RAM
New member
Stockholm’de PKK’ya yakınlığı ile bilinen Rojava Komitesi isimli bir kümenin aksiyonunda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın kuklasının ayaklarından asılmış bir biçimde köprüden sallandırılırken görüntülenmesi, İsveç ile Türkiye içindeki “NATO gerilimini” daha da tırmandırdı.
İsveç’in Ankara Büyükelçisi Steffan Herrstrom Dışişleri Bakanlığı’na çağrıldı,Türkiye’nin reaksiyonu iletildi ve bu aksiyonun sorumlularına karşı gerekli süreçlerin yapılması istendi.
AKP’li bakanlar ve üst seviye cumhurbaşkanlığı yetkilileri de, hareketi önlemediği nedeni öne sürülerek İsveç’e sert reaksiyon gösterdiler. İsveç’in NATO üyeliği için Türkiye’nin onayını alması, bunun için de terör örgütlerine karşı adım atması gerektiğine işaret ettiler.
İsveç’in açıklaması tansiyonu düşürmedi
İsveç Dışişleri Bakanı Tobias Billström, Twitter’da da paylaştığı açıklamada, siyasi tercihler hakkında özgür bir tartışma ortamını teminat altını aldıklarını lakin siyasetçileri amaç alan tehdit ve nefrete karşı olduklarını vurguladı. Billström, “Seçilmiş bir cumhurbaşkanının belediye binasının haricinde idam edilmiş tasviri, elimdir” dedi.
İsveç Dışişleri Bakanı Tobias Billström.Fotoğraf: Andrei Pungovschi/AFP/Getty Images
Ancak bu açıklama Ankara’nın yansısını yumuşatmaya yetmedi. TBMM Lideri Mustafa Şentop, İsveç Meclis Lideri Andreas Norlen’in 17 Ocak’taki Türkiye ziyaretini iptal ettiğini duyurdu.
halbuki Norlen’in Finlandiya meclis lideriyle birlikte yapmayı planladığı ziyaret, NATO’ya üye olmak için Ankara’nın onayını bekleyen iki ülke için büyük ehemmiyet taşıyordu. Ziyaret, üç ülke içinde 29 Haziran 2022’de imzalanan üçlü mutabakat muhtırası ile başlayan süreç çerçevesinde gerçekleştirilecekti.
“Erdoğan esasen niyetli değil” görüşü hakim
Batılı uzmanlar, patlak veren bu son kriz öncesinde de, Erdoğan’ın Türkiye’deki seçimler öncesinde İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyelikleri konusuna kolay kolay adım atmayacağını, bunu iç siyasette kullanabileceğini lisana getiriyorlardı.
Konuyla ilgili olarak DW Türkçe’ye konuşan Batılı bir diplomat, “Cumhurbaşkanı Erdoğan seçim kampanyasında kullanabileceği bu mevzu hakkında aslına bakarsanız pek de onay vermeye niyetli görünmüyor” halinde konuştu.
İsveç Başbakanı Ulf Kristersson’ın 8 Ocak’ta yaptığı bir açıklama da aslına bakarsanız sürecin tıkandığı yorumlarına yol açmıştı. Kristersson, “Yaparız dediklerimizi yaptık, lakin Türkiye bizden veremeyeceğimiz ya da vermek istemediklerimizi de istiyor” demişti.
İsveç Başbakanı Ulf Kristersson. Fotoğraf: Henrik Montgomery/TT News Agency/AP/picture alliance
Kristersson’un bu kelamları, birtakım uzmanlar tarafınca Türkiye’ye bir “rest” olarak değerlendirilmiş, üç ülke içindeki müzakere sürecinin de tıkandığı yorumları yapılmıştı.
İsveç Başbakanı bu açıklamasından üç gün daha sonra “Türkiye hakkındaki açıklamalarım yanlış anlaşıldı” diyerek, kelamlarına açıklık getirmeye çalıştı.
İade talepleri tansiyona yol açıyor
Türkiye ile tam üyelik ile ilgili mevzulara ait müzakerelerin tıkanmadığını söyleyen Kristersson, verdikleri kelamları yerine getirmeye devam ettiklerini, bilhassa terörle gayret maddelerini güçlendirmekte olduklarını kaydetti.
Ancak Kristersson, Türk hükümetinin basın açıklamaları yoluyla gündeme getirdiği iade talepleri konusunda hareket alanlarının bulunmadığını, mahkeme kararlarına karşın bu şahısların Türkiye’ye iade edilmesinin mümkün olmadığını da kaydetti.
