RAM
New member
Heinrich Böll Vakfı Türkiye Temsilciliği ile Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği tarafınca düzenlenen bir toplantı için Berlin’e gelen insan hakları savunucuları seçimler öncesinde Türkiye’de son periyotta ömür hakkı, özgürlük hakkı, söz, örgütlenme ve toplanma özgürlüğü mevzularında yaşanan sıkıntılara dikkat çekti.
“Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını müdafaa ve geliştirme hakkına sahiptir.”
İHD İstanbul Şube Lideri Gülseren YoleriFotoğraf: Privat
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 17’nci Hususu ömür hakkını bu türlü düzenliyor. İnsan Hakları Derneği İstanbul Şubesi Lideri Gülseren Yoleri, kişi temel hak ve hürriyetleri içinde birinci sırada gelen ömür hakkının Türkiye’de hala gereğince korunamadığını kaydediyor. Yoleri’nin verdiği bilgilere nazaran 2022’nin birinci 10 ayında Türkiye’de 452 bayan öldürüldü. Tıpkı devirde 1521 emekçi, iş güvenliği maddelerinin çıkartılmaması, mevcut maddelerin uygulanmaması ya da denetlenmemesi niçiniyle iş kazalarında ömrünü kaybetti. Gözaltında kayıplar son senelerda bir daha artarken İHD’ye son 6 yılda uzun periyodik kayıp savıyla 32 müracaat yapıldı. Bu şahıslardan Yusuf Bilge Tunç iki yılı aşkın müddettir hala bulunamadı. İHD’nin bilgilerine göre ayrıyeten mültecilere ve LGBTİ bireylere yönelik nefret cinayetleri, cezaevlerinde ise hak ihlalleri ve azaba bağlı intiharlar arttı. 2021 yılında 128 mahpus cezaevinde kuşkulu biçimde hayatını kaybetti.
Kaos GL Hukuk Koordinatörü Kerem DikmenFotoğraf: privat
Kaos GL Hukuk Koordinatörü Kerem Dikmen ise Türkiye’de son birkaç yılda LGBTİ bireylere yönelik nefret telaffuzunun ve bunun kararında şiddetin arttığına dikkat çekiyor. Bu yıl Onur Yürüyüşleri sırasında en az 530 kişinin gözaltına alındığını aktaran Dikmen, 2015’ten beri Türkiye’de Onur Haftası’nda kamusal alanda barışçıl yürüyüşlere müsaade verilmediğini hatırlattı. Dikmen ayrıyeten Ticaret Bakanlığı’nın gökkuşağı bayrağı taşıyan mamüllerin +18 ibaresiyle satışa sunulması sonucuna dikkat çekti. Gökkuşağı ve trans bayraklarının bir kabahat kanıtı haline getirildiğini söz eden Dikmen nefret telaffuzunun hükümet tarafınca bir enstrüman olarak kullanıldığını söylemiş oldu.
Gezi davası avukatlarından Hürrem Sönmez, 2013 yılında düzenlenen Seyahat protestolarında, aksiyonlardan 9 yıl daha sonra ceza kararlarının geldiğini aktardı. Bu yılın nisan ayında Osman Kavala’ya ağırlaştırılmış müebbet mahpus cezası verildiğini ve 18’er yıl mahpus cezası alan Tayfun Kahraman, Çiğdem Mater, Hakan Altınay, Mücella Yapan, Mine Özerden, Can Atalay ve Yiğit Ali İşçi’nin tutuklandığını hatırlattı.
Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği Eş Yöneticisi Veysel OkFotoğraf: Veysel Ok
Demokratik bir seçimin tüzel şartları var mı?
Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği Eş Yöneticisi Veysel Ok ise DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada demokratik bir seçim için gerekli ögelerin olmadığına dikkat çekti.
Ok, demokratik bir seçimin kurallarını “siyasetçilerin propaganda yapma özgürlüğü, sivil toplumun kontrol özgürlüğü ve bağımsız yargı” olarak sıraladı. Ok, “Türkiye’de son senelerda yapılan yasal değişikliklere baktığınızda Hakim Savcılar Konseyi direkt şu anki iktidarın denetiminde. Seçim metodu büsbütün iktidarın seçtiği bir tarzla oluşuyor. Bütün yargı sistemini onlar denetim ediyor” dedi.
