RAM
New member
Türkiye dünyada en epeyce sığınmacıya konut sahipliği yapan ülke. Afganistan ve öteki kimi ülkelerden gelen sığınmacıların yanı sıra resmi sayılara bakılırsa şu anda Türkiye’de yaklaşık 3,7 milyon Suriyeli yaşıyor.
Son günlerde iç siyasette tansiyonun artmasına da niye olan sığınmacılar sıkıntısı için iktidar da tavır değişikliğine giderek, inançlı bölgelere istekli dönüş içinyeni bir proje hazırladığını duyurdu. Bu ortada muhalefet de iktidarın Türkiye’yi “Avrupa’nın göçmen havuzu” yaptığını belirterek, sorunun tahlili için Şam idaresi ile görüşülmesi gerektiğini söylüyor.
Türkiye’nin son Şam Büyükelçisi, Emekli Büyükelçi Ömer Önhon sığınmacılar problemini ve Suriye ile ilgili son durumu DW Türkçe’ye kıymetlendirdi.
DW Türkçe: Son devirde Türkiye’deki en değerli sıkıntılardan birisi Suriyelilerin de içlerinde olduğu sığınmacılar konusu. Siz Dışişleri Bakanlığı’nda Ortadoğu ile ilgili değerli nazaranvler üstlendiniz ve Türkiye’nin son Şam Büyükelçisi’ydiniz. Suriye’deki son durumu ve bu kapsamda sığınmacılar sıkıntısını nasıl tahlil edersiniz?
Ömer Önhon: Suriye’nin nüfusu savaştan evvel 23 milyondu. Bugünkü nüfusu ise kala kala 12-13 milyon kaldı. 8 milyon insan yurt dışına gitti, büyük kısmı da Türkiye’de ve komşu ülkelerde, Avrupa’da da biraz var. Ülkemizde resmi sayılara göre 3,7 milyon Suriyeli yaşamakta ve statüleri de süreksiz muhafaza altındaki şahıslar. Yani buraya mülteci müracaatında bulunamazlar, kalıcı olarak ülkede kalamazlar, kendi ülkelerindeki koşulların gidişatına bakılırsa ülkemizde periyodik bir kalışları var. Ne vakit ki Suriye’de kurallar düzelir, bu biçimde bu şahıslar de kendi ülkelerine döneceklerdir, anlayış bu. Lakin tabi ki bu geçiciliğin vakit dilimi nedir, onun üzerinde tartışmalar olduğunu görüyoruz. 11 yıl oldu şimdiye kadar.
Suriye probleminin (Türkiye için) biri güvenlik biri de sığınmacılar olmak üzere iki boyutu var temelde. Güvenlik açısından bir muvaffakiyet var aslında. PKK’ya karşı verilen çaba ve örgüte hudut ötesinde önemli darbeler vurabilmeyi muvaffakiyet öyküsü bakılırsabiliriz. Fakat sığınmacılar konusunda bir muvaffakiyet öyküsü bakılırsamiyorum doğrusu. Tersine ortada bir karmaşa var. Bir defa önemli bir telaffuz çeşitliliği var. Bir gün ‘kırmızı çizgimizdir’ diyoruz, daha sonra Ensar diyoruz, öbür bir gün ‘gidecekler’ diyoruz. Muhalefete baktığımızda tavırları aslında daha net; ‘biz iktidara geldiğimizde 1-2 sene ortasında Suriyelileri ülkelerine istekli olarak geri göndereceğiz’ diyorlar. Pekala ‘nasıl yapacaksınız?’ diye sorulduğunda ise ‘Esad ile konuşarak yapacağız’ diyorlar. Bu doğrusu beni rahatlatan, âlâ bir plan olarak gözükmüyor. O kadar kolay olsaydı, inanın ki bu yapılabilirdi muhtemelen.
Türkiye’nin son Şam Büyükelçisi Ömer OnhonFotoğraf: privat
Pekala sığınmacılarla ilgili olarak Suriye ile masaya oturmayı niye kolay görmüyorsunuz?
