RAM
New member
Almanya’nın saygın fikir kuruluşlarından Bilim ve Siyaset Vakfı (SWP) tarafınca yayımlanan tahlilde, yaklaşan 2023 seçimleri niçiniyle bir daha Türkiye siyasetinin gündemine taşınan Kürt problemi ile ilgili çarpıcı tespitler yer aldı.
Uzun yıllardır Kürt sorunu üzerine yürüttüğü akademik çalışmalarla tanınan Mesut Yeğen tarafınca kaleme alınan tahlilde, Halkların Demokratik Partisi (HDP) ve seçmenlerinin, 2023 seçimlerinin sonuçlarını belirleyecek değerde olduklarına dikkat çekildi, bunun Türkiye siyasetinde yol açacağa değişim mercek altına alındı.
Değişim süreciyle ilgili olarak DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Yeğen, iktidar ve muhalefet bloklarının seçimi kazanmak için yürüttükleri gayrette HDP ve Kürt seçmenleri konusunda izleyecekleri stratejiler, atmaya hazırlandıkları mümkün adımlar hakkında dikkat alımlı değerlendirmelerde bulundu.
Muhalefetin oluşturduğu ittifakın Kürt oylarını yanına çekmeye, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın MHP ile Cumhur İttifakı’nın ise Kürt oylarını etkisizleştirmeye çalışacağını söyleyen Yeğen, AKP iktidarının HDP’nin kapatılması ve buna eşlik edecek adımlarla bu oyların seçimler üstündeki tesirini nötralize etmeye çalışacağını anlattı.
Mesut Yeğen Fotoğraf: Sehir-Universität in Istanbul
Çalışmalarını, SWP bünyesindeki Uygulamalı Türkiye Araştırmaları Merkezi’nde (CATS) sürdüren Mesut Yeğen’e yönelttiğimiz sorular ve karşılıkları şöyleki:
DW Türkçe: SWP için yazdığınız tahlilde, 2023 seçimleri yaklaştıkça Kürt sıkıntısının bir daha Türkiye siyasetinin gündemine taşındığına, seçimlerde HDP’nin ve seçmenlerinin, sonuçları belirleyebilecek kilit bir pozisyonda olacağına dikkat çekiyorsunuz. Seçimler öncesindeki siyasi tabloyu nasıl değerlendiriyorsunuz, HDP niye değerli?
Mesut Yeğen: HDP’yi belirleyici yapan işin matematiği. Hem 2019 mahallî seçimlerinin işaret ettiği, birebir vakitte kamuoyu yoklamalarının gösterdiği, bir seçmen dağılımı aritmetiği var. Cumhur İttifakı dediğimiz AK Parti-MHP bloku, yüzde 40 ile 45 içinde değişen bir oy oranına sahip, bu oran yüzde 40’a hakikat çekiliyor yavaş yavaş. Bunun karşısında, merkezinde CHP ve Âlâ Parti’nin olduğu Millet İttifakı var. Bu ittifakın da oy oranı yüzde 40 civarına sabitlenmiş durumda. Geride yüzde 20’lik bir kesim kalıyor, bunun bir çeyreğini Millet İttifakı ile hareket etmeye hazır görünen, AK Parti’den kopmuş muhafazakarlar oluştururken, yaklaşık yüzde 13 kadarını da HDP, Kürt oyları oluşturuyor. Millet İttifakı şayet AK Parti’den uzaklaşmış muhafazakarları ve HDP’li Kürtleri de yanına çekerse, bu biçimde neredeyse pürüzsüz bir biçimde seçimleri kazanacak üzere görünüyor. Lakin muhalefetin gördüğünü, çok olağan ki iktidar da görüyor…
Pekala bu durum Erdoğan’ın stratejisini nasıl etkiliyor?
Muhalefet bloku, bu ortadaki yüzde 20’lik kesiti yanına çekmek için elinden geleni yaparken, iktidar da bu yüzde 20’nin muhalefete katılmaması için elinden geleni yapıyor… İşte bu aritmetik dağılım, seçimler öncesinde her iki blokun merkez aktörlerini Kürt sıkıntısına, HDP’ye ait tavırlarını gözden geçirmeye sevk etmiş durumda. Tarafların bu durum değişikliğinin son emeli da Kürt sıkıntısında demokratikleşmenin önünü açmak değil, seçimleri kazanmak. Millet İttifakı Kürt oylarını yanına çekmeye, Cumhur İttifakı ise Kürt oylarını etkisizleştirmeye, bu oyların seçimler üstündeki tesirini nötralize etmeye çalışıyor. Ana stratejiler bunlar.
İktidarın HDP’yi etkisizleştirme stratejisinden kelam ettiniz. Size göre bu emelle atabilecekleri isimımlar neler olabilir?
AK Parti, hatırlarsanız 2019 öncesinde yalnızca HDP’lileri, PKK’lıları değil, bütün bir Kürt kimliğini kriminalize eden bir siyaset izledi… Artık ise Erdoğan, Kürt meselesindeki konumunu revize ederken çok daha karmaşık bir siyaset izliyor. Asıl maksadı, HDP oylarının seçim neticelerina tesirde bulunmasını engellemek. Erdoğan’ın planı, farklı enstrümanları içeren daha karmaşık bir plan. Bu planın en başında HDP’nin kapatılması geliyor. Bu dava süratle ilerliyor ve büyük bir ihtimalle bu yazın sonunda karar çıkmış olacak. Yanılabilirim lakin büyük bir ihtimalle HDP kapatılacak. Büyük bir ihtimalle de 500’e yakın HDP’li siyasetçi, siyaset yasağı alacak. Bu kararın oluşmasını önlemenin tek yolu, HDP’nin kendisini feshetmesi ve öteki bir partiye katılmasıdır. Lakin HDP bunu yapar mı yapmak ister mi bilmiyorum…
Pekala HDP’nin kapatılması durumunda, bu önümüzdeki seçimlerin sonuçlarını nasıl tesirler?
