RAM
New member
28 Şubat davası kapsamında hükümlü olan emekli Korgeneral Vural Avar’ın cezaevinde hayatını kaybetmesi, bir defa daha gözleri hasta mahkûmlar sıkıntısına çevirdi. Türkiye’de 651’i ağır olmak üzere en az bin 517 hasta mahkûm cezaevlerinde bulunuyor.
İnsan Hakları Derneği (İHD), bu meseleye ait rapor hazırlayarak Adalet Bakanlığı’na sundu. İHD, bilhassa İsimli Tıp Kurumu’ndan rapor alınması uygulamasına son verilmesini ve Terörle Uğraş Kanunu ayrımının kaldırılmasını talep etti.
Peki cezaevlerinde “hasta mahkûmlar sorunu” niye yaşanıyor ve bu sorun nasıl çözülür?
İHD: Hasta mahkûm sayısı daha fazla olabilir
Türkiye’de yaklaşık 288 bin kapasitesi bulunan cezaevlerindeki tutuklu ve mahkumların sayısı 326 bini aşmış durumda. Yaklaşık 38 mahkûm, kapasite fazlası olarak cezaevlerinde kalıyor.
İHD’nin bilgilerine göre cezaevlerinde 2022 yılı itibariyle 651’i ağır olmak üzere bin 517 hasta mahkûm bulunuyor. DW Türkçe’ye konuşan İHD Lideri Öztürk Türkdoğan, sayının fazlaca daha fazla olabileceğini belirterek 2022’de cezaevlerinde 76 mahkûmun öldüğünü, bunun 39’unun hastalıklar kaynaklı olduğu tabir etti. Türkdoğan, “sorun yapısal” tespitinde bulundu.
Cezaevlerini yakından izleyen İHD, hasta mahpus sorunun çözülmesi gayesiyle 4 Kasım 2022 tarihinde hazırladığı 27 sayfalık raporu Adalet Bakanlığı’nın yanı sıra TBMM’ye de sundu. Adalet Bakanlığı’nın resmi olarak “Faydalanacağız” dediği raporda, cezaevlerindeki sıkıntılara işaret edildi.
Emekli Korgeneral Vural Avar geçen hafta son seyahatine uğurlandı Fotoğraf: DHA
Raporda çok kalabalık koğuşlar, yetersiz beslenme, pak suya erişememe, ısıtma sorunu, havalandırma hakkından yetersiz yaralanma, revire geç çıkarılma, kâfi sayıda tabip bulunmaması, hastaneye sevklerin geç yapılması ve kelepçeli muayene bu problemlerin başında sayıldı. Bu problemlerin cezaevlerindeki tutuklu ve mahkumların sıhhat durumlarını olumsuz etkilediği vurgulandı.
Hapishanelerde hayatlarını tek başına devam ettiremeyecek mahkûmların tek kişilik odalarda tutulduğu anlatılan raporda, bilhassa ağır hasta mahpusların, hastalıklarının son devirlerine gelmelerine karşın tahliye edilmedikleri açıklandı. Raporda, İsimli Tıp Kurumu’nun bu istikamette verdiği tahliye kararlarının ise güvenlik sebebi öne sürülerek uygulanmadığı öne sürüldü.
“Adli Tıp’tan rapor alınması kaidesi kaldırılmalı”
İHD Lideri Türkdoğan, Vural Avar’ın vefatıyla bir kere daha gündeme gelen hasta mahkûmlar konusunda mevzuattan kaynaklı problemlere işaret etti. 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Önlemlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un fazlaca sayıda unsurunun değiştirilmesi gerektiğini belirten Türkdoğan, “Bu kanun 2005 yılında yürürlüğe girdiğinde bize göre epeyce daha düzgün bir yasaydı. Lakin ondan sonrasında daima güvenlik telaşlarıyla yapılan değişikliklerle şu anda işin ortasından çıkılmaz bir hal almış durumda” dedi.
