RAM
New member
İsmailağa Cemaati ile alakalı Hiranur Vakfı’nın kurucusu Yusuf Ziya Gümüşel’in kızının çocukken bir tarikat üyesiyle “evlendirilip” senelerca cinsel istismara maruz bırakılması skandalı, siyaset ile cemaatler içinde uzun yıllardır devam eden bağ ağını da bir daha tartışmaya açtı.
Olaya ait yargı süreci devam ediyor, siyasi partilerin pek birden fazla ise dün çeşitli açıklamalar yaparak çocuk yaşta bir kızın evlendirilmesini kınadı. Fakat kamuoyunda siyasi partilerin reaksiyonlarını kâfi bulmayanlar var.
Türkiye’de bilhassa sağ partilerin 1950’li yılların ortalarından itibaren cemaatler ile yakın bağlantı ortasında olduğu ve iki tarafın da birbirinden karşılıklı biçimde farklı çıkarlar sağladığı biliniyor. AKP’nin iktidara gelmesinin akabinde ise başta Fethullah Gülen Cemaati olmak üzere devlet kurumlarında takımlaşan, ekonomik çıkar için şirketleşen cemaatlerin tesir alanlarını daha da genişlettiği ve daha görünür oldukları istikametinde tenkitler bulunuyor.
Cemaatler gerçekte ne kadar kuvvetli?
Peki cemaatler ya da tarikatlar topluma ve siyasi partilere kendilerini göstermeye çalıştıkları kadar kuvvetliler mi?
Kamuoyu araştırma şirketi Metropoll tarafınca Ağustos ayında yapılan ankete göre halkın sadece yüzde 4,3’ü Türkiye’de bir tarikat yahut cemaatle kontağı olduğunu belirtiyor. Bağlı olanların en yüksek olduğu seçmen kümesi Saadet Partisi, ikinci parti ise AKP.
Erzincan Cumhuriyet Başsavcısı iken İsmailağa Cemaati’ne yönelik yürüttüğü soruşturması kapatılan İlhan Cihaner, DW Türkçe’ye yaptığı değerlendirmede bu araştırmanın sayısal sonuçlarının gerçek olabileceğini düşünüyor. Eski CHP Milletvekili Cihaner, tıpkı vakitte cemaatlerin gücünün üye sayısından gelmediğini ise şu tespitle aktarıyor:
Eski Cumhuriyet Başsavcısı İlhan CihanerFotoğraf: DW/H. Köylü
“Fethullahçı yapılanma da bir periyot Türkiye’nin iktisadına, bürokrasisine, yargısına ve hatta ordusuna hakimdi. Lakin baktığınız vakit tahminen Türkiye’nin yüzde ikisi ya da üçü bile değillerdi. Kıymetli olan bu cemaatlere açılan alanların kamuyu belirleyen, toplumu belirleyen alanlar olması. Örneğin Sıhhat Bakanlığı’nı neredeyse anahtar teslim biçimde bir cemaate teslim ederseniz natürel ki epey daha kuvvetliymüş üzere gözükecektir.”
Cihaner, cemaatlerin üyelerinin sayısal azlığının kamu ve bürokrasideki tartılarının önüne geçmediğini, tam bilakis birbirleriyle daha fazla dayanışma içerisinde olmalarına yol açtığını da vurgulayarak “Şu anda yargıda bile şu cemaat mi bu cemaat mi daha faal tartışmalarını yapıyorsak, sayısal açıdan toplumda karşılıklarının olup olmalarından bağımsız olarak kuvvetli olduklarını söyleyebiliriz” yorumu yapıyor.
Siyasi partilerin “bu biçimde ya da şu biçimde dersek, sanki muhafazakarları kırar mıyız?” korkularının yerinde olmadığını ve yalnızca kişisel olarak ele alınıp kınamaların yetersiz kaldığını belirten Cihaner, “tekrar hiç bir çocuğun bu şekil yapıların elinde hayatının mahvolmayacağı bir toplumsal nizamı tartışmamız lazım” diyor.