Parlamento seçimlerine fazlaca kıymetli bir tesiri olur, AK Parti ve MHP’yi hayli rahatlatır. Yapılan hesaplar, bugünkü oy oranıyla seçime girdiği takdirde HDP’nin 80 civarında tahminen de 100’e ulaşabilecek sayıda milletvekili çıkarabileceğini gösteriyor. Bu da Cumhur İttifakı için parlamentoda çoğunluğu imkansızlaştıran bir durum. Dolaysıyla HDP’nin kapatılması parlamento seçimleri bakımından Cumhur İttifakı açısından hayli kıymetli bir sonuç doğurur. Ancak HDP’nin kapatılması beraberinde HDP’lileri, Kürt seçmenlerini, neredeyse fire vermeden muhalefetin adayına oy vermeye sevk edebilir. O prestijle, Erdoğan’ın cumhurbaşkanlığı seçimlerini kaybetmesini daha da kolaylaştırabilir… Bu niçinle büyük bir ihtimalle HDP’nin kapatılmasına diğer adımlar da eşlik edecektir. Bunların da işaretlerini almış bulunmaktayız…
Nedir bu işaretler? HDP’nin kapatılmasına ne çeşit isimımlar eşlik edebilir?
Bunlar bir yandan manipülatif başka yandan da Kürtlerin kendilerini uygun hissetmesini sağlamaya matuf, daha kapsayıcı adımlar olabilir… Manipülatif adımlar daha hayli HDP takımları içinde ikilikler oluşturmak biçiminde olur. Ki onun bir meselai Erdoğan’ın Öcalan ile Demirtaş içinde tansiyon olduğuna dair açıklamaları oluşturuyor. “Demirtaş Öcalan’a hesap vermek zorunda olacak” cinsinden telaffuzlarla bu süreci başlattılar ki, bunun gerisinin da geleceğini düşünüyorum. Yalnızca Öcalan ile Demirtaş içinde değil, Demirtaş ile HDP, HDP ile Kandil içinde sorunlar olduğu tarafında kamuoyu oluşturularak manipülatif adımları atacaklardır. Yalnızca bunlar da değil, bölgede HDP kapatılırsa, HDP’nin oylarına bir biçimde talip olacak, HDP’yi ikame edecek lakin AK Parti için büyük sorun teşkil etmeyecek yeni inisiyatiflerin, siyasi oluşumların önünü açmak isteyeceklerdir. Bunların da işaretlerini yavaş yavaş vermeye başladılar. Son olarak da kapsayıcı adımlar atacaklardır, buna hazırlandıkları bilgisi var.
AKP’nin Kürt seçmenlerin oylarını kazanmaya dönük, daha kapsayıcı isimımlar da atabileceğini söylemiş olduniz. Bununla kastettikleriniz neler?
AK Parti, Kürtçe seçmeli ders hakkının kitlesel olarak kullanılmasının önünü açmış durumda. Bildiğim kadarıyla partinin birtakım genel lider yardımcıları son devirde, 5-6 aydır daima bölgede, bölgedeki kanaat liderleri ile görüşmeler yapıyorlar. Bu görüşmelerin bir şey üretmesini beklemiyorum lakin bu görüşmeler kulaktan kulağa şu fikrin yayılmasına yol açıyor: “AK Parti, Kürt probleminde mevcuttakinden öteki bir şey yapmaya çalışıyor. Bu işi CHP’nin Düzgün Parti’nin halledeceği yok hallederse bir daha Erdoğan halleder.” İşte AK Parti’nin ileri gelenleri bölgede bu istikamette fikir oluşturmaya çalışıyorlar anladığım kadarıyla…
HDP’nin kapatılması, Erdoğan’ın kelam ettiğiniz isimımları atması, Cumhur İttifakı‘nın bir daha seçimi kazanması için kâfi mi? İstediği kararı alabilir mi?
Bu adımları atıyor, atmaya hazırlanıyor olması, bunlardan istediği kararı alacağı, başarılı olacağı manasına gelmiyor. Bunda HDP idaresinin takınacağı tutum da değer taşıyor. Şayet parti kapatıldıktan daha sonra, HDP idaresi bütünlüğünü korursa, Erdoğan sonuç alamayabilir. Şayet HDP idaresinin, seçmenlerini bir yerden bir yere sevk etme yeteneği azalır, bunu yapamaz hale gelirse, HDP seçmeninin bir kısmının sandığa gitmemesi kelam konusu olabilir… Bu da Erdoğan’ın işine yarayabilir. Bence bu kademede bu mümkün görünmüyor. Lakin öbür yandan şunu aklımızda tutalım, seçimlere daha vakit var ve bunlar lakin artık gorebildiğimiz adımlar, büyük ihtimalle buna misal bir epey adım bir yerlerde planlanıyordur. Hakikaten Irak’a yönelik son askeri operasyonun nasıl kullanılacağını bilmiyoruz…
Pençe-Kilit Operasyonu’ndan kelam ediyorsunuz. Bunun iktidar tarafından ne şekilde kullanılabileceğini düşünüyorsunuz?
