RAM
New member
AKP ve MHP’nin “dezenformasyonla mücadele” argümanıyla hazırladığı; sivil toplum kuruluşları, basın meslek örgütleri ve muhalefetin ise “sansür yasası” olarak isimlendirdiği kanun teklifi, Perşembe günü TBMM’den geçti. CHP ise yasanın iptali için Anayasa Mahkemesi’ne başvurma sonucu aldı.
Yasaya ait tenkitlerde 29. hususta yapılan tanımlamaların muğlaklığına ait tasalar öne çıkıyor. Yasanın 29. unsuruna nazaran, “halk içinde kaygı, kaygı yahut panik yaratmak saikiyle, ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu sistemi ve genel sıhhati ile ilgili gerçeğe karşıt bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli biçimde alenen yayan kimse” 1 yıldan 3 yıla kadar mahpus cezasıyla karşı karşıya kalacak.
Peki bu düzenleme yalnızca gazetecileri mi ilgilendiriyor?
“Herkes suça dahil olabilir”
DW Türkçe’ye konuşan Teyit.org Yazı işleri Sorumlusu Emre İlkan Saklıca’ya nazaran rastgele bir toplumsal medya kullanıcısı, rastgele bir gönderisi niçiniyle bu suça dahil olabilecek. Saklıca, “elbet burada tabir özgürlüğü ve gazetecilerin haber yapma hakkıyla ilgili boyutları tartışıyoruz. Ancak en değerli altı çizilecek noktalardan biri rastgele bir toplumsal medya kullanıcısı, rastgele bir gönderisi niçiniyle bu suça dahil olabilecek. Bunun sebebi de şu. Maddede yanlış bilgi ne ve dezenformasyon ne? Bunun net bir tarifi yok. Yani burada savcılar karar verici olacak” diyor.
Türkiye’de ulusal medyanın neredeyse yüzde 90’ı hali hazırda hükümet tarafınca denetim ediliyor ve eleştirel medya kuruluşları ağır mali ve isimli baskı altında. Geçirilen yasa, hükümetin şimdiye kadar tam olarak denetim edemediği bir alan olan toplumsal ve çevrimiçi medyayı gaye alıyor.
“Keyfi uygulamalara niye olur”
DW Türkçe’ye konuşan Söz Özgürlüğü Derneği kurucularından bilişim hukuk uzmanı Prof. Dr. Yaman Akdeniz, halkı aldatıcı bilginin ne olduğunun hususta tanımlanmaması ve muğlak sözlerin kullanılmış olmasının keyfi bir uygulamaya yol açacağı görüşünde. Buna nazaran bir ekonomist dolar kurunun yükseleceğine dair öngörülerini deklare ettiğında ya da bir yer bilimci sarsıntı riskine dikkat çeken bir tweet attığında yahut bir etraf felaketi uyarısı yapıldığında bu şahıslar halk içinde kaygı, kaygı yahut panik yaratmak saikiyle ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu tertibi ve genel sıhhati ile ilgili gerçeğe alışılmamış bilgi yaymakla suçlanabilecek.
Yaman AkdenizFotoğraf: DW/B. Karakas
Akdeniz, “Türkiye’de Cumhurbaşkanına hakaret kabahati olsun, terör propagandası olsun, kamu bakılırsavlilerine hakaret yahut sulh ceza hakimlikleri tarafınca her yıl verilen binlerce erişimi engelleme, içerik çıkartma sonucundan da kanunlarda yer alan unsurların ne kadar keyfi bir biçimde uygulandığını görüyoruz. ötürüsıyla 2023 seçimlerine giden devirde de bu kabahat keyfi bir biçimde çoğunlukla karşımıza da çıkacaktır” sözlerini kullanıyor.
Wikipedia tıpkı münasebetle engellendi
Türkiye’de Wikipedia Platformu da 2 buçuk yıl boyunca Türkiye’nin iç ve dış güvenliğini ve kamu tertibini tehdit ettiği sebebi öne sürülerek engellenmişti. Anayasa Mahkemesi karar verene kadar da site engelli kalmıştı.
