İstanbul’da su sorunu: Halk sıhhati tehdit altında

RAM

New member
İstanbul’da susuzluk sorunu son günlerde bir daha gündemde. İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Su ve Kanalizasyon Yönetimi (İSKİ) datalarına göre, barajlardaki su düzeyi ortalama yüzde 31,51 düzebir daha indi.

İstanbul’a su sağlayan en değerli barajlardan biri Alibeyköy (Alibey) Barajı’nda su düzeyi yüzde 17,5’e gerilerken bu düzey Alibeyköy Barajı’nda son 10 yılda ölçülen en düşük seviye oldu. En düşük su düzeyi ise yüzde 4,85 ile Kazandere Barajı’nda ölçüldü.

Geçen yıla nazaran yüzde 25 daha az

Çevre Mühendisleri Odası’na (ÇMO) nazaran İstanbul’da bir yıl evvel barajlardaki su oranı yüzde 55,25 düzeyindeydi. Kuraklığın tesiri, uzun mühlet yağışların olmaması niçiniyle bu yıl doluluk oranı geçen yıla nazaran yüzde 25 daha da az oldu. Kentin kuzeyinde bulunan yağış toplama havzalarındaki yapılaşma, Kuzey ormanlarının yok edilmesi de yağışların barajları doldurma ihtimalini azaltıyor.

İlk ihalesi Mayıs 2012’de yapılan Sakarya’daki Melen Barajı ise iktidar tarafınca İstanbul’un su sigortası olarak görülüyor. İstanbul’a yaklaşık 190 kilometre uzaklıkta olan Melen Barajı’nın inşaatı çabucak hemen bitmese de Melen ve Yeşilçay Regülatörü’nden kente su veriliyor.

Melen’den gelen su 2,5 kat arttı

DW Türkçe’ye konuşan Etraf Mühendisleri Odası İstanbul Şube Lideri Selahattin Beyaz, İstanbul’a Melen ve Yeşilçay Regülatörü’ndilk evvelce günlük 750 bin metreküp su iletilirken, bu ölçünün daima artırılarak bugünlerde 1,9 milyon metreküp mertebesine ulaştığına işaret ediyor. Beyaz, “11 Ocak 2023 tarihinde İstanbul’da şebekeye verilen suyun yüzde 65’i Melen ve Yeşilçay Regülatörü’nden, yüzde 35’i ise kent içi havzalardan temin edildi” bilgisini veriyor.

“İstanbul’un 45 günlük suyu kaldı”

İstanbul’daki barajların kapasitesi ise 868 milyon metreküp. Barajlarda yüzde 31 doluluk ile 270 milyon metreküp su kaldığının anlaşıldığına işaret eden Beyaz, “3 milyon metreküp günlük su tüketiminin tamamı ve barajların bütün suyunun kullanılması durumunda İstanbul’un 90 günlük su rezervinin olduğu görülüyor. Lakin barajların yüzde 15-20’lik kısmı taban çamuru olduğundan tamamının kullanılması mümkün değil. Yalnızca İstanbul su kaynaklarında depolanan suyun kentin su gereksinimini karşılaması lakin 45 gün müddet ile mümkün olabilir” diyor.

Barajlardaki doluluk oranı yüzde 31 seviyesindeFotoğraf: Ali Aksoyer/DHA

Peki İstanbul’un su sigortası olarak görülen Melen Barajı nitekim kentin su problemine deva olur mu?

Günlük 400 ton katı atık

Çevre Mühendisleri Odası’na bakılırsa Melen havzasında toplanan ve İstanbul’a içme ve kullanma hedefi ile iletilen suların kalitesi “dördüncü sınıf” su niteliğinde. Havza alanında yaklaşık 400 bin kişilik nüfus yaşarken, günlük 400 ton katı atık bölgede sistemsiz olarak su kaynakları kenarında depolanıyor yahut Hecinler köyünde Küçük Melen su kaynağı kenarında bulunan çöp tesisinde işleniyor. İstanbul’un su kaynağı Melen ırmağı ve kolları, çöp sızıntı suları, evsel ve endüstriyel atık sularla kirleniyor.

ÇMO, havza ortasında azot, fosfor ve organik kirleticilerin su kaynağına direkt karıştığını, suyun İstanbul’a su transfer noktasında çok kirlenerek dördüncü sınıf suya dönüştüğünü tespit etti.

Sorumluluk İSKİ’ye ait

Havzanın korunması ile ilgili yetki ve sorumluluk İSKİ’ye (İstanbul Su Kanalizasyon Yönetimi ) ilişkin. Havza müdafaa ile ilgili çalışmaların yetersiz olduğuna işaret eden Selahattin Beyaz, “Bu durum, devam etmesi halinde, İstanbul halkının sağlıklı suya erişiminde değerli problemler meydana getireceği üzere su ile geçen hastalıklar halk sıhhatini tehdit edecek” diyor.

İstanbul’daki havzaların yapılaşmaya açılarak yok edilmesi niçiniyle kentin Melen su sistemine mahkûm olduğunu söyleyen Beyaz, bu durumun İstanbul halkının sağlıklı suya erişiminde bir sorun haline geldiğini vurguluyor.

Gelen suyun maliyeti de yüksek

Melen’de havza muhafaza önlemlerinin alınması, endüstrileşme ve kirletici baskı oluşturan yatırımların durdurulması gerektiğini tabir eden Beyaz, ayrıyeten 190 kilometre uzaklıktan İstanbul’un su gereksiniminin karşılanmasının yüksek güçle mümkün olduğuna, bunun da su maliyetlerini artırdığına dikkat çekiyor.