İsveç Başbakanı, “Türkiye kimi vakit İsveç’ten iade etmesini istediği şahısların isimlerini veriyor. halbuki İsveç maddelerinin bu mevzudaki tavrı fazlaca açık: Bu konularda mahkemeler karar veriyor. Hükümetin bunu değiştirmesi mümkün değil” dedi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Kasım ayında İsveç Başbakanı Kristersson’ı Türkiye’de ağırladı.Fotoğraf: Henrik Montgomery/TT/picture alliance
Kristersson’un ismini telafuz etmediği fakat AKP hükümetinin iadesinde ısrar ettiği isimlerden biri eski Today’s Vakit Genel Yayın Direktörü Bülent Keneş.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Kristersson’un Kasım ayında gerçekleştirdiği Türkiye ziyareti sırasında kendisine yöneltilen “İsveç’ten talebiniz tam olarak nedir?” sorusuna, “Şu anda FETÖ terör örgütünden İsveç’te olan bir tanesi var ki ismini de vereceğim; Bülent Keneş, örneğin bu teröristin Türkiye’ye deport edilmesi bizler için büyük değer arz ediyor” karşılığını vermişti. Lakin Aralık ayında İsveç Yüksek Mahkemesi Keneş ile ilgili iade talebini reddetmişti.
Hammargren: İsveç halkı prensipsiz ödünlere karşı
İsveç Memleketler arası Bağlantılar Enstitüsü kıdemli uzmanı Bitte Hammargren, Başbakan Kristersson’un Türkiye’nin karşılanması mümkün olmayan taleplerde bulunduğunu açıklamakta geciktiğini söyleyerek, “Gönül isterdi ki bu açıklamayı epeyce daha evvel yapmış olsun” dedi.
Erdoğan’ın İsveç’in NATO üyeliği konusunda takındığı tavır için, “Birkaç perdelik, onur kırıcı, aşağılayıcı bir tiyatro oyunu” değerlendirmesini aktaran Hammargren, “Türkiye’nin şantaj teşebbüsü karşısında nihayet Başbakan Kristersson İsveç ismine daha onurlu bir tavır sergiliyor” diye konuştu.
İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliklerinin Türkiye ile ikili ya da üçlü müzakereler yoluyla sağlanamayacağının hayli açık olduğunu söyleyen İsveçli analist, “Nordik ülkeler Rusya ile âlâ münasebetler ortasındaki otoriter bir başkana boyun eğseler bile bu sağlanamaz. aslına bakarsan İsveç ve Finlandiya’nın, Rusya’nın Şubat ayında Ukrayna’yı işgal etmesi daha sonrasında güvenlik siyasetlerinde büyük değişime giderek, 18 Mayıs’ta NATO’ya üyelik müracaatında bulunmalarının emeli da bu değildi” görüşünü kaydetti.
İsveç Milletlerarası Bağlar Enstitüsü kıdemli uzmanı Bitte Hammargren.Fotoğraf: Malin Hoelstad
Analist Hammargren, İsveç Yüksek Mahkemesi’nin Bülent Keneş’in iade edilemeyeceği sonucuna da dikkat çekerek, “esasen halk, prensipsiz odunların kabul edilmemesi gerektiği görüşünde. Yapılan bir anket, halkın yüzde 79’unun, İsveç’in NATO üyeliğini geciktirecek olsa bile, Türkiye’yi mutlu etmek için hukukun üstünlüğünden taviz verilmemesi gerektiği görüşünde” değerlendirmesini aktardı.
Levin: İsveç adım atmaya devam edecek
İsveç hükümeti, Türkiye ile imzalanan üçlü mutabakat daha sonrasında Ankara’nın güvenlik kaygılarını gidermek için gerekli adımların atılmaya başlandığına, YPG’ye ara koyulduğuna, terörle gayret maddelerini güçlendirmekte olduklarına ve savunma sanayi ihracatında uygulanan kısıtlamaları da kaldırdıklarına dikkat çekiyor.
Ancak AKP hükümetinin, mahkemelerin yetki alanına giren iade talepleri ile ilgili gündeme getirdiği yeni beklentilerin karşılanamayacağını, hükümetin yargıya müdahale edemeyeceğini, Erdoğan’ın bunu bilmesine karşın ısrarını sürdürmesinin yapan bir hal olmadığı belirtiliyor.
Stockholm Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Enstitüsü Yöneticisi Paul Levin, İsveç’in mutabakatta uzlaşılan konularda adım atmaya devam ettiğine ve bunda kararlılık sergilediğine dikkat çekti.
Stockholm Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Enstitüsü Yöneticisi Paul Levin.Fotoğraf: Eva Dalin/Stockholm University
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Levin, “İsveç daima geçen yıl Haziran ayında Madrid’de imzalanan mutabakata atıf yapıyor ve bu kapsamda adım atmaya devam ediyor. Bu adımlar, Türkiye ile terörle çabada işbirliğini geliştirilmesi, İsveç’te teröre mali takviye faaliyetlerinin önlenmesine karşı daha kuvvetli tedbirler üzere adımları kapsıyor. İsveç’te bu istikamette adımların atılmaya devam edileceğini bakılırsaceğiz. Lakin kanımca Kristersson ‘Türkiye’nin kamuoyu önünde yaptığı kimi açıklamalar, karşılıklı uzlaştıklarımızın, mutabakatta yer alanların ötesine geçiyor’ demek istiyor” diye konuştu.
