RAM
New member
AKP ile MHP tarafınca toplumsal medya ve internette “yalan haberle mücadele” teziyle hazırlanan ve dün akşam TBMM’ye sunulan “dezenformasyon” yasa teklifinin internet haberleri ve toplumsal medya paylaşımlarına getirdiği mahpus cezaları ve epey sayıda öbür ögesiyle Türkiye’de aslına bakarsanız giderek zorlaşan gazetecilik faaliyetlerini daha da daraltması bekleniyor.
Yürütme ve yürürlük dahil 40 husustan oluşan “Basın Kanunu ile Birtakım Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” toplumsal medya ile internet medyasına yeni düzenlemeler getiriyor.
MHP Genel Lider Yardımcısı Feti Yıldız ve AKP Kahramanmaraş Milletvekili Ahmet Özdemir’in birinci imzacıları olduğu yasa teklifinin birinci halinde, aylardır çalışmayı yürüten AKP Küme Başkanvekili Yetenekli Ünal’ın ve AKP Hatay Milletvekili Hüseyin Yayman’ın imzaları ise bulunmuyor.
Teklif Meclis’e sunulmadan evvel AKP ile MHP içinde mahpus cezası konusunda uzlaşmazlık olduğu ayrıntıları kulislere yansımıştı. DW Türkçe’nin teklife ait ulaşmaya çalıştığı Yetenekli Ünal ve Hüseyin Yayman telefonlara cevap vermedi.
3 yıla kadar mahpus cezaları geliyor
Yasa teklifi, ortasındaki bir epey ögeyle gerek toplumsal medyayı kullanan vatandaşları gerekse internet medyasını ve toplumsal medyada paylaşım yapan gazetecileri kısıtlıyor.
Yaman AkdenizFotoğraf: DW/B. Karakas
Teklifin 29’uncu hususu ile Türk Ceza Kanunu’nun “kanunlara uymamaya tahrik” başlıklı 217’nci unsuruna bir husus daha ekleniyor. Bu düzenleme ile “halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma” başlığı ile yeni bir cürüm tarifi yapılıyor ve bu cürmün kapsamı şöyleki anlatılıyor:
“Sırf halk içinde kaygı, dehşet yahut panik yaratmak saikiyle; ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu sistemi ve genel sıhhati ile ilgili gerçeğe karşıt bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli biçimde alenen yayan kimse, bir yıldan üç yıla kadar mahpus cezasıyla cezalandırılır. Cürmün, failin gerçek kimliğini gizlemek suretiyle yahut bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, üstteki fıkraya bakılırsa verilen ceza yarı oranında artırılır.”
Siber Hukuk Uzmanı Yaman Akdeniz DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, teklifin bu unsurunun teknik açıdan dar tanımlanmakla bir arada bilhassa uygulamada düşünce yaratacağına dikkat çekerek, şunları söylüyor:
“Aslında kâğıt üstünde baktığımız vakit anlaşılmaz bir kabahat tiplemesi. Biraz geniş tanımlanmış ve bu niçinle mevcut sistemde keyfi biçimde uygulanmasına imkan sağlayacak bir tanımlama olarak görüyorum. Açıkçası yaklaşan seçim devrinde çoğunlukla başvurulacak ve istisnai olarak Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) kalacak bir cürüm tiplemesinden daha fazla çoğunlukla uygulanacak bir cürüm tiplemesi olacağını düşünüyorum.”
MHP’li Feti Yıldız ise bu tenkitlerin hatırlatılması üzerine DW Türkçe’ye “Biz bir kısım insanlara kötülük yapmak, bir kısım insanları mahpusa atmak, bir kısım insanları yalancı çıkarmak için bir şey düzenlemiyoruz ki. İç ve dış güvenliği sarsıcı palavra haberi, üretilmiş haberi bile isteye yayan kararına katlanır, diyoruz. Bu kadar sıradan” açıklaması yaptı.
Feti YıldızFotoğraf: Privat
Savcılıklara şikayetler artabilir
Pekala teklifle öngörülen “halkı aldatıcı bilgi” ya da “yalan haber” kapsamına nelerin girdiğine kimler, nasıl karar verecek? Bu noktada bu kabahat Türk Ceza Kanunu’nda tanımlandığı için yargı süreci ve savcılıklar işaret ediliyor.
Akdeniz, bu husus ile bir cürüm tanımlaması kelam konusu olduğu için öbür hataların işleyişinden yani örneğin Cumhurbaşkanına hakaret hatasından bir farkı olmayacağını belirterek, “Orada da biz savcıların resen soruşturma başlatmış olduğunı da görüyoruz, cumhurbaşkanı vekillerinin yahut sade vatandaşın da şikayette bulunduğunu nazaranbiliyoruz” diyor.
