görmüyor.”

Türkiye’de bir semt pazarıFotoğraf: DW/U. Danisman

Bu yıl havaların soğuk gitmesinin üretici için olumsuz olduğunu söz eden Akdeniz Yaş Meyve Zerzevat İhracatçıları Birliği Lideri Nejdat Sin de haziran başında meblağların önemli oranda azalacağını lakin geçen yılki düzeyleri görmenin girdi maliyetleri niçiniyle güç olacağını belirtiyor. Üretimdeki artışın iç pazar kadar ihracat için de değerli olduğunun altını çizen Sin, “Ürünlerin bolluğu ve kalitesi yalnızca ihracat için kıymetli değil. Bu iç pazar için de pek kritik. Antalya bölgesi artık hem iç pazar için tıpkı vakitte ihracat için çok kaliteli eserler üretebiliyor. Burada bir planlamanın da hakikat olması gerek. İstikrar fazlaca önemli” diyor.

Üreticiler genel olarak girdi maliyetlerinde artışın beklenen büyük yaz ucuzluğunu engellediğinin altını çiziyor. Lakin fiyatların geçen aylara nazaran yani kış etiketlerine nazaran hayli daha düşük olacağını söylüyorlar. Ayrıyeten üreticiler, üretim bölgelerinden tüketim bölgelerine gelen mamüllerin ortada epey sayıda masrafı üzerine aldığını bunun da tüketiciye yansıdığını belirtiyor.

Her durakta bir maliyet

Buna nazaran, tarlada gübre, ilaç, ısıtma, sulama ve personellik maliyetlerini üzerine alan eser çabucak sonrasında üretim bölgesindeki hale gidiyor. Antalya ve Mersin üzere üretim bölgelerinde hallerde eserler elleçleniyor. Burada da çeşitli kurul ve masrafları üzerine alıyor. çabucak sonrasında en büyük girdi kalemi Antalya ve Mersin üzere üretici bölgelerinden İstanbul ve Ankara üzere büyük kentlere ulaşırken nakliyeyi üzerine alıyor. Burada artan otoyol fiyatları ve motorin değerli bir tartı oluşturuyor. İstanbul üzere kentlerdeki tüketici hallerine gelen bir eser burada da kamyonlardan indiriliyor. Eser bir daha çeşitli kurullar ve personellik maliyetlerini üzerine alıyor. Son olarak tüketici halinden marketlere ve pazarlara seyahat sırasında bir nakliye fiyatını daha üzerine alıyor. Eser tezgâha satıcının kâr marjı ve vergiler eklenerek konuyor. bu biçimdece üreticiden 4-5 liraya çıkan bir eser bu seyahat sırasında kimi vakit 15 kimi vakit 20 lirayı aşarak tüketicinin karşısına çıkabiliyor. Ayrıyeten eserin yolda ve hallerde uğradığı fire de tüketiciye yansıtılıyor. Bu oran birtakım eserlerde yüzde 5 birtakım eserlerde yüzde 25 düzeyinde gerçekleşiyor.