RAM
New member
Geride bırakmaya hazırlandığımız 2022 yılı, sene başındaki umutların bilakis global ve bölgesel çapta siyasi ve ekonomik krizlerin yaşandığı bir yıl oldu.
Dünya genelinde 2020-2021’e damga vuran pandemi sürecinden çıkış büyük oranda gerçekleşse de çabucak hemen yılın başında, 24 Şubat’ta patlak veren Rusya-Ukrayna savaşı sadece bölgesel değil; global tesirler yarattı. Rusya ve Ukrayna’nın dünyanın en büyük buğday ve mısır üreticilerinden olmaları, ayrıyeten Rusya’nın Türkiye de dahil olmak üzere Avrupa ülkelerinin bir numaralı doğal gaz tedarikçisi olması, güç ve besinde bir krize yol açtı. Pandemi daha sonrası baş gösteren yüksek enflasyon süreci bu biçimdelikle tetiklenirken ABD ve Avrupa Birliği (AB) ekonomilerinde yeni bir sakinlik sürecinin de işaret fişeği atılmış oldu.
Türkiye’nin en çok ihracat gerçekleştirdiği pazarlarda yaşanacak daralma yahut zayıf büyüme performansı, Türkiye iktisadına de direkt yansıyacak. 2022’de yüksek enflasyon sorunu ile sert bir yüzleşme yaşayan Türkiye’de enflasyon, 2023’te bir ölçü geri çekilse de dünya ortalamalarına göre yüksek seyrini koruyacak. Seçim yılı olan 2023, siyasi belirsizliklere ve dolar kurunda yeni ataklara da hamile olacak. Seçim daha sonrasında yeni bir faiz artışı dalgası beklenirken, KKM (Kur Muhafazalı Mevduat) ve EYT (Emeklilikte Yaşa Takılanlar) düzenlemesi üzere uygulamaların bütçe üzerine bindirdiği yük giderek artacak.
DW Türkçe’ye konuşan uzmanlara bakılırsa, 2023 yılı Türkiye iktisadı açısından belirsizliğin ve dar gelirliler için yoksulluğun artacağı bir yıl olacak.
Fotoğraf: Murad Sezer/REUTERS
“2023 parlak bir yıl olmayacak”
İstanbul Teknik Üniversitesi İşletme Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Öner Günçavdı, 2023 yılının iktisatta 2022’den devralınan problemlerin tesiri altında geçeceğine işaret ediyor. Hükümetin mevcut iktisat siyasetlerinin seçim odaklı şekillendiğini vurgulayan Prof. Günçavdı, “Cumhuriyet’in 100. yılına da enflasyonu konuşarak gireceğiz. Seçim niçiniyle yapılan minimum fiyat artışlarının tesiri mart ayından daha sonra azalmaya başlayacak. Vatandaşın satın alma gücü açısından 2023 parlak bir yıl olmayacak” diyor.
İstanbul Teknik Üniversitesi İşletme Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Öner GünçavdıFotoğraf: Privat
Türkiye iktisadı pandemiden çıkış yolu olarak nitelenebilecek 2021 yılında başarılı bir performans sergileyerek yüzde 11 büyümüştü.
Türkiye bu yüksek büyüme oranı ile G20 ülkeleri içinde birinci, OECD ülkeleri içinde üçüncü sırada yer aldı. Birinci iki çeyrekte sırasıyla yüzde 7,5 ve yüzde 7,7 büyüme muvaffakiyetini gösteren Türkiye iktisadı, 2022 yılının üçüncü çeyreğinde ise iç tüketim ve ihracat suratının yavaşlaması ile yüzde 3,9 oranında büyüme kaydetti.
CEBR: Türkiye’ye 22. sıraya gerileyecek
Son çeyrekte büyüme performansındaki yavaşlamanın devam etmesi ve 2022’nin tamamında GSYH’nin yüzde 5 civarında gerçekleşmesi bekleniyor. 2023 yılında ise global beklentiler ile paralel olarak Türkiye’nin büyüme performansında da düşüşün devam etmesi yüksek mümkünlük olarak öne çıkıyor. Bu noktada OECD, IMF ve Avrupa Kurulu üzere kurumların Türkiye için 2023 büyüme beklentisi yüzde 3 ila 4 düzeyleri içinde gerçekleşiyor.