Birincisi yurt dışına çıkan Suriyelilerin büyük kısmı muhalif. Esad aslına bakarsanız ülkeye daha yeni yeni hakim olmaya başlamış, hatta bundan da tam emin değil, bu kadar epey sayıda muhalifin bir daha ülkeye gelmesini istek eder mi? İkincisi ülke önemli ekonomik külfet ortasında. Bir anda birkaç milyon Suriyelinin geri dönmesi demek, beslenecek ve iş bulması gerekilecek birkaç milyon insan demek. ‘Hadi dönelim’ demekle de dönüş süreci tamamlanmıyor. O sürecin koşullarının oluşturulması gerekir. Lakin o kurallar oluşmamış. Ne muhalefetin dediği üzere ‘gider görüşürüz ve geri göndeririz’ o kadar kolay, ne de ‘briket konutlar yapıyoruz, gönderebiliriz’ o kadar kolay. Geri dönüşün gerçekçi olabilmesi için oradaki kaidelerin uygun olması gerekir. Yani oraya gittiğiniz vakit tutuklanmayacağınızı, öldürülmeyeceğinizi, mahpusa atılmayacağınızı, ortadan kaybolmayacağınızdan emin olmanız lazım. Çocuğunuza okul, size konut ve iş lazım. Bunların hiç biri yokken sarfiyat misiniz? Evet artık Türkiye’de siyasi bir tartışmanın konususunuz fakat en azından ömrünüz tehlikede değil, sıhhat ve eğitim sistemine erişiminiz var, güzel berbat bir işiniz var, âlâ makûs kazanıyorsunuz. Masraf misiniz? Gitmezsiniz tabi o kaideler oluşmadan. ötürüsıyla benim gördüğüm maalesef bu mevzu insani bir mevzu olması gerekirken büsbütün siyasi bir bahis olarak önümüze çıkıyor. Bu beni kaygılandırıyor doğrusu. Toplumda aslına bakarsan derin görüş ayrılıkları var ve bu mevzuda da kamplaşmaya gitmek olmaması gereken bir şey.
Sığınmacılar sorunu ile ilgili olarak Avrupa’ya da duyulan bir kızgınlık ve reaksiyon var. Türkiye’nin Suriye ile Avrupa içinde bir tampon bölge yapıldığı tenkitleri epey ağır. Avrupa’nın tavrını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Burada kızmamız gereken Avrupa mı yoksa kendimiz miyiz? Sonuçta AB etrafına görünmez bir duvar ördü ve o duvarı da maalesef Ege Denizi’nden başlattı. Oradan içeriye sığınmacı akını olmaması için bütün önlemlerini aldı. Bu durumda Türkiye de Suriye ile AB sonları içinde bir bölge olarak bütün Suriyeli sığınmacıların gelip toplandığı bir yer haline geldi. Evet biz epey haklı olarak Avrupalılara bu hususta sitem ediyoruz. Zira bu sığınmacı sıkıntısı o kadar büyük bir sıkıntı ki, o kadar ağır bir bahis ki, imkanları ne olursa olsun dünyada hiç bir ülkenin en kuvvetli iktisada sahip ülkeler dahil, tek başına başa çıkabileceği bir bahis değil. Kesinlikle işbirliği ve her insanın elini taşın altına koyması lazım. Lakin elini taşın altına koyan ülke pek olmadığını gördük. Birinci başta kıyıya vuran bebek cesetleri epey konuşuldu, tesir yaptı, fakat etkisi de fazlaca kısa sürdü. AB öteki mevzulara eğilmeye başladı. Karşılıklı olarak ithamların yanı sıra bir daha bir işbirliği oldu tabi, hiç yoktan düzgündür fakat beklediğimiz noktada olmadı. Son devirde bilhassa bu Suriyeliler konusu fazlaca büyük oranda bir daha Türkiye’ye kaldı.
Ukrayna krizi de çıktı, 5 milyon insan da oradan kaçtı. Şu anda dünya da bunlardan hangisine yardım edeyim diye bir şaşkınlığa düştü. Yani dünyadaki tek kriz Suriye değil, Ukrayna da değil, Myanmar var, Afrika var, dünyanın bir fazlaca yerinde önemli kahırlar var. Lakin bağışçılar birebir. Hangi birine nasıl yetişilecek, işin bir de bu boyutu var. Önümüzdeki periyotta nasıl bir yol buluruz bilemiyorum fakat bu işi mümkün olduğu kadar sakin ve suhuletle halletmek gerekir. Zira hassas bir mevzu, toplumsal seviyede hassasiyetlere ve yeni kamplaşmalara yol açabilecek bir mevzu. Bu noktaya gitmememiz lazım.