Siyasetin müdafaasıyla marjinalleşme
ODTÜ Öğretim Üyesi Prof. İhsan Dağı ise cemaatlerin görünürlüklerine paralel bir toplumsal yere dayanmadıklarını ve hatta AKP’nin merkez sağ seçmeninin bile bu olanlara karşı olduğunu düşündüğünü belirterek şunları söylüyor:
“Cemaatler ve tarikatlar güçlerini abartıyor. Zira güçlerini abartarak aslında siyasetle pazarlık marjlarını arttırıyor ve daha bir kuvvetli pozisyonda pazarlık yapıyorlar. Öte yandan bu yapılar birbirleriyle de rekabet halinde. Güçlerini abartarak rakip tarikatlara ve cemaatlere gözdağı da veriyorlar. ‘Biz sizden kuvvetliyüz’ algısı yaratıyorlar. Bu algı da başkalarından mürit devşirmeye yarıyor.”
Bu dini yapılara siyaset tarafınca sağlanan geniş alan Gülen Cemaati’nde olduğu üzere marjinalleşmelerine de yol açıyor mu?
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, İsmailağa Cemaati üyeleriyle Fotoğraf: ANKA
bu biçimde olduğunu düşünen isimlerden biri de uzun yıllardır bu alanda çalışan Dağı. Akademisyen Dağı, cemaatlerin giderek “takiye yapmaya gerek görmeyen” yapılara dönüştüğünü düşünüyor.
Dağı, cemaatlerin siyasetle, bilhassa de iktidar partisi kim ise onunla kurduğu ilgilerin siyasi olarak korunmaları manasına geldiğini vurgulayarak “Siyasi muhafaza ile ekonomik güç bir ortaya geldiğinde hem görünürlükleri birebir vakitte geçmiş periyotlara kıyasladığımızda cüretleri fazlaca artıyor” yorumu yapıyor.
Bu noktada Cihaner, daha evvel soruşturma yürüttüğü İsmailağa Cemaati’nin Türkiye’yi nasıl bölgelere ayırdığını şöyleki aktarıyor:
“Soruşturmam sırasında biz şunu görmüştük: İsmailağa Cemaati Türkiye’yi 16 başka bölgeye ayırmış ve her ilin, her ilçenin farklı sorumlusu var. Orada bulunan kurslara atamaları kendileri yapıyor, maaş ödüyorlar. Ve bunların hepsi devletin gözleri önünde oluyor.”
Siyaset cemaatlerle ortasına uzaklık mi koymalı?
Her ne kadar AKP dahil siyasi partiler son çocuk yaşta evlilik olayıyla ilgili reaksiyon gösteren açıklamalar yapsa da bunu kâfi görmeyen ve siyaset kurumunun, bilhassa de iktidarın cemaatlerle yakın bağ ortasında olmasını eleştiren kesitler bulunuyor.
Siyasetçi Fikri Sağlar da bu isimlerden ve cemaatleri “AKP’nin art bahçesi” olarak niteliyor. AKP’nin bu kurumlarla iktidara geldiğini ve cemaatlerin de bundan güç aldığını söyleyen Sağlar, şöyleki konuşuyor:
“Belki bu son devirde gördüğümüz fetvaları, pirlerin açıklamaları daha evvel yapılıyordu. Lakin muhtemelen bu kadar hayli göz önüne çıkmıyorlardı, bu kadar rahat konuşamıyorlardı. Artık yürek alıyorlar. bu biçimde toplumun genelinin ahlaki kıymetleri farklıydı. Artık de farklı lakin artık azınlık olmalarına karşın cüretle bunları söyleyebiliyorlar. Zira ‘biz iktidarız, biz kuvvetliyüz’ diyorlar.”
Fotoğraf: ANKA
Peki siyasetin cemaatlerden çıkarı ne?
Dağı, cemaatlerin yaptıklarına sessiz kalınarak “yüksek oranda oy devşirme” imkânı olacağı var iseyımının gerçek olmadığını belirterek şu biçimde konuşuyor:
“Merkez sağ siyasetin tarikatlarla ilgisinin iki temeli vardır. Birincisi tarikatları bir oy deposu olarak görürler. İkincisi ise tarikatlar bir nevi meşruiyet tabanıdır. Tarikatlarla kurulan bağlar o partiye ve öndere muhafazakâr seçmen kitlesi nezdinde meşruiyet sağlar. Fakat ben bu iki öykünün de sonuna gelindiğini düşünüyorum. Artık 2022’de tarikatlar ne kuvvetli bir oy deposu ne de Türkiye siyasetinde bir meşruiyet aracı. Tam bilakis cemaatlerin bütün bu yaptıklarından dolayı siyasetin üzerinde artık yük olduğunu düşünüyorum.”