Yasanın toplumsal medya platformlarına epey önemli sorumluluklar getiren 5651 sayılı kanunda değişiklikler yapan unsurları de tartışmalı.
Prof. Dr. Yaman Akdeniz, toplumsal medya platformlarından kullanıcı ayrıntılarının talep edileceğine işaret ediyor. Akdeniz, “Her suça istinaden değil ancak işte dezenformasyon hatası var. Devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozmak hatası var. Anayasal tertibe ve bu sistemin işleyişine karşı kabahatleri da eklemişler. Ve doğal bu bilgiler resmi isimli mercilere verilmez ise epey önemli yaptırımlarla karşılaşacaklar” diyor.
Hashtagler kaldırılabilecek
34. husus ile ise Twitter’daki hashtagler mahkeme sonucuyla kaldırılabilecek.
Akdeniz, bunu şu biçimde açıklıyor: “Aslında toplumsal medya platformlarına yalnızca içerik değil, bununla birlikte hukuka muhalif olduğu düşünülen hashtaglerin de engellenmesi tarafında bir yaptırım getiriliyor ve hatta bu yaptırımla birlikte hem hashtaglerle ilgili bilgi talep edilecek birebir vakitte hashtaglerin algoritmasıyla ilgili ayrıntıların de talep edilmesi kelam konusu olacak.”
Eğer bu bilgiler paylaşılmazsa toplumsal medya platformları önemli cezalarla karşılaşacak. Yaman Akdeniz, Twitter’ın şimdiye dek Can Dündar’ın, Birgün Gazetesi’nin, HDP’nin de ortalarında olduğu bir hayli hesap ve tweet ile ilgili erişime engelleme kararlarını uygulamadığını, ceza ve yaptırımların artmasıyla platformun nasıl bir tutum alacağının gelecek aylarda görüleceğini söylüyor.
WhatsApp’a kadar uzandı
Öte yandan yasanın 36 ve 37. unsurlarıyla de WhatsApp, Signal, Telegram, Skype üzere hizmet sağlayıcılara da Türkiye’de temsilci bulundurma yükümlülüğü getiriliyor.
Bu şirketlerden de şahsi irtibat ayrıntıları talep edilebilecek.
Prof. Dr. Yaman Akdeniz, “ötürüsıyla 2023 seçimlerine hazırlanan hükümet yalnızca toplumsal medya platformlarını değil, öteki bağlantı servislerini, şebekeler üstü hizmet servislerini de zapturapt altına almak için epey önemli bir teşebbüste bulundu diyebiliriz” yorumunu yapıyor.
Akdeniz’e bakılırsa şebekeler üstü hizmet sağlayıcıları ticari telaşlarla hareket ederlerse Türkiye’de bulunmaya devam etme sonucu alıp tüm talepleri yerine getirmek durumunda kalacak. Bunun kararı olarak da önemli bir kullanıcı kaybetme ihtimali ile karşı karşıya kalacaklar. Öbür yandan Türkiye’de kurulması gereken şirketleri kurmazlar ise internet trafiği bant daraltma ve erişim mahzuru kelam konusu olabileceğinden WhatsApp, Telegram, Signal, Skype üzere servisleri kullanmakta zorluklar yaşanacak. Özel hayat ve aile içi bağlantının yanı sıra profesyonel alakaların de etkilendiği bir sonuç ortaya çıkacak.
Yasanın geçmesinin akabinde toplumsal medya platformları üzere şebekeler üstü hizmet sağlayıcılarının Türkiye’yle ilgili halinin ne olacağı çabucak hemen belgisiz.
Yanlış bilgiyle gayret nasıl olmalı?
Yanlış bilgiyle çaba etmek için toplumun medya okur-yazarlığını, eleştirel düşünme altyapısını geliştirecek adımlar atılması gerektiğini söyleyen Emre İlkan Saklıca ise bu sorunun dünyanın hiç bir ülkesinde ceza ve yargılamalarla çözülmediğine işaret ediyor.
