RAM
New member
İsrail ile Filistinli kümeler içinde son devirde yükselen tansiyon iki tarafta da kayıplara yol açarken, seçimler öncesinde bir taraftan İsrail ile olağanlaşma sürecini devam ettirmek isteyen Ankara başka yandan Filistin konusunda hassas tabanını da gözetmeye çalışıyor. Uzmanlara bakılırsa seçimlere kadar iki ülke ihtiyat siyasetini sürdürmeye çalışacak.
İsrail güçlerinin 26 Ocak’ta Cenin mülteci kampına düzenlediği baskında 10 Filistinli, 27 Ocak’ta ise yedi İsrailli sivil, işgal altındaki Doğu Kudüs’te bulunan Neve Yakov isimli İsrail yerleşiminde bir Filistinlinin açtığı ateş kararı öldürüldü. İsrail yetkilileri bu akına karşılık olarak toplu gözaltılar gerçekleştirirken, bölgedeki tansiyon hala yüksek.
Uluslararası Af Örgütü de dün yaptığı yazılı açıklamada, İsrail güçlerinin 31 Ocak 2022’den bu yana geçen bir sene ortasında en az 220 Filistinliyi öldürdüğünü duyururken, son bir yılda öldürülen Filistinlilerin 35’inin Ocak 2023’te hayatını kaybettiğini bildirdi.
Dr. Hay Eytan Cohen YanarocakFotoğraf: Privat
Tansiyon daha da tırmanır mı?
Peki bölgedeki tansiyon niye artıyor?
Tel Aviv Üniversitesi’nden Dr. Hay Eytan Cohen Yanarocak, Filistin Özerk İdaresi (FÖY) kurulduğu birinci günden bugüne Batı Şeria’daki Filistin Emniyet Teşkilatı ile İsrail İç Güvenlik Teşkilatı Şin Bet ve İsrail Savunma Kuvvetleri (İSK) içinde tesis edilmiş olan hücum önleyici bir güvenlik sistemi bulunduğunu hatırlatarak, lakin son 3 aydır FÖY’nin gerek Şin Bet ile gerekse de İSK ile kurulan bu güvenlik bağını büsbütün kopardığını belirtiyor.
İsrail’in kendisine karşı terör saldırısına hazırlanan şüphelilerin kimliklerini daha evvel Filistin polisine verdiğini, Filistin polisinin de gerekli gözaltı yahut tutuklamaları yaptığını söyleyen Yanarocak, Filistin polisi şu an bu adımları atmayınca Şin Bet ve İSK’nın İsrailli sivillerin güvenliğini sağlamak için Batı Şeria’da Filistin polisinden bağımsız operasyonlar yapmaya mecbur kaldığını söylüyor.
ABD Dışişleri Bakanı Blinken ve İsrail Başbakanı NetanyahuFotoğraf: Ronaldo Schemidt via REUTERS
Bu ortada ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken da bölgede temaslarda bulunuyor. Son teşebbüslere karşın tansiyonun daha da tırmanıp tırmanmayacağı da bir öbür soru işareti.
İzmir Demokrasi Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Tuğçe Ersoy Ceylan, son durumun bu şiddet sarmalı eğiliminin devam edeceğini gösterdiğini belirterek, tırmanmanın münferit olmadığını vurguluyor.
2020’den itibaren düzenlenen İsrail baskınları kararı 2021’de 80, BM’ye göre 2022’de 151 ve 2023’ün birinci bir ayında 30’dan fazla Filistinlinin hayatını kaybettiğini anımsatan Ceylan, tıpkı biçimde Filistinlilerin Musevilere yönelik ferdi akınlarında da artış bulunduğunu söylüyor. Ceylan, 2022’de Filistinliler tarafınca öldürülen Musevilerin oranının 2008’den beri en yüksek sayıya ulaştığına ve 27 olduğuna işaret ederek, son sinagog taarruzunda 8 İsraillinin daha öldüğünü hatırlatıyor.
Ceylan, “Son analizde güya bir müddetdir dolmakta olan bardak taşıyor üzere, şiddetin artma ihtimali var. İsrail’de hâlihazırdaki iktidarın kompozisyonu ve Filistin idaresinde yaşanan otorite erozyonu da bunun katalizörüdür” değerlendirmesi yapıyor.
