Ekonomistler: Yanlış siyasetleri düzeltmek kolay olmayacak

RAM

New member
Geçen hafta Türkiye iktisadı için birtakım kıymetli datalar belirtildi. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) yayınladığı enflasyon istatistiklerine göre Mayıs ayında yıllık tüketici enflasyonu yüzde 73.50 ile 1998 yılı Ekim ayından bu yana en yüksek düzeye çıktı. Üretici enflasyonu ise yüzde 132,16 ile 1995’ten bu yana en yüksek seviyeyi gördü.

TÜİK’in deklare ettiğı büyüme datalarına göre de Türkiye’nin birinci çeyrekteki yıllık büyüme performansı yüzde 7,3 oldu. Maaşlı çalışanların büyümeden aldığı hisse geçen yılın tıpkı devrine nazaran yüzde 35,5’ten yüzde 31,5’e geriledi.

İstanbul Sanayi Odası (İSO) tarafınca açıklanan İSO 500 istatistiklerinde ise Türkiye’nin en büyük sanayi kuruluşlarının 2021 periyot kârları yaklaşık yüzde 140 artış gösterirken personellere ödenen fiyatlarda bu devirlerde yapılan artışlar yüzde 33,4’e kaldı.

Bu üç data bize bilhassa sabit fiyatla çalışan bölümün yakın geçmişte yaşadığı alım gücündeki kaybı net olarak gösteriyor.


Öğrenci konutlarında geçim kederine karşı kullanılan teknikler

To view this görüntü please enable JavaScript, and consider upgrading to a web browser that supports HTML5 görüntü


Bu manada dış ticaret istatistikleri de kıymetli bir kararı ortaya koyuyor. Mayıs ayında dış ticaret açığı bundan evvelki yılın tıpkı periyoduna nazaran yüzde 157 artışla 10,7 milyar oldu. halbuki sonbahar aylarından daha sonra yapılan açıklamalarda yeni iktisat modeli ile cari açığın kapatılarak kurun dizginleneceği belirtiliyordu. Bu noktada amaçlardan uzaklaşılırken beraberinde Türk Lirası’nın dolar karşısındaki bedel kaybı da devam ediyor.

DW Türkçe’ye değerlendirmelerde bulunan ekonomistler ise bu noktaya önemli siyaset kusurları ile gelindiğini söylüyor ve tek dermanın yanlışsız ve sürdürülebilir para siyasetlerine dönülmesi olduğunu vurguluyor.

Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) uygulamasının doların Türk Lirası karşısındaki yükselişini bir mühlet durdurabildiğine değinen ekonomistler bu ve yürürlüğe konması beklenen misal uygulamaların da Türkiye iktisadı için uzun vadede önemli tahribatlar yaratabileceği ihtarında bulunuyor. Ekonomistlere göre önümüzdeki periyotta uygulanacak yeni metotlar bütçenin üstündeki baskıyı artırabilir. Güzelleşme süreci ise önemli bir vakit dilimine yayılabilir.

“Yapısal bir probleme dönüşüyor”

2021 krizi öncesinde Türkiye iktisadının yaşadığı hastalıkların şu anda yavaş yavaş bir daha sirayet ettiğini söyleyen İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Birdal, “Karşılaştığımız durum sıradan bir krizden çıkıyor ve yapısal bir sıkıntıya dönüşüyor. Biz senelerca bütçe açığı ile gayret ettik. Bilhassa kamu kısmının açığı fazlaca değerli. Zira bu sorun kronikleştiği taktirde ondan sonrasında bunu yenmek için epeyce daha büyük mali disiplin siyasetlerine gereksiniminiz oluyor” diyor.

Ekonomist Arda Tunca Fotoğraf: Emre Eser/Privat

Yakın periyotta açıklanan ekonomik maksatlarla sonuçların önemli manada birbiri ile çeliştiğini anlatan ekonomist Arda Tunca ise artık hükümet kanadından iktisat ile ilgili gelen açıklamaların toplumda bir karşılığının olmadığını söylüyor.