Şu ana kadarki işaretlerden iki biçimde kullanılabileceğini görüyoruz. Birinci mümkünlük bundan Cumhur İttifakı’nın, devletin, bir muvaffakiyet kıssası çıkarması. “Nihayet artık PKK’yı Türkiye’ye giriş yapamayacak duruma getirdik” şeklinde… Ki buna yakın bir durum oluşmuş durumda…
Ulusal Savunma Bakanı Hulusi Akar, “Operasyonun başarıyla tamamlanmasıyla hudut hattını büsbütün kilitleyeceğiz. Teröristlerin sınırlarımıza girmesi mümkün olmayacak” dedi…
Evet. Bu aslında büsbütün yanlış da değil…. Türkiye ordusunun Kandil’e ulaşması güç ancak Kandil ile öbür yerler içindeki ilişkiyi koparmak istiyor belirli ki. Bunun bir kısmını onlarca karakol ve üs kurarak aslına bakarsanız yapmış durumdaydı, artık onun devamı yapılmak isteniyor… Bunu bir muvaffakiyet öyküsü olarak kamuoyuna anlatabilirler. Lakin şunu da yapabilirler. Bu operasyonu yaz mevsimine kadar devam ettirip, seçimlere kadar asayiş eksikliği hissiyatı yaratabilirler… Ancak daha çok birincisinin olacağını düşünüyorum…
Bu tıp operasyonlar başladığında, PKK tarafından da açıklamalar yapılıyor. Basında çıkan haberlere göre Murat Karayılan, “Bu Kürt halkı için ölüm-kalım savaşı derken”, Duran Kalkan, Irak’ta yaşananı “ölüm kalım savaşı” olarak nitelendirdi, operasyonların devam etmesi halinde de “savaşı” Türkiye’ye, metropollere yayma tehdidinde bulundu. Siz bunu olası görüyor musunuz ?
Yapabileceklerini düşünmüyorum zira Türkiye Kürtlerinin PKK’nın silahlı faaliyetlerine itirazı var. Onay bulmadıkça da bunun bulunmasına ihtimal vermiyorum, onay da uzun vakittir yok. Kürtler 1999’da aslında birinci kere silahlı faaliyetlerin bitirilmesi gerektiğine kani oldular hem kitle hem takım prestijiyle. Ondan beri bu işin uzatmaları oynanıyor, o niçinle yapma kabiliyetleri olsa da, siyaseten bunu yapmaya cüret edeceklerini zannetmiyorum. HDP daha evvel olmayan bir kararlılıkla bütün bu faaliyetleri kınıyor artık, Türkiyeli Kürtler de buna itiraz ediyor. … Bir de şunu görmek de lazım, PKK bunu hakikaten yapacak olursa bu HDP’nin değil, Cumhur İttifakı’nın işine fayda, seçim bazlı düşünürsek…
Erdoğan’ın geçmişderi bugüne siyasi telaffuzlarına baktığımızda, Kürt sıkıntısıyla ilgili fazlaca farklı, çelişen açıklamaları oldu. Son olarak, “Türkiye’de Kürt sorunu yoktur. Bu bu işi oldukçatan çözdük, aştık, bitirdik” dedi. Siz bu söylemi nasıl yorumluyorsunuz?
Kürt sıkıntısının çözülmediğinin en temel göstergesi HDP hakkındaki kapatma davası ve büyük bir ihtimalle de kapatılacak olması. HDP tarafınca temsil edilen fikirler ve görüşlerin Anayasaya uygun bulunmaması, memleketin en az yüzde 15’inin Anayasa tarafınca kapsanmıyor olduğu manasına gelir. aslına bakarsanız bu cins sıkıntılar o denli tereyağından kıl çeker üzere, askeri operasyonlarla da bitmez…. “Kürt sorunu bitti” diyenler, buna kendileri de inanmıyor. Aslında söylemiş oldukleri, “şiddet kısmını bastırdık, etkisizleştirdik” manasına geliyor. Yanlış değil, orası gerçek. Ancak bu siyaseten sorunun bittiği manasına gelmiyor, yüzde 15’lik HDP oyu var. Tüm kamuoyu yoklamaları, HDP’li Kürtlerin tamamının, AK Parti ve öteki partilere oy veren Kürtlerin de büyük bir kısmının, mevcut anayasal sisteminin imkan sağladığının haricinde, anadilde eğitim, mahallileşme üzere talepleri olduğunu gösteriyor…
Seçimler öncesinde, CHP’nin ve Millet İttifakı‘nın da Kürt seçmenlerin desteğini kazanmaya dönük uğraşları var. Altı muhalefet partisinin üzerinde uzlaştıkları metinlerde, yaptıkları açıklamalarda, HDP seçmenine de bildiriler verdikleri görülüyor. Sizin gözlemleriniz neler?