Saklıca, “Rusya, Çin, Burkina Faso, Kamboçya, Tanzanya üzere ismini daha sayabileceğimiz biroldukca ülkede mahpus cezası üzere tahlil teklifleri getirildi. Lakin bunların hiç biri bir tahlil getirmedi. Bu tırnak ortasında söylüyorum, palavra haber yayanlara mahpus cezası önnazarann ülkeler hem tabir ve basın özgürlüğünde geri tıpkı vakitte medya okur-yazarlığı sıralamaları yanlış bilgiye dirençli olmadıklarını gösteriyor” diye konuşuyor.
“Yanlış bilgiyle sorunu kökünden anlayarak uğraş edebilirsiniz” diyen Saklıca, Finlandiya meselai veriyor. Finlandiya’nın medya okur-yazarlığını eğitim sisteminin farklı düzeylerine entegre ettiğine işaret eden Saklıca, toplumun bu türlü yanlış bilgiye karşı hassas olacağını ve gayretini sürdüreceğini vurguluyor.
“Hükümetin hangi adımları atacağı belirsiz”
Türkiye’de yanlış bilgi ile çabanın hükümet tarafınca bundan daha sonra nasıl sürdürüleceğinin de fazlaca net olmadığını tabir eden Saklıca, İrtibat Başkanlığı bünyesinde Dezenformasyonla Gayret Merkezi’nin kurulduğunu lakin bu kurumun nasıl çalışacağı, nasıl bir metodoloji izleyeceği ve ne üzere adımlar atacağının belirsizliğini koruduğunu söylüyor.
Saklıca, “Yani neye yanlış bilgi diyecek? Bir haber hükümet aleyhine ise bu yanlış bilgi mi olacak? Ya da birebir hassaslık tüm yanlış bilgi yazımlarına karşı gösterilecek mi? Burada milletlerarası doğruluk denetimi standartlarını takip eden bir metodoloji izlenmeli. Bunun tahlili çeşitli biçimde mahpus cezaları ve insanların söz özgürlüğünü kısıtlayacak adımlar olmamalı” diye konuşuyor.
Yasaya ait tenkitlerde 29. hususta yapılan tanımlamaların muğlaklığına ait tasalar öne çıkıyor. Yasanın 29. unsuruna nazaran, “halk içinde kaygı, kaygı yahut panik yaratmak saikiyle, ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu sistemi ve genel sıhhati ile ilgili gerçeğe karşıt bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli biçimde alenen yayan kimse” 1 yıldan 3 yıla kadar mahpus cezasıyla karşı karşıya kalacak.
Peki bu düzenleme yalnızca gazetecileri mi ilgilendiriyor?
“Herkes suça dahil olabilir”
DW Türkçe’ye konuşan Teyit.org Yazı işleri Sorumlusu Emre İlkan Saklıca’ya nazaran rastgele bir toplumsal medya kullanıcısı, rastgele bir gönderisi niçiniyle bu suça dahil olabilecek. Saklıca, “elbet burada tabir özgürlüğü ve gazetecilerin haber yapma hakkıyla ilgili boyutları tartışıyoruz. Ancak en değerli altı çizilecek noktalardan biri rastgele bir toplumsal medya kullanıcısı, rastgele bir gönderisi niçiniyle bu suça dahil olabilecek. Bunun sebebi de şu. Maddede yanlış bilgi ne ve dezenformasyon ne? Bunun net bir tarifi yok. Yani burada savcılar karar verici olacak” diyor.
Türkiye’de ulusal medyanın neredeyse yüzde 90’ı hali hazırda hükümet tarafınca denetim ediliyor ve eleştirel medya kuruluşları ağır mali ve isimli baskı altında. Geçirilen yasa, hükümetin şimdiye kadar tam olarak denetim edemediği bir alan olan toplumsal ve çevrimiçi medyayı gaye alıyor.
