Danıştay: Erdoğan’ın takdir yetkisi, kontrol yapamayız

RAM

New member
Danıştay 10. Daire, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın imzasıyla İstanbul Sözleşmesi’nin feshedilmesi sonucunın iptali talebini oy oldukçaluğuyla reddetti. Milletlerarası andlaşmaların Meclis’te uygun bulunduktan daha sonra onaylanması ytesirinin Cumhurbaşkanında olduğu savunulan kararda, buna karşılık bir daha Cumhurbaşkanının yürütme faaliyetine ait andlaşmaları feshetme yetkisini kullanırken yasama organının bir süreç tesis etmesine gerek bulunmadığı argüman edildi.

Kararda, “Cumhurbaşkanına tanınan takdir yetkisini kaldıracak biçimde bir yerindelik kontrol yapamayız” denildi. Bayana yönelik şiddetin artacağı tenkitlerine karşılık ise kararda, hükümetin bayana yönelik şiddete karşı hayata geçirmeye çalıştığı uygulamalar olduğunun savunulması dikkat çekti.

Danıştay 10. Daire, bayanları her türlü şiddetten muhafazayı, bayanlara yönelik şiddet ve aile içi şiddeti önlemeyi amaçlayan Bayanlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Gayrete Ait Avrupa Kurulu Sözleşmesi’nin 20 Haziran 2021 tarihinde feshedilmesine ait Cumhurbaşkanı sonucunın iptali davasında en son sonucunı verdi. İsimli tatile bir gün kala açıklanan karar uyarınca iptal istemi oy oldukçaluğuyla reddedildi.

Karar 2’ye karşı 3 oyla alındı. Daire Lideri Yılmaz Akçil, AKP devrinde İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nde hukuk müşaviri olarak misyon yaparken Erdoğan tarafınca Danıştay üyeliğine seçilen Lütfiye Akbulut ve Metin Arıcı’nın ret sonucunın altında imzası yer aldı.

Kesin olmayan karara karşı, bildirim tarihini izleyen 30 gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Heyeti’ne başvurulabilecek.

Danıştay sonucunın öne sürülen nedeni

37 sayfalık sonucun 26 sayfası sonucun öne sürülen sebebi, 11 sayfası ise iki üyenin muhalefet şerhi oldu. Kararda, dava açanların “TBMM onayı olmadan Cumhurbaşkanı İstanbul Sözleşmesi’ni tek taraflı olarak feshedemez” tezine karşı açıklamalar yapıldı.

Kararda milletlerarası andlaşmaların imzalanmasının ve yürürlüğe konulmasının yürütme organına ilişkin olduğu anlatıldı. Milletlerarası andlaşmaları değiştirme ytesirinin de bir daha yürütme organına ilişkin bir yetki olduğu savunulan kararda, bu bahiste yasama organına yalnızca onaylanmanın uygun bulunması kanunu çıkarma yetkisi tanındığı sav edildi.

“Sözleşmede onaylama yetkisi Cumhurbaşkanında”

Yasama organının uygun bulduğu bu kanunun tek tüzel kararınun, Cumhurbaşkanına bir takdir yetkisini kullanma imkanını vermek olduğu tez edilen kararda, bu basamaktan daha sonra Cumhurbaşkanının milletlerarası andlaşmayı onaylayıp onaylamama konusunda takdir yetkisine sahip olduğu, son basamakta onaylanarak yürürlüğe konulması konularında olduğu üzere “yürütme yetkisi” dahilinde bulunduğu aktarıldı.

Öte yandan; Anayasa yahut yürürlükteki başka mevzuatta mukavelelerin feshedilmesi konusunun kanunla düzenleneceğine ait rastgele bir kararın bulunmadığı açıklandı. Kararda, bu niçinle mukavelenin feshi sonucunın dayandırıldığı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 9. hususunun 3. fıkrasının “konu bakımından yetki kurallarına uygun” olduğu savunuldu. Öteki yandan milletlerarası kontratlara son vermeyi düzenleyen Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 9. hususunun 3. fıkrasının içeriğinde temel hak ve özgürlüklere ait rastgele bir karar bulunmadığı açıklandı. Kararda, Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin kararlarının temel hak ve özgürlükler ile ilgili Anayasa’nın 104. unsurunun 17. fıkrasındaki Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ile düzenlenemeyecek konulara ait olmadığı öne sürüldü.

“Meclis’in fesih yetkisi yok”

Milletlerarası andlaşmaların bitmiş oldurilmesinin yürütme yetkisinde olduğu belirtilen kararda, TBMM’ye milletlerarası andlaşmaların feshedilmesine ait olarak Anayasa ve kanunlarda rastgele bir vazife yahut yetki verilmediği argüman edildi.