2016’da dokunulmazlıkların kaldırılması için oy kullanarak HDP milletvekillerinin cezaevine girmesinin önünü açan CHP, bugün Kürt probleminde, müttefiki GÜZEL Parti’yi ittifaktan ve CHP’li ulusalcıları da CHP’den uzaklaştırmayacak kadar liberal, demokratik bir tavır alıp, HDP’li Kürtleri yanına çekmeye çalışıyor. Kılıçdaroğlu, Kürt problemine tahlil için bildiğiniz üzere “muhatap HDP’dir” açıklamasını yaptı ve bütün kriminalizasyon gayretlerine karşın HDP’yi muhatap olarak gördüğünü söylemiş oldu… HDP’li seçmenleri yanına çekmeye çalıştıklarını ayrıyeten CHP’li milletvekillerinin Demirtaş’ı ziyaret etmesinden, Kılıçdaroğlu’nun hem Mithat Sancar hem Pervin Buldan ile görüşmesinden anlayabiliyoruz. Ayrıyeten vakit zaman, Kürtçe’nin eğitimde hudutlu da olsa kullanılmasına razı olunduğunun beyan edildiğini görüyoruz. Ben altılı ittifakın kabul ettikleri metinlerin kıymetsiz olmadığını düşünenlerdenim. Fakat Kürt sorununun tahlilini sağlayacak parametrelere muhalefet hala çok uzak görünüyor… esasen sorun, seçimlerdilk evvel Kürt sorununun tahlili değil. Sorun seçimler sırasında muhalefet ve HDP’nin birlikte hareket etmesinin nasıl sağlanacağı…
Pekala HDP’nin Millet İttifakı‘na takviye verme konusunda en değerli beklentileri size nazaran neler?
Anladığım kadarıyla HDP’nin yasal bir aktör olarak tanınması, HDP’li belediye liderlerinin iktidar değiştiği takdirde vazifelerine dönmesi ve seçilmişlerin cezaevlerinden salıverilmelerini sağlayacak hukuksal düzenlemelere dair bir kelam verilmesi. Muhalefet bunu yaparsa HDP’yi hem kurumsal olarak birebir vakitte seçmen bazında kendi yanına çekebilir. DÜZGÜN Parti’de buna yönelik bir direnç var fakat eskisine nazaran bir değişme de var. Bu niçinle, bunu önlemek için iktidar da şapkasından daha fazlaca tavşan çıkartacaktır diye düşünüyorum…
Kürt probleminin bir daha siyasetin ana gündem bahislerından biri haline gelmesi, size göre seçimler daha sonrasında tahlil umutlarını da yeşertebilir mi? Bu sorunun tahlili sahiden epeyce mu sıkıntı?
Bu toplumun ve siyasi seçkinlerin Türkiye’nin nasıl bir yer olmasını istedikleri ile ilgili bir soru. Türkiye’nin demokratik bir dünyanın bir modülü, devletinin de vatandaşlarının temel haklarına hürmet gösteren bir devlet olması isteniyorsa problemin tahlili kolay olsa gerek, tahlil temelde eşit vatandaşlık prensibinin çalışmasıyla ilgili. Fakat “bizim için asıl olan demokrasi değil” diyorsanız bu biçimde Kürt problemini çözmeye niyet etmeseniz de olur. Zira, bu cins problemleri çözmeden de varlığını sürdüren devletler var dünyada. İsrail’e bakın, Sri Lanka’ya bakın… Bu sorunlarla yaşanmaz diye bir şey yok lakin bunun ekonomik, siyasi ve askeri bir maliyeti var. Bu cins problemlerin tahlili devletleri ne vakit zorlar? Ayrılıkçılığa döndüğü vakit zorlar. Lakin Kürt sıkıntısının buna yaklaşan bir tarafı yok. Türkiye’deki Kürt sorununda ayrılıkçılık kuvvetli bir damar olsaydı, bu biçimde evet tahlil sıkıntı diyebilirdik. Lakin değil…
Siz epey uzun yıllardır Kürt sıkıntısı üzerine akademik çalışmalar yapıyorsunuz, AB-Türkiye ilişkilerini de yakından izliyorsunuz. SWP tarafından yayımlanan tahlilinizde değişik bir noktaya dikkat çektiniz. Ukrayna savaşı niçiniyle AB ile Türkiye arasında bir yakınlaşma olduğunu, bunun demokratikleşmeye olumlu yansımaları olabileceğini, AB’nin Erdoğan’ı demokratik isimımlar konusunda cesaretlendirebileceğini belirttiniz. Fakat bu hafta Seyahat Davası‘nda Osman Kavala müebbet mahpus cezasına çarptırıldı. Bazı uzmanlar da, Batı‘nın artan jeostratejik değeri niçiniyle, Türkiye’deki anti-demokratik gelişmeleri görmezden geleceği endişesini lisana getiriyor. Son gelişmeleri siz nasıl değerlendiriyorsunuz?
Seyahat sonucu, iktidarın AB tarafınca yapılacak baskılara bu biçimde çarçabuk karşılık vermeyeceğini gösteriyor, gelmesi olası baskılara karşı ön almaya yönelik bir atak yapılmış üzere görünüyor. Hükümet, Kavala ve Seyahat aktivistlerini, büyük bir ihtimalle Kobani davasından daha sonra Demirtaş ve öteki birfazlaca kişiyi daha uzun müddet içeride tutmanın planlarını yapıyor aşikâr ki… Tahminen fazlaca kısa vadede bir şey beklenmeyebilir, Türkiye’nin Batı açısından jeopolitik ehemmiyetinin artması, Batı’nın Türkiye’ye dönük müsamahasını biraz daha uzatabilir. Lakin öte yandan Türkiye’nin Batı ile temasının artması yalnızca jeopolitik problemlerle ilgili değil, iktisadi olarak da Türkiye’nin Batılı kaynaklara gereksinimi var. Onları rahatlıkla kullanabilmek için de demokrasi standartlarının esnetilmesi gündeme gelebilir. Daha uzun vadeli baktığınızda, “Türkiye jeopolitik değeri niçiniyle bir yandan Batı’nın yanında dursun fakat demokrasi standartlarında başına bakılırsa takılsın” denemez… Bu sürdürülebilir olmaz. Kısa vadede tahminen biraz tolere edilebilir, ancak orta ve uzun vadede öteki bir pencere açılacaktır diye düşünüyorum.