Erdoğan Mart’ta sürpriz bir atak yapar mı?
NATO üyeliği için Türkiye’nin onayını almaya çalışan İsveç hükümetinin iç kamuoyunda ağır tenkitlerin amacında olduğuna dikkat çeken Levin, “İsveç’in Türkiye ile müzakerelerdeki durumunun epeyce fazla tavizkar olduğu tenkitleri yapılıyor” dedi ve Türkiye’nin onay sürecini ağırdan almasının soru işaretlerine yol açtığını kaydetti.
Paul Levin, “Benim için asıl soru Ankara’nın onay için mutabakatta yer alan tüm yükümlülüklerin yüzde yüz yerine getirilmesini koşul koşup koşmayacağı. Zira kanunları değiştirmek, yürürlüğe sokmak, polis ve savcılıkların bunları uygulaması, gerekli soruşturmaları yürütmeleri vakit alabilir, bir yıldan fazla bir süre gerekebilir. halbuki İsveç ve Finlandiya, Türkiye’nin bu mutabakat ile taahhüt ettikleri yükümlülüklerini yerine getireceğine inanç duymasını, NATO genişlemesini daha da geciktirmemesini bekliyor” dedi.
Erdoğan’ın öngörülemeyen bir önder olduğuna dikkat çeken siyasi gözlemciler, seçimler öncesinde, Mart ayında, sürpriz bir atılımla onay süreci için düğmeye basabileceğini hatta İsveç ve Finlandiya’yı Türkiye’nin taleplerine “boyun eğdirdiğini” savunarak bunu diplomatik bir zafer olarak da sunabileceğine işaret ediyorlar.
Aksi takdirde onay sürecinin seçimler ve meclis tatili niçiniyle yaz daha sonrasına sarkabileceğine, bu niçinle İsveç ve Finlandiya’nın Temmuz ayında Litvanya’da düzenlenecek NATO Başkanlar Doruğu’na tam üye olarak katılamayacaklarına, bunun da Türkiye’nin hem ABD hem Avrupalı müttefiklerinde reaksiyona yol açabileceğine dikkat çekiliyor.
“Putin’in isteği” iddiası
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in geçen hafta yaptığı açıklamalarda İsveç’in Türkiye’nin NATO üyeliğine onay vermesi için gerekli adımları attığı, iki Nordik ülkenin ittifaka üyeliklerinin vaktinin geldiğini söylemesi dikkat çekti. Stoltenberg onay sürecinin tamamlanacağına itimadının tam olduğunu söylerken, “Finlandiya ve İsveç’in askeri tehditlerle karşı karşıya kalmaları durumunda NATO’nun buna tepki göstermemesi düşünülemez” dedi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile yakın alakaları Batılı başkentlerde soru işaretlerine yol açıyor.Fotoğraf: Alexei Druzhinin/Russian Presidential Press and Information Office/ITAR-TASS/IMAGO
Bu ortada Batılı diplomasi kulislerinde Erdoğan’ın NATO genişlemesini bloke etmesinin geresinde öbür niçinlerin de yattığı tartışılıyor. Rusya’nın Türkiye’nin doğal gaz ödemelerini ertelediği, seçimler için Erdoğan’a mali takviye sağladığı, Erdoğan’ın da Putin’e NATO genişlemesini geciktirerek jest yapmaya çalıştığı argümanları gündeme getiriliyor.
İsveçli uzman Levin, “Ben de bu spekülasyonları duyuyorum ancak bunlara ait somut bulgular yok. Şunda kuşku yok: çok doğal ki, İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliklerinin gecikmesinden yarar sağlayan yegane önder esasen Putin. Zira NATO genişlemesi Putin için stratejik bakımdan gerçek bir darbe olur. Ve evet Putin Erdoğan’ın bu süreci bloke etmesini ister. Türkiye ile Rusya içinde iktisat, güç alanındaki bağlar da biliniyor. Bu niçinlerden ötürü niye kimi bireylerin bu mevzuda kuşkuya sahip olduklarını anlayabiliyorum. Fakat dediğim üzere bunu ispatlayabilecek bulgular yok…” dedi
ABD’den kritik İsveç hamlesi
Türkiye’nin onay sürecini ne vakit tamamlayacağı ile ilgili belirsizlikler sürüyor. Onay sürecini tamamlamamış bir öteki ittifak üyesi ülke de Macaristan. Macaristan’ın Şubat ayında bu mevzuda adım atmaya hazırlandığı belirtiliyor.