“Cumhurbaşkanı onaylamazsa andlaşma yürürlüğe girmez”

Cumhurbaşkanı’nın, Devletin başı olarak ve Devlet Lideri sıfatıyla Türkiye Cumhuriyeti’ni temsil etmekte olduğu söz edildi. Yürütme organı tarafınca imzalanan ve onaylanması TBMM tarafınca kanunla uygun bulunan milletlerarası andlaşmaların direkt uygun bulma kanununun yayımlanmasıyla yürürlüğe girmediği anlatılan kararda, bunun Anayasa uyarınca Cumhurbaşkanı tarafınca onaylanarak Resmi Gazete’de yayımlanması halinde yürürlüğe girdiği kaydedildi.

Milletlerarası andlaşmaların Türkiye Cumhuriyeti’nin yeni menfaatleri faydasına olup olmadığı konusunda son değerlendirmenin Cumhurbaşkanı tarafınca yapılacağı tez edildi. Kararda, “Milletlerarası andlaşmaların onaylanması yahut bitmiş oldurilmesine yönelik süreçler, nitelikleri prestijiyle hem iç hukukta tıpkı vakitte milletlerarası hukukta sonuç doğurmakta olup, üstte da açıklandıği üzere Cumhurbaşkanına devletin başı olması niçiniyle bu süreçlere dair yetkiler tanınmıştır” denildi.

“Erdoğan’ın takdir yetkisini kaldıramayız”

9 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 3. hususu ile bir milletlerarası andlaşmayı onaylama yahut bitmiş oldurme konusunda Cumhurbaşkanına tam bir yetki tanınarak bu süreçlerin Cumhurbaşkanının takdirine bırakıldığı belirtilen kararda, şu kıymetlendirme yapıldı:

“Bu prestijle, Cumhurbaşkanına devletin başı sıfatına istinaden tanınmış olan takdir yetkisi mucibince ve bununla birlikte milletlerarası hukuk çerçevesinde tesis edilen dava konusu Cumhurbaşkanı sonucunın yargısal kontrolünün, öteki idari süreçlerin tabi olduğu yargısal kontrolle birebir temeller doğrultusunda yapılamayacağı açık olup, Cumhurbaşkanına tanınan takdir yetkisini kaldıracak biçimde bir kontrol yapılması milletlerarası andlaşmaların bitmiş oldurilmesine ait Cumhurbaşkanı kararlarının Anayasa’nın açık kararına ters biçimde yerindelik bakımından kontrole tabi tutulması manasına gelecektir.”

Öte yandan; Anayasa’nın 90. hususu uyarınca milletlerarası andlaşmaların Anayasa’ya karşıtlığı argümanıyla Anayasa Mahkemesine başvurulması mümkün olmadığı söz edilen kararda, AYM’nin anayasal kontrolün lakin biçim tarafından yapabileceği savunuldu. Kararda, Cumhurbaşkanının yürütme faaliyetine ait andlaşmaları bitmiş oldurme yetkisini kullanırken yasama organının bir süreç tesis etmesine gerek bulunmadığı sav edildi.

Kararda iktidarın uygulamaları anlatıldı

Öte yandan kararda, iktidarın bayana yönelik şiddetle gayret konusunda yaptıkları da Danıştay tarafınca münasebet yapıldı. Bayanlarla ilgili 6284 Sayılı Ailenin Korunması ve Bayana Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun ve Türk Ceza Kanunu’nda düzenlemeler olduğu anlatılan kararda, ayrıyeten İnsan Hakları Aksiyon Planı’nda buna ait vaatler sıralandı.

Eylem planında belirlenen konuların hayata geçirilmesi noktasında 14 Temmuz 2021 tarihindeki yasa değişikliği uyarınca bayana yönelik şiddetin “boşandığı eş/eşe” karşı işlenmesi ve kişiyi hürriyetinden mahrum kılma, taammüden öldürme, taammüden yaralama, eziyet üzere kabahatlerin kişinin boşandığı eşine karşı işlenmesi halinin ağırlaştırıcı niye olarak kabul edildiği anımsatıldı.

Belirlenen başka faaliyetlere yönelik çalışmaların da devam ettiğinin gözlemlendiği anlatılan kararda, şu sonuca varıldı:

“Bu kapsamda; bayana yönelik şiddet ve aile içi şiddetin önlenmesi ve şiddet mağdurlarının korunması gayesiyle iç hukukumuzda, Anayasa ve 6284 sayılı Kanun başta olmak üzere biroldukça düzenlemenin bulunmakta olduğu, bu düzenlemelere dayalı uygulamaların da belirlenen plan dahilinde hayata geçirildiği anlaşılmaktadır. Bu prestijle; Anayasa tarafınca verilen temsil yetkisi ve 9 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesine istinaden tesis edilmiş olan dava konusu Cumhurbaşkanı sonucunda hukuka karşıtlık bulunmadığı ve davanın reddine karar verilmesi gerektiği kararına varılmıştır.”