İngiltere merkezli danışmanlık şirketi Centre for Economics and Business Research (CEBR) tarafınca hazırlanan rapora göre 2023’te bir dizi iktisadın daralması ve yüksek borçlanma maliyetleriyle yine 100 trilyon doların altına inecek. Raporun Türkiye iktisadına ayrılan kısmında GSYH büyüklüğü bakımından 2022’de birinci 20’de yer alan iktisadın 2023’te 22. sıraya gerilemesi, lakin raporun kapsadığı 2027 yılı itibariyle tekrar dünyanın en büyük 17. iktisadı olması ve 2037’de de bu sıralamasını koruyacağı öngörülüyor.
“Enflasyon sorunu devam edecek”
Piri Reis Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu’na nazaran, Türkiye ekonomisindeki yavaşlamanın temel sebebi ihracat siparişlerindeki gerileme.
Küresel iktisatta de resesyon ihtimalinin arttığına işaret eden Prof. Aslanoğlu, “Seçime hakikat giderken, minimum fiyat artışı ve kredi takviyeleri üzere Türkiye’de büyümeyi iç talebi destekleyecek adımlarla sağlamayı amaçlayan siyasetler uygulanıyor. Birinci 5-6 ayda büyüme yüzde 4’ün üzerine çıkarılabilir ancak bu talebi canlandırma adımları enflasyon için olumsuz bir tabloya niye olacak” değerlendirmesinde bulunuyor.
Piri Reis Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erhan AslanoğluFotoğraf: Privat
“Seçim daha sonrasında yoksulluk artacak”
Baz etkisinin devreye girmesi ile birlikte 2022 sonunda TÜFE’nin yüzde 60-70 düzeylerine çekilebileceği öngörülüyor. TCMB’nin 2023 projeksiyonuna göre ise yeni yılda enflasyondaki kademeli düşüş sürecek ve 2023 sonunda yüzde 20 düzeyleri görülecek.
Ancak memleketler arası kurumlar enflasyon konusunda TCMB kadar optimist değil. IMF ve OECD’nin Türkiye’nin 2023 enflasyonuna ait beklentileri yüzde 35-50 bandında seyrediyor.
Enflasyondaki artış eğiliminin Türkiye’de yoksulluğu kalıcı hale getirdiğini söz eden Prof. Dr. Öner Günçavdı, “2023 kritik bir yıl olarak yoksulluğun artarak devam edeceği bir periyot olacak. Bilhassa dar gelirliler aleyhine işleyen seçim iktisadı, 2023 seçimlerinden daha sonra asıl sonuçlarını gösterecek ve ne yazık ki vatandaşların daha da yoksullaşması gündeme gelecek” diye konuşuyor.
İhracattaki yavaşlama 2023’te de sürecek
2022’nin Ocak-Ekim periyodunda genel ticaret sistemine göre ihracat bundan evvelki yılın tıpkı periyoduna bakılırsa yüzde 15,4 artarak 209 milyar 394 milyon dolar oldu. Bilhassa son aylarda ana ihracat pazarlarındaki talep daralması ve artan enerji-hammadde maliyetleri ihracat performansını olumsuz etkilemeye başladı.
Yılın tamamı için 250 milyar dolarlık ihracat amacına ulaşılması beklenen olsa da 2023’te global gelişmelerin tesiri ile ihracatta önemli bir sıçrama yaşanması beklenmiyor. Yeni yılda içeride yüksek enflasyon ve siyasi belirsizlikler, dışarıda ise bölgesel çatışmalar, artan güç fiyatları ve hammadde tedariğindeki problemler ihracat artışı önündeki esas mahzurlar olarak öne çıkıyor.