Bu ortada iki Nordik ülkesinin NATO üyelikleri sürüncemede kalmaya devam ederken, İsveç ve ABD’nin ikili bir askeri işbirliği muahedesinin müzakerelerine başlayacaklarını duyurmaları dikkat çekti.
ABD Dışişleri Bakanlığı tarafınca yapılan açıklamada İsveç ile başlayan müzakerelerin, ortak çıkar ve kıymetleri korurken bir daha ortak tehditlere karşı paydaşlığın güçlendirilmesi ve canlandırılması taahhüdünü yansıttığına vurgu yapıldı.
ABD, NATO’ya üyelik müracaatında bulunan İsveç ve Finlandiya ile hem siyasi hem askeri alandaki işbirliğini güçlendiriyor.Fotoğraf: Andrew Harnik/AP/dpa/picture alliance
Açıklamada ayrıyeten, “ABD İsveç’in NATO İttifakına katılması konusunda tam bir kararlılık ortasındadır ve İsveç’in mümkün olan en erken tarihte NATO’ya katılmasını dört gözle beklemektedir” sözlerine yer verildi.
Ünlühisarcıklı: Rus tacizine karşı tedbir
Saygın fikir kuruluşlarından Alman Marshall Fonu Türkiye Yöneticisi Özgür Ünlühisarcıklı, askeri mutabakat atağının gerisinde yatan niçinleri DW Türkçe’ye kıymetlendirdi.
Ünhisarcıklı, “Ben bunu, İsveç’in üyeliğinin fazlaca kısa vadede gerçekleşememesi muhtemelliğine rağmen, Rusya’nın bu süreçte İsveç’i taciz etmesini önlemeye yönelik bir önlem olarak görüyorum” dedi.
Hem İsveç hem Finlandiya’nın aslında hiç beklenmedik bir süratle Türkiye’nin beklentilerini, telaşlarını gidermeye dönük adımlar attıklarına lakin beraberinde Türkiye’nin iade taleplerinin tarafların terör tarifindeki farklar niçiniyle gerçekleşmesinin artık fazlaca da mümkün görünmediğine dikkat çeken Ünlühisarcıklı, “Şimdi gelinen noktada Türkiye ‘yaptıklarınız kâfi değil’, İsveç ise ‘ben yapabileceklerimin hududuna geldim’ diyor. Artık bir yerde aslında bir çıkmaza, bir kısır döngüye girilmiş oldu” görüşünü kaydetti.
Alman Marshall Fonu Türkiye Yöneticisi Özgür Ünlühisarcıklı.Fotoğraf: GMFUS
aynı vakitte Ünlühisarcıklı, “Erdoğan, uçurum diplomasisinde hayli uygun, hiç beklenmedik bir anda direksiyonu çevirdiği biliniyor. Bu niçinle onay sürecinin seçimler daha sonrasına kalması kuvvetli bir ihtimal olsa da, öncesinde bir sürpriz bulunmasına da şaşırmam” diye konuştu.
Gözler Çavuşoğlu-Blinken görüşmesinde
İsveç-Türkiye çizgisinde tırmanan tansiyonda gözler Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun ABD ziyaretine, 18 Ocak’ta Amerikan Dışişleri Bakanı Antony Blinken ile yapacağı görüşmeye çevrildi.
Özgür Ünlühisarcıklı, bu toplantıda NATO genişlemesinin de gündeme gelebileceğini söylemekle bir arada, “İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyelikleri sorununda ABD bilhassa devreye girmek istemedi, uzlaşı bulunması sorumluluğunu genel sekreter Stoltenberg’e bıraktı” dedi.
Çavuşoğlu’nun ABD temaslarında epey değerli uzlaşılar çıkmasını beklemediğini aktaran Ünlühisarcıklı, “F-16’lar konusunda ABD, Türkiye’ye ‘Biz idare olarak olumlu bakıyoruz ancak sizin attığınız adımlar Kongre’deki işimizi kolaylaştırmıyor’ diyeceklerdir” öngörüsünde bulundu.
Türkiye-ABD ilgilerinde inanç buhranı son senelerda derinleşti, taraflar birbirlerine güvenmiyor.Fotoğraf: Colourbox
ABD’deki Türkiye algısının olumsuz olduğuna işaret eden Özgür Ünlühisarcıklı değerlendirmesini şu sözlerle tamamladı:
“ABD’de Türkiye bir yandan jeostratejik ehemmiyeti artmış fakat öteki yandan da epey öngörülmez bir müttefik olarak görülüyor. Öngörülebilir olmadığı üzere güvenilmez bir müttefik olarak nitelendiriliyor. ABD Yunanistan Dedeağaç’ta lojistik üssü kurdu ve Ukrayna’ya gönderdiği yardımlar buradan gidiyor. Bunun niçini Türkiye’ye güvenmemeleri. Tıpkı şey Türkiye için de söylenebilir. Türkiye de ABD’ye güvenmiyor. Bu ortada ABD, Türkiye’de bir seçim olduğunu bildiği için aslında geri planda duruyor ve seçim kararınu etkilemeye çalışıyormuş izlenimini vermemeye çalışıyor.”