Peki, Ok’un saydığı öteki iki gerekli ögede, yani siyasetçilerin propaganda yapma özgürlüğü ve sivil toplumun kontrolünde durum ne?
Avrupa İnsan Hakları MahkemesiFotoğraf: Winfried Rothermel/picture alliance
AİHM: Hür seçim hakkını düzenleyen husus de ihlal edildi
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) hür bırakılması tarafında karar vermesine rağmen, eski HDP Eş Genel Liderleri Selahattin Demirtaş, Figen Yüksekdağ ve eski HDP milletvekilleri hala tutuklu bulunuyor. AİHM Aralık 2020’de deklare ettiğı Demirtaş (No. 2) sonucunda olduğu üzere hafta ortasında 13 HDP milletvekili için deklare ettiğı kararda da Türkiye’nin Avrupa İnsan Hakları Kontratı Ek 1 Numaralı Protokol’ün Üçüncü Unsuru’nu ihlal ettiğine hükmetti. Bu unsur, “serbest seçim hakkını” teminata alıyor.
AİHM, Demirtaş (No. 2) sonucunın öne sürülen sebebinde “Milletvekilleri seçmenlerini temsil ederler ve bu niçinle söz özgürlükleri daha fazla muhafaza gerektirir” demiş ve sonucunda “çoğulculuk, müsamaha ve açık fikirlilik gerekleri doğrultusunda milletvekillerinin, bilhassa muhalefet partilerinin söz özgürlüğüne” dikkat çekmişti. Lakin HDP’liler hür bırakılmadıkları üzere meclisteki üçüncü parti pozisyonundaki HDP hakkında kapatma davası da sürüyor. “Şu anki konjonktür ve telaffuzlar olumsuz bir karar çıkma mümkünlüğünü bize gösteriyor” diyen Ok, HDP içerisindeki yüzlerce bireye siyaset yapma yasağı gelebileceğini kaydediyor.
CHP Genel Lideri Kemal KılıçdaroğluFotoğraf: Erhan Ortac/Getty Images
CHP’li siyasetçiler için siyasi yasak istemi
Seçimler sırasında demokratik propaganda özgürlüğüne tehdit oluşturabilecek bir yasal düzenleme ise 18 Ekim tarihinde kabul edilen dezenformasyon yasası. Kamuoyunda “Sansür Yasası” olarak bilinen, internet medyası ve toplumsal medya ile ilgili yeni yaptırımlar önnazarann “Basın Kanunu ile Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”, “halkı aldatıcı bilgi yayma suçu” işleyenlere 3 yıla kadar mahpus cezası almasının önünü açıyor.
Cumhuriyet Halk Partisi Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu dezenformasyon yasası ile hakkında dava açılması talep edilen birinci siyasilerden oldu. Emniyet Genel Müdürlüğü “Kirli parayı yani milyar dolarları, yani uyuşturucu paralarını Türkiye’nin cari açığının finansmanında kullandılar” diyen Kılıçdaroğlu hakkında “Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yaymak” suçlaması ile dava açılmasını istedi.
İstanbul Büyükşehir Belediye Lideri Ekrem İmamoğluFotoğraf: DHA
Ayrıca Cumhurbaşkanlığı adaylığı için ismi geçen CHP’li İstanbul Büyükşehir Belediye Lideri Ekrem İmamoğlu da Yüksek Seçim Konseyi üyeleri hakkında “ahmak” dediği teziyle yargılanmaya devam ediyor. İmamoğlu hakkında da savcılık, mahpus cezası ve siyasi yasak istiyor. Daha evvel CHP İstanbul Vilayet Lideri Canan Kaftancıoğlu’na da tartışmalı bir yargı sonucuyla siyasi yasak getirilmişti. Kuzey Irak’ta Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) tarafınca PKK’ya karşı kimyasal silah kullanıldığı istikametindeki tezleri Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) gündemine taşıyacağını açıklayan CHP İstanbul Milletvekili Sezgin Tanrıkulu hakkında da Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı tarafınca fezleke hazırlandı.