Bu üç günlük siyasetle yürütülecek bir iş değil. Planınız, programınız olması lazım. Bu planın da o günün gereksinimlerine nazaran değil uzun vadeli olması gerekir.
Suriye’deki iç savaş ve akabinde yaşanan göçün birinci periyotlarında Türkiye bu kadar yüksek sayıda bir sığınmacı bekliyor muydu? Sayın Davutoğlu’nun dediği bir 100 bin sayısını hatırlıyoruz.
Biz bu Suriye krizi birinci başladığı vakit değerlendirmelerimizi ve krizin devamı halinde Türkiye’yi bekleyebilecek riskler, tehditler neler olabilir diye çalışma yaptık. Bunların başında gelen konulardan birisi de krizin büyüyüp savaşa dönüşmesi halinde Türkiye’ye ve komşu ülkelere yönelebilecek bir sığınmacı akınıydı. Savaş uzadıkça sığınmacı problemi fazlaca büyük sorun olabilir diye o günlerde ikazlarımızı yaptık. Kendimize nazaran hazırlıklarımızı da yaptık aslında lakin vakit ortasında olaylar o kadar fazla gelişti ki yapılan hazırlıklar bir süre daha sonra yetersiz kalmaya başladı. Günlük gelişmeler ortasında de bir orta ipin ucu kaçtı diye düşünüyorum.
İçişleri Bakanlığı’nın yeni bir plan hazırladığı ve inançlı bölgelere 1 milyon kadar sığınmacının gönderileceği belirtiliyor. Lakin bu planın bilgileri çabucak hemen net değil. Siz bu bahsi geçen projeyi nasıl görüyorsunuz?
Kesin hedef tabi ki Suriyelilerin istekli biçimde ülkelerine dönmelerinin sağlanması. Bunun için de koşulların oluşturulması gerekiyor. Öngörülen bu proje olsa olsa süreksiz bir orta tahlil olabilir, kalıcı bir tahlil değil. esasen diğerinin toprağında uzun müddetli olarak ‘ben bu biçimde bir düzenleme öngörüyorum’ diyemezsiniz. Bu şu anda kendi açımızdan aldığımız bir önlem. Anladığım kadarıyla inançlı bölgelerdeki dört başka kentte 13 yerleşim ünitesi ve briket meskenler, ömür alanları, hastaneler, pazar yerleri vs. kuruluyor. Ancak tabi burada açıklığa kavuşturulması gereken bir hayli şey var. Bir milyon kişiyi nasıl ikna edeceksiniz, kimler gönderilecek, Suriye’nin hangi bölgesinden gelenler gidecek? Projeyle ilgili daha açık olmak lazım.
Muhalefet sığınmacılar sorununu Suriye idaresi ile çözmeyi vaat ediyor. Bu ortada da Türkiye ile Suriye içinde bir müddetdir kimi görüşmelerin yapıldığına ait haberler var. Bu görüşmeleri nasıl yorumluyorsunuz, sonuç alınabilir mi?
Şunu göz arkası etmemek lazım; sığınmacılar sorunu ile ilgili ortada fazlaca önemli bir sıkıntı var lakin bunun kaynağı Türkiye değil, bu sorunun kaynağı Suriye. ötürüsıyla sıkıntının kaynağından bir işbirliği olmadan sıkıntıyı çözmek fazlaca güç, eksik kalır ve sürdürülebilir olmaz. Ancak bunu söylerken tabi ki şunu kastetmiyorum, Esad kimyasal silah kullanan bir adam, hapishanelerde yaptıkları falan… onları hiç bir biçimde göz gerisi etmiyoruz. Ondan bağımsız olarak bir biçimde Şam ile temas halinde olmak lazım sığınmacı sorunu çözülecekse. Lakin ben Şam’ın buna şu sırada yanaşacağını pek zannetmiyorum. Görüşme konusunda ise basında da yayınlandı, istihbarat teşkilatları içinde bir iki görüşme olduğu hatta son vakit içinderda bir daha yapıldığı söyleniyor. Fakat aşikâr ki daha kat edilecek epeyce ara var şayet görüşme oluyorsa bile. Aksi takdirde epey daha somut bir biçimde duyardık diye düşünüyorum. Lakin sonuçta bu sıkıntıyı kaynağında çözemezsek o sıkıntıyı çözmüş var iseyamayız, kaynak da Suriye.