İsveç’in Ankara Büyükelçisi Steffan Herrstrom Dışişleri Bakanlığı’na çağrıldı,Türkiye’nin reaksiyonu iletildi ve bu aksiyonun sorumlularına karşı gerekli süreçlerin yapılması istendi.
AKP’li bakanlar ve üst seviye cumhurbaşkanlığı yetkilileri de, hareketi önlemediği nedeni öne sürülerek İsveç’e sert reaksiyon gösterdiler. İsveç’in NATO üyeliği için Türkiye’nin onayını alması, bunun için de terör örgütlerine karşı adım atması gerektiğine işaret ettiler.
İsveç’in açıklaması tansiyonu düşürmedi
İsveç Dışişleri Bakanı Tobias Billström, Twitter’da da paylaştığı açıklamada, siyasi tercihler hakkında özgür bir tartışma ortamını teminat altını aldıklarını lakin siyasetçileri amaç alan tehdit ve nefrete karşı olduklarını vurguladı. Billström, “Seçilmiş bir cumhurbaşkanının belediye binasının haricinde idam edilmiş tasviri, elimdir” dedi.
İsveç Dışişleri Bakanı Tobias Billström.Fotoğraf: Andrei Pungovschi/AFP/Getty Images
Ancak bu açıklama Ankara’nın yansısını yumuşatmaya yetmedi. TBMM Lideri Mustafa Şentop, İsveç Meclis Lideri Andreas Norlen’in 17 Ocak’taki Türkiye ziyaretini iptal ettiğini duyurdu.
halbuki Norlen’in Finlandiya meclis lideriyle birlikte yapmayı planladığı ziyaret, NATO’ya üye olmak için Ankara’nın onayını bekleyen iki ülke için büyük ehemmiyet taşıyordu. Ziyaret, üç ülke içinde 29 Haziran 2022’de imzalanan üçlü mutabakat muhtırası ile başlayan süreç çerçevesinde gerçekleştirilecekti.
“Erdoğan esasen niyetli değil” görüşü hakim
Batılı uzmanlar, patlak veren bu son kriz öncesinde de, Erdoğan’ın Türkiye’deki seçimler öncesinde İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyelikleri konusuna kolay kolay adım atmayacağını, bunu iç siyasette kullanabileceğini lisana getiriyorlardı.
Konuyla ilgili olarak DW Türkçe’ye konuşan Batılı bir diplomat, “Cumhurbaşkanı Erdoğan seçim kampanyasında kullanabileceği bu mevzu hakkında aslına bakarsanız pek de onay vermeye niyetli görünmüyor” halinde konuştu.
İsveç Başbakanı Ulf Kristersson’ın 8 Ocak’ta yaptığı bir açıklama da aslına bakarsanız sürecin tıkandığı yorumlarına yol açmıştı. Kristersson, “Yaparız dediklerimizi yaptık, lakin Türkiye bizden veremeyeceğimiz ya da vermek istemediklerimizi de istiyor” demişti.
İsveç Başbakanı Ulf Kristersson. Fotoğraf: Henrik Montgomery/TT News Agency/AP/picture alliance
Kristersson’un bu kelamları, birtakım uzmanlar tarafınca Türkiye’ye bir “rest” olarak değerlendirilmiş, üç ülke içindeki müzakere sürecinin de tıkandığı yorumları yapılmıştı.
İsveç Başbakanı bu açıklamasından üç gün daha sonra “Türkiye hakkındaki açıklamalarım yanlış anlaşıldı” diyerek, kelamlarına açıklık getirmeye çalıştı.
İade talepleri tansiyona yol açıyor
Türkiye ile tam üyelik ile ilgili mevzulara ait müzakerelerin tıkanmadığını söyleyen Kristersson, verdikleri kelamları yerine getirmeye devam ettiklerini, bilhassa terörle gayret maddelerini güçlendirmekte olduklarını kaydetti.
Ancak Kristersson, Türk hükümetinin basın açıklamaları yoluyla gündeme getirdiği iade talepleri konusunda hareket alanlarının bulunmadığını, mahkeme kararlarına karşın bu şahısların Türkiye’ye iade edilmesinin mümkün olmadığını da kaydetti.