Sivil toplum başlığında ise Türkiye bu yıl seçimlere 7262 Sayılı Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine Ait Kanun’un yürürlükte olduğu bir hukuk sistemiyle gidiyor. Yasa, dernekler üstündeki kontrolü sıkılaştırıyor. Hükümetin istediği vakit derneklere kayyum atayabildiğini söyleyen Ok “Bir kaymakamın imzasıyla bile bütün sivil toplum kuruluşları kontrollerden, mali kontrollerden geçiyor. Sivil toplum çalışanlarının terörle ilgili bir soruşturması olunca onunla örgütü içindeki bağ koparılıyor” diyor.
“İfade özgürlüğü sorunu halklaştı”
Peki, yargılama yollarında Türkiye’de ortasından geçilen periyoduyla daha öncesi içinde ne üzere farklılıklar var?
DW Türkçe’nin insan hakları savunucularına yönelttiği soruya Veysel Ok söz özgürlüğü bağlamında şu karşılığı veriyor:
“Hukuksuzluk toplumun tamamına yayıldı. Evvelden ülkenin doğusunda Kürtlere ya da sol görüşlü insanlara yönelen hukuksuzluk artık toplumun doğudan batıya tümünü maksat alıyor. Evvelden tabir özgürlüğü davaları yalnızca Yaşar Kemal, Orhan Pamuk, Ahmet Altan üzere aydınlarla hudutlu iken artık herkes bu davalarla yargılanabiliyor. Zira teknoloji çağında herkes fikrini tabir edebiliyor, makale yazabiliyor. Tabir özgürlüğü sorunu halklaştı.”
“Devletin 12 Eylül’deki aklı çalışmaya devam ediyor”
Gülseren Yoleri ise birebir soruya verdiği karşılıkta daha evvelki devirlerde hukukun vakit zaman işlediğini, varolan kanunların işletildiğini, karar kurulurken kanıtların önemsendiğini tabir ediyor. Yoleri “Bugün epeyce çarçabuk kanıt olmadan, bilinmeyen şahit tabiriyle, gerçek kanıtlar olmadan on senelerca mahpus cezaları, ağırlaştırılmış müebbet mahpus cezaları alabiliyorlar beşerler. Adil yargılanma unsurlarının büsbütün ihlal edildiği bir müddetçten bahsediyoruz” diyor.
Yargı yöntemlerinde bir karşılaştırma yaparak, ne AKP öncesi periyodun ne de AKP devrinin aklanabileceğini vurgulayan Yoleri “12 Eylül’de 50 kişiydi, idam edilen. Artık de ağırlaştırılmış ve hasta mahpuslar tedavi hakkı engellenerek bir daha bilhassa politik mahpuslar vefata terk ediliyorlar” diyor ve ekliyor: “Aslında devletin aklının birebir biçimde çalışmaya devam ettiğini söyleyebiliriz.”
25 Nisan 2022 Seyahat davasıFotoğraf: Ozan Köse/AFP/Getty Images
“Kötü hukuk vardı, berbat hukuk çerçevesinde yapılıyordu”
Gezi davası avukatlarından Hürrem Sönmez ise birebir soruya verdiği karşılıkta AKP öncesi devir için “Bu kadar hukuka dayandırmadan bir şey yapılamayan bir periyottu. Berbat bir hukuk vardı tahminen lakin makus hukuk çerçevesinde yapılıyordu. Seyahat sonucu üzere bir sonucu bu biçimdeki mahkemeler veremezdi. Onlar hukukçu olarak, biraz da daha kibirli yargıçlar olarak daha hukuka uygun bir şey yazmaya çalışırlardı” diyor. Sönmez savcı ve yargıçlar için Türkiye’de hukukun “bir meslek, bir ikbal alanı” haline geldiğini belirterek iktidarın beklentisine uygun kararların yükselmeyi sağladığını söylüyor. Sönmez, evvelden bunların en azından bu kadar aleni yaşanmadığını tabir ediyor.
Ok, AKP devrini 90’larla karşılaştırmayı yanlışsız bulmadığını söz ederek bu biçimde bir soruya cevabın bu karşılığı kimin verdiğine göre değişeceğini belirtiyor. Şırnak, Van, Hakkari, Diyarbakır’da yaşayan biri için 90’ların cehennem olduğunu kaydeden Ok, o devir binlerce köyün yakıldığını, milyonlarca kişinin yerinden olduğunu, 15 bin kişinin öldürüldüğünü hatırlatıyor. “elbet bu da yasal değildi” diyen Ok, 90’larda Kürtçe kitap basılamadığına, Kürtçe konuşmanın para cezasına tabi olduğuna dikkat çekiyor.
“Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını müdafaa ve geliştirme hakkına sahiptir.”
İHD İstanbul Şube Lideri Gülseren YoleriFotoğraf: Privat
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 17’nci Hususu ömür hakkını bu türlü düzenliyor. İnsan Hakları Derneği İstanbul Şubesi Lideri Gülseren Yoleri, kişi temel hak ve hürriyetleri içinde birinci sırada gelen ömür hakkının Türkiye’de hala gereğince korunamadığını kaydediyor. Yoleri’nin verdiği bilgilere nazaran 2022’nin birinci 10 ayında Türkiye’de 452 bayan öldürüldü. Tıpkı devirde 1521 emekçi, iş güvenliği maddelerinin çıkartılmaması, mevcut maddelerin uygulanmaması ya da denetlenmemesi niçiniyle iş kazalarında ömrünü kaybetti. Gözaltında kayıplar son senelerda bir daha artarken İHD’ye son 6 yılda uzun periyodik kayıp savıyla 32 müracaat yapıldı. Bu şahıslardan Yusuf Bilge Tunç iki yılı aşkın müddettir hala bulunamadı. İHD’nin bilgilerine göre ayrıyeten mültecilere ve LGBTİ bireylere yönelik nefret cinayetleri, cezaevlerinde ise hak ihlalleri ve azaba bağlı intiharlar arttı. 2021 yılında 128 mahpus cezaevinde kuşkulu biçimde hayatını kaybetti.
Kaos GL Hukuk Koordinatörü Kerem DikmenFotoğraf: privat
Kaos GL Hukuk Koordinatörü Kerem Dikmen ise Türkiye’de son birkaç yılda LGBTİ bireylere yönelik nefret telaffuzunun ve bunun kararında şiddetin arttığına dikkat çekiyor. Bu yıl Onur Yürüyüşleri sırasında en az 530 kişinin gözaltına alındığını aktaran Dikmen, 2015’ten beri Türkiye’de Onur Haftası’nda kamusal alanda barışçıl yürüyüşlere müsaade verilmediğini hatırlattı. Dikmen ayrıyeten Ticaret Bakanlığı’nın gökkuşağı bayrağı taşıyan mamüllerin +18 ibaresiyle satışa sunulması sonucuna dikkat çekti. Gökkuşağı ve trans bayraklarının bir kabahat kanıtı haline getirildiğini söz eden Dikmen nefret telaffuzunun hükümet tarafınca bir enstrüman olarak kullanıldığını söylemiş oldu.
Gezi davası avukatlarından Hürrem Sönmez, 2013 yılında düzenlenen Seyahat protestolarında, aksiyonlardan 9 yıl daha sonra ceza kararlarının geldiğini aktardı. Bu yılın nisan ayında Osman Kavala’ya ağırlaştırılmış müebbet mahpus cezası verildiğini ve 18’er yıl mahpus cezası alan Tayfun Kahraman, Çiğdem Mater, Hakan Altınay, Mücella Yapan, Mine Özerden, Can Atalay ve Yiğit Ali İşçi’nin tutuklandığını hatırlattı.
Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği Eş Yöneticisi Veysel OkFotoğraf: Veysel Ok
Demokratik bir seçimin tüzel şartları var mı?
Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği Eş Yöneticisi Veysel Ok ise DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada demokratik bir seçim için gerekli ögelerin olmadığına dikkat çekti.
Ok, demokratik bir seçimin kurallarını “siyasetçilerin propaganda yapma özgürlüğü, sivil toplumun kontrol özgürlüğü ve bağımsız yargı” olarak sıraladı. Ok, “Türkiye’de son senelerda yapılan yasal değişikliklere baktığınızda Hakim Savcılar Konseyi direkt şu anki iktidarın denetiminde. Seçim metodu büsbütün iktidarın seçtiği bir tarzla oluşuyor. Bütün yargı sistemini onlar denetim ediyor” dedi.
Peki, Ok’un saydığı öteki iki gerekli ögede, yani siyasetçilerin propaganda yapma özgürlüğü ve sivil toplumun kontrolünde durum ne?