Türkiye’de alım gücü | Vatandaş giyinmeye deva arıyor

To view this görüntü please enable JavaScript, and consider upgrading to a web browser that supports HTML5 görüntü


“Ne olacağını bilmek epeyce zor”

Şu anda başka ülkelerin merkez bankalarının ne yapacağını Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) ne yapacağından hayli daha düzgün bildiklerini belirten Tunca şu biçimde konuşuyor:

“Bir seçim sürecine giriyoruz. Bu tempo ile önümüzdeki bir yıl nasıl geçecek? Biz bilmiyoruz. İktisat ile ilgili atılacak adımlar konusunda kimse fikir sahibi olamıyor. Ödemeler istikrarında nereden geldiğini goremediğimiz kaynağı aşikâr olmayan net kusur noksan kalemi var. Bunu geçmişte de görüyorduk. Tahminen de bu kalem önümüzdeki periyotta biraz güçlenerek çalışacak ve nereden geldiğini bilemediğimiz kaynaklar yaratılacak. Fakat bunun da yanıtı yok. Seçim havasındaki bir ülkede kurun düşmesi ve tıpkı vakitte enflasyonun da tempo kaybetmesi gerekiyor. Fakat ne olacağını bilmek fazlaca sıkıntı. Bu alanlarda kısa periyodik piyasa sakinlikleri bakılırsabiliriz.”

Genel olarak yaşanan büyük bir refah kaybı olduğunu ve bunun bedelinin toplum tarafınca ödendiğini hatırlatan Tunca, önümüzdeki periyotta fiyatlarda bir artış yapılması gerektiğini lisana getiriyor.

“Bazı acı reçeteler gerekebilir”

“Dengeli ve hakikat bir siyaset uygulansaydı bugün bu sonuçlarla karşılaşmazdık diyen” İstanbul Bilgi Üniversitesi Finansal Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Ege Yazgan, “Gelir dağılımı fazlaca bozuldu. Evet fiyatlara yapılan artışlar dönüp enflasyona tesir ediyor bu bu biçimde bir sarmal olabilir ancak siz bu vakitte her alanda yaşanan fiyat artışlarının yanında fiyatlı kısma artış sağlamalısınız. Bu kadar gelir dağılımının bozulduğu yerde sabit fiyatla çalışan kısma artış yapmamak da insafsızlık oluyor. Şu an üreticiler ucuza kredi alıp üretim yapabiliyorlar. Üreticiye bu biçimde bir dayanak de var fakat bir biçimde sabit fiyatla çalışanların alım gücündeki kaybın da giderilmesi gerekiyor” halinde konuşuyor.

İstanbul Bilgi Üniversitesi Finansal Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Ege YazganFotoğraf: privat

Oluşan tabloyu bilakis döndürmek için birtakım acı reçetelerin uygulanması gerektiğini anlatan Yazgan’a göre bu acı reçetelerin de gelinen noktada insaflı uygulanması gerekiyor. Lakin Yazgan, ucuz kredilerin, faiz siyasetinin ve öbür uygulamaların devam etmesinin her geçen gün daha büyük bir yük getirdiğinin altını çiziyor. Siyasetlerdeki kuvvetli ısrarlar niçiniyle bu maliyetlerin arttığına değinen Yazgan’a göre bu durumdan çıkmak kolay olmayacak.

Hükümet, Türk Lirası’nı daha cazip hale getirmek için Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) uygulamasından daha sonra enflasyona endeksli yeni bir finans eserin de üzerinde çıkartılabileceğini açıklamıştı. Prof. Dr. Murat Birdal, “Kur tesirini sonlandırmak için alınan tedbirlerin bütünüyle hazine sırtından kaynak transferi sağlanıyor. Ancak siyaset faizini arttırmaktan kaçınıyorlar. bu biçimde yaptıkça bütçe açığı artarak devam edecek. Hem enflasyon artacak tıpkı vakitte Hazine’nin üstündeki yük büyüyecek” diyor.

Birdal, iktisattaki sorunun çözülmediğini yalnızca ertelendiğini anlatıyor.

“Seçimden daha sonrası gözetilmiyor”

Enflasyona endeksli tahvil ile kurdaki hareketin bir ölçü sonlandırılabileceğini ve yaz aylarındaki turizm gelirlerinin katkısı ile bir rahatlama yaratılabileceğini vurgulayan Birdal, “Ancak önümüzdeki periyotlarda maaşlarda bir fiyat artışına gidilmesi gerekecek. Bu geçmiş devirlerdeki fiyat hareketlerine de baktığınızda artık bir sarmala girdiğimizin göstergesi. Geçmiş periyotta olduğu üzere tahminen enflasyon yazın biraz sürat kaybetse de yıl sonuna yanlışsız maksatlardan epey uzaklaşılacağı belli” tabirlerini kullanıyor.

