RAM
New member
Basın İlan Kurumu (BİK) tarafınca hazırlanan resmi ilan ve reklamların gazete, mecmua ve internet haber sitelerinde yayımını düzenleyen Yönetmelik, yürürlüğe girdi. Buna göre 1 Nisan 2023’ten itibaren internet haber siteleri de BİK’e ilişkin resmi ilan ve reklamları yayımlayabilecek. Fakat getirilen kaidelere gazetecilik meslek örgütlerinden itirazlar var.
Basın İlan Kurumu Genel Konseyi’nin 13 Ocak’taki toplantısında kabul edilen taslak biçimdeki Resmi İlan ve Reklam Yönetmeliği, o dönemki tüm itirazlara karşın değiştirilmeden Resmi Gazete’de yayımlandı ve yürürlüğe girdi. BİK Genel Şurası üyesi de olan Gazeteciler Cemiyeti, 13 Ocak’taki görüşmede da itirazlarını gündeme getirmişti. Artık de dava açmaya hazırlanıyor.
“Kanunla düzenleme yapılmalı”
Gazeteciler Cemiyeti’nin avukatı Gökhan Tekşen, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, “Öncelikle resmi ilan ve reklam dağıtımı Anayasa’nın 29’ncu Hususu uyarınca mutlak suretle kanunla düzenlenmesi gereken bir alandır. Uzun bir müddetdir düzenlemeler yönetmelik ile yapılıyor” dedi.
İnternet sitelerinin resmi ilan ve reklam almak için BİK’in öngördüğü Yönetmeliğe tabi olmasında ağır hukuka karşıtlıklar olduğunu söyleyen Gökhan Tekşen, “İlgili unsura nazaran ilan yayınlayan vadeli yayının sahibine, ortağına ya da muhabirine, müellifine yani fikir personeli takımındaki rastgele bir gazeteciye ‘Anayasal Nizama Karşı Suçlar’ kısmındaki cürümler ya da ‘Terörle Gayret Kanunu’ kapsamındaki hatalar kapsamında ‘ceza davası açılması halinde’ resmi ilan yayınlama hakkı kesilecek” diye konuşuyor. Tekşen, “Bakın ‘hüküm giymesi’, ‘suçunun mahkeme tarafınca sabit bulunması’ değil, ‘ceza davası açılması’ halinde diye yazılması açıkça kurumun kendisini mahkemelerin üzerine koymasıdır. Bir kişi hakkında dava açılması, kovuşturma başlatılması resmi ilan kesme önlemi gerektiremez. Bu direkt masumiyet karinesine terstir, Anayasaya aykırıdır” diye eleştiriyor.
Tekşen düzenlemede, dava açılan kişinin 5 gün ortasında haber sitesinin takımından çıkarılmasının da yönetmelikte istendiğini da vurgulayarak, “Kesinleşmemiş yargısal bir süreç niçiniyle işten çıkarma cezasını vermek kabul edilemez. Bu unsur ağır bir basın özgürlüğü ihlalini birlikteinde getirir” diye konuşuyor.
Mali taraftan terbiye etme iddiası
Avukat Tekşen, yönetmelikte “erişimi engellenen internet sitelerinin” resmi ilan hakkının sona ereceğine dair düzenleme olduğunu da tabir ederek, “Sitelerin erişime engellenmesinin basitlaştığı ve sıradanleştiği bir ortamda, sık sık erişim engelleme kararları çıkarken bunun resmi ilan yaptırımına niye olması tabir özgürlüğüne açıkça aykırı” değerlendirmesi yaptı. Tekşen, “Aslında husus özetle; BİK’in öngördüğü bir gazeteciliğin muteber olduğunu aksi biçimde hem internet sitesini birebir vakitte çalışanı gazeteciyi mali istikametten ‘terbiye edebileceğini’ öngörmekte. Kamuoyunda sansür yasası olarak bilinen ve yükle dezenformasyon cürmüne odaklanılan yasal düzenleme ve akabinde gelen türev mevzuat sistemi her biçimde bağımsız gazeteciliği engellemeye yönelik mayınlı bir arazi üzere dizayn edildi” diye devam etti.
Gazeteciler Cemiyeti olarak mevzunun yargıya taşınacağını vurgulayan Tekşen, “hukuk unsurlarını ve meslek menfaatlerini gözeten bir mevzuat için hak aramasını sürdürmekte kararlıyız” açıklaması yaptı.
