Global ısınma: Kuraklık besin meblağlarını artıracak

RAM

New member
Küresel iklim değişikliğinin bilhassa Akdeniz havzasında beklenen tesirlerinden bir tanesi, hava sıcaklıklarının artması. Yazların kurak geçtiği ve yağışların ise değişken olduğu Akdeniz iklim bölgesinde bulunan Türkiye de iklim değişikliğinin tesirlerini şiddetli biçimde hissediyor. Sıcaklıklar yükselirken yağış buharlaşma rejimi değişiyor.

Sıcaklıkların mevsim normallerinin üzerinde gerçekleşmesi niçiniyle 2022 yılının Aralık ayı, son 52 yılın “en sıcak aralık ayı” olarak kaydedildi.

Meteoroloji Genel Müdürlüğünün (MGM) 1 Ekim 2022-31 Aralık 2022 periyodunu kapsayan üç aylık alansal kümülatif yağış raporuna nazaran Türkiye geneline yağışlarda normaline nazaran yüzde 38, geçen yıl birebir periyot yağışlarına göre yüzde 29 azalma gerçekleşti. Yağışlar normaline nazaran Marmara’da yüzde 53, Ege ve Akdeniz’de yüzde 42, İç Anadolu’da yüzde 45, Karadeniz’de yüzde 25, Doğu Anadolu’da yüzde 40, Güneydoğu Anadolu’da yüzde 26 azaldı.

Ocak ayında da biroldukca vilayette sıcaklıklar mevsim normallerinin üzerinde seyrediyor. Bu durum beklenen yağışların oluşmasını engelleyerek kuraklığa niye oluyor.

Tarım dalı etkilenecek

Yağışların mevsim normallerinin fazlaca altında, sıcaklığın ise mevsim normallerinin fazlaca üstünde olması niçiniyle yaşanan kuraklık en epeyce tarım kesimini etkileyecek.

TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası (ZMO) bilhassa kışlık ekimleri yapılan buğday ve arpa üzere hububat ve mercimek üzere bakliyat mamüllerinde randıman kaybı ve rekolte azalmasına işaret ediyor. Oda’ya nazaran kış aylarında yaşanabilecek don ya da seller de üretimi olumsuz etkileyebilir.

ZMO Genel Lideri Baki Remzi SuiçmezFotoğraf: Privat

Toprak Mahsulleri Ofisi’ne nazaran İç Anadolu Bölgesi, Türkiye’nin buğday ekilişinin yüzde 37’sini, Marmara Bölgesi yüzde 11, Karadeniz yüzde 10, Akdeniz ve Doğu Anadolu yüzde 9, Ege Bölgesi yüzde 8’ini karşılarken, Güneydoğu Anadolu buğday ekilişinin yüzde 15’ini, kırmızı mercimek ekilişinin yüzde 90’ını karşılıyor.

DW Türkçe’ye konuşan ZMO Genel Lideri Baki Remzi Suiçmez, bu yılın başında kuru tarım yapılan alanlarda kimi bölgelerde bitki çıkışlarında düzensizlik görüldüğüne dikkat çekiyor. Suiçmez, “Ya tohum çimlenmedi ya da çimlenen alanların bir kısmında sıcaklık niçiniyle filizlenen buğday ve arpanın bir kısmı yandı. Sulama imkanı olan yerlerde ocak ayında buğdayda sulama yapılması, sulama maliyetlerinin yüksekliği niçiniyle yaşanan sorunun tahlili için yetersiz kalıyor” diyor.

Gıda ithalatı gündeme gelebilir

Suiçmez’e göre, ilkbahar yağışlarının olağana dönmemesi halinde yalnızca kuru tarım alanlarında değil sulu tarım alanlarında sulama yapılacak mısır, şeker pancarı, yonca, sebzeler de dahil biroldukca eserde randıman düşüklüğü ve rekolte azlığı yaşanabilir.