Ömerli Barajı’nda da su düzeyi her geçen gün azalıyorFotoğraf: Ali Aksoyer/DHA

Melen’den su transferi sağlanabildiği sürece, İstanbul’un su muhtaçlığının bir şekilde karşılanabileceğini fakat kalitesi düşük suyun yüksek maliyetler ile halkın kullanmasına iletilmesinin kabul edilebilir bir yaklaşım olmadığını vurgulayan Beyaz, “İstanbul’un su gereksiniminin tahlilini Melen Projesi olarak öngoren iktidar süreksiz tahlillere sırtını dayayarak su havzalarını yok eden projelerine devam ediyor. İstanbul’u ise susuz kalma riski olduğu kadar, dördüncü sınıf kaliteye sahip Melen suyundan kaynaklı hastalıklar ve başka bir fazlaca berbat olasılıklarla dolu bir gelecek bekliyor” diyor.

Dördüncü sınıf su ne demek?

DW Türkçe’ye konuşan Türk Tabipleri Birliği (TTB) Halk Sıhhati Kolu Üyesi Dr. Ahmet Shalbukil da “Dördüncü sınıf su, hiç bir biçimde bırakın içme ve kullanma suyunu, sanayide soğutma suyu olarak bile kullanılmaz. O derece kirlenmiş, o kadar tehlikeli bir sudur” diyor.

Dördüncü sınıf su içerisinde ağır metaller olabileceğine dikkat çeken Shalbukil, “Ağır metallerden örneğin kurşun olsun, arsenik olsun, kadmiyum olsun, bunlar kanserojen. Şayet aşikâr bir mühlet beşerler bedenine bu ağır metalleri alırlarsa, aşikâr bir eşik pahası geçtikten daha sonra, beş sene, on beş sene daha sonra çeşitli organ kanserleriyle karşılaşır” diye konuşuyor.

Suyun içerisinde bakteri, virüsler üzere biyolojik casuslar da olduğuna değinen Shalbukil, bunların da hepatitten koleraya kadar çeşitli gastrointestinal sistem hastalıklarına niye olduğuna dikkat çekiyor.

Türkiye’de içme ve kullanma sularının biyolojik açıdan arıtıldığını, biyolojik arıtma sisteminde klor ölçüsünün yükseltilerek mikrobiyolojik casuslara karşı tedbir alındığını tabir eden Shalbukil, ağır metal ve insan eliyle oluşturulmuş çeşitli kimyasalların denetiminin ise fazlaca yapılmadığı görüşünde.

Su sorunu İstanbul’la sonlu değil

Su toplama havzalarının âlâ korunamadığına, yalnızca İstanbul değil İzmir, Ankara, Adana, Mersin üzere vilayetlerde de su açısından risklerin arttığına değinen Shalbukil, bu niçinle Türkiye’nin epey kısa bir süre daha sonra su yoksulu bir ülke durumuna düşeceğine işaret ediyor. Shalbukil, “Buraları imara kapatmamız gerekiyordu. Bu alanlarda tarım kimyasallarından uzak durmamız gerekiyordu. Bunlar fazlaca söylendi lakin maalesef yapılmadı” diyor.

Nüfusun büyük bir kısmının yaşadığı batı bölgelerinde ana su kaynaklarının yalnızca yüzde 30-40’ının bulunduğunu vurgulayan Shalbukil, bunun üzerine yağış ölçülerinin da düştüğüne ve Türkiye’nin kurak bir periyoda girdiğine dikkat çekiyor. Shalbukil, “Aslında bir daha de memnun günleri yaşıyoruz. Gelecek yaz dönemi yağışlar ve baraj su düzeyleri bu biçimde giderse yalnızca İstanbul’da değil tüm Türkiye’de içme ve kullanma suyu açısından hayli kritik günler bekliyor bizi. Su toplama havzaları üstündeki insan faaliyetlerini mümkün olduğu kadar en aza indirmemiz gerekir. Zararın neresinden dönülse kardır” diye konuşuyor.

Melen Barajı’nın açılması 2030’u bulacak

2071 yılına kadar İstanbul suyunun sigortası olarak planlanan Melen Barajı’nın hizmete girmesi ise en düzgün mümkünlük ile 2030 yılını bulacak.

İlk üretim ihalesi Mayıs 2012’de yapılan Melen Barajı inşaatının son üretim ihalesi Şubat 2020’de “Melen Barajı güçlendirilmesi” ismi altında yapıldı ve bitim müddeti 1000 gün olarak belirlendi. Bin günden çok bir süre geçmesine karşın bugün baraj inşaatı bitirilemedi.


Melen Barajı İstanbul’un su sıkıntısına deva olur mu?

To view this görüntü please enable JavaScript, and consider upgrading to a web browser that supports HTML5 video


Devlet Su İleri Genel Müdürlüğü (DSİ) 11 Ocak’ta ise “Melen Barajı Revize Rehabilitasyon Proje Yapımı” ihalesini yaptı. Barajdaki çatlak ve oturmaların tespiti maksadı ile yapılan bu danışmanlık ihalesi ile en başa dönülmüş oldu.

Yapılan ihale kararı mevcut baraj için gerekli teknik raporların hazırlanma müddeti 488 takvim günü olarak belirlendi. Etraf Mühendisleri Odası, proje raporunun hazırlanmasından daha sonra barajın dört yılda üretimi, bir yılda su tutma müddeti ile en az beş yılda bitebileceğini varsayım ediyor.

Melen Barajı’na dayalı su sisteminin İstanbul için hayal projeye dönüştüğünü vurgulayan Selahattin Beyaz, “Kentin su havzalarının yapılaşmaya açılarak 190 kilometre uzaklıkta bir bölgeden su temin edilmesi, baraj inşaatının akıbetinin meçhullüğü İstanbul su sorunun çaresizliğini gösteriyor” diyor.