Yanarocak ise şiddet sarmalının bitmiş oldurilmesi için statükoya geri dönülmesi gerektiğini belirterek “FÖY Lideri Mahmut Abbas’ın Filistin polisine vereceği sıradan bir buyrukla İsrail operasyonları bıçak üzere kesilecektir. Buna rağmen Abbas kendi iç siyaset zafiyetleri yüzünden bu adımı atamıyor. İşte düğüm de tam bu noktada” diyor.
27 Ocak’ta ise yedi İsrailli sivil, işgal altındaki Doğu Kudüs’te bir Filistinlinin açtığı ateş kararı öldürüldü. Fotoğraf: Mostafa Alkharouf/AA/picture alliance
Ankara nasıl bir siyaset takip ediyor?
Öte yandan, Ankara’nın taraflar içinde tansiyonu düşürmeye yönelik davetlerini devam ettirdiği, İsrail ile başlatmış olduğu olağanlaşma niçiniyle ise eskiye kıyasla daha dikkatli bir lisan kullandığı göze çarpıyor.
Dışişleri Bakanlığı şiddet olaylarının tırmanmasının akabinde iki farklı açıklama yayınladı.
Cenin olayı ile ilgili açıklamada İsrail kuvvetlerince düzenlenen baskında fazlaca sayıda Filistinlinin hayatını kaybettiğinin ıstırapla öğrenildiği belirtilerek, “Özellikle Batı Şeria’da giderek daha da artan tansiyondan ve artık neredeyse her gün yaşanan can kayıplarından derin kaygı duyuyor ve sivillerin vefatlarına yol açan bu hücumları şiddetle kınıyoruz” denildi. Ankara, bölgede tansiyonun tırmanmasının önüne geçilmesi ve can kayıplarının önlenmesi için İsrail makamlarına gerekli tedbirleri faal biçimde almaları istikametindeki davetini da bir dahaledi.
Bakanlık Kudüs’te 27 Ocak akşamı bir sinagoga düzenlenen ve fazlaca sayıda kişinin ömrünü kaybettiği saldırıyı ise “terör saldırısı” olarak niteleyerek, “Son periyotta bölgede artış gösteren atakların yeni bir şiddet sarmalına dönüşmesinden tasa duyuyor, tüm tarafları itidale ve bu cins olayların durdurulması için gerekli tedbirleri almaya çağırıyoruz” sözlerini kullandı.
Açıklamalar daha sonrası gerek toplumsal medyada gerekse birtakım muhalefet partilerince iktidara tenkitler yöneltildiği gözlendi.
Yanarocak, Türkiye’nin takındığı halin “uzun süren uğraşlardan daha sonra beden bulan normalizasyonun ruhuna uygun olduğunu” söyleyerek, Türkiye’nin İsrail ile kurduğu alaka ve temas yardımıyla Filistinlilere daha fazla faydası olduğunu gördüğünü söz ediyor. Yanarocak kelamlarını şu biçimde sürdürüyor:
“Filistinlilerin yanı sıra bu Türkiye’nin de yeni Ortadoğu konseptine ahenk sağlaması açısından değerli. İbrahim Mutabakatlarından daha sonra Ortadoğu artık o eski İsrail’i soyutlayan bölge değil. Artık herkes herkesle konuşuyor. Kıymetli olan menfaatler. Gerisi teferruat.”
Ceylan da İsrail’le bağlantılardaki olağanlaşmanın açıklamalara yansımış olduğunun gözlendiğini belirterek, istikrarlı bir lisan kullanılmış olduğunu söylüyor. Yaklaşan seçimlerin bu istikrarlı lisanı değiştirme ihtimalinin olup olmayacağı sorusuna ise Ceylan şöyleki karşılık veriyor:
“Filistin sıkıntısı seçim konusu yapılırsa tabanı tatmin etmek ismine telaffuzun hayli daha sert bir hal alacağını önnazaranbiliriz. Bu durumdan ikili münasebetler olumsuz etkilenebilir. Lakin ülkenin dış siyaset çıkarları açısından olağanlaşmanın sürdürülmesinin elzem olduğunu umarım politikler göz önünde bulundururlar.”
Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Eski İsrail Başbakanı Lapid Eylül 2022’de New York’ta biraraya geldi.Fotoğraf: Mustafa Kamaci/AA/picture alliance
Türkiye ile İsrail ihtiyatlı mı devam eder?
İlişkilerini yıllar daha sonra büyükelçilik düzeyine çıkaran Türkiye ile İsrail’in bundan daha sonra seçimlere kadar ihtiyatlı devam etmesi bekleniyor.