ZMO Lideri, kış ve ilkbahar aylarında kar ve yağmur olarak kâfi ve istikrarlı yağışların olmaması durumunda eserlerde oluşacak önemli randıman düşüklüğü ve üretim ölçüsü azalmasını, çiftçinin üretimden çekilmesinin takip edeceğini vurguluyor. Besin arz açığını kapatmak üzere daha yüksek fiyatlarla dışalım yapılmasının kelam konusu olabileceğine işaret eden Suiçmez, “Dışalım bağımlılığının artması, tüketicilerin daha yüksek fiyata besine erişimi yani yüksek besin enflasyonu bizleri yakın devirde bekleyen sorun alanları” uyarısı yapıyor.

Türkiye besin enflasyonunda dünya beşincisi

Türkiye İstatistik Kurumu’nun deklare ettiğı resmi bilgilere göre Türkiye’de besin enflasyonu Aralık 2022 itibariyle yüzde 77,87 düzeyinde bulunuyor. Türkiye, bu oranla Dünya Bankası’nın 17 Ocak’ta deklare ettiğı Besin Güvenliği Raporu’na bakılırsa besin enflasyonunda Zimbabve, Lübnan, Venezüella ve Arjantin’den daha sonra dünyada beşinci sırada bulunuyor.

Fotoğraf: Arnul Hettrich/IMAGO

Dünya Bankası’na nazaran ziraî fiyatların pandemi öncesi düzeylerin üzerinde kalması beklenirken bu da besin güvenliği ile ilgili zorlukları artırıyor. Milletlerarası Para Fonu (IMF) tarafınca Aralık 2022’de yayınlanan rapora nazaran de global besin meblağlarının merkez bankalarının uyguladığı faiz artışlarına karşın savaş, güç maliyetleri ve hava olayları niçiniyle yüksek kalmaya devam etmesi bekleniyor.

Türkiye’de de arzdan kaynaklı niçinlerin yanı sıra mazot, gübre, ilaç, tohum, yem üzere ziraî girdilerin ithalatla sağlanması, dövizdeki artışa bağlı olarak meblağların daima yükselmesine niye oluyor. bununla birlikte elektrik ve sulama maliyetleri de artıyor.

“Gıda enflasyonu yüksekliğini yalnızca kuraklığa bağlamak kolaycılıktır ve asıl meselelerin tahlilini ötelemektir” diyen Baki Remzi Suiçmez, ziraî girdi fiyat endeksinin Kasım 2022’de yüzde 121, tarım eserleri üretici fiyat endeksinin de yüzde 151 olduğuna işaret ediyor.

“Üretim maliyetleri düşürülmeli”

Suiçmez, “bu biçimde bir ortamda girdilerde somut indirim yaparak üretim maliyetlerini düşürmek, toplam takviye bütçesini artırmak, dayanakları evvelde vermek, eser maliyeti üzerinden alım fiyatı açıklamak ve kâfi ölçüde alım yapmak üzere ekonomik tahliller evvela atılması gereken adımlardır” diye konuşuyor.

Tarımın, tabiat şartlarına bağlı, kesinlikle korunması gereken ve uzun vadeli planlanması gereken bir dal olduğunu vurgulayan Suiçmez, iklim değişikliğinin kısa ve uzun vadeli senaryoları dikkate alınarak su kaynaklarına yönelik uzun vadeli planlamalar yapılması ve “Tarımsal Kuraklıkla Uğraş Stratejisi ve Aksiyon Planı”nın somut adımlarla maksatları gerçekleşecek biçimde uygulanması gerektiğine dikkat çekiyor.

“Yeraltı suları tarıma çekiliyor”

DW Türkçe’ye konuşan İklim Değişikliği Siyaset ve Araştırma Derneği Lideri Dr. Baran Bozoğlu da iklim değişikliğine ahenk için su havzalarının korunması gerektiğini vurguluyor. Türkiye’de suyun yüzde 75 kadarının ziraî sulamada kullanıldığına, yeraltı su kaynaklarının da bilhassa bu alanlara çekildiğine işaret eden Bozoğlu, “Kaçak kuyu ölçüsü epey fazla. Bilhassa Konya bölgesinde 500 bine yakın kaçak kuyu, müsaadesiz kuyu olduğu biliniyor yıllardır. Lakin bu bahiste da bunları engelleyen adımlar atılmadığını görüyoruz” diye konuşuyor.