İsveç Başbakanı, “Türkiye kimi vakit İsveç’ten iade etmesini istediği şahısların isimlerini veriyor. halbuki İsveç maddelerinin bu mevzudaki tavrı fazlaca açık: Bu konularda mahkemeler karar veriyor. Hükümetin bunu değiştirmesi mümkün değil” dedi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Kasım ayında İsveç Başbakanı Kristersson’ı Türkiye’de ağırladı.Fotoğraf: Henrik Montgomery/TT/picture alliance
Kristersson’un ismini telafuz etmediği fakat AKP hükümetinin iadesinde ısrar ettiği isimlerden biri eski Today’s Vakit Genel Yayın Direktörü Bülent Keneş.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Kristersson’un Kasım ayında gerçekleştirdiği Türkiye ziyareti sırasında kendisine yöneltilen “İsveç’ten talebiniz tam olarak nedir?” sorusuna, “Şu anda FETÖ terör örgütünden İsveç’te olan bir tanesi var ki ismini de vereceğim; Bülent Keneş, örneğin bu teröristin Türkiye’ye deport edilmesi bizler için büyük değer arz ediyor” karşılığını vermişti. Lakin Aralık ayında İsveç Yüksek Mahkemesi Keneş ile ilgili iade talebini reddetmişti.
Hammargren: İsveç halkı prensipsiz ödünlere karşı
İsveç Memleketler arası Bağlantılar Enstitüsü kıdemli uzmanı Bitte Hammargren, Başbakan Kristersson’un Türkiye’nin karşılanması mümkün olmayan taleplerde bulunduğunu açıklamakta geciktiğini söyleyerek, “Gönül isterdi ki bu açıklamayı epeyce daha evvel yapmış olsun” dedi.
Erdoğan’ın İsveç’in NATO üyeliği konusunda takındığı tavır için, “Birkaç perdelik, onur kırıcı, aşağılayıcı bir tiyatro oyunu” değerlendirmesini aktaran Hammargren, “Türkiye’nin şantaj teşebbüsü karşısında nihayet Başbakan Kristersson İsveç ismine daha onurlu bir tavır sergiliyor” diye konuştu.
İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliklerinin Türkiye ile ikili ya da üçlü müzakereler yoluyla sağlanamayacağının hayli açık olduğunu söyleyen İsveçli analist, “Nordik ülkeler Rusya ile âlâ münasebetler ortasındaki otoriter bir başkana boyun eğseler bile bu sağlanamaz. aslına bakarsan İsveç ve Finlandiya’nın, Rusya’nın Şubat ayında Ukrayna’yı işgal etmesi daha sonrasında güvenlik siyasetlerinde büyük değişime giderek, 18 Mayıs’ta NATO’ya üyelik müracaatında bulunmalarının emeli da bu değildi” görüşünü kaydetti.
İsveç Milletlerarası Bağlar Enstitüsü kıdemli uzmanı Bitte Hammargren.Fotoğraf: Malin Hoelstad
Analist Hammargren, İsveç Yüksek Mahkemesi’nin Bülent Keneş’in iade edilemeyeceği sonucuna da dikkat çekerek, “esasen halk, prensipsiz odunların kabul edilmemesi gerektiği görüşünde. Yapılan bir anket, halkın yüzde 79’unun, İsveç’in NATO üyeliğini geciktirecek olsa bile, Türkiye’yi mutlu etmek için hukukun üstünlüğünden taviz verilmemesi gerektiği görüşünde” değerlendirmesini aktardı.
Levin: İsveç adım atmaya devam edecek
İsveç hükümeti, Türkiye ile imzalanan üçlü mutabakat daha sonrasında Ankara’nın güvenlik kaygılarını gidermek için gerekli adımların atılmaya başlandığına, YPG’ye ara koyulduğuna, terörle gayret maddelerini güçlendirmekte olduklarına ve savunma sanayi ihracatında uygulanan kısıtlamaları da kaldırdıklarına dikkat çekiyor.
Ancak AKP hükümetinin, mahkemelerin yetki alanına giren iade talepleri ile ilgili gündeme getirdiği yeni beklentilerin karşılanamayacağını, hükümetin yargıya müdahale edemeyeceğini, Erdoğan’ın bunu bilmesine karşın ısrarını sürdürmesinin yapan bir hal olmadığı belirtiliyor.
Stockholm Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Enstitüsü Yöneticisi Paul Levin, İsveç’in mutabakatta uzlaşılan konularda adım atmaya devam ettiğine ve bunda kararlılık sergilediğine dikkat çekti.
Stockholm Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Enstitüsü Yöneticisi Paul Levin.Fotoğraf: Eva Dalin/Stockholm University
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Levin, “İsveç daima geçen yıl Haziran ayında Madrid’de imzalanan mutabakata atıf yapıyor ve bu kapsamda adım atmaya devam ediyor. Bu adımlar, Türkiye ile terörle çabada işbirliğini geliştirilmesi, İsveç’te teröre mali takviye faaliyetlerinin önlenmesine karşı daha kuvvetli tedbirler üzere adımları kapsıyor. İsveç’te bu istikamette adımların atılmaya devam edileceğini bakılırsaceğiz. Lakin kanımca Kristersson ‘Türkiye’nin kamuoyu önünde yaptığı kimi açıklamalar, karşılıklı uzlaştıklarımızın, mutabakatta yer alanların ötesine geçiyor’ demek istiyor” diye konuştu.