Uzun yıllardır Kürt sorunu üzerine yürüttüğü akademik çalışmalarla tanınan Mesut Yeğen tarafınca kaleme alınan tahlilde, Halkların Demokratik Partisi (HDP) ve seçmenlerinin, 2023 seçimlerinin sonuçlarını belirleyecek değerde olduklarına dikkat çekildi, bunun Türkiye siyasetinde yol açacağa değişim mercek altına alındı.
Değişim süreciyle ilgili olarak DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Yeğen, iktidar ve muhalefet bloklarının seçimi kazanmak için yürüttükleri gayrette HDP ve Kürt seçmenleri konusunda izleyecekleri stratejiler, atmaya hazırlandıkları mümkün adımlar hakkında dikkat alımlı değerlendirmelerde bulundu.
Muhalefetin oluşturduğu ittifakın Kürt oylarını yanına çekmeye, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın MHP ile Cumhur İttifakı’nın ise Kürt oylarını etkisizleştirmeye çalışacağını söyleyen Yeğen, AKP iktidarının HDP’nin kapatılması ve buna eşlik edecek adımlarla bu oyların seçimler üstündeki tesirini nötralize etmeye çalışacağını anlattı.
Mesut Yeğen Fotoğraf: Sehir-Universität in Istanbul
Çalışmalarını, SWP bünyesindeki Uygulamalı Türkiye Araştırmaları Merkezi’nde (CATS) sürdüren Mesut Yeğen’e yönelttiğimiz sorular ve karşılıkları şöyleki:
DW Türkçe: SWP için yazdığınız tahlilde, 2023 seçimleri yaklaştıkça Kürt sıkıntısının bir daha Türkiye siyasetinin gündemine taşındığına, seçimlerde HDP’nin ve seçmenlerinin, sonuçları belirleyebilecek kilit bir pozisyonda olacağına dikkat çekiyorsunuz. Seçimler öncesindeki siyasi tabloyu nasıl değerlendiriyorsunuz, HDP niye değerli?
Mesut Yeğen: HDP’yi belirleyici yapan işin matematiği. Hem 2019 mahallî seçimlerinin işaret ettiği, birebir vakitte kamuoyu yoklamalarının gösterdiği, bir seçmen dağılımı aritmetiği var. Cumhur İttifakı dediğimiz AK Parti-MHP bloku, yüzde 40 ile 45 içinde değişen bir oy oranına sahip, bu oran yüzde 40’a hakikat çekiliyor yavaş yavaş. Bunun karşısında, merkezinde CHP ve Âlâ Parti’nin olduğu Millet İttifakı var. Bu ittifakın da oy oranı yüzde 40 civarına sabitlenmiş durumda. Geride yüzde 20’lik bir kesim kalıyor, bunun bir çeyreğini Millet İttifakı ile hareket etmeye hazır görünen, AK Parti’den kopmuş muhafazakarlar oluştururken, yaklaşık yüzde 13 kadarını da HDP, Kürt oyları oluşturuyor. Millet İttifakı şayet AK Parti’den uzaklaşmış muhafazakarları ve HDP’li Kürtleri de yanına çekerse, bu biçimde neredeyse pürüzsüz bir biçimde seçimleri kazanacak üzere görünüyor. Lakin muhalefetin gördüğünü, çok olağan ki iktidar da görüyor…
Pekala bu durum Erdoğan’ın stratejisini nasıl etkiliyor?
Muhalefet bloku, bu ortadaki yüzde 20’lik kesiti yanına çekmek için elinden geleni yaparken, iktidar da bu yüzde 20’nin muhalefete katılmaması için elinden geleni yapıyor… İşte bu aritmetik dağılım, seçimler öncesinde her iki blokun merkez aktörlerini Kürt sıkıntısına, HDP’ye ait tavırlarını gözden geçirmeye sevk etmiş durumda. Tarafların bu durum değişikliğinin son emeli da Kürt sıkıntısında demokratikleşmenin önünü açmak değil, seçimleri kazanmak. Millet İttifakı Kürt oylarını yanına çekmeye, Cumhur İttifakı ise Kürt oylarını etkisizleştirmeye, bu oyların seçimler üstündeki tesirini nötralize etmeye çalışıyor. Ana stratejiler bunlar.
İktidarın HDP’yi etkisizleştirme stratejisinden kelam ettiniz. Size göre bu emelle atabilecekleri isimımlar neler olabilir?
AK Parti, hatırlarsanız 2019 öncesinde yalnızca HDP’lileri, PKK’lıları değil, bütün bir Kürt kimliğini kriminalize eden bir siyaset izledi… Artık ise Erdoğan, Kürt meselesindeki konumunu revize ederken çok daha karmaşık bir siyaset izliyor. Asıl maksadı, HDP oylarının seçim neticelerina tesirde bulunmasını engellemek. Erdoğan’ın planı, farklı enstrümanları içeren daha karmaşık bir plan. Bu planın en başında HDP’nin kapatılması geliyor. Bu dava süratle ilerliyor ve büyük bir ihtimalle bu yazın sonunda karar çıkmış olacak. Yanılabilirim lakin büyük bir ihtimalle HDP kapatılacak. Büyük bir ihtimalle de 500’e yakın HDP’li siyasetçi, siyaset yasağı alacak. Bu kararın oluşmasını önlemenin tek yolu, HDP’nin kendisini feshetmesi ve öteki bir partiye katılmasıdır. Lakin HDP bunu yapar mı yapmak ister mi bilmiyorum…
Pekala HDP’nin kapatılması durumunda, bu önümüzdeki seçimlerin sonuçlarını nasıl tesirler?