Ceylan, münasebetlerde bilhassa son 10 yılda yaşananlara bakıldığında itimadın hayli zedelendiğini söyleyerek, “O yüzden temkinli adımlar atılıyor olması normal” diyor. Bölge uzmanına nazaran havadaki bu ihtiyat başka yandan meçhullüğü de besliyor ve Filistin sıkıntısının bir daha tırmanışı da buna katkıda bulunuyor.
Bu ortada İsrail’de Binyamin Netenyahu’nun kurduğu yeni hükümet ülkenin en sağcı iktidarı olarak tanımlanıyor ve bunun da tırmanan tansiyonda hissesi olabileceği yorumları yapılıyor. Netenyahu ile Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan evvelden yıldızları barışan iki önder değil lakin yeni süreçle bir arada daha temkinli bir lisan kullanıldığı gözleniyor.
Ceylan İsrail’de seçim sonuçları belirtildiktan daha sonra Erdoğan’ın olağanlaşmanın sürdürüleceği tarafında bir bildiri verdiğini anımsatarak, birebir ihtiyatı şu ana kadar Netanyahu’nun da gösterdiğini belirtiyor. Türkiye’nin reaksiyonunun bu çok sağcı hükümetin bilhassa Filistinlilere ve işgal altındaki topraklardaki yerleşim inşa süreçleri siyasetlerine bağlı olarak şekillenebileceğini belirten Ceylan, şöyleki konuşuyor:
“İsrail hükümetinin de nasıl kararlar alabileceğini, ihtiyatlı davranıp davranmayacağını koalisyon üyeleri düşünüldüğünde kestirmek güç. Olağanlaşmanın sürmesi isteniyorsa tahminen gözlerden uzak olmak, düşük profilde seyretmek kamuoyunu da harekete geçirmemek açısından beklenebilir bir durum.”
Halen çalışmalarını İsrail’de sürdüren Yanarocak şu an Netanyahu’nun rayına girmiş olan ikili bağların gidişatından şad olduğunu söyleyerek, Türkiye’de yaklaşan seçimler öncesi olumlu yahut olumsuz özel bir adım atmayacağını öngörüyor. Yanarocak, şöyleki konuşuyor:
“Netanyahu tıpkı daha evvel Erdoğan’ın İsrail seçimlerinde yapmış olduğu üzere Türkiye’deki seçimlere kadar bekle ve gör konumunda duracaktır. Mayıs’a kadar dikkatimizi çekecek özel bir gelişimin yaşanacağını bu safhada düşünmüyorum.”
İsrail güçlerinin 26 Ocak’ta Cenin mülteci kampına düzenlediği baskında 10 Filistinli, 27 Ocak’ta ise yedi İsrailli sivil, işgal altındaki Doğu Kudüs’te bulunan Neve Yakov isimli İsrail yerleşiminde bir Filistinlinin açtığı ateş kararı öldürüldü. İsrail yetkilileri bu akına karşılık olarak toplu gözaltılar gerçekleştirirken, bölgedeki tansiyon hala yüksek.
Uluslararası Af Örgütü de dün yaptığı yazılı açıklamada, İsrail güçlerinin 31 Ocak 2022’den bu yana geçen bir sene ortasında en az 220 Filistinliyi öldürdüğünü duyururken, son bir yılda öldürülen Filistinlilerin 35’inin Ocak 2023’te hayatını kaybettiğini bildirdi.
Dr. Hay Eytan Cohen YanarocakFotoğraf: Privat
Tansiyon daha da tırmanır mı?
Peki bölgedeki tansiyon niye artıyor?
Tel Aviv Üniversitesi’nden Dr. Hay Eytan Cohen Yanarocak, Filistin Özerk İdaresi (FÖY) kurulduğu birinci günden bugüne Batı Şeria’daki Filistin Emniyet Teşkilatı ile İsrail İç Güvenlik Teşkilatı Şin Bet ve İsrail Savunma Kuvvetleri (İSK) içinde tesis edilmiş olan hücum önleyici bir güvenlik sistemi bulunduğunu hatırlatarak, lakin son 3 aydır FÖY’nin gerek Şin Bet ile gerekse de İSK ile kurulan bu güvenlik bağını büsbütün kopardığını belirtiyor.
İsrail’in kendisine karşı terör saldırısına hazırlanan şüphelilerin kimliklerini daha evvel Filistin polisine verdiğini, Filistin polisinin de gerekli gözaltı yahut tutuklamaları yaptığını söyleyen Yanarocak, Filistin polisi şu an bu adımları atmayınca Şin Bet ve İSK’nın İsrailli sivillerin güvenliğini sağlamak için Batı Şeria’da Filistin polisinden bağımsız operasyonlar yapmaya mecbur kaldığını söylüyor.