Bozoğlu, Tuz Gölü üzere suyun epey az olduğu bir bölgede bile damla sulamadan çok yırtıcı sulama hallerinin uygulandığını, Tarım Bakanlığı’na bağlı grupların, ilçe tarım müdürlüklerinin ve vilayet tarım müdürlüklerinin alanda bunların kontrolünü yapmadıklarını tabir ediyor.

Tarımsal sulamanın denetim altına alınmasının yanı sıra tarımda arıtılmış suların tekrar kullanması konusuna da odaklanılması gerektiğine vurgu yapan Bozoğlu, “Mevzuat değişikleri yapıldı ancak uygulamaya geldiğimizde Türkiye’deki arıtılmış suların yüzde 5 ila 7 içinde yeniden kullanıldığını biliyoruz. Bu oranların bir an evvel artırılması gerekiyor. Bilhassa sulamada, peyzaj sulaması ve endüstride arıtım suyunun yeniden kullanmasının sağlanmasına muhtaçlığımız var. Bu da bizi iklim krizine karşı dirençli hale getirip ahengi sağlamamızın önünü açacaktır” diye konuşuyor.

İklim Değişikliği Siyaset ve Araştırma Derneği Lideri Dr. Baran BozoğluFotoğraf: privat

“Bütüncül olarak değerlendirmeli”

Sulama yatırımlarının artırılması, su havzaları ve su kaynaklarının korunarak yasal olmayan yeraltı suyu kullanmasının engellenmesi gerektiğine işaret eden Suiçmez’e bakılırsa de Türkiye’nin su ve toprak kaynakları bütüncül olarak değerlendirilmeli. Toprakta su korumasını sağlayan arazi kullanım idaresine yönelik araştırma geliştirme ve eğitim çalışmaları da ehemmiyet taşıyor.

Bilinçsiz su tüketiminin önüne geçilmesi ve atık suların arıtılarak bir daha kullanılabilir hale getirilmesinin ehemmiyetine dikkat çeken Suiçmez, doğal hayatı tehdit eden HES’lerin ise durdurulması gerektiğine vurgu yapıyor.

Suiçmez, “Su tahsisinde en çok hissesi olan tarım dalında, mevcut salma sulama yerine su tasarrufu sağlayan basınçlı/kontrollü sulama formları uygulanmalı, suyun kıtlığında kısıtlı sulama yapılmalı ve su ölçülü olarak üreticilere verilmeli, su iletim ve dağıtım sistemlerinde su kayıplarını en aza indiren tedbirler acilen uygulanmalı” diye konuşuyor.

Salma sulama tekniğinde kaynağından tarla başına kadar getirilen su, hür bir biçimde toprağa salınıyor. Bu da suyun daha fazla kullanmasına niye oluyor.

“Havzalarda kontroller artırılmalı”

Baran Bozoğlu da Türkiye’de su havzalarının korunması için yapılan su havzaları özel karar belirleme çalışmalarına dikkat çekerek bu çalışmaların artırılarak devam etmesi, su havzalarına kısa ve orta aralıkta olan alanlarda bu çalışmalarda tanımlanan kriterlere uygun biçimde yapılanma olması gerektiğini vurguluyor.

Bozoğlu, “Örneğin kısa aralık alanlarda tarım uygulamalarından vazgeçilmesi üzere, sanayi yatırımlarının yapılmaması, buraların imara açılmaması üzere kararlar verilmesi lazım ve bunların kesinlikle büyükşehir belediyeleri ve devletin kurumları tarafınca denetlenmesi gerekiyor. Kontrolün artırılması lazım. İkinci bahis ise kirlenmesini engellemek. Üçüncü problem ki bence çok kritik bir husus bu. Su kayıp kaçağını önlemek” diyor.

Ülke seviyesinde kuraklık erken ihtar ve izleme altyapısı ve idare sistemi kurulmasının ehemmiyetine işaret eden Suiçmez de “şu an fonksiyonsuz ve dağınık olan” kamu idaresi yerine tarım, toprak ve su idaresinde aktif bir kamu idaresi kurulmasının kıymetine işaret ediyor. Suiçmez’e bakılırsa Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğü güçlendirilerek sulama bütçesi artırılmalı, en ücra noktalara hizmet verecek biçimde Toprak Su Genel Müdürlüğü bir daha kurulmalı.