Parlamento seçimlerine fazlaca kıymetli bir tesiri olur, AK Parti ve MHP’yi hayli rahatlatır. Yapılan hesaplar, bugünkü oy oranıyla seçime girdiği takdirde HDP’nin 80 civarında tahminen de 100’e ulaşabilecek sayıda milletvekili çıkarabileceğini gösteriyor. Bu da Cumhur İttifakı için parlamentoda çoğunluğu imkansızlaştıran bir durum. Dolaysıyla HDP’nin kapatılması parlamento seçimleri bakımından Cumhur İttifakı açısından hayli kıymetli bir sonuç doğurur. Ancak HDP’nin kapatılması beraberinde HDP’lileri, Kürt seçmenlerini, neredeyse fire vermeden muhalefetin adayına oy vermeye sevk edebilir. O prestijle, Erdoğan’ın cumhurbaşkanlığı seçimlerini kaybetmesini daha da kolaylaştırabilir… Bu niçinle büyük bir ihtimalle HDP’nin kapatılmasına diğer adımlar da eşlik edecektir. Bunların da işaretlerini almış bulunmaktayız…
Nedir bu işaretler? HDP’nin kapatılmasına ne çeşit isimımlar eşlik edebilir?
Bunlar bir yandan manipülatif başka yandan da Kürtlerin kendilerini uygun hissetmesini sağlamaya matuf, daha kapsayıcı adımlar olabilir… Manipülatif adımlar daha hayli HDP takımları içinde ikilikler oluşturmak biçiminde olur. Ki onun bir meselai Erdoğan’ın Öcalan ile Demirtaş içinde tansiyon olduğuna dair açıklamaları oluşturuyor. “Demirtaş Öcalan’a hesap vermek zorunda olacak” cinsinden telaffuzlarla bu süreci başlattılar ki, bunun gerisinin da geleceğini düşünüyorum. Yalnızca Öcalan ile Demirtaş içinde değil, Demirtaş ile HDP, HDP ile Kandil içinde sorunlar olduğu tarafında kamuoyu oluşturularak manipülatif adımları atacaklardır. Yalnızca bunlar da değil, bölgede HDP kapatılırsa, HDP’nin oylarına bir biçimde talip olacak, HDP’yi ikame edecek lakin AK Parti için büyük sorun teşkil etmeyecek yeni inisiyatiflerin, siyasi oluşumların önünü açmak isteyeceklerdir. Bunların da işaretlerini yavaş yavaş vermeye başladılar. Son olarak da kapsayıcı adımlar atacaklardır, buna hazırlandıkları bilgisi var.
AKP’nin Kürt seçmenlerin oylarını kazanmaya dönük, daha kapsayıcı isimımlar da atabileceğini söylemiş olduniz. Bununla kastettikleriniz neler?
AK Parti, Kürtçe seçmeli ders hakkının kitlesel olarak kullanılmasının önünü açmış durumda. Bildiğim kadarıyla partinin birtakım genel lider yardımcıları son devirde, 5-6 aydır daima bölgede, bölgedeki kanaat liderleri ile görüşmeler yapıyorlar. Bu görüşmelerin bir şey üretmesini beklemiyorum lakin bu görüşmeler kulaktan kulağa şu fikrin yayılmasına yol açıyor: “AK Parti, Kürt probleminde mevcuttakinden öteki bir şey yapmaya çalışıyor. Bu işi CHP’nin Düzgün Parti’nin halledeceği yok hallederse bir daha Erdoğan halleder.” İşte AK Parti’nin ileri gelenleri bölgede bu istikamette fikir oluşturmaya çalışıyorlar anladığım kadarıyla…
HDP’nin kapatılması, Erdoğan’ın kelam ettiğiniz isimımları atması, Cumhur İttifakı‘nın bir daha seçimi kazanması için kâfi mi? İstediği kararı alabilir mi?
Bu adımları atıyor, atmaya hazırlanıyor olması, bunlardan istediği kararı alacağı, başarılı olacağı manasına gelmiyor. Bunda HDP idaresinin takınacağı tutum da değer taşıyor. Şayet parti kapatıldıktan daha sonra, HDP idaresi bütünlüğünü korursa, Erdoğan sonuç alamayabilir. Şayet HDP idaresinin, seçmenlerini bir yerden bir yere sevk etme yeteneği azalır, bunu yapamaz hale gelirse, HDP seçmeninin bir kısmının sandığa gitmemesi kelam konusu olabilir… Bu da Erdoğan’ın işine yarayabilir. Bence bu kademede bu mümkün görünmüyor. Lakin öbür yandan şunu aklımızda tutalım, seçimlere daha vakit var ve bunlar lakin artık gorebildiğimiz adımlar, büyük ihtimalle buna misal bir epey adım bir yerlerde planlanıyordur. Hakikaten Irak’a yönelik son askeri operasyonun nasıl kullanılacağını bilmiyoruz…
Pençe-Kilit Operasyonu’ndan kelam ediyorsunuz. Bunun iktidar tarafından ne şekilde kullanılabileceğini düşünüyorsunuz?