“Keyfi uygulamalara niye olur”
DW Türkçe’ye konuşan Söz Özgürlüğü Derneği kurucularından bilişim hukuk uzmanı Prof. Dr. Yaman Akdeniz, halkı aldatıcı bilginin ne olduğunun hususta tanımlanmaması ve muğlak sözlerin kullanılmış olmasının keyfi bir uygulamaya yol açacağı görüşünde. Buna nazaran bir ekonomist dolar kurunun yükseleceğine dair öngörülerini deklare ettiğında ya da bir yer bilimci sarsıntı riskine dikkat çeken bir tweet attığında yahut bir etraf felaketi uyarısı yapıldığında bu şahıslar halk içinde kaygı, kaygı yahut panik yaratmak saikiyle ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu tertibi ve genel sıhhati ile ilgili gerçeğe alışılmamış bilgi yaymakla suçlanabilecek.
Yaman AkdenizFotoğraf: DW/B. Karakas
Akdeniz, “Türkiye’de Cumhurbaşkanına hakaret kabahati olsun, terör propagandası olsun, kamu bakılırsavlilerine hakaret yahut sulh ceza hakimlikleri tarafınca her yıl verilen binlerce erişimi engelleme, içerik çıkartma sonucundan da kanunlarda yer alan unsurların ne kadar keyfi bir biçimde uygulandığını görüyoruz. ötürüsıyla 2023 seçimlerine giden devirde de bu kabahat keyfi bir biçimde çoğunlukla karşımıza da çıkacaktır” sözlerini kullanıyor.
Wikipedia tıpkı münasebetle engellendi
Türkiye’de Wikipedia Platformu da 2 buçuk yıl boyunca Türkiye’nin iç ve dış güvenliğini ve kamu tertibini tehdit ettiği sebebi öne sürülerek engellenmişti. Anayasa Mahkemesi karar verene kadar da site engelli kalmıştı.
Yasanın toplumsal medya platformlarına epey önemli sorumluluklar getiren 5651 sayılı kanunda değişiklikler yapan unsurları de tartışmalı.
Prof. Dr. Yaman Akdeniz, toplumsal medya platformlarından kullanıcı ayrıntılarının talep edileceğine işaret ediyor. Akdeniz, “Her suça istinaden değil ancak işte dezenformasyon hatası var. Devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozmak hatası var. Anayasal tertibe ve bu sistemin işleyişine karşı kabahatleri da eklemişler. Ve doğal bu bilgiler resmi isimli mercilere verilmez ise epey önemli yaptırımlarla karşılaşacaklar” diyor.
Hashtagler kaldırılabilecek
34. husus ile ise Twitter’daki hashtagler mahkeme sonucuyla kaldırılabilecek.
Akdeniz, bunu şu biçimde açıklıyor: “Aslında toplumsal medya platformlarına yalnızca içerik değil, bununla birlikte hukuka muhalif olduğu düşünülen hashtaglerin de engellenmesi tarafında bir yaptırım getiriliyor ve hatta bu yaptırımla birlikte hem hashtaglerle ilgili bilgi talep edilecek birebir vakitte hashtaglerin algoritmasıyla ilgili ayrıntıların de talep edilmesi kelam konusu olacak.”
Eğer bu bilgiler paylaşılmazsa toplumsal medya platformları önemli cezalarla karşılaşacak. Yaman Akdeniz, Twitter’ın şimdiye dek Can Dündar’ın, Birgün Gazetesi’nin, HDP’nin de ortalarında olduğu bir hayli hesap ve tweet ile ilgili erişime engelleme kararlarını uygulamadığını, ceza ve yaptırımların artmasıyla platformun nasıl bir tutum alacağının gelecek aylarda görüleceğini söylüyor.
WhatsApp’a kadar uzandı
Öte yandan yasanın 36 ve 37. unsurlarıyla de WhatsApp, Signal, Telegram, Skype üzere hizmet sağlayıcılara da Türkiye’de temsilci bulundurma yükümlülüğü getiriliyor.