Cihaner’in soruşturması nasıl kapatıldı?
Seçimlerde AKP’yi destekleyen İsmailağa Cemaati’ne yönelik 2007 yılında periyodun Erzincan Cumhuriyet Başsavcısı İlhan Cihaner tarafınca yürütülen soruşturma, iktidarın müdahalesiyle engellenmişti.
Cihaner, bugünkü olayın benzerini kendisinin o devirde yürüttüğü soruşturmada da yaşadıklarını, mağdurun 16 yaşından küçük olduğunu ve evlendirildiğini anlatarak 2010’da kendisinin tutuklanmasıyla kapatılan soruşturmada yaşananları şöyleki aktarıyor:
“Mağdurlardan biri buna misal bir müddetç kararı tartışmalı şartlarda evlendirilmişti. Soruşturmamızda mağdur olarak kimliğini gizleyerek beyanlarını almıştık. Lakin maalesef soruşturma evrakı benim elimden tutuklanmam niçiniyle alındıktan daha sonra göstermelik bir davayla, üstelik de kimliğinin bilinmeyen tutulması gerekirken kimliği açık edilerek belge kapatıldı.”
Cihaner, bugünlerde tartışılan olayın öteki örneklerinin misal dernek ve vakıfların yurtlarında, kurslarında yaşanmakta olduğuna işaret ederek, şu biçimde konuşuyor:
“Bunu teorik olarak söylemiyorum. Birçoğunda mahkemelerin verdiği kararlar var. ötürüsıyla burada aslında şunu tartışmamız lazım: bu kadar kolluk kuvveti, yargı sistemi varken bunlar bu cürümleri işlemeye nasıl devam edebiliyorlar? Buna dair devlet, siyasi iktidar niye kalıcı bir tahlil aramıyor? Aslında bunun tartışılması lazım.”
Olaya ait yargı süreci devam ediyor, siyasi partilerin pek birden fazla ise dün çeşitli açıklamalar yaparak çocuk yaşta bir kızın evlendirilmesini kınadı. Fakat kamuoyunda siyasi partilerin reaksiyonlarını kâfi bulmayanlar var.
Türkiye’de bilhassa sağ partilerin 1950’li yılların ortalarından itibaren cemaatler ile yakın bağlantı ortasında olduğu ve iki tarafın da birbirinden karşılıklı biçimde farklı çıkarlar sağladığı biliniyor. AKP’nin iktidara gelmesinin akabinde ise başta Fethullah Gülen Cemaati olmak üzere devlet kurumlarında takımlaşan, ekonomik çıkar için şirketleşen cemaatlerin tesir alanlarını daha da genişlettiği ve daha görünür oldukları istikametinde tenkitler bulunuyor.
Cemaatler gerçekte ne kadar kuvvetli?
Peki cemaatler ya da tarikatlar topluma ve siyasi partilere kendilerini göstermeye çalıştıkları kadar kuvvetliler mi?
Kamuoyu araştırma şirketi Metropoll tarafınca Ağustos ayında yapılan ankete göre halkın sadece yüzde 4,3’ü Türkiye’de bir tarikat yahut cemaatle kontağı olduğunu belirtiyor. Bağlı olanların en yüksek olduğu seçmen kümesi Saadet Partisi, ikinci parti ise AKP.