Şu ana kadarki işaretlerden iki biçimde kullanılabileceğini görüyoruz. Birinci mümkünlük bundan Cumhur İttifakı’nın, devletin, bir muvaffakiyet kıssası çıkarması. “Nihayet artık PKK’yı Türkiye’ye giriş yapamayacak duruma getirdik” şeklinde… Ki buna yakın bir durum oluşmuş durumda…
Ulusal Savunma Bakanı Hulusi Akar, “Operasyonun başarıyla tamamlanmasıyla hudut hattını büsbütün kilitleyeceğiz. Teröristlerin sınırlarımıza girmesi mümkün olmayacak” dedi…
Evet. Bu aslında büsbütün yanlış da değil…. Türkiye ordusunun Kandil’e ulaşması güç ancak Kandil ile öbür yerler içindeki ilişkiyi koparmak istiyor belirli ki. Bunun bir kısmını onlarca karakol ve üs kurarak aslına bakarsanız yapmış durumdaydı, artık onun devamı yapılmak isteniyor… Bunu bir muvaffakiyet öyküsü olarak kamuoyuna anlatabilirler. Lakin şunu da yapabilirler. Bu operasyonu yaz mevsimine kadar devam ettirip, seçimlere kadar asayiş eksikliği hissiyatı yaratabilirler… Ancak daha çok birincisinin olacağını düşünüyorum…
Bu tıp operasyonlar başladığında, PKK tarafından da açıklamalar yapılıyor. Basında çıkan haberlere göre Murat Karayılan, “Bu Kürt halkı için ölüm-kalım savaşı derken”, Duran Kalkan, Irak’ta yaşananı “ölüm kalım savaşı” olarak nitelendirdi, operasyonların devam etmesi halinde de “savaşı” Türkiye’ye, metropollere yayma tehdidinde bulundu. Siz bunu olası görüyor musunuz ?
Yapabileceklerini düşünmüyorum zira Türkiye Kürtlerinin PKK’nın silahlı faaliyetlerine itirazı var. Onay bulmadıkça da bunun bulunmasına ihtimal vermiyorum, onay da uzun vakittir yok. Kürtler 1999’da aslında birinci kere silahlı faaliyetlerin bitirilmesi gerektiğine kani oldular hem kitle hem takım prestijiyle. Ondan beri bu işin uzatmaları oynanıyor, o niçinle yapma kabiliyetleri olsa da, siyaseten bunu yapmaya cüret edeceklerini zannetmiyorum. HDP daha evvel olmayan bir kararlılıkla bütün bu faaliyetleri kınıyor artık, Türkiyeli Kürtler de buna itiraz ediyor. … Bir de şunu görmek de lazım, PKK bunu hakikaten yapacak olursa bu HDP’nin değil, Cumhur İttifakı’nın işine fayda, seçim bazlı düşünürsek…
Erdoğan’ın geçmişderi bugüne siyasi telaffuzlarına baktığımızda, Kürt sıkıntısıyla ilgili fazlaca farklı, çelişen açıklamaları oldu. Son olarak, “Türkiye’de Kürt sorunu yoktur. Bu bu işi oldukçatan çözdük, aştık, bitirdik” dedi. Siz bu söylemi nasıl yorumluyorsunuz?
Kürt sıkıntısının çözülmediğinin en temel göstergesi HDP hakkındaki kapatma davası ve büyük bir ihtimalle de kapatılacak olması. HDP tarafınca temsil edilen fikirler ve görüşlerin Anayasaya uygun bulunmaması, memleketin en az yüzde 15’inin Anayasa tarafınca kapsanmıyor olduğu manasına gelir. aslına bakarsanız bu cins sıkıntılar o denli tereyağından kıl çeker üzere, askeri operasyonlarla da bitmez…. “Kürt sorunu bitti” diyenler, buna kendileri de inanmıyor. Aslında söylemiş oldukleri, “şiddet kısmını bastırdık, etkisizleştirdik” manasına geliyor. Yanlış değil, orası gerçek. Ancak bu siyaseten sorunun bittiği manasına gelmiyor, yüzde 15’lik HDP oyu var. Tüm kamuoyu yoklamaları, HDP’li Kürtlerin tamamının, AK Parti ve öteki partilere oy veren Kürtlerin de büyük bir kısmının, mevcut anayasal sisteminin imkan sağladığının haricinde, anadilde eğitim, mahallileşme üzere talepleri olduğunu gösteriyor…
Seçimler öncesinde, CHP’nin ve Millet İttifakı‘nın da Kürt seçmenlerin desteğini kazanmaya dönük uğraşları var. Altı muhalefet partisinin üzerinde uzlaştıkları metinlerde, yaptıkları açıklamalarda, HDP seçmenine de bildiriler verdikleri görülüyor. Sizin gözlemleriniz neler?
2016’da dokunulmazlıkların kaldırılması için oy kullanarak HDP milletvekillerinin cezaevine girmesinin önünü açan CHP, bugün Kürt probleminde, müttefiki GÜZEL Parti’yi ittifaktan ve CHP’li ulusalcıları da CHP’den uzaklaştırmayacak kadar liberal, demokratik bir tavır alıp, HDP’li Kürtleri yanına çekmeye çalışıyor. Kılıçdaroğlu, Kürt problemine tahlil için bildiğiniz üzere “muhatap HDP’dir” açıklamasını yaptı ve bütün kriminalizasyon gayretlerine karşın HDP’yi muhatap olarak gördüğünü söylemiş oldu… HDP’li seçmenleri yanına çekmeye çalıştıklarını ayrıyeten CHP’li milletvekillerinin Demirtaş’ı ziyaret etmesinden, Kılıçdaroğlu’nun hem Mithat Sancar hem Pervin Buldan ile görüşmesinden anlayabiliyoruz. Ayrıyeten vakit zaman, Kürtçe’nin eğitimde hudutlu da olsa kullanılmasına razı olunduğunun beyan edildiğini görüyoruz. Ben altılı ittifakın kabul ettikleri metinlerin kıymetsiz olmadığını düşünenlerdenim. Fakat Kürt sorununun tahlilini sağlayacak parametrelere muhalefet hala çok uzak görünüyor… esasen sorun, seçimlerdilk evvel Kürt sorununun tahlili değil. Sorun seçimler sırasında muhalefet ve HDP’nin birlikte hareket etmesinin nasıl sağlanacağı…
Pekala HDP’nin Millet İttifakı‘na takviye verme konusunda en değerli beklentileri size nazaran neler?