İktisat idaresinin seçimden daha sonrasını gözetmediğini ve bu türlü uygulamalarla yola devam ettiğini savunan Birdal, iktidarın bütün imkanları seçime bakılırsa dizayn ettiğini ve “benden daha sonrası tufan” anlayışı ile hareket edildiğini söylüyor.

Seçim öncesinde çıkarılacak tüm finansal enstrümanların devletin borçlanma maliyetini üst çekeceğini tabir eden Birdal şöyleki konuşuyor:

“Vatandaşın üzerine asimetrik bir yük binecek. Seçim iktisadı uygulamaları da uzun vadede hazinenin yapısal problemlerini arttıracak. Vatandaş geçtiğimiz aylar içerisinde epeyce ezildi enflasyon karşısında. Bilhassa taban fiyata düzeltilme yapılmazsa Kasım ayında seçime gitmek mevcut iktidar için intihar olur. Ben açıkçası iktidarın garip bir biçimde kendi söylemiş olduklerine ve kendi lisana getirdiklerine inandıklarını düşünüyorum. Aralık ayında enflasyonun düşeceğine, yeni yıldan itibaren de farklı bir surece girileceği istikametindeki beklentiyi samimiyetle paylaştıklarını düşünüyorum. Çok garip ve gerçeklikten uzak gözüküyor.”

“Bundan daha sonrası kemer sıkmadır”

Mevcut ekonomik şartları muhalefetin düzgün değerlendiremediğini lisana getiren Arda Tunca da siyasi atmosferin giderek sertleştiğini, bunun önümüzdeki süreçte de devam edebileceğini aktarıyor. bu vakitte ekonomik adımların da bu tarafta gideceğini anlatan Tunca, “Kurdaki artış bir biçimde vatandaşın ödediği vergiler tarafınca karşılanıyor. Genel olarak toplumun bu bilince sahip olduğunu bakılırsamiyoruz. Devlet bankacılık sisteminin içerisinde bir banka üzere hareket ediyor. Dar gelirli insanların ödediği vergilerin de ödediği bir vergi havuzunun içerisinden finanse ediliyor tüm bunlar” diyor.

Bundan daha sonra bu alandaki yanlışları düzeltmeye niyetlenen rastgele bir iktidarın işinin hiç de kolay olmayacağına değinen Tunca, “Bundan daha sonra yaşanacak olan şey bir daralma bir kemer sıkmadır. Halk bu genişlemeci siyasetlerin sonuçlarını eninde sonunda ödeyecek. Bundan kaçış yok. Hangi iktidar bugünkü görüntüyü toparlamaya niyetlenirse niyetlensin bunun bedelini de halk ödeyecek” formunda konuşuyor.

Vergi uzmanı Ozan Bingöl Fotoğraf: Privat

“Ciddi bir kaynak muhtaçlığı var”

Vergi uzmanı Ozan Bingöl de DW Türkçe’ye yaptığı değerlendirmede toplanan vergilerin adil bir biçimde kullanılması gerektiğinin altını çiziyor.

Bütçenin yaklaşık yüzde 82’sinin toplanan vergilerden oluştuğunu hatırlatan Bingöl, şunları söylüyor:

“TRT hissesini elektrik faturalarından kaldırıyoruz fakat çabucak akabinde TRT bandrol fiyatlarına yüzde 100’e varana artışlar yapıyoruz. bu biçimde TRT hissesini kaldırmanın ne manası vardı? Bütçeye kaynak sağlamak için birinci başvurulan sistem vergileri arttırmak. Anladığımız kadarıyla önemli manada bir kaynak muhtaçlığı var. Bu artırımların devamı gelir mi? Bunun için kâhin olmaya gerek yok. Vergi artışlarının devam etmesi de kaçınılmaz görünüyor. KKM üzere bir sistemi uygulayıp da Mayıs ayı sonuna kadar 25-30 milyar lirayı geçecek ve bütçede yer almayan bir parayı ödüyoruz. aslına bakarsanız KKM uygulaması bütçe amacında yoktu periyoda başlarken. Periyoda 240 milyar lira faiz ödemesi ve 278 milyar bütçe açığı amacı ile başladık. Bunda daha KKM ve başka vazgeçilen vergiler de yok. Umarız önümüzdeki günler daha da berbata hamile olmaz. En azından vatandaşın alım gücünün korunduğu yoksulluğun ve hayat pahalılığının önüne geçildiği günleri görmek istiyoruz.”