Avrupa İnsan Hakları MahkemesiFotoğraf: Winfried Rothermel/picture alliance
AİHM: Hür seçim hakkını düzenleyen husus de ihlal edildi
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) hür bırakılması tarafında karar vermesine rağmen, eski HDP Eş Genel Liderleri Selahattin Demirtaş, Figen Yüksekdağ ve eski HDP milletvekilleri hala tutuklu bulunuyor. AİHM Aralık 2020’de deklare ettiğı Demirtaş (No. 2) sonucunda olduğu üzere hafta ortasında 13 HDP milletvekili için deklare ettiğı kararda da Türkiye’nin Avrupa İnsan Hakları Kontratı Ek 1 Numaralı Protokol’ün Üçüncü Unsuru’nu ihlal ettiğine hükmetti. Bu unsur, “serbest seçim hakkını” teminata alıyor.
AİHM, Demirtaş (No. 2) sonucunın öne sürülen sebebinde “Milletvekilleri seçmenlerini temsil ederler ve bu niçinle söz özgürlükleri daha fazla muhafaza gerektirir” demiş ve sonucunda “çoğulculuk, müsamaha ve açık fikirlilik gerekleri doğrultusunda milletvekillerinin, bilhassa muhalefet partilerinin söz özgürlüğüne” dikkat çekmişti. Lakin HDP’liler hür bırakılmadıkları üzere meclisteki üçüncü parti pozisyonundaki HDP hakkında kapatma davası da sürüyor. “Şu anki konjonktür ve telaffuzlar olumsuz bir karar çıkma mümkünlüğünü bize gösteriyor” diyen Ok, HDP içerisindeki yüzlerce bireye siyaset yapma yasağı gelebileceğini kaydediyor.
CHP Genel Lideri Kemal KılıçdaroğluFotoğraf: Erhan Ortac/Getty Images
CHP’li siyasetçiler için siyasi yasak istemi
Seçimler sırasında demokratik propaganda özgürlüğüne tehdit oluşturabilecek bir yasal düzenleme ise 18 Ekim tarihinde kabul edilen dezenformasyon yasası. Kamuoyunda “Sansür Yasası” olarak bilinen, internet medyası ve toplumsal medya ile ilgili yeni yaptırımlar önnazarann “Basın Kanunu ile Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”, “halkı aldatıcı bilgi yayma suçu” işleyenlere 3 yıla kadar mahpus cezası almasının önünü açıyor.
Cumhuriyet Halk Partisi Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu dezenformasyon yasası ile hakkında dava açılması talep edilen birinci siyasilerden oldu. Emniyet Genel Müdürlüğü “Kirli parayı yani milyar dolarları, yani uyuşturucu paralarını Türkiye’nin cari açığının finansmanında kullandılar” diyen Kılıçdaroğlu hakkında “Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yaymak” suçlaması ile dava açılmasını istedi.
İstanbul Büyükşehir Belediye Lideri Ekrem İmamoğluFotoğraf: DHA
Ayrıca Cumhurbaşkanlığı adaylığı için ismi geçen CHP’li İstanbul Büyükşehir Belediye Lideri Ekrem İmamoğlu da Yüksek Seçim Konseyi üyeleri hakkında “ahmak” dediği teziyle yargılanmaya devam ediyor. İmamoğlu hakkında da savcılık, mahpus cezası ve siyasi yasak istiyor. Daha evvel CHP İstanbul Vilayet Lideri Canan Kaftancıoğlu’na da tartışmalı bir yargı sonucuyla siyasi yasak getirilmişti. Kuzey Irak’ta Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) tarafınca PKK’ya karşı kimyasal silah kullanıldığı istikametindeki tezleri Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) gündemine taşıyacağını açıklayan CHP İstanbul Milletvekili Sezgin Tanrıkulu hakkında da Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı tarafınca fezleke hazırlandı.
Sivil toplum başlığında ise Türkiye bu yıl seçimlere 7262 Sayılı Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine Ait Kanun’un yürürlükte olduğu bir hukuk sistemiyle gidiyor. Yasa, dernekler üstündeki kontrolü sıkılaştırıyor. Hükümetin istediği vakit derneklere kayyum atayabildiğini söyleyen Ok “Bir kaymakamın imzasıyla bile bütün sivil toplum kuruluşları kontrollerden, mali kontrollerden geçiyor. Sivil toplum çalışanlarının terörle ilgili bir soruşturması olunca onunla örgütü içindeki bağ koparılıyor” diyor.