Monopolleşme ve belirli siteleri zenginleştireceği telaşı
Ankara Üniversitesi Bağlantı Fakültesi Öğretim Üyesi Gökhan Bulut, DW Türkçe’ye yaptığı değerlendirmede, BİK’in resmi ilanların dağıtımı yoluyla kamu kaynaklarının medya kuruluşlarına aktarılması fonksiyonunun son senelerda pek geniş tartışmalara niye olduğunu hatırlatıyor ve “İktidar yanlısı gazetelerin ödüllendirilmesi iktidar yanlısı olmayan gazetelerin de cezalandırılması aracı haline gelen BİK’in yetkilerinin bu yönetmelikle arttığı ve kapsamının genişlediği görülüyor” diyor.
Yönetmeliğin ekonomik istikametine dikkati çeken Bulut’a bakılırsa düzenleme yeni bir monopolleşme ve zenginleşme yaratacak. Bulut’a nazaran bir internet sitesinin resmi ilan alabilmesi için belirlenen kriterlerin sağlanabilmesi de sıkıntı. “Örneğin, Amasya, Muş ve Kırşehir’in de yer aldığı kategorideki yerlerde yayın yapan bir internet sitesinin resmi ilan alabilmesi için iki yıl boyunca 4 kişi istihdam etmesi, ayda 900 haber yayımlaması, aylık 90 bin tekil kişinin toplamda 270 bin sayfa görüntülemesi ve her bir ziyaretçinin sitede en az 1 dakika kalması gerekiyor” diye kuralların kuvvetliğüne dikkat çekiyor.
Çağdaş Gazeteciler Derneği Genel Lideri Can GüleryüzlüFotoğraf: Privat
“Genel Kategori” dahilinde yayın yapan bir siteye de en az 32 kişi çalıştırması kaidesi getirildiğini hatırlatan Bulut, “Ayda 7 bin 200 haber girmeli, 15 milyon ziyaretçi tarafınca 45 milyon sayfa görüntülemesine ulaşmalı ve her bir ziyaretçi sitede en az 2 dakika kalmalı ki bunlara ulaşabilecek ve bunu iki yıl boyunca sürdürebilecek internet haber sitesinin sayısı hayli az olacaktır” değerlendirmesini yaptı.
İnternet alanında yaşanan haksız rekabetin artacağına da dikkati çeken Bulut, düzenlemenin monopolleşme dalgasına yol açacağını da düşünüyor. Holdinglere ilişkin olmayan ve bu kaideleri sağlayanların da büyük ölçüde iktidar yanlısı ve dijital habercilik etiğine uymayan siteler olduğunun bilindiğini kaydeden Bulut, “Kamu kaynaklarının bir kısmı da bu sitelere aktarılacak. Gazeteler için yürütülen tartışmalar internet siteleri için de geçerli olmaya başlayacak” diye uyardı.
Gazetecisizleştirmeye mi yol açacak?
Yönetmeliğin “habersizleştirme” ve “gazetecisizleştirme” tehlikesi yaratacağını söyleyen Bulut, şu değerlendirmeyi yaptı:
“Siteler, haber sayısı ve ziyaretçi istatistiklerini yakalayabilmek için niteliksiz haber ve içeriklere yönelecek, ‘tık avcılığı’ artacak, kamu faydası prensibiyle yapılmış gerçek haberler hem azalacak birebir vakitte daha da görünmez hale gelecek. Sayıların tutturulabilmesi için ajanslardan geçilen haberlere epeyce daha fazla başvurulacak, bu da haber atmosferindeki tektipleşmeyi artıracak. Göstermelik sigorta kayıtları ve maaş ödemeleri devreye girecek. Güvencesizleştirmenin görünmeyen tarafları artacak.”
Çağdaş Gazeteciler Derneği Genel Lideri Can Güleryüzlü de, düzenlemedeki haber yayınlanma sayısı ile çalıştırılacak kişi sayısı kriterlerini bilhassa eleştirdi ve “Çok büyük sayıda internet haber sitesinin bu haktan daha en başta yoksun kalacağını gösteriyor” dedi.
Güleryüzlü, internet medyasının dinamik ve iç içe geçmiş bir alan olması gerektiğini de vurgulayarak, “İnternet medyasına ait bir düzenlemenin önceliğinin eşitlik olması gerektiği ortadadır. Bir de dağıtılacak kaynağın kamu kaynağı olduğu düşünüldüğünde, en kıymetli kriter, hem de kamusal nitelikte iş yapan basının artık günümüzde kıymetli bir modülü olan internet medyasının mali olarak eşit biçimde teşvik edilmesidir. Ne yazık ki yönetmeliğin hazırlayıcısı olan ve uygulayıcısı pozisyonundaki Basın İlan Kurumu, bu eşitliği ve basın özgürlüğünü teşvik edici bir kurum olmadığını mühlet gelen uygulamalarıyla kanıtlamış bir yapıdır” değerlendirmesi yaptı.