Son günlerde iç siyasette tansiyonun artmasına da niye olan sığınmacılar sıkıntısı için iktidar da tavır değişikliğine giderek, inançlı bölgelere istekli dönüş içinyeni bir proje hazırladığını duyurdu. Bu ortada muhalefet de iktidarın Türkiye’yi “Avrupa’nın göçmen havuzu” yaptığını belirterek, sorunun tahlili için Şam idaresi ile görüşülmesi gerektiğini söylüyor.
Türkiye’nin son Şam Büyükelçisi, Emekli Büyükelçi Ömer Önhon sığınmacılar problemini ve Suriye ile ilgili son durumu DW Türkçe’ye kıymetlendirdi.
DW Türkçe: Son devirde Türkiye’deki en değerli sıkıntılardan birisi Suriyelilerin de içlerinde olduğu sığınmacılar konusu. Siz Dışişleri Bakanlığı’nda Ortadoğu ile ilgili değerli nazaranvler üstlendiniz ve Türkiye’nin son Şam Büyükelçisi’ydiniz. Suriye’deki son durumu ve bu kapsamda sığınmacılar sıkıntısını nasıl tahlil edersiniz?
Ömer Önhon: Suriye’nin nüfusu savaştan evvel 23 milyondu. Bugünkü nüfusu ise kala kala 12-13 milyon kaldı. 8 milyon insan yurt dışına gitti, büyük kısmı da Türkiye’de ve komşu ülkelerde, Avrupa’da da biraz var. Ülkemizde resmi sayılara göre 3,7 milyon Suriyeli yaşamakta ve statüleri de süreksiz muhafaza altındaki şahıslar. Yani buraya mülteci müracaatında bulunamazlar, kalıcı olarak ülkede kalamazlar, kendi ülkelerindeki koşulların gidişatına bakılırsa ülkemizde periyodik bir kalışları var. Ne vakit ki Suriye’de kurallar düzelir, bu biçimde bu şahıslar de kendi ülkelerine döneceklerdir, anlayış bu. Lakin tabi ki bu geçiciliğin vakit dilimi nedir, onun üzerinde tartışmalar olduğunu görüyoruz. 11 yıl oldu şimdiye kadar.
Suriye probleminin (Türkiye için) biri güvenlik biri de sığınmacılar olmak üzere iki boyutu var temelde. Güvenlik açısından bir muvaffakiyet var aslında. PKK’ya karşı verilen çaba ve örgüte hudut ötesinde önemli darbeler vurabilmeyi muvaffakiyet öyküsü bakılırsabiliriz. Fakat sığınmacılar konusunda bir muvaffakiyet öyküsü bakılırsamiyorum doğrusu. Tersine ortada bir karmaşa var. Bir defa önemli bir telaffuz çeşitliliği var. Bir gün ‘kırmızı çizgimizdir’ diyoruz, daha sonra Ensar diyoruz, öbür bir gün ‘gidecekler’ diyoruz. Muhalefete baktığımızda tavırları aslında daha net; ‘biz iktidara geldiğimizde 1-2 sene ortasında Suriyelileri ülkelerine istekli olarak geri göndereceğiz’ diyorlar. Pekala ‘nasıl yapacaksınız?’ diye sorulduğunda ise ‘Esad ile konuşarak yapacağız’ diyorlar. Bu doğrusu beni rahatlatan, âlâ bir plan olarak gözükmüyor. O kadar kolay olsaydı, inanın ki bu yapılabilirdi muhtemelen.
Türkiye’nin son Şam Büyükelçisi Ömer OnhonFotoğraf: privat
Pekala sığınmacılarla ilgili olarak Suriye ile masaya oturmayı niye kolay görmüyorsunuz?