ABD Dışişleri Bakanı Blinken ve İsrail Başbakanı NetanyahuFotoğraf: Ronaldo Schemidt via REUTERS
Bu ortada ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken da bölgede temaslarda bulunuyor. Son teşebbüslere karşın tansiyonun daha da tırmanıp tırmanmayacağı da bir öbür soru işareti.
İzmir Demokrasi Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Tuğçe Ersoy Ceylan, son durumun bu şiddet sarmalı eğiliminin devam edeceğini gösterdiğini belirterek, tırmanmanın münferit olmadığını vurguluyor.
2020’den itibaren düzenlenen İsrail baskınları kararı 2021’de 80, BM’ye göre 2022’de 151 ve 2023’ün birinci bir ayında 30’dan fazla Filistinlinin hayatını kaybettiğini anımsatan Ceylan, tıpkı biçimde Filistinlilerin Musevilere yönelik ferdi akınlarında da artış bulunduğunu söylüyor. Ceylan, 2022’de Filistinliler tarafınca öldürülen Musevilerin oranının 2008’den beri en yüksek sayıya ulaştığına ve 27 olduğuna işaret ederek, son sinagog taarruzunda 8 İsraillinin daha öldüğünü hatırlatıyor.
Ceylan, “Son analizde güya bir müddetdir dolmakta olan bardak taşıyor üzere, şiddetin artma ihtimali var. İsrail’de hâlihazırdaki iktidarın kompozisyonu ve Filistin idaresinde yaşanan otorite erozyonu da bunun katalizörüdür” değerlendirmesi yapıyor.
Yanarocak ise şiddet sarmalının bitmiş oldurilmesi için statükoya geri dönülmesi gerektiğini belirterek “FÖY Lideri Mahmut Abbas’ın Filistin polisine vereceği sıradan bir buyrukla İsrail operasyonları bıçak üzere kesilecektir. Buna rağmen Abbas kendi iç siyaset zafiyetleri yüzünden bu adımı atamıyor. İşte düğüm de tam bu noktada” diyor.
27 Ocak’ta ise yedi İsrailli sivil, işgal altındaki Doğu Kudüs’te bir Filistinlinin açtığı ateş kararı öldürüldü. Fotoğraf: Mostafa Alkharouf/AA/picture alliance
Ankara nasıl bir siyaset takip ediyor?
Öte yandan, Ankara’nın taraflar içinde tansiyonu düşürmeye yönelik davetlerini devam ettirdiği, İsrail ile başlatmış olduğu olağanlaşma niçiniyle ise eskiye kıyasla daha dikkatli bir lisan kullandığı göze çarpıyor.
Dışişleri Bakanlığı şiddet olaylarının tırmanmasının akabinde iki farklı açıklama yayınladı.
Cenin olayı ile ilgili açıklamada İsrail kuvvetlerince düzenlenen baskında fazlaca sayıda Filistinlinin hayatını kaybettiğinin ıstırapla öğrenildiği belirtilerek, “Özellikle Batı Şeria’da giderek daha da artan tansiyondan ve artık neredeyse her gün yaşanan can kayıplarından derin kaygı duyuyor ve sivillerin vefatlarına yol açan bu hücumları şiddetle kınıyoruz” denildi. Ankara, bölgede tansiyonun tırmanmasının önüne geçilmesi ve can kayıplarının önlenmesi için İsrail makamlarına gerekli tedbirleri faal biçimde almaları istikametindeki davetini da bir dahaledi.
Bakanlık Kudüs’te 27 Ocak akşamı bir sinagoga düzenlenen ve fazlaca sayıda kişinin ömrünü kaybettiği saldırıyı ise “terör saldırısı” olarak niteleyerek, “Son periyotta bölgede artış gösteren atakların yeni bir şiddet sarmalına dönüşmesinden tasa duyuyor, tüm tarafları itidale ve bu cins olayların durdurulması için gerekli tedbirleri almaya çağırıyoruz” sözlerini kullandı.
Açıklamalar daha sonrası gerek toplumsal medyada gerekse birtakım muhalefet partilerince iktidara tenkitler yöneltildiği gözlendi.