Eleştirel ve sorgulayıcı yaklaşan yayın kuruluşlarının hak etmelerine rağmen resmi ilan vermemek için çeşitli mazeretlerle cezalandırdığına dair geçmişte örnekler olduğunu kayden Can Güleryüzlü, “Bir yandan da iktidar medyasına halkın kaynaklarının aktarılmasından köprü olan BİK’in, bu yönetmelikte öngördüğü ağır koşulların altından da iktidar yanlısı internet haber sitelerinin teşvikine yer hazırlama emelinin çıkması bizler için şaşırtan olmayacaktır” öngörüsünde bulundu.
Yönetmelik ne getirdi, ilanlar nasıl dağıtılacak?
Yönetmeliğe nazaran; Türkiye geneli yayın yapan internet haber sitelerinin ilan almak için en az 32 kişi çalıştırması zarurî olacak. 1’inci kategoride yer alan yani İstanbul merkezli kurumların en az 15, 2’nci kategoride yani Ankara ve İzmir merkezli kurumların en az 12 kişi çalıştırmaları zarurî olacak. Başka kategorilerde yani mahallî sitelerde sayı 8 ila 4 çalışan içinde olacak. Türkiye genelini kapsayan haber siteleri için günlük en az 240 haber yayımlanması koşulu olacak. Sitelerin “tıklanma” yani okunma oranları da ilan alımlarında tesirli olacak. Türkiye geneli kategorisinde yer alan bir internet haber sitesinin günlük taban tekil ziyaretçi sayısının 500 bin, günlük minimum sayfa görüntülenmesi sayısının da 1,5 milyon olması kaidesi da yeni yönetmelik ile aranacak. İstanbul’u kapsayan kategori için günlük taban tekil ziyaretçi sayısı 50 bin, görüntülenme sayısı ise 150 bin olarak belirlenirken, Ankara ve İzmir’i kapsayan kategoride tekil ziyaretçide günlük 30 bin, görüntülenmede ise 90 bin olacak.
Basın İlan Kurumu’ndan tartışmalı karar
To view this görüntü please enable JavaScript, and consider upgrading to a web browser that supports HTML5 video
Basın İlan Kurumu Genel Konseyi’nin 13 Ocak’taki toplantısında kabul edilen taslak biçimdeki Resmi İlan ve Reklam Yönetmeliği, o dönemki tüm itirazlara karşın değiştirilmeden Resmi Gazete’de yayımlandı ve yürürlüğe girdi. BİK Genel Şurası üyesi de olan Gazeteciler Cemiyeti, 13 Ocak’taki görüşmede da itirazlarını gündeme getirmişti. Artık de dava açmaya hazırlanıyor.
“Kanunla düzenleme yapılmalı”
Gazeteciler Cemiyeti’nin avukatı Gökhan Tekşen, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, “Öncelikle resmi ilan ve reklam dağıtımı Anayasa’nın 29’ncu Hususu uyarınca mutlak suretle kanunla düzenlenmesi gereken bir alandır. Uzun bir müddetdir düzenlemeler yönetmelik ile yapılıyor” dedi.
İnternet sitelerinin resmi ilan ve reklam almak için BİK’in öngördüğü Yönetmeliğe tabi olmasında ağır hukuka karşıtlıklar olduğunu söyleyen Gökhan Tekşen, “İlgili unsura nazaran ilan yayınlayan vadeli yayının sahibine, ortağına ya da muhabirine, müellifine yani fikir personeli takımındaki rastgele bir gazeteciye ‘Anayasal Nizama Karşı Suçlar’ kısmındaki cürümler ya da ‘Terörle Gayret Kanunu’ kapsamındaki hatalar kapsamında ‘ceza davası açılması halinde’ resmi ilan yayınlama hakkı kesilecek” diye konuşuyor. Tekşen, “Bakın ‘hüküm giymesi’, ‘suçunun mahkeme tarafınca sabit bulunması’ değil, ‘ceza davası açılması’ halinde diye yazılması açıkça kurumun kendisini mahkemelerin üzerine koymasıdır. Bir kişi hakkında dava açılması, kovuşturma başlatılması resmi ilan kesme önlemi gerektiremez. Bu direkt masumiyet karinesine terstir, Anayasaya aykırıdır” diye eleştiriyor.