Anladığım kadarıyla HDP’nin yasal bir aktör olarak tanınması, HDP’li belediye liderlerinin iktidar değiştiği takdirde vazifelerine dönmesi ve seçilmişlerin cezaevlerinden salıverilmelerini sağlayacak hukuksal düzenlemelere dair bir kelam verilmesi. Muhalefet bunu yaparsa HDP’yi hem kurumsal olarak birebir vakitte seçmen bazında kendi yanına çekebilir. DÜZGÜN Parti’de buna yönelik bir direnç var fakat eskisine nazaran bir değişme de var. Bu niçinle, bunu önlemek için iktidar da şapkasından daha fazlaca tavşan çıkartacaktır diye düşünüyorum…
Kürt probleminin bir daha siyasetin ana gündem bahislerından biri haline gelmesi, size göre seçimler daha sonrasında tahlil umutlarını da yeşertebilir mi? Bu sorunun tahlili sahiden epeyce mu sıkıntı?
Bu toplumun ve siyasi seçkinlerin Türkiye’nin nasıl bir yer olmasını istedikleri ile ilgili bir soru. Türkiye’nin demokratik bir dünyanın bir modülü, devletinin de vatandaşlarının temel haklarına hürmet gösteren bir devlet olması isteniyorsa problemin tahlili kolay olsa gerek, tahlil temelde eşit vatandaşlık prensibinin çalışmasıyla ilgili. Fakat “bizim için asıl olan demokrasi değil” diyorsanız bu biçimde Kürt problemini çözmeye niyet etmeseniz de olur. Zira, bu cins problemleri çözmeden de varlığını sürdüren devletler var dünyada. İsrail’e bakın, Sri Lanka’ya bakın… Bu sorunlarla yaşanmaz diye bir şey yok lakin bunun ekonomik, siyasi ve askeri bir maliyeti var. Bu cins problemlerin tahlili devletleri ne vakit zorlar? Ayrılıkçılığa döndüğü vakit zorlar. Lakin Kürt sıkıntısının buna yaklaşan bir tarafı yok. Türkiye’deki Kürt sorununda ayrılıkçılık kuvvetli bir damar olsaydı, bu biçimde evet tahlil sıkıntı diyebilirdik. Lakin değil…
Siz epey uzun yıllardır Kürt sıkıntısı üzerine akademik çalışmalar yapıyorsunuz, AB-Türkiye ilişkilerini de yakından izliyorsunuz. SWP tarafından yayımlanan tahlilinizde değişik bir noktaya dikkat çektiniz. Ukrayna savaşı niçiniyle AB ile Türkiye arasında bir yakınlaşma olduğunu, bunun demokratikleşmeye olumlu yansımaları olabileceğini, AB’nin Erdoğan’ı demokratik isimımlar konusunda cesaretlendirebileceğini belirttiniz. Fakat bu hafta Seyahat Davası‘nda Osman Kavala müebbet mahpus cezasına çarptırıldı. Bazı uzmanlar da, Batı‘nın artan jeostratejik değeri niçiniyle, Türkiye’deki anti-demokratik gelişmeleri görmezden geleceği endişesini lisana getiriyor. Son gelişmeleri siz nasıl değerlendiriyorsunuz?
Seyahat sonucu, iktidarın AB tarafınca yapılacak baskılara bu biçimde çarçabuk karşılık vermeyeceğini gösteriyor, gelmesi olası baskılara karşı ön almaya yönelik bir atak yapılmış üzere görünüyor. Hükümet, Kavala ve Seyahat aktivistlerini, büyük bir ihtimalle Kobani davasından daha sonra Demirtaş ve öteki birfazlaca kişiyi daha uzun müddet içeride tutmanın planlarını yapıyor aşikâr ki… Tahminen fazlaca kısa vadede bir şey beklenmeyebilir, Türkiye’nin Batı açısından jeopolitik ehemmiyetinin artması, Batı’nın Türkiye’ye dönük müsamahasını biraz daha uzatabilir. Lakin öte yandan Türkiye’nin Batı ile temasının artması yalnızca jeopolitik problemlerle ilgili değil, iktisadi olarak da Türkiye’nin Batılı kaynaklara gereksinimi var. Onları rahatlıkla kullanabilmek için de demokrasi standartlarının esnetilmesi gündeme gelebilir. Daha uzun vadeli baktığınızda, “Türkiye jeopolitik değeri niçiniyle bir yandan Batı’nın yanında dursun fakat demokrasi standartlarında başına bakılırsa takılsın” denemez… Bu sürdürülebilir olmaz. Kısa vadede tahminen biraz tolere edilebilir, ancak orta ve uzun vadede öteki bir pencere açılacaktır diye düşünüyorum.