İHD’nin raporunda da tahlil önerisi olarak hasta mahpusların infazının durdurulmasını düzenleyen Ceza ve Güvenlik Önlemlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 16’ıncı hususundaki İsimli Tıp’tan rapor alınması kuralının kaldırılması istendi.
Raporda, “uygulamada İsimli Tıp Kurumu’nun TCK tarafınca korunması gereken türel fayda prensibini göz önüne almadığı” savunularak “kurumun siyasi iktidarın telkinleriyle hareket ettiği ve karar giyen mahpuslar aleyhine tıp etiğine karşıt raporlar ürettiği” tabirlerine yer verildi. Bu niçinle İsimli Tıp Kurumu onayının kaldırılması talep edilen raporda, bunun fakat “fazlaca hayli istisnai durumlarda düzenlenmesi gerektiği” belirildi.
Türkdoğan: Hastanelerden rapor kâfi görülmeli
Türkdoğan, İsimli Tıp’tan rapor alınması yerine üniversite yahut Sıhhat Bakanlığı’na bağlı eğitim ve araştırma hastanelerinden alınan sıhhat heyeti raporlarının kâfi görülmesiyle sorunun çözüleceğini kaydetti.
Ayrıca yasanın Terörle Çaba Kanunu kapsamında cezaevinde olanları kapsamadığını belirten Türkdoğan, “Yani bunlar aleyhinde bir düzenleme var. Artık hayatını yitiren Vural Avar da TMK kapsamında bir mahpustu. ötürüsıyla kanunun isimli mahpuslara tanıdığı çeşitli kolaylıklardan o da yararlanamadı. Öncelikle biz İnfaz Kanunu’nda TMK ayırımının katiyen ve katiyetle kaldırılması gerektiğini tabir ediyoruz” değerlendirmesinde bulundu.
“Siyasi irade ayrım yapmamalı”
Türkdoğan, bu iki tahlil teklifinin yanında sorunun tahlili için “siyasi iradeye” de gereksinim olduğunu vurguladı. Tahlilin sırf emekli askerler değil, tüm hasta mahkûmları kapsaması gerektiğini belirten Türkdoğan, “Çünkü İsimli Tıp Kurumu ya başka hasta mahpuslar bakımından süreç yapacak ya da yapmayacak. Yani siyasi iradenin de iradesini ortaya koyarken ayrım yapmaması gerekir” sözünü kullandı.
İHD Lideri Öztürk TürkdoğanFotoğraf: privat
İHD’nin hasta mahkûmlar raporunda, şu teklifler de dikkat çekti:
– Cumhurbaşkanının sıhhat niçini ile mahpusları af yetkisini düzenleyen genelgesi değiştirilmeli, Cumhurbaşkanı ağır hasta mahpuslar ile ilgili yetkisini ayrım gözetmeksizin kullanmalıdır.
– Hapishanelerde hayatını yitiren hasta mahpuslarla ilgili olarak aktif bir soruşturma yapılmalı ihmal ve sorumluluğu olanlar hakkında cezai yaptırımların uygulanmalıdır.
– Hastalık niçiniyle infazı ertelenen mahpusların tedavileri için sıhhat sigortaları devlet tarafınca karşılanmalıdır.
28 Şubat’ta 10 asker cezaevinde
Öte yandan Vural Avar’ın vefatının akabinde gözler bir kere daha 28 Şubat davasında cezaevinde olan öbür askerlerin durumuna da çevrildi. Şu an cezaevlerinde içinde emekli Orgeneral Çetin Doğan’ın bulunduğu yaşları 71 ile 91 içinde değişen 10 emekli asker bulunuyor.
DW Haber’e konuşan 28 Şubat davasının avukatlarından Aykanat Kaçmaz, cezaevindeki 10 askerin önemli sıhhat rahatsızlıkları bulunduğunu kaydetti. Adalet Bakanı Bekir Bozdağ’ın açıklamasının tersine Cumhurbaşkanının Vural Avar’a ait af yetkisini resen kullanabileceğini belirten Avar, bunun için özel bir müracaata gerek olmadığını kaydetti.