Erdoğan Mart’ta sürpriz bir atak yapar mı?
NATO üyeliği için Türkiye’nin onayını almaya çalışan İsveç hükümetinin iç kamuoyunda ağır tenkitlerin amacında olduğuna dikkat çeken Levin, “İsveç’in Türkiye ile müzakerelerdeki durumunun epeyce fazla tavizkar olduğu tenkitleri yapılıyor” dedi ve Türkiye’nin onay sürecini ağırdan almasının soru işaretlerine yol açtığını kaydetti.
Paul Levin, “Benim için asıl soru Ankara’nın onay için mutabakatta yer alan tüm yükümlülüklerin yüzde yüz yerine getirilmesini koşul koşup koşmayacağı. Zira kanunları değiştirmek, yürürlüğe sokmak, polis ve savcılıkların bunları uygulaması, gerekli soruşturmaları yürütmeleri vakit alabilir, bir yıldan fazla bir süre gerekebilir. halbuki İsveç ve Finlandiya, Türkiye’nin bu mutabakat ile taahhüt ettikleri yükümlülüklerini yerine getireceğine inanç duymasını, NATO genişlemesini daha da geciktirmemesini bekliyor” dedi.
Erdoğan’ın öngörülemeyen bir önder olduğuna dikkat çeken siyasi gözlemciler, seçimler öncesinde, Mart ayında, sürpriz bir atılımla onay süreci için düğmeye basabileceğini hatta İsveç ve Finlandiya’yı Türkiye’nin taleplerine “boyun eğdirdiğini” savunarak bunu diplomatik bir zafer olarak da sunabileceğine işaret ediyorlar.
Aksi takdirde onay sürecinin seçimler ve meclis tatili niçiniyle yaz daha sonrasına sarkabileceğine, bu niçinle İsveç ve Finlandiya’nın Temmuz ayında Litvanya’da düzenlenecek NATO Başkanlar Doruğu’na tam üye olarak katılamayacaklarına, bunun da Türkiye’nin hem ABD hem Avrupalı müttefiklerinde reaksiyona yol açabileceğine dikkat çekiliyor.
“Putin’in isteği” iddiası
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in geçen hafta yaptığı açıklamalarda İsveç’in Türkiye’nin NATO üyeliğine onay vermesi için gerekli adımları attığı, iki Nordik ülkenin ittifaka üyeliklerinin vaktinin geldiğini söylemesi dikkat çekti. Stoltenberg onay sürecinin tamamlanacağına itimadının tam olduğunu söylerken, “Finlandiya ve İsveç’in askeri tehditlerle karşı karşıya kalmaları durumunda NATO’nun buna tepki göstermemesi düşünülemez” dedi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile yakın alakaları Batılı başkentlerde soru işaretlerine yol açıyor.Fotoğraf: Alexei Druzhinin/Russian Presidential Press and Information Office/ITAR-TASS/IMAGO
Bu ortada Batılı diplomasi kulislerinde Erdoğan’ın NATO genişlemesini bloke etmesinin geresinde öbür niçinlerin de yattığı tartışılıyor. Rusya’nın Türkiye’nin doğal gaz ödemelerini ertelediği, seçimler için Erdoğan’a mali takviye sağladığı, Erdoğan’ın da Putin’e NATO genişlemesini geciktirerek jest yapmaya çalıştığı argümanları gündeme getiriliyor.
İsveçli uzman Levin, “Ben de bu spekülasyonları duyuyorum ancak bunlara ait somut bulgular yok. Şunda kuşku yok: çok doğal ki, İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliklerinin gecikmesinden yarar sağlayan yegane önder esasen Putin. Zira NATO genişlemesi Putin için stratejik bakımdan gerçek bir darbe olur. Ve evet Putin Erdoğan’ın bu süreci bloke etmesini ister. Türkiye ile Rusya içinde iktisat, güç alanındaki bağlar da biliniyor. Bu niçinlerden ötürü niye kimi bireylerin bu mevzuda kuşkuya sahip olduklarını anlayabiliyorum. Fakat dediğim üzere bunu ispatlayabilecek bulgular yok…” dedi
ABD’den kritik İsveç hamlesi
Türkiye’nin onay sürecini ne vakit tamamlayacağı ile ilgili belirsizlikler sürüyor. Onay sürecini tamamlamamış bir öteki ittifak üyesi ülke de Macaristan. Macaristan’ın Şubat ayında bu mevzuda adım atmaya hazırlandığı belirtiliyor.
Bu ortada iki Nordik ülkesinin NATO üyelikleri sürüncemede kalmaya devam ederken, İsveç ve ABD’nin ikili bir askeri işbirliği muahedesinin müzakerelerine başlayacaklarını duyurmaları dikkat çekti.