Muhalif üyeler ne yazdı?

Karara muhalefet eden Danıştay üyeleri İbrahim Topuz ve Ahmet Saraç ise Erdoğan’ın İstanbul Sözleşmesi’ni iptal etmesine imkan veren Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 3. unsurunun 1. fıkrasında yer alan düzenlemenin anayasaya muhalif olduğunu bildirdi. İki üye, bu yetki düzenlemesinin iptali için Anayasa Mahkemesi’ne başvurularak dava açılmasını istedi.

Dava konusu Cumhurbaşkanı sonucunın desteğini teşkil eden 9 numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin ilgili kararının anayasaya ters olduğu belirtilen karşı oy yazısında, ayrıyeten anılan ibarenin “hiç bir kimse yahut organın, kaynağını Anayasa’dan almayan bir devlet yetkisi kullanamayacağı” ve “yasama ytesirinin devredilemeyeceği”ne ait anayasa kararlarına ters olduğu görüşüne yer verildi.

“Yürütme organı tek yetkili değil”

Anayasa’da milletlerarası andlaşmaların onaylanmasının Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin uygun bulma kanununa bağlanmak suretiyle bu yetki yürütme ve yasama organı içinde paylaştırıldığı belirtilen karşı oy yazısında, “Bu durumda; Anayasanın 90. hususunun 1. ve 4. fıkraları kapsamındaki milletlerarası andlaşmaların onaylanması ytesirinin yalnızca yürütme organına ilişkin olmadığı açıktır” denildi.

Bu kapsamdaki milletlerarası andlaşmaların kanun kararında olduğu belirtilen yazıda, anılan andlaşmaların feshedilmesine ait süreçlerin Cumhurbaşkanının yürütme yetkisinde olmadığı, TBMM’nin yasama faaliyetine ait olduğu vurgulandı. “Bu niçiniyle, Anayasanın 104. unsurunun 17. fıkrası uyarınca Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile düzenlenmesi mümkün değildir” denildi.

“Kanun hala yürürlükte'”

Yetkide ve yöntemde paralellik unsuru yeterince, bir sürecin hangi adaba uyularak tesis edilmişse tıpkı tarza uyularak geri alınması, kaldırılması yahut feshedilmesi gerektiği belirtilen karşı oy yazısında, şu kıymetlendirme yapıldı:

“Bu prestijle; TBMM’nin uygun bulma kanunu uyarınca onaylanarak yürürlüğe giren bir memleketler arası kontratın feshi lakin TBMM’nin uygun bulma kanununu yürürlükten kaldırması yahut bitmiş oldurmeyi uygun bulduğuna ait yeni bir kanun çıkarması daha sonrasında alınacak bir Cumhurbaşkanı sonucu ile mümkün olabilecektir.”

“Hukuk devletinin ihlali”

Cumhurbaşkanlığı’nın İstanbul Mukavelesinden niye çekilindiği konusunda hukuken geçerli bir münasebete yer veremediğine dikkat çekilen yazıda, şu ihtarda bulunuldu:

“İdareye tanınan takdir ytesirinin kullanması mutlak ve sınırsız olmayıp, kamu faydası ve hizmet gerekleri ile sonlu olduğundan, yetki, hal ve bahis ögeleri yanında takdire dayanan süreçlerin sebep ve maksat ögeleri istikametinden de yargı kontrolüne tabi bulunduğu kuşkusuzdur. Bu manada yönetime tanınan takdir ytesirinin kullanması keyfilikten çok kamu faydası ve hizmet gereklerine uygun olmak zorundadır. Aksi bir niyet Hukuk Devletinin ihlali kararınu doğurur.”

“Kadına karşı şiddet artarak devam ediyor”

İki üye, bayana yönelik şiddetin arttığına işaret ederken, “kadın-erkek eşitliğine ait anayasal prensip ve bu mevzuda Devlete yüklenen müspet yükümlülük ile İstanbul Kontratı onaylanmak suretiyle taahhüt edilen memleketler arası yükümlülükler ve bayana karşı şiddetin artan bir biçimde devam etmesi, ‘toplumsal cinsiyet eşitliği’ konusunda farkındalığın arttırılmasını mecburî kılmaktadır” dedi.