Erzincan Cumhuriyet Başsavcısı iken İsmailağa Cemaati’ne yönelik yürüttüğü soruşturması kapatılan İlhan Cihaner, DW Türkçe’ye yaptığı değerlendirmede bu araştırmanın sayısal sonuçlarının gerçek olabileceğini düşünüyor. Eski CHP Milletvekili Cihaner, tıpkı vakitte cemaatlerin gücünün üye sayısından gelmediğini ise şu tespitle aktarıyor:
Eski Cumhuriyet Başsavcısı İlhan CihanerFotoğraf: DW/H. Köylü
“Fethullahçı yapılanma da bir periyot Türkiye’nin iktisadına, bürokrasisine, yargısına ve hatta ordusuna hakimdi. Lakin baktığınız vakit tahminen Türkiye’nin yüzde ikisi ya da üçü bile değillerdi. Kıymetli olan bu cemaatlere açılan alanların kamuyu belirleyen, toplumu belirleyen alanlar olması. Örneğin Sıhhat Bakanlığı’nı neredeyse anahtar teslim biçimde bir cemaate teslim ederseniz natürel ki epey daha kuvvetliymüş üzere gözükecektir.”
Cihaner, cemaatlerin üyelerinin sayısal azlığının kamu ve bürokrasideki tartılarının önüne geçmediğini, tam bilakis birbirleriyle daha fazla dayanışma içerisinde olmalarına yol açtığını da vurgulayarak “Şu anda yargıda bile şu cemaat mi bu cemaat mi daha faal tartışmalarını yapıyorsak, sayısal açıdan toplumda karşılıklarının olup olmalarından bağımsız olarak kuvvetli olduklarını söyleyebiliriz” yorumu yapıyor.
Siyasi partilerin “bu biçimde ya da şu biçimde dersek, sanki muhafazakarları kırar mıyız?” korkularının yerinde olmadığını ve yalnızca kişisel olarak ele alınıp kınamaların yetersiz kaldığını belirten Cihaner, “tekrar hiç bir çocuğun bu şekil yapıların elinde hayatının mahvolmayacağı bir toplumsal nizamı tartışmamız lazım” diyor.
Siyasetin müdafaasıyla marjinalleşme
ODTÜ Öğretim Üyesi Prof. İhsan Dağı ise cemaatlerin görünürlüklerine paralel bir toplumsal yere dayanmadıklarını ve hatta AKP’nin merkez sağ seçmeninin bile bu olanlara karşı olduğunu düşündüğünü belirterek şunları söylüyor:
“Cemaatler ve tarikatlar güçlerini abartıyor. Zira güçlerini abartarak aslında siyasetle pazarlık marjlarını arttırıyor ve daha bir kuvvetli pozisyonda pazarlık yapıyorlar. Öte yandan bu yapılar birbirleriyle de rekabet halinde. Güçlerini abartarak rakip tarikatlara ve cemaatlere gözdağı da veriyorlar. ‘Biz sizden kuvvetliyüz’ algısı yaratıyorlar. Bu algı da başkalarından mürit devşirmeye yarıyor.”
Bu dini yapılara siyaset tarafınca sağlanan geniş alan Gülen Cemaati’nde olduğu üzere marjinalleşmelerine de yol açıyor mu?
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, İsmailağa Cemaati üyeleriyle Fotoğraf: ANKA
bu biçimde olduğunu düşünen isimlerden biri de uzun yıllardır bu alanda çalışan Dağı. Akademisyen Dağı, cemaatlerin giderek “takiye yapmaya gerek görmeyen” yapılara dönüştüğünü düşünüyor.
Dağı, cemaatlerin siyasetle, bilhassa de iktidar partisi kim ise onunla kurduğu ilgilerin siyasi olarak korunmaları manasına geldiğini vurgulayarak “Siyasi muhafaza ile ekonomik güç bir ortaya geldiğinde hem görünürlükleri birebir vakitte geçmiş periyotlara kıyasladığımızda cüretleri fazlaca artıyor” yorumu yapıyor.
Bu noktada Cihaner, daha evvel soruşturma yürüttüğü İsmailağa Cemaati’nin Türkiye’yi nasıl bölgelere ayırdığını şöyleki aktarıyor:
“Soruşturmam sırasında biz şunu görmüştük: İsmailağa Cemaati Türkiye’yi 16 başka bölgeye ayırmış ve her ilin, her ilçenin farklı sorumlusu var. Orada bulunan kurslara atamaları kendileri yapıyor, maaş ödüyorlar. Ve bunların hepsi devletin gözleri önünde oluyor.”