Birincisi yurt dışına çıkan Suriyelilerin büyük kısmı muhalif. Esad aslına bakarsanız ülkeye daha yeni yeni hakim olmaya başlamış, hatta bundan da tam emin değil, bu kadar epey sayıda muhalifin bir daha ülkeye gelmesini istek eder mi? İkincisi ülke önemli ekonomik külfet ortasında. Bir anda birkaç milyon Suriyelinin geri dönmesi demek, beslenecek ve iş bulması gerekilecek birkaç milyon insan demek. ‘Hadi dönelim’ demekle de dönüş süreci tamamlanmıyor. O sürecin koşullarının oluşturulması gerekir. Lakin o kurallar oluşmamış. Ne muhalefetin dediği üzere ‘gider görüşürüz ve geri göndeririz’ o kadar kolay, ne de ‘briket konutlar yapıyoruz, gönderebiliriz’ o kadar kolay. Geri dönüşün gerçekçi olabilmesi için oradaki kaidelerin uygun olması gerekir. Yani oraya gittiğiniz vakit tutuklanmayacağınızı, öldürülmeyeceğinizi, mahpusa atılmayacağınızı, ortadan kaybolmayacağınızdan emin olmanız lazım. Çocuğunuza okul, size konut ve iş lazım. Bunların hiç biri yokken sarfiyat misiniz? Evet artık Türkiye’de siyasi bir tartışmanın konususunuz fakat en azından ömrünüz tehlikede değil, sıhhat ve eğitim sistemine erişiminiz var, güzel berbat bir işiniz var, âlâ makûs kazanıyorsunuz. Masraf misiniz? Gitmezsiniz tabi o kaideler oluşmadan. ötürüsıyla benim gördüğüm maalesef bu mevzu insani bir mevzu olması gerekirken büsbütün siyasi bir bahis olarak önümüze çıkıyor. Bu beni kaygılandırıyor doğrusu. Toplumda aslına bakarsan derin görüş ayrılıkları var ve bu mevzuda da kamplaşmaya gitmek olmaması gereken bir şey.
Sığınmacılar sorunu ile ilgili olarak Avrupa’ya da duyulan bir kızgınlık ve reaksiyon var. Türkiye’nin Suriye ile Avrupa içinde bir tampon bölge yapıldığı tenkitleri epey ağır. Avrupa’nın tavrını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Burada kızmamız gereken Avrupa mı yoksa kendimiz miyiz? Sonuçta AB etrafına görünmez bir duvar ördü ve o duvarı da maalesef Ege Denizi’nden başlattı. Oradan içeriye sığınmacı akını olmaması için bütün önlemlerini aldı. Bu durumda Türkiye de Suriye ile AB sonları içinde bir bölge olarak bütün Suriyeli sığınmacıların gelip toplandığı bir yer haline geldi. Evet biz epey haklı olarak Avrupalılara bu hususta sitem ediyoruz. Zira bu sığınmacı sıkıntısı o kadar büyük bir sıkıntı ki, o kadar ağır bir bahis ki, imkanları ne olursa olsun dünyada hiç bir ülkenin en kuvvetli iktisada sahip ülkeler dahil, tek başına başa çıkabileceği bir bahis değil. Kesinlikle işbirliği ve her insanın elini taşın altına koyması lazım. Lakin elini taşın altına koyan ülke pek olmadığını gördük. Birinci başta kıyıya vuran bebek cesetleri epey konuşuldu, tesir yaptı, fakat etkisi de fazlaca kısa sürdü. AB öteki mevzulara eğilmeye başladı. Karşılıklı olarak ithamların yanı sıra bir daha bir işbirliği oldu tabi, hiç yoktan düzgündür fakat beklediğimiz noktada olmadı. Son devirde bilhassa bu Suriyeliler konusu fazlaca büyük oranda bir daha Türkiye’ye kaldı.
Ukrayna krizi de çıktı, 5 milyon insan da oradan kaçtı. Şu anda dünya da bunlardan hangisine yardım edeyim diye bir şaşkınlığa düştü. Yani dünyadaki tek kriz Suriye değil, Ukrayna da değil, Myanmar var, Afrika var, dünyanın bir fazlaca yerinde önemli kahırlar var. Lakin bağışçılar birebir. Hangi birine nasıl yetişilecek, işin bir de bu boyutu var. Önümüzdeki periyotta nasıl bir yol buluruz bilemiyorum fakat bu işi mümkün olduğu kadar sakin ve suhuletle halletmek gerekir. Zira hassas bir mevzu, toplumsal seviyede hassasiyetlere ve yeni kamplaşmalara yol açabilecek bir mevzu. Bu noktaya gitmememiz lazım.