Bu şirketlerden de şahsi irtibat ayrıntıları talep edilebilecek.
Prof. Dr. Yaman Akdeniz, “ötürüsıyla 2023 seçimlerine hazırlanan hükümet yalnızca toplumsal medya platformlarını değil, öteki bağlantı servislerini, şebekeler üstü hizmet servislerini de zapturapt altına almak için epey önemli bir teşebbüste bulundu diyebiliriz” yorumunu yapıyor.
Akdeniz’e bakılırsa şebekeler üstü hizmet sağlayıcıları ticari telaşlarla hareket ederlerse Türkiye’de bulunmaya devam etme sonucu alıp tüm talepleri yerine getirmek durumunda kalacak. Bunun kararı olarak da önemli bir kullanıcı kaybetme ihtimali ile karşı karşıya kalacaklar. Öbür yandan Türkiye’de kurulması gereken şirketleri kurmazlar ise internet trafiği bant daraltma ve erişim mahzuru kelam konusu olabileceğinden WhatsApp, Telegram, Signal, Skype üzere servisleri kullanmakta zorluklar yaşanacak. Özel hayat ve aile içi bağlantının yanı sıra profesyonel alakaların de etkilendiği bir sonuç ortaya çıkacak.
Yasanın geçmesinin akabinde toplumsal medya platformları üzere şebekeler üstü hizmet sağlayıcılarının Türkiye’yle ilgili halinin ne olacağı çabucak hemen belgisiz.
Yanlış bilgiyle gayret nasıl olmalı?
Yanlış bilgiyle çaba etmek için toplumun medya okur-yazarlığını, eleştirel düşünme altyapısını geliştirecek adımlar atılması gerektiğini söyleyen Emre İlkan Saklıca ise bu sorunun dünyanın hiç bir ülkesinde ceza ve yargılamalarla çözülmediğine işaret ediyor.
Saklıca, “Rusya, Çin, Burkina Faso, Kamboçya, Tanzanya üzere ismini daha sayabileceğimiz biroldukca ülkede mahpus cezası üzere tahlil teklifleri getirildi. Lakin bunların hiç biri bir tahlil getirmedi. Bu tırnak ortasında söylüyorum, palavra haber yayanlara mahpus cezası önnazarann ülkeler hem tabir ve basın özgürlüğünde geri tıpkı vakitte medya okur-yazarlığı sıralamaları yanlış bilgiye dirençli olmadıklarını gösteriyor” diye konuşuyor.
“Yanlış bilgiyle sorunu kökünden anlayarak uğraş edebilirsiniz” diyen Saklıca, Finlandiya meselai veriyor. Finlandiya’nın medya okur-yazarlığını eğitim sisteminin farklı düzeylerine entegre ettiğine işaret eden Saklıca, toplumun bu türlü yanlış bilgiye karşı hassas olacağını ve gayretini sürdüreceğini vurguluyor.
“Hükümetin hangi adımları atacağı belirsiz”
Türkiye’de yanlış bilgi ile çabanın hükümet tarafınca bundan daha sonra nasıl sürdürüleceğinin de fazlaca net olmadığını tabir eden Saklıca, İrtibat Başkanlığı bünyesinde Dezenformasyonla Gayret Merkezi’nin kurulduğunu lakin bu kurumun nasıl çalışacağı, nasıl bir metodoloji izleyeceği ve ne üzere adımlar atacağının belirsizliğini koruduğunu söylüyor.
Saklıca, “Yani neye yanlış bilgi diyecek? Bir haber hükümet aleyhine ise bu yanlış bilgi mi olacak? Ya da birebir hassaslık tüm yanlış bilgi yazımlarına karşı gösterilecek mi? Burada milletlerarası doğruluk denetimi standartlarını takip eden bir metodoloji izlenmeli. Bunun tahlili çeşitli biçimde mahpus cezaları ve insanların söz özgürlüğünü kısıtlayacak adımlar olmamalı” diye konuşuyor.