Fotoğraf: Mahmut Serdar Alakus/AA/picture alliance
Mevcut global koşullar düşünüldüğünde Türkiye’nin 2022’deki ihracat performansını 2023’te göstermesinin mümkün olmadığını belirten Prof. Dr. Öner Günçavdı, “Hem dış talebin yavaşlaması birebir vakitte hükümetin döviz kurunu seçim öncesinde düşük tutmaya çalışmadı ile düşen rekabet gücü ihracatı frenleyecek” diyor.
Cari açık kıymetli bir risk unsuru
2023 yılında Türkiye ekonomisindeki en kritik başlıklardan biri de cari açık olacak. Son açıklanan TCMB bilgilerine bakılırsa cari istikrar son olarak ekimde 359 milyon dolar açık verdi.
Cari istikrarda aylık olarak yılın en düşük düzeyi görülürken Ekim açığıyla bir arada cari istikrar 12 ay üst üste aylık açık vermiş oldu. Yıllık cari açık ise 43,5 milyar dolarla 2018’den bu yana en yüksek düzeyine çıktı. Ocak-Ekim devrinde ise cari açık 38,2 milyar dolar oldu.
“Seçim daha sonrası siyasetler belirleyici olacak”
2022 sonu için cari süreçler açığının yaklaşık 50 milyar dolar olması bekleniyor. Cari Süreçler Hesabı’nın GSYH’ye oranına bakıldığında ise 2021’deki yüzde 1,9’luk gerçekleşmenin 2022 sonu itibariyle yüzde 4,8’e çıkması öngörülüyor. OVP’deki 2023 amacı yüzde 2,5 olarak kayıtlara geçerken IMF’nin öngörüsü ise 2023 için yüzde 3,9 olarak belirtildi.
Seçim daha sonrasına denk düşen 2023’ün ikinci yarısında iktisattaki gidişatın şu an için belgisiz olduğunu söz eden Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu, “Hem kurlardaki birebir vakitte enflasyondaki üst gidiş dinamiği, yaz aylarından itibaren devreye girmeye başlayabilir. Bu noktada seçim daha sonrasında nasıl bir para siyaseti ve nasıl bir iktisat siyaseti uygulanacağı belirleyici olacak” diye konuşuyor.
Dünya genelinde 2020-2021’e damga vuran pandemi sürecinden çıkış büyük oranda gerçekleşse de çabucak hemen yılın başında, 24 Şubat’ta patlak veren Rusya-Ukrayna savaşı sadece bölgesel değil; global tesirler yarattı. Rusya ve Ukrayna’nın dünyanın en büyük buğday ve mısır üreticilerinden olmaları, ayrıyeten Rusya’nın Türkiye de dahil olmak üzere Avrupa ülkelerinin bir numaralı doğal gaz tedarikçisi olması, güç ve besinde bir krize yol açtı. Pandemi daha sonrası baş gösteren yüksek enflasyon süreci bu biçimdelikle tetiklenirken ABD ve Avrupa Birliği (AB) ekonomilerinde yeni bir sakinlik sürecinin de işaret fişeği atılmış oldu.
Türkiye’nin en çok ihracat gerçekleştirdiği pazarlarda yaşanacak daralma yahut zayıf büyüme performansı, Türkiye iktisadına de direkt yansıyacak. 2022’de yüksek enflasyon sorunu ile sert bir yüzleşme yaşayan Türkiye’de enflasyon, 2023’te bir ölçü geri çekilse de dünya ortalamalarına göre yüksek seyrini koruyacak. Seçim yılı olan 2023, siyasi belirsizliklere ve dolar kurunda yeni ataklara da hamile olacak. Seçim daha sonrasında yeni bir faiz artışı dalgası beklenirken, KKM (Kur Muhafazalı Mevduat) ve EYT (Emeklilikte Yaşa Takılanlar) düzenlemesi üzere uygulamaların bütçe üzerine bindirdiği yük giderek artacak.
DW Türkçe’ye konuşan uzmanlara bakılırsa, 2023 yılı Türkiye iktisadı açısından belirsizliğin ve dar gelirliler için yoksulluğun artacağı bir yıl olacak.