Bu niçinle toplumsal medya paylaşımları ya da internette yayımlanan haberler niçiniyle hem soruşturma ve iddianamelerin birebir vakitte vatandaşların birbirini şikayetlerinin artabileceği belirtiliyor.
Akdeniz, “İnsanlar hem birbirlerini savcılıklara şikayet edecekler, birebir vakitte daha fazla duyulan, yayılan haberler ve toplumsal medya içerikleri ile ilgili savcıların soruşturma başlatacağını bakılırsaceğiz” değerlendirmesi yapıyor.
Gürkan ÖzturanFotoğraf: Deniz Bozkurt-Pekar
İnternet medyasına düzenleme
İktidarın yasama yapma tekniği olarak sık sık başvurduğu biçimde teklifte birtakım olumlu konulara da yer verdiği gözlenirken, bu kapsamda internet medyasının ve çalışanlarının Basın Kanunu’na dahil edilmesi üzere unsurların uzun müddettir beklendiğine dikkat çekiliyor.
Lakin bağlantı uzmanları ve muhalefet internet medyası ile ilgili hususlarda de genel gayenin denetim ve kısıtlama olduğu noktasında birleşiyor.
Avrupa Basın ve Medya Özgürlüğü Merkezi (ECPMF)’te Medya Özgürlüğü Acil Müdahale (MFRR) Koordinatörü Gürkan Özturan, DW’ye değerlendirmesinde şu yorumu yapıyor:
“Alt metinlere, hatta paragraf ortalarına bakıldığında çok tehlikeli ögeler ve büyük riskler barındırdığını söylemek mümkün. Çok kısa bir özetle aslında Cumhurbaşkanlığı İrtibat Başkanlığı tarafınca yayınlanmış rastgele bir bilginin yankısı olmayan her şey potansiyel kabahat olarak kabul edilebilecek üzere görünüyor.”
Muhalefete nazaran ise iktidarın asıl hedefi seçim öncesinde hem internet medyasını tıpkı vakitte toplumsal medyayı denetim altına almak.
Teklifin hazırlık kademelerini TBMM Dijital Mecralar Komitesi’nde takip eden CHP Milletvekili Utku Çakırözer, muhalefet olarak görüşmeler sırasında özgürlük alanlarının daraltılmasına değil genişletilmesine yönelik tenkitlerde bulunduklarını belirtiyor. İnternet mecrasının basın kanunu kapsamına alınmasının kıymetli olduğunu söyleyerek, bunun uzun müddettir beklendiğini anımsatan Çakırözer kelamlarını şöyleki sürdürüyor:
“Ama bunu yaparken çok fazla kısıtlayıcı önlem getiriliyor. örneğin erişim manileri fazlaca fazla artacak. Teklife baktığınızda epey süratli bir biçimde haberlere erişim mahzuru gelecek. Gördüğümüz kadarıyla özgürlük alanını genişletmeye değil tam bilakis daraltmaya yönelik bir kanun var karşımızda.”
Utku ÇakırözerFotoğraf: CHP
Çakırözer, bu teklife ait iktidarın zihnindeki genel çerçeveyi ise şu biçimde aktarıyor:
“Seçim öncesinde iktidar hem basının özgür ve objektif bir biçimde haber yapmasını engellemek istiyor, birebir vakitte daha geniş biçimde vatandaşların toplumsal medya alanında tenkit hakkını, tabir özgürlüğünü kullanımını kısıtlayacak biçimde vatandaşlar üstünde sindirmeye yönelik baskı ortamı yaratmak istiyor. Asıl tahminen de üzerinde durmamız gereken problem bu.”
Basın kartlarında da tartışmalı düzenleme
Teklifin kritik bir öbür unsuru, basın kartlarına ait.
Buna nazaran basın kartı almak için Terörle Gayret Kanunu ve Terörizmin Finansmanı Hakkında Kanun kapsamında karar giymemiş olma kaidesi da getiriliyor.
Teklif yasalaşırsa, bu kapsamda basın kartı iptal edilen muhabir, iptal tarihinden itibaren 1 yıl boyunca basın kartı alamayacak. Basın ahlak asıllarına muhalif davranışları nedeni öne sürülerek kartı iptal edilen muhabire ise iptal tarihinin üzerinden 5 yıl geçmedikçe yeni kart düzenlenmeyecek.
Basın örgütleri iktidarı basın kartlarında keyfi uygulamalar yaptığı nedeni öne sürülerek uzun müddettir eleştiriyordu.
Teklifin ortasındaki tüm bu olumsuz ögelere basın örgütlerinden reaksiyon geliyor ve geri çekilmesi davetinde bulunuluyor.
Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS), Gazeteciler Cemiyeti, Basın Kurulu, Çağdaş Gazeteciler Cemiyeti ve Memleketler arası Basın Enstitüsü, Haber-Sen üzere fazlaca sayıda basın örgütü yaptığı yazılı açıklamadaCumhuriyet tarihinin en ağır sansür ve oto sansür düzeneklerinden birinin hazırlandığını vurguluyor.
Yürütme ve yürürlük dahil 40 husustan oluşan “Basın Kanunu ile Birtakım Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” toplumsal medya ile internet medyasına yeni düzenlemeler getiriyor.
MHP Genel Lider Yardımcısı Feti Yıldız ve AKP Kahramanmaraş Milletvekili Ahmet Özdemir’in birinci imzacıları olduğu yasa teklifinin birinci halinde, aylardır çalışmayı yürüten AKP Küme Başkanvekili Yetenekli Ünal’ın ve AKP Hatay Milletvekili Hüseyin Yayman’ın imzaları ise bulunmuyor.
Teklif Meclis’e sunulmadan evvel AKP ile MHP içinde mahpus cezası konusunda uzlaşmazlık olduğu ayrıntıları kulislere yansımıştı. DW Türkçe’nin teklife ait ulaşmaya çalıştığı Yetenekli Ünal ve Hüseyin Yayman telefonlara cevap vermedi.
3 yıla kadar mahpus cezaları geliyor
Yasa teklifi, ortasındaki bir epey ögeyle gerek toplumsal medyayı kullanan vatandaşları gerekse internet medyasını ve toplumsal medyada paylaşım yapan gazetecileri kısıtlıyor.
Yaman AkdenizFotoğraf: DW/B. Karakas
Teklifin 29’uncu hususu ile Türk Ceza Kanunu’nun “kanunlara uymamaya tahrik” başlıklı 217’nci unsuruna bir husus daha ekleniyor. Bu düzenleme ile “halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma” başlığı ile yeni bir cürüm tarifi yapılıyor ve bu cürmün kapsamı şöyleki anlatılıyor:
“Sırf halk içinde kaygı, dehşet yahut panik yaratmak saikiyle; ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu sistemi ve genel sıhhati ile ilgili gerçeğe karşıt bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli biçimde alenen yayan kimse, bir yıldan üç yıla kadar mahpus cezasıyla cezalandırılır. Cürmün, failin gerçek kimliğini gizlemek suretiyle yahut bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, üstteki fıkraya bakılırsa verilen ceza yarı oranında artırılır.”
Siber Hukuk Uzmanı Yaman Akdeniz DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, teklifin bu unsurunun teknik açıdan dar tanımlanmakla bir arada bilhassa uygulamada düşünce yaratacağına dikkat çekerek, şunları söylüyor:
“Aslında kâğıt üstünde baktığımız vakit anlaşılmaz bir kabahat tiplemesi. Biraz geniş tanımlanmış ve bu niçinle mevcut sistemde keyfi biçimde uygulanmasına imkan sağlayacak bir tanımlama olarak görüyorum. Açıkçası yaklaşan seçim devrinde çoğunlukla başvurulacak ve istisnai olarak Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) kalacak bir cürüm tiplemesinden daha fazla çoğunlukla uygulanacak bir cürüm tiplemesi olacağını düşünüyorum.”
MHP’li Feti Yıldız ise bu tenkitlerin hatırlatılması üzerine DW Türkçe’ye “Biz bir kısım insanlara kötülük yapmak, bir kısım insanları mahpusa atmak, bir kısım insanları yalancı çıkarmak için bir şey düzenlemiyoruz ki. İç ve dış güvenliği sarsıcı palavra haberi, üretilmiş haberi bile isteye yayan kararına katlanır, diyoruz. Bu kadar sıradan” açıklaması yaptı.
Feti YıldızFotoğraf: Privat
Savcılıklara şikayetler artabilir
Pekala teklifle öngörülen “halkı aldatıcı bilgi” ya da “yalan haber” kapsamına nelerin girdiğine kimler, nasıl karar verecek? Bu noktada bu kabahat Türk Ceza Kanunu’nda tanımlandığı için yargı süreci ve savcılıklar işaret ediliyor.
Akdeniz, bu husus ile bir cürüm tanımlaması kelam konusu olduğu için öbür hataların işleyişinden yani örneğin Cumhurbaşkanına hakaret hatasından bir farkı olmayacağını belirterek, “Orada da biz savcıların resen soruşturma başlatmış olduğunı da görüyoruz, cumhurbaşkanı vekillerinin yahut sade vatandaşın da şikayette bulunduğunu nazaranbiliyoruz” diyor.
Bu niçinle toplumsal medya paylaşımları ya da internette yayımlanan haberler niçiniyle hem soruşturma ve iddianamelerin birebir vakitte vatandaşların birbirini şikayetlerinin artabileceği belirtiliyor.