Tekşen düzenlemede, dava açılan kişinin 5 gün ortasında haber sitesinin takımından çıkarılmasının da yönetmelikte istendiğini da vurgulayarak, “Kesinleşmemiş yargısal bir süreç niçiniyle işten çıkarma cezasını vermek kabul edilemez. Bu unsur ağır bir basın özgürlüğü ihlalini birlikteinde getirir” diye konuşuyor.
Mali taraftan terbiye etme iddiası
Avukat Tekşen, yönetmelikte “erişimi engellenen internet sitelerinin” resmi ilan hakkının sona ereceğine dair düzenleme olduğunu da tabir ederek, “Sitelerin erişime engellenmesinin basitlaştığı ve sıradanleştiği bir ortamda, sık sık erişim engelleme kararları çıkarken bunun resmi ilan yaptırımına niye olması tabir özgürlüğüne açıkça aykırı” değerlendirmesi yaptı. Tekşen, “Aslında husus özetle; BİK’in öngördüğü bir gazeteciliğin muteber olduğunu aksi biçimde hem internet sitesini birebir vakitte çalışanı gazeteciyi mali istikametten ‘terbiye edebileceğini’ öngörmekte. Kamuoyunda sansür yasası olarak bilinen ve yükle dezenformasyon cürmüne odaklanılan yasal düzenleme ve akabinde gelen türev mevzuat sistemi her biçimde bağımsız gazeteciliği engellemeye yönelik mayınlı bir arazi üzere dizayn edildi” diye devam etti.
Gazeteciler Cemiyeti olarak mevzunun yargıya taşınacağını vurgulayan Tekşen, “hukuk unsurlarını ve meslek menfaatlerini gözeten bir mevzuat için hak aramasını sürdürmekte kararlıyız” açıklaması yaptı.
Monopolleşme ve belirli siteleri zenginleştireceği telaşı
Ankara Üniversitesi Bağlantı Fakültesi Öğretim Üyesi Gökhan Bulut, DW Türkçe’ye yaptığı değerlendirmede, BİK’in resmi ilanların dağıtımı yoluyla kamu kaynaklarının medya kuruluşlarına aktarılması fonksiyonunun son senelerda pek geniş tartışmalara niye olduğunu hatırlatıyor ve “İktidar yanlısı gazetelerin ödüllendirilmesi iktidar yanlısı olmayan gazetelerin de cezalandırılması aracı haline gelen BİK’in yetkilerinin bu yönetmelikle arttığı ve kapsamının genişlediği görülüyor” diyor.
Yönetmeliğin ekonomik istikametine dikkati çeken Bulut’a bakılırsa düzenleme yeni bir monopolleşme ve zenginleşme yaratacak. Bulut’a nazaran bir internet sitesinin resmi ilan alabilmesi için belirlenen kriterlerin sağlanabilmesi de sıkıntı. “Örneğin, Amasya, Muş ve Kırşehir’in de yer aldığı kategorideki yerlerde yayın yapan bir internet sitesinin resmi ilan alabilmesi için iki yıl boyunca 4 kişi istihdam etmesi, ayda 900 haber yayımlaması, aylık 90 bin tekil kişinin toplamda 270 bin sayfa görüntülemesi ve her bir ziyaretçinin sitede en az 1 dakika kalması gerekiyor” diye kuralların kuvvetliğüne dikkat çekiyor.
Çağdaş Gazeteciler Derneği Genel Lideri Can GüleryüzlüFotoğraf: Privat
“Genel Kategori” dahilinde yayın yapan bir siteye de en az 32 kişi çalıştırması kaidesi getirildiğini hatırlatan Bulut, “Ayda 7 bin 200 haber girmeli, 15 milyon ziyaretçi tarafınca 45 milyon sayfa görüntülemesine ulaşmalı ve her bir ziyaretçi sitede en az 2 dakika kalmalı ki bunlara ulaşabilecek ve bunu iki yıl boyunca sürdürebilecek internet haber sitesinin sayısı hayli az olacaktır” değerlendirmesini yaptı.
İnternet alanında yaşanan haksız rekabetin artacağına da dikkati çeken Bulut, düzenlemenin monopolleşme dalgasına yol açacağını da düşünüyor. Holdinglere ilişkin olmayan ve bu kaideleri sağlayanların da büyük ölçüde iktidar yanlısı ve dijital habercilik etiğine uymayan siteler olduğunun bilindiğini kaydeden Bulut, “Kamu kaynaklarının bir kısmı da bu sitelere aktarılacak. Gazeteler için yürütülen tartışmalar internet siteleri için de geçerli olmaya başlayacak” diye uyardı.