ABD Dışişleri Bakanlığı tarafınca yapılan açıklamada İsveç ile başlayan müzakerelerin, ortak çıkar ve kıymetleri korurken bir daha ortak tehditlere karşı paydaşlığın güçlendirilmesi ve canlandırılması taahhüdünü yansıttığına vurgu yapıldı.
ABD, NATO’ya üyelik müracaatında bulunan İsveç ve Finlandiya ile hem siyasi hem askeri alandaki işbirliğini güçlendiriyor.Fotoğraf: Andrew Harnik/AP/dpa/picture alliance
Açıklamada ayrıyeten, “ABD İsveç’in NATO İttifakına katılması konusunda tam bir kararlılık ortasındadır ve İsveç’in mümkün olan en erken tarihte NATO’ya katılmasını dört gözle beklemektedir” sözlerine yer verildi.
Ünlühisarcıklı: Rus tacizine karşı tedbir
Saygın fikir kuruluşlarından Alman Marshall Fonu Türkiye Yöneticisi Özgür Ünlühisarcıklı, askeri mutabakat atağının gerisinde yatan niçinleri DW Türkçe’ye kıymetlendirdi.
Ünhisarcıklı, “Ben bunu, İsveç’in üyeliğinin fazlaca kısa vadede gerçekleşememesi muhtemelliğine rağmen, Rusya’nın bu süreçte İsveç’i taciz etmesini önlemeye yönelik bir önlem olarak görüyorum” dedi.
Hem İsveç hem Finlandiya’nın aslında hiç beklenmedik bir süratle Türkiye’nin beklentilerini, telaşlarını gidermeye dönük adımlar attıklarına lakin beraberinde Türkiye’nin iade taleplerinin tarafların terör tarifindeki farklar niçiniyle gerçekleşmesinin artık fazlaca da mümkün görünmediğine dikkat çeken Ünlühisarcıklı, “Şimdi gelinen noktada Türkiye ‘yaptıklarınız kâfi değil’, İsveç ise ‘ben yapabileceklerimin hududuna geldim’ diyor. Artık bir yerde aslında bir çıkmaza, bir kısır döngüye girilmiş oldu” görüşünü kaydetti.
Alman Marshall Fonu Türkiye Yöneticisi Özgür Ünlühisarcıklı.Fotoğraf: GMFUS
aynı vakitte Ünlühisarcıklı, “Erdoğan, uçurum diplomasisinde hayli uygun, hiç beklenmedik bir anda direksiyonu çevirdiği biliniyor. Bu niçinle onay sürecinin seçimler daha sonrasına kalması kuvvetli bir ihtimal olsa da, öncesinde bir sürpriz bulunmasına da şaşırmam” diye konuştu.
Gözler Çavuşoğlu-Blinken görüşmesinde
İsveç-Türkiye çizgisinde tırmanan tansiyonda gözler Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun ABD ziyaretine, 18 Ocak’ta Amerikan Dışişleri Bakanı Antony Blinken ile yapacağı görüşmeye çevrildi.
Özgür Ünlühisarcıklı, bu toplantıda NATO genişlemesinin de gündeme gelebileceğini söylemekle bir arada, “İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyelikleri sorununda ABD bilhassa devreye girmek istemedi, uzlaşı bulunması sorumluluğunu genel sekreter Stoltenberg’e bıraktı” dedi.
Çavuşoğlu’nun ABD temaslarında epey değerli uzlaşılar çıkmasını beklemediğini aktaran Ünlühisarcıklı, “F-16’lar konusunda ABD, Türkiye’ye ‘Biz idare olarak olumlu bakıyoruz ancak sizin attığınız adımlar Kongre’deki işimizi kolaylaştırmıyor’ diyeceklerdir” öngörüsünde bulundu.
Türkiye-ABD ilgilerinde inanç buhranı son senelerda derinleşti, taraflar birbirlerine güvenmiyor.Fotoğraf: Colourbox
ABD’deki Türkiye algısının olumsuz olduğuna işaret eden Özgür Ünlühisarcıklı değerlendirmesini şu sözlerle tamamladı:
“ABD’de Türkiye bir yandan jeostratejik ehemmiyeti artmış fakat öteki yandan da epey öngörülmez bir müttefik olarak görülüyor. Öngörülebilir olmadığı üzere güvenilmez bir müttefik olarak nitelendiriliyor. ABD Yunanistan Dedeağaç’ta lojistik üssü kurdu ve Ukrayna’ya gönderdiği yardımlar buradan gidiyor. Bunun niçini Türkiye’ye güvenmemeleri. Tıpkı şey Türkiye için de söylenebilir. Türkiye de ABD’ye güvenmiyor. Bu ortada ABD, Türkiye’de bir seçim olduğunu bildiği için aslında geri planda duruyor ve seçim kararınu etkilemeye çalışıyormuş izlenimini vermemeye çalışıyor.”