Siyaset cemaatlerle ortasına uzaklık mi koymalı?
Her ne kadar AKP dahil siyasi partiler son çocuk yaşta evlilik olayıyla ilgili reaksiyon gösteren açıklamalar yapsa da bunu kâfi görmeyen ve siyaset kurumunun, bilhassa de iktidarın cemaatlerle yakın bağ ortasında olmasını eleştiren kesitler bulunuyor.
Siyasetçi Fikri Sağlar da bu isimlerden ve cemaatleri “AKP’nin art bahçesi” olarak niteliyor. AKP’nin bu kurumlarla iktidara geldiğini ve cemaatlerin de bundan güç aldığını söyleyen Sağlar, şöyleki konuşuyor:
“Belki bu son devirde gördüğümüz fetvaları, pirlerin açıklamaları daha evvel yapılıyordu. Lakin muhtemelen bu kadar hayli göz önüne çıkmıyorlardı, bu kadar rahat konuşamıyorlardı. Artık yürek alıyorlar. bu biçimde toplumun genelinin ahlaki kıymetleri farklıydı. Artık de farklı lakin artık azınlık olmalarına karşın cüretle bunları söyleyebiliyorlar. Zira ‘biz iktidarız, biz kuvvetliyüz’ diyorlar.”
Fotoğraf: ANKA
Peki siyasetin cemaatlerden çıkarı ne?
Dağı, cemaatlerin yaptıklarına sessiz kalınarak “yüksek oranda oy devşirme” imkânı olacağı var iseyımının gerçek olmadığını belirterek şu biçimde konuşuyor:
“Merkez sağ siyasetin tarikatlarla ilgisinin iki temeli vardır. Birincisi tarikatları bir oy deposu olarak görürler. İkincisi ise tarikatlar bir nevi meşruiyet tabanıdır. Tarikatlarla kurulan bağlar o partiye ve öndere muhafazakâr seçmen kitlesi nezdinde meşruiyet sağlar. Fakat ben bu iki öykünün de sonuna gelindiğini düşünüyorum. Artık 2022’de tarikatlar ne kuvvetli bir oy deposu ne de Türkiye siyasetinde bir meşruiyet aracı. Tam bilakis cemaatlerin bütün bu yaptıklarından dolayı siyasetin üzerinde artık yük olduğunu düşünüyorum.”
Cihaner’in soruşturması nasıl kapatıldı?
Seçimlerde AKP’yi destekleyen İsmailağa Cemaati’ne yönelik 2007 yılında periyodun Erzincan Cumhuriyet Başsavcısı İlhan Cihaner tarafınca yürütülen soruşturma, iktidarın müdahalesiyle engellenmişti.
Cihaner, bugünkü olayın benzerini kendisinin o devirde yürüttüğü soruşturmada da yaşadıklarını, mağdurun 16 yaşından küçük olduğunu ve evlendirildiğini anlatarak 2010’da kendisinin tutuklanmasıyla kapatılan soruşturmada yaşananları şöyleki aktarıyor:
“Mağdurlardan biri buna misal bir müddetç kararı tartışmalı şartlarda evlendirilmişti. Soruşturmamızda mağdur olarak kimliğini gizleyerek beyanlarını almıştık. Lakin maalesef soruşturma evrakı benim elimden tutuklanmam niçiniyle alındıktan daha sonra göstermelik bir davayla, üstelik de kimliğinin bilinmeyen tutulması gerekirken kimliği açık edilerek belge kapatıldı.”
Cihaner, bugünlerde tartışılan olayın öteki örneklerinin misal dernek ve vakıfların yurtlarında, kurslarında yaşanmakta olduğuna işaret ederek, şu biçimde konuşuyor:
“Bunu teorik olarak söylemiyorum. Birçoğunda mahkemelerin verdiği kararlar var. ötürüsıyla burada aslında şunu tartışmamız lazım: bu kadar kolluk kuvveti, yargı sistemi varken bunlar bu cürümleri işlemeye nasıl devam edebiliyorlar? Buna dair devlet, siyasi iktidar niye kalıcı bir tahlil aramıyor? Aslında bunun tartışılması lazım.”