Akdeniz, “İnsanlar hem birbirlerini savcılıklara şikayet edecekler, birebir vakitte daha fazla duyulan, yayılan haberler ve toplumsal medya içerikleri ile ilgili savcıların soruşturma başlatacağını bakılırsaceğiz” değerlendirmesi yapıyor.
Gürkan ÖzturanFotoğraf: Deniz Bozkurt-Pekar
İnternet medyasına düzenleme
İktidarın yasama yapma tekniği olarak sık sık başvurduğu biçimde teklifte birtakım olumlu konulara da yer verdiği gözlenirken, bu kapsamda internet medyasının ve çalışanlarının Basın Kanunu’na dahil edilmesi üzere unsurların uzun müddettir beklendiğine dikkat çekiliyor.
Lakin bağlantı uzmanları ve muhalefet internet medyası ile ilgili hususlarda de genel gayenin denetim ve kısıtlama olduğu noktasında birleşiyor.
Avrupa Basın ve Medya Özgürlüğü Merkezi (ECPMF)’te Medya Özgürlüğü Acil Müdahale (MFRR) Koordinatörü Gürkan Özturan, DW’ye değerlendirmesinde şu yorumu yapıyor:
“Alt metinlere, hatta paragraf ortalarına bakıldığında çok tehlikeli ögeler ve büyük riskler barındırdığını söylemek mümkün. Çok kısa bir özetle aslında Cumhurbaşkanlığı İrtibat Başkanlığı tarafınca yayınlanmış rastgele bir bilginin yankısı olmayan her şey potansiyel kabahat olarak kabul edilebilecek üzere görünüyor.”
Muhalefete nazaran ise iktidarın asıl hedefi seçim öncesinde hem internet medyasını tıpkı vakitte toplumsal medyayı denetim altına almak.
Teklifin hazırlık kademelerini TBMM Dijital Mecralar Komitesi’nde takip eden CHP Milletvekili Utku Çakırözer, muhalefet olarak görüşmeler sırasında özgürlük alanlarının daraltılmasına değil genişletilmesine yönelik tenkitlerde bulunduklarını belirtiyor. İnternet mecrasının basın kanunu kapsamına alınmasının kıymetli olduğunu söyleyerek, bunun uzun müddettir beklendiğini anımsatan Çakırözer kelamlarını şöyleki sürdürüyor:
“Ama bunu yaparken çok fazla kısıtlayıcı önlem getiriliyor. örneğin erişim manileri fazlaca fazla artacak. Teklife baktığınızda epey süratli bir biçimde haberlere erişim mahzuru gelecek. Gördüğümüz kadarıyla özgürlük alanını genişletmeye değil tam bilakis daraltmaya yönelik bir kanun var karşımızda.”
Utku ÇakırözerFotoğraf: CHP
Çakırözer, bu teklife ait iktidarın zihnindeki genel çerçeveyi ise şu biçimde aktarıyor:
“Seçim öncesinde iktidar hem basının özgür ve objektif bir biçimde haber yapmasını engellemek istiyor, birebir vakitte daha geniş biçimde vatandaşların toplumsal medya alanında tenkit hakkını, tabir özgürlüğünü kullanımını kısıtlayacak biçimde vatandaşlar üstünde sindirmeye yönelik baskı ortamı yaratmak istiyor. Asıl tahminen de üzerinde durmamız gereken problem bu.”
Basın kartlarında da tartışmalı düzenleme
Teklifin kritik bir öbür unsuru, basın kartlarına ait.
Buna nazaran basın kartı almak için Terörle Gayret Kanunu ve Terörizmin Finansmanı Hakkında Kanun kapsamında karar giymemiş olma kaidesi da getiriliyor.
Teklif yasalaşırsa, bu kapsamda basın kartı iptal edilen muhabir, iptal tarihinden itibaren 1 yıl boyunca basın kartı alamayacak. Basın ahlak asıllarına muhalif davranışları nedeni öne sürülerek kartı iptal edilen muhabire ise iptal tarihinin üzerinden 5 yıl geçmedikçe yeni kart düzenlenmeyecek.
Basın örgütleri iktidarı basın kartlarında keyfi uygulamalar yaptığı nedeni öne sürülerek uzun müddettir eleştiriyordu.
Teklifin ortasındaki tüm bu olumsuz ögelere basın örgütlerinden reaksiyon geliyor ve geri çekilmesi davetinde bulunuluyor.
Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS), Gazeteciler Cemiyeti, Basın Kurulu, Çağdaş Gazeteciler Cemiyeti ve Memleketler arası Basın Enstitüsü, Haber-Sen üzere fazlaca sayıda basın örgütü yaptığı yazılı açıklamadaCumhuriyet tarihinin en ağır sansür ve oto sansür düzeneklerinden birinin hazırlandığını vurguluyor.