Kaçmaz, “Vural Avar’dan af istikametinde müracaat yapması için vefatından birkaç gün evvel talep alınmıştı. Demans rahatsızlığı niçiniyle elleri titrediği için yazamamış, tıpkı odadaki Erol Özkasnak dilekçesini yazmış. daha sonradan yazı diğerine ilişkin değil denmesin diye kendisi yazmış, bir cümlelik dilekçeyi yarım saatte yazmış. Bu dava kumpas bir davadır. Başkaları af değil adalet istiyorlar” dedi.
Kaçmaz, Anayasa Mahkemesi’nin de 28 Şubat davasına ait yapılan kişisel başvuruyu hala görüşmemesine eleştirdi.
Adalet Bakanı Bekir BozdağFotoğraf: Getty Images/N.Kamm
Bakan Bozdağ, Avar’ın durumuyla ilgili olarak “Sayın Cumhurbaşkanımız Vural Avar’la ilgili özel af yetkisini kullanmak istediğini bana söylemiş oldu ve süreci başlatmamızı da istedi. Biz merhum Avar’a bu dileği ilettik. Zira müracaat etmesi gerekiyor sürecin başlaması için. Ama başlangıçta müracaat etmedi. Merhum oluşundan, yani hayli az bir süre evvel müracaatı oldu. Biz çabucak süreçleri başlattık. Ve hızla süreçlere tekemmül ettirmeye sürdürürken bu ortada rahmete kavuştu” açıklamasını yapmıştı.
İnfaz erteleme nasıl yapılıyor?
Hapis cezasının infazının hastalık niçiniyle ertelenmesi uygulaması, Ceza ve Güvenlik Önlemlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 16’ıncı unsurunda düzenleniyor. Yasaya bakılırsa, maruz kaldığı ağır bir hastalık yahut engellilik niçiniyle ceza infaz kurumu şartlarında hayatını yalnız idame ettiremeyen ve toplum güvenliği bakımından ağır ve somut tehlike oluşturmayacağı bedellendirilen mahkûmun cezasının infazı güzelleşinceye kadar geri bırakılabiliyor. Ayrıyeten cezanın infazı resmi sıhhat kuruluşlarının mahkûmlara ayrılan kısımlarında yaptırılsa dahi, mahkûmun hayatı için kesin bir tehlike var ise, bir daha infaz güzelleşinceye kadar geri bırakılabiliyor.
Ancak bu geri bırakma sonucu, İsimli Tıp Kurumunca düzenlenen ya da Adalet Bakanlığınca belirlenen tam teşekküllü hastanelerin sıhhat heyetlerince düzenlenip İsimli Tıp Kurumunca onaylanan rapor üzerine, infazın yapıldığı yerin Cumhuriyet Başsavcılığı tarafınca veriliyor.
Cumhurbaşkanı’nın af yetkisi ise Anayasanın 104’üncü hususunda düzenlenmiş durumda. Bu unsurda bu yetki, “Sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebiyle bireylerin cezalarını hafifçeletir yahut kaldırır” biçiminde tanımlanıyor.
İnsan Hakları Derneği (İHD), bu meseleye ait rapor hazırlayarak Adalet Bakanlığı’na sundu. İHD, bilhassa İsimli Tıp Kurumu’ndan rapor alınması uygulamasına son verilmesini ve Terörle Uğraş Kanunu ayrımının kaldırılmasını talep etti.
Peki cezaevlerinde “hasta mahkûmlar sorunu” niye yaşanıyor ve bu sorun nasıl çözülür?
İHD: Hasta mahkûm sayısı daha fazla olabilir
Türkiye’de yaklaşık 288 bin kapasitesi bulunan cezaevlerindeki tutuklu ve mahkumların sayısı 326 bini aşmış durumda. Yaklaşık 38 mahkûm, kapasite fazlası olarak cezaevlerinde kalıyor.