Bu üç günlük siyasetle yürütülecek bir iş değil. Planınız, programınız olması lazım. Bu planın da o günün gereksinimlerine nazaran değil uzun vadeli olması gerekir.
Suriye’deki iç savaş ve akabinde yaşanan göçün birinci periyotlarında Türkiye bu kadar yüksek sayıda bir sığınmacı bekliyor muydu? Sayın Davutoğlu’nun dediği bir 100 bin sayısını hatırlıyoruz.
Biz bu Suriye krizi birinci başladığı vakit değerlendirmelerimizi ve krizin devamı halinde Türkiye’yi bekleyebilecek riskler, tehditler neler olabilir diye çalışma yaptık. Bunların başında gelen konulardan birisi de krizin büyüyüp savaşa dönüşmesi halinde Türkiye’ye ve komşu ülkelere yönelebilecek bir sığınmacı akınıydı. Savaş uzadıkça sığınmacı problemi fazlaca büyük sorun olabilir diye o günlerde ikazlarımızı yaptık. Kendimize nazaran hazırlıklarımızı da yaptık aslında lakin vakit ortasında olaylar o kadar fazla gelişti ki yapılan hazırlıklar bir süre daha sonra yetersiz kalmaya başladı. Günlük gelişmeler ortasında de bir orta ipin ucu kaçtı diye düşünüyorum.
İçişleri Bakanlığı’nın yeni bir plan hazırladığı ve inançlı bölgelere 1 milyon kadar sığınmacının gönderileceği belirtiliyor. Lakin bu planın bilgileri çabucak hemen net değil. Siz bu bahsi geçen projeyi nasıl görüyorsunuz?
Kesin hedef tabi ki Suriyelilerin istekli biçimde ülkelerine dönmelerinin sağlanması. Bunun için de koşulların oluşturulması gerekiyor. Öngörülen bu proje olsa olsa süreksiz bir orta tahlil olabilir, kalıcı bir tahlil değil. esasen diğerinin toprağında uzun müddetli olarak ‘ben bu biçimde bir düzenleme öngörüyorum’ diyemezsiniz. Bu şu anda kendi açımızdan aldığımız bir önlem. Anladığım kadarıyla inançlı bölgelerdeki dört başka kentte 13 yerleşim ünitesi ve briket meskenler, ömür alanları, hastaneler, pazar yerleri vs. kuruluyor. Ancak tabi burada açıklığa kavuşturulması gereken bir hayli şey var. Bir milyon kişiyi nasıl ikna edeceksiniz, kimler gönderilecek, Suriye’nin hangi bölgesinden gelenler gidecek? Projeyle ilgili daha açık olmak lazım.
Muhalefet sığınmacılar sorununu Suriye idaresi ile çözmeyi vaat ediyor. Bu ortada da Türkiye ile Suriye içinde bir müddetdir kimi görüşmelerin yapıldığına ait haberler var. Bu görüşmeleri nasıl yorumluyorsunuz, sonuç alınabilir mi?
Şunu göz arkası etmemek lazım; sığınmacılar sorunu ile ilgili ortada fazlaca önemli bir sıkıntı var lakin bunun kaynağı Türkiye değil, bu sorunun kaynağı Suriye. ötürüsıyla sıkıntının kaynağından bir işbirliği olmadan sıkıntıyı çözmek fazlaca güç, eksik kalır ve sürdürülebilir olmaz. Ancak bunu söylerken tabi ki şunu kastetmiyorum, Esad kimyasal silah kullanan bir adam, hapishanelerde yaptıkları falan… onları hiç bir biçimde göz gerisi etmiyoruz. Ondan bağımsız olarak bir biçimde Şam ile temas halinde olmak lazım sığınmacı sorunu çözülecekse. Lakin ben Şam’ın buna şu sırada yanaşacağını pek zannetmiyorum. Görüşme konusunda ise basında da yayınlandı, istihbarat teşkilatları içinde bir iki görüşme olduğu hatta son vakit içinderda bir daha yapıldığı söyleniyor. Fakat aşikâr ki daha kat edilecek epeyce ara var şayet görüşme oluyorsa bile. Aksi takdirde epey daha somut bir biçimde duyardık diye düşünüyorum. Lakin sonuçta bu sıkıntıyı kaynağında çözemezsek o sıkıntıyı çözmüş var iseyamayız, kaynak da Suriye.