Gazetecisizleştirmeye mi yol açacak?
Yönetmeliğin “habersizleştirme” ve “gazetecisizleştirme” tehlikesi yaratacağını söyleyen Bulut, şu değerlendirmeyi yaptı:
“Siteler, haber sayısı ve ziyaretçi istatistiklerini yakalayabilmek için niteliksiz haber ve içeriklere yönelecek, ‘tık avcılığı’ artacak, kamu faydası prensibiyle yapılmış gerçek haberler hem azalacak birebir vakitte daha da görünmez hale gelecek. Sayıların tutturulabilmesi için ajanslardan geçilen haberlere epeyce daha fazla başvurulacak, bu da haber atmosferindeki tektipleşmeyi artıracak. Göstermelik sigorta kayıtları ve maaş ödemeleri devreye girecek. Güvencesizleştirmenin görünmeyen tarafları artacak.”
Çağdaş Gazeteciler Derneği Genel Lideri Can Güleryüzlü de, düzenlemedeki haber yayınlanma sayısı ile çalıştırılacak kişi sayısı kriterlerini bilhassa eleştirdi ve “Çok büyük sayıda internet haber sitesinin bu haktan daha en başta yoksun kalacağını gösteriyor” dedi.
Güleryüzlü, internet medyasının dinamik ve iç içe geçmiş bir alan olması gerektiğini de vurgulayarak, “İnternet medyasına ait bir düzenlemenin önceliğinin eşitlik olması gerektiği ortadadır. Bir de dağıtılacak kaynağın kamu kaynağı olduğu düşünüldüğünde, en kıymetli kriter, hem de kamusal nitelikte iş yapan basının artık günümüzde kıymetli bir modülü olan internet medyasının mali olarak eşit biçimde teşvik edilmesidir. Ne yazık ki yönetmeliğin hazırlayıcısı olan ve uygulayıcısı pozisyonundaki Basın İlan Kurumu, bu eşitliği ve basın özgürlüğünü teşvik edici bir kurum olmadığını mühlet gelen uygulamalarıyla kanıtlamış bir yapıdır” değerlendirmesi yaptı.
Eleştirel ve sorgulayıcı yaklaşan yayın kuruluşlarının hak etmelerine rağmen resmi ilan vermemek için çeşitli mazeretlerle cezalandırdığına dair geçmişte örnekler olduğunu kayden Can Güleryüzlü, “Bir yandan da iktidar medyasına halkın kaynaklarının aktarılmasından köprü olan BİK’in, bu yönetmelikte öngördüğü ağır koşulların altından da iktidar yanlısı internet haber sitelerinin teşvikine yer hazırlama emelinin çıkması bizler için şaşırtan olmayacaktır” öngörüsünde bulundu.
Yönetmelik ne getirdi, ilanlar nasıl dağıtılacak?
Yönetmeliğe nazaran; Türkiye geneli yayın yapan internet haber sitelerinin ilan almak için en az 32 kişi çalıştırması zarurî olacak. 1’inci kategoride yer alan yani İstanbul merkezli kurumların en az 15, 2’nci kategoride yani Ankara ve İzmir merkezli kurumların en az 12 kişi çalıştırmaları zarurî olacak. Başka kategorilerde yani mahallî sitelerde sayı 8 ila 4 çalışan içinde olacak. Türkiye genelini kapsayan haber siteleri için günlük en az 240 haber yayımlanması koşulu olacak. Sitelerin “tıklanma” yani okunma oranları da ilan alımlarında tesirli olacak. Türkiye geneli kategorisinde yer alan bir internet haber sitesinin günlük taban tekil ziyaretçi sayısının 500 bin, günlük minimum sayfa görüntülenmesi sayısının da 1,5 milyon olması kaidesi da yeni yönetmelik ile aranacak. İstanbul’u kapsayan kategori için günlük taban tekil ziyaretçi sayısı 50 bin, görüntülenme sayısı ise 150 bin olarak belirlenirken, Ankara ve İzmir’i kapsayan kategoride tekil ziyaretçide günlük 30 bin, görüntülenmede ise 90 bin olacak.
Basın İlan Kurumu’ndan tartışmalı karar
To view this görüntü please enable JavaScript, and consider upgrading to a web browser that supports HTML5 video