“İfade özgürlüğü sorunu halklaştı”
Peki, yargılama yollarında Türkiye’de ortasından geçilen periyoduyla daha öncesi içinde ne üzere farklılıklar var?
DW Türkçe’nin insan hakları savunucularına yönelttiği soruya Veysel Ok söz özgürlüğü bağlamında şu karşılığı veriyor:
“Hukuksuzluk toplumun tamamına yayıldı. Evvelden ülkenin doğusunda Kürtlere ya da sol görüşlü insanlara yönelen hukuksuzluk artık toplumun doğudan batıya tümünü maksat alıyor. Evvelden tabir özgürlüğü davaları yalnızca Yaşar Kemal, Orhan Pamuk, Ahmet Altan üzere aydınlarla hudutlu iken artık herkes bu davalarla yargılanabiliyor. Zira teknoloji çağında herkes fikrini tabir edebiliyor, makale yazabiliyor. Tabir özgürlüğü sorunu halklaştı.”
“Devletin 12 Eylül’deki aklı çalışmaya devam ediyor”
Gülseren Yoleri ise birebir soruya verdiği karşılıkta daha evvelki devirlerde hukukun vakit zaman işlediğini, varolan kanunların işletildiğini, karar kurulurken kanıtların önemsendiğini tabir ediyor. Yoleri “Bugün epeyce çarçabuk kanıt olmadan, bilinmeyen şahit tabiriyle, gerçek kanıtlar olmadan on senelerca mahpus cezaları, ağırlaştırılmış müebbet mahpus cezaları alabiliyorlar beşerler. Adil yargılanma unsurlarının büsbütün ihlal edildiği bir müddetçten bahsediyoruz” diyor.
Yargı yöntemlerinde bir karşılaştırma yaparak, ne AKP öncesi periyodun ne de AKP devrinin aklanabileceğini vurgulayan Yoleri “12 Eylül’de 50 kişiydi, idam edilen. Artık de ağırlaştırılmış ve hasta mahpuslar tedavi hakkı engellenerek bir daha bilhassa politik mahpuslar vefata terk ediliyorlar” diyor ve ekliyor: “Aslında devletin aklının birebir biçimde çalışmaya devam ettiğini söyleyebiliriz.”
25 Nisan 2022 Seyahat davasıFotoğraf: Ozan Köse/AFP/Getty Images
“Kötü hukuk vardı, berbat hukuk çerçevesinde yapılıyordu”
Gezi davası avukatlarından Hürrem Sönmez ise birebir soruya verdiği karşılıkta AKP öncesi devir için “Bu kadar hukuka dayandırmadan bir şey yapılamayan bir periyottu. Berbat bir hukuk vardı tahminen lakin makus hukuk çerçevesinde yapılıyordu. Seyahat sonucu üzere bir sonucu bu biçimdeki mahkemeler veremezdi. Onlar hukukçu olarak, biraz da daha kibirli yargıçlar olarak daha hukuka uygun bir şey yazmaya çalışırlardı” diyor. Sönmez savcı ve yargıçlar için Türkiye’de hukukun “bir meslek, bir ikbal alanı” haline geldiğini belirterek iktidarın beklentisine uygun kararların yükselmeyi sağladığını söylüyor. Sönmez, evvelden bunların en azından bu kadar aleni yaşanmadığını tabir ediyor.
Ok, AKP devrini 90’larla karşılaştırmayı yanlışsız bulmadığını söz ederek bu biçimde bir soruya cevabın bu karşılığı kimin verdiğine göre değişeceğini belirtiyor. Şırnak, Van, Hakkari, Diyarbakır’da yaşayan biri için 90’ların cehennem olduğunu kaydeden Ok, o devir binlerce köyün yakıldığını, milyonlarca kişinin yerinden olduğunu, 15 bin kişinin öldürüldüğünü hatırlatıyor. “elbet bu da yasal değildi” diyen Ok, 90’larda Kürtçe kitap basılamadığına, Kürtçe konuşmanın para cezasına tabi olduğuna dikkat çekiyor.