Fotoğraf: Murad Sezer/REUTERS
“2023 parlak bir yıl olmayacak”
İstanbul Teknik Üniversitesi İşletme Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Öner Günçavdı, 2023 yılının iktisatta 2022’den devralınan problemlerin tesiri altında geçeceğine işaret ediyor. Hükümetin mevcut iktisat siyasetlerinin seçim odaklı şekillendiğini vurgulayan Prof. Günçavdı, “Cumhuriyet’in 100. yılına da enflasyonu konuşarak gireceğiz. Seçim niçiniyle yapılan minimum fiyat artışlarının tesiri mart ayından daha sonra azalmaya başlayacak. Vatandaşın satın alma gücü açısından 2023 parlak bir yıl olmayacak” diyor.
İstanbul Teknik Üniversitesi İşletme Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Öner GünçavdıFotoğraf: Privat
Türkiye iktisadı pandemiden çıkış yolu olarak nitelenebilecek 2021 yılında başarılı bir performans sergileyerek yüzde 11 büyümüştü.
Türkiye bu yüksek büyüme oranı ile G20 ülkeleri içinde birinci, OECD ülkeleri içinde üçüncü sırada yer aldı. Birinci iki çeyrekte sırasıyla yüzde 7,5 ve yüzde 7,7 büyüme muvaffakiyetini gösteren Türkiye iktisadı, 2022 yılının üçüncü çeyreğinde ise iç tüketim ve ihracat suratının yavaşlaması ile yüzde 3,9 oranında büyüme kaydetti.
CEBR: Türkiye’ye 22. sıraya gerileyecek
Son çeyrekte büyüme performansındaki yavaşlamanın devam etmesi ve 2022’nin tamamında GSYH’nin yüzde 5 civarında gerçekleşmesi bekleniyor. 2023 yılında ise global beklentiler ile paralel olarak Türkiye’nin büyüme performansında da düşüşün devam etmesi yüksek mümkünlük olarak öne çıkıyor. Bu noktada OECD, IMF ve Avrupa Kurulu üzere kurumların Türkiye için 2023 büyüme beklentisi yüzde 3 ila 4 düzeyleri içinde gerçekleşiyor.
İngiltere merkezli danışmanlık şirketi Centre for Economics and Business Research (CEBR) tarafınca hazırlanan rapora göre 2023’te bir dizi iktisadın daralması ve yüksek borçlanma maliyetleriyle yine 100 trilyon doların altına inecek. Raporun Türkiye iktisadına ayrılan kısmında GSYH büyüklüğü bakımından 2022’de birinci 20’de yer alan iktisadın 2023’te 22. sıraya gerilemesi, lakin raporun kapsadığı 2027 yılı itibariyle tekrar dünyanın en büyük 17. iktisadı olması ve 2037’de de bu sıralamasını koruyacağı öngörülüyor.
“Enflasyon sorunu devam edecek”
Piri Reis Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu’na nazaran, Türkiye ekonomisindeki yavaşlamanın temel sebebi ihracat siparişlerindeki gerileme.
Küresel iktisatta de resesyon ihtimalinin arttığına işaret eden Prof. Aslanoğlu, “Seçime hakikat giderken, minimum fiyat artışı ve kredi takviyeleri üzere Türkiye’de büyümeyi iç talebi destekleyecek adımlarla sağlamayı amaçlayan siyasetler uygulanıyor. Birinci 5-6 ayda büyüme yüzde 4’ün üzerine çıkarılabilir ancak bu talebi canlandırma adımları enflasyon için olumsuz bir tabloya niye olacak” değerlendirmesinde bulunuyor.
Piri Reis Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erhan AslanoğluFotoğraf: Privat
“Seçim daha sonrasında yoksulluk artacak”
Baz etkisinin devreye girmesi ile birlikte 2022 sonunda TÜFE’nin yüzde 60-70 düzeylerine çekilebileceği öngörülüyor. TCMB’nin 2023 projeksiyonuna göre ise yeni yılda enflasyondaki kademeli düşüş sürecek ve 2023 sonunda yüzde 20 düzeyleri görülecek.