Yanarocak, Türkiye’nin takındığı halin “uzun süren uğraşlardan daha sonra beden bulan normalizasyonun ruhuna uygun olduğunu” söyleyerek, Türkiye’nin İsrail ile kurduğu alaka ve temas yardımıyla Filistinlilere daha fazla faydası olduğunu gördüğünü söz ediyor. Yanarocak kelamlarını şu biçimde sürdürüyor:
“Filistinlilerin yanı sıra bu Türkiye’nin de yeni Ortadoğu konseptine ahenk sağlaması açısından değerli. İbrahim Mutabakatlarından daha sonra Ortadoğu artık o eski İsrail’i soyutlayan bölge değil. Artık herkes herkesle konuşuyor. Kıymetli olan menfaatler. Gerisi teferruat.”
Ceylan da İsrail’le bağlantılardaki olağanlaşmanın açıklamalara yansımış olduğunun gözlendiğini belirterek, istikrarlı bir lisan kullanılmış olduğunu söylüyor. Yaklaşan seçimlerin bu istikrarlı lisanı değiştirme ihtimalinin olup olmayacağı sorusuna ise Ceylan şöyleki karşılık veriyor:
“Filistin sıkıntısı seçim konusu yapılırsa tabanı tatmin etmek ismine telaffuzun hayli daha sert bir hal alacağını önnazaranbiliriz. Bu durumdan ikili münasebetler olumsuz etkilenebilir. Lakin ülkenin dış siyaset çıkarları açısından olağanlaşmanın sürdürülmesinin elzem olduğunu umarım politikler göz önünde bulundururlar.”
Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Eski İsrail Başbakanı Lapid Eylül 2022’de New York’ta biraraya geldi.Fotoğraf: Mustafa Kamaci/AA/picture alliance
Türkiye ile İsrail ihtiyatlı mı devam eder?
İlişkilerini yıllar daha sonra büyükelçilik düzeyine çıkaran Türkiye ile İsrail’in bundan daha sonra seçimlere kadar ihtiyatlı devam etmesi bekleniyor.
Ceylan, münasebetlerde bilhassa son 10 yılda yaşananlara bakıldığında itimadın hayli zedelendiğini söyleyerek, “O yüzden temkinli adımlar atılıyor olması normal” diyor. Bölge uzmanına nazaran havadaki bu ihtiyat başka yandan meçhullüğü de besliyor ve Filistin sıkıntısının bir daha tırmanışı da buna katkıda bulunuyor.
Bu ortada İsrail’de Binyamin Netenyahu’nun kurduğu yeni hükümet ülkenin en sağcı iktidarı olarak tanımlanıyor ve bunun da tırmanan tansiyonda hissesi olabileceği yorumları yapılıyor. Netenyahu ile Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan evvelden yıldızları barışan iki önder değil lakin yeni süreçle bir arada daha temkinli bir lisan kullanıldığı gözleniyor.
Ceylan İsrail’de seçim sonuçları belirtildiktan daha sonra Erdoğan’ın olağanlaşmanın sürdürüleceği tarafında bir bildiri verdiğini anımsatarak, birebir ihtiyatı şu ana kadar Netanyahu’nun da gösterdiğini belirtiyor. Türkiye’nin reaksiyonunun bu çok sağcı hükümetin bilhassa Filistinlilere ve işgal altındaki topraklardaki yerleşim inşa süreçleri siyasetlerine bağlı olarak şekillenebileceğini belirten Ceylan, şöyleki konuşuyor:
“İsrail hükümetinin de nasıl kararlar alabileceğini, ihtiyatlı davranıp davranmayacağını koalisyon üyeleri düşünüldüğünde kestirmek güç. Olağanlaşmanın sürmesi isteniyorsa tahminen gözlerden uzak olmak, düşük profilde seyretmek kamuoyunu da harekete geçirmemek açısından beklenebilir bir durum.”
Halen çalışmalarını İsrail’de sürdüren Yanarocak şu an Netanyahu’nun rayına girmiş olan ikili bağların gidişatından şad olduğunu söyleyerek, Türkiye’de yaklaşan seçimler öncesi olumlu yahut olumsuz özel bir adım atmayacağını öngörüyor. Yanarocak, şöyleki konuşuyor:
“Netanyahu tıpkı daha evvel Erdoğan’ın İsrail seçimlerinde yapmış olduğu üzere Türkiye’deki seçimlere kadar bekle ve gör konumunda duracaktır. Mayıs’a kadar dikkatimizi çekecek özel bir gelişimin yaşanacağını bu safhada düşünmüyorum.”