Ancak memleketler arası kurumlar enflasyon konusunda TCMB kadar optimist değil. IMF ve OECD’nin Türkiye’nin 2023 enflasyonuna ait beklentileri yüzde 35-50 bandında seyrediyor.
Enflasyondaki artış eğiliminin Türkiye’de yoksulluğu kalıcı hale getirdiğini söz eden Prof. Dr. Öner Günçavdı, “2023 kritik bir yıl olarak yoksulluğun artarak devam edeceği bir periyot olacak. Bilhassa dar gelirliler aleyhine işleyen seçim iktisadı, 2023 seçimlerinden daha sonra asıl sonuçlarını gösterecek ve ne yazık ki vatandaşların daha da yoksullaşması gündeme gelecek” diye konuşuyor.
İhracattaki yavaşlama 2023’te de sürecek
2022’nin Ocak-Ekim periyodunda genel ticaret sistemine göre ihracat bundan evvelki yılın tıpkı periyoduna bakılırsa yüzde 15,4 artarak 209 milyar 394 milyon dolar oldu. Bilhassa son aylarda ana ihracat pazarlarındaki talep daralması ve artan enerji-hammadde maliyetleri ihracat performansını olumsuz etkilemeye başladı.
Yılın tamamı için 250 milyar dolarlık ihracat amacına ulaşılması beklenen olsa da 2023’te global gelişmelerin tesiri ile ihracatta önemli bir sıçrama yaşanması beklenmiyor. Yeni yılda içeride yüksek enflasyon ve siyasi belirsizlikler, dışarıda ise bölgesel çatışmalar, artan güç fiyatları ve hammadde tedariğindeki problemler ihracat artışı önündeki esas mahzurlar olarak öne çıkıyor.
Fotoğraf: Mahmut Serdar Alakus/AA/picture alliance
Mevcut global koşullar düşünüldüğünde Türkiye’nin 2022’deki ihracat performansını 2023’te göstermesinin mümkün olmadığını belirten Prof. Dr. Öner Günçavdı, “Hem dış talebin yavaşlaması birebir vakitte hükümetin döviz kurunu seçim öncesinde düşük tutmaya çalışmadı ile düşen rekabet gücü ihracatı frenleyecek” diyor.
Cari açık kıymetli bir risk unsuru
2023 yılında Türkiye ekonomisindeki en kritik başlıklardan biri de cari açık olacak. Son açıklanan TCMB bilgilerine bakılırsa cari istikrar son olarak ekimde 359 milyon dolar açık verdi.
Cari istikrarda aylık olarak yılın en düşük düzeyi görülürken Ekim açığıyla bir arada cari istikrar 12 ay üst üste aylık açık vermiş oldu. Yıllık cari açık ise 43,5 milyar dolarla 2018’den bu yana en yüksek düzeyine çıktı. Ocak-Ekim devrinde ise cari açık 38,2 milyar dolar oldu.
“Seçim daha sonrası siyasetler belirleyici olacak”
2022 sonu için cari süreçler açığının yaklaşık 50 milyar dolar olması bekleniyor. Cari Süreçler Hesabı’nın GSYH’ye oranına bakıldığında ise 2021’deki yüzde 1,9’luk gerçekleşmenin 2022 sonu itibariyle yüzde 4,8’e çıkması öngörülüyor. OVP’deki 2023 amacı yüzde 2,5 olarak kayıtlara geçerken IMF’nin öngörüsü ise 2023 için yüzde 3,9 olarak belirtildi.
Seçim daha sonrasına denk düşen 2023’ün ikinci yarısında iktisattaki gidişatın şu an için belgisiz olduğunu söz eden Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu, “Hem kurlardaki birebir vakitte enflasyondaki üst gidiş dinamiği, yaz aylarından itibaren devreye girmeye başlayabilir. Bu noktada seçim daha sonrasında nasıl bir para siyaseti ve nasıl bir iktisat siyaseti uygulanacağı belirleyici olacak” diye konuşuyor.