İHD’nin bilgilerine göre cezaevlerinde 2022 yılı itibariyle 651’i ağır olmak üzere bin 517 hasta mahkûm bulunuyor. DW Türkçe’ye konuşan İHD Lideri Öztürk Türkdoğan, sayının fazlaca daha fazla olabileceğini belirterek 2022’de cezaevlerinde 76 mahkûmun öldüğünü, bunun 39’unun hastalıklar kaynaklı olduğu tabir etti. Türkdoğan, “sorun yapısal” tespitinde bulundu.
Cezaevlerini yakından izleyen İHD, hasta mahpus sorunun çözülmesi gayesiyle 4 Kasım 2022 tarihinde hazırladığı 27 sayfalık raporu Adalet Bakanlığı’nın yanı sıra TBMM’ye de sundu. Adalet Bakanlığı’nın resmi olarak “Faydalanacağız” dediği raporda, cezaevlerindeki sıkıntılara işaret edildi.
Emekli Korgeneral Vural Avar geçen hafta son seyahatine uğurlandı Fotoğraf: DHA
Raporda çok kalabalık koğuşlar, yetersiz beslenme, pak suya erişememe, ısıtma sorunu, havalandırma hakkından yetersiz yaralanma, revire geç çıkarılma, kâfi sayıda tabip bulunmaması, hastaneye sevklerin geç yapılması ve kelepçeli muayene bu problemlerin başında sayıldı. Bu problemlerin cezaevlerindeki tutuklu ve mahkumların sıhhat durumlarını olumsuz etkilediği vurgulandı.
Hapishanelerde hayatlarını tek başına devam ettiremeyecek mahkûmların tek kişilik odalarda tutulduğu anlatılan raporda, bilhassa ağır hasta mahpusların, hastalıklarının son devirlerine gelmelerine karşın tahliye edilmedikleri açıklandı. Raporda, İsimli Tıp Kurumu’nun bu istikamette verdiği tahliye kararlarının ise güvenlik sebebi öne sürülerek uygulanmadığı öne sürüldü.
“Adli Tıp’tan rapor alınması kaidesi kaldırılmalı”
İHD Lideri Türkdoğan, Vural Avar’ın vefatıyla bir kere daha gündeme gelen hasta mahkûmlar konusunda mevzuattan kaynaklı problemlere işaret etti. 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Önlemlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un fazlaca sayıda unsurunun değiştirilmesi gerektiğini belirten Türkdoğan, “Bu kanun 2005 yılında yürürlüğe girdiğinde bize göre epeyce daha düzgün bir yasaydı. Lakin ondan sonrasında daima güvenlik telaşlarıyla yapılan değişikliklerle şu anda işin ortasından çıkılmaz bir hal almış durumda” dedi.
İHD’nin raporunda da tahlil önerisi olarak hasta mahpusların infazının durdurulmasını düzenleyen Ceza ve Güvenlik Önlemlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 16’ıncı hususundaki İsimli Tıp’tan rapor alınması kuralının kaldırılması istendi.
Raporda, “uygulamada İsimli Tıp Kurumu’nun TCK tarafınca korunması gereken türel fayda prensibini göz önüne almadığı” savunularak “kurumun siyasi iktidarın telkinleriyle hareket ettiği ve karar giyen mahpuslar aleyhine tıp etiğine karşıt raporlar ürettiği” tabirlerine yer verildi. Bu niçinle İsimli Tıp Kurumu onayının kaldırılması talep edilen raporda, bunun fakat “fazlaca hayli istisnai durumlarda düzenlenmesi gerektiği” belirildi.
Türkdoğan: Hastanelerden rapor kâfi görülmeli
Türkdoğan, İsimli Tıp’tan rapor alınması yerine üniversite yahut Sıhhat Bakanlığı’na bağlı eğitim ve araştırma hastanelerinden alınan sıhhat heyeti raporlarının kâfi görülmesiyle sorunun çözüleceğini kaydetti.
Ayrıca yasanın Terörle Çaba Kanunu kapsamında cezaevinde olanları kapsamadığını belirten Türkdoğan, “Yani bunlar aleyhinde bir düzenleme var. Artık hayatını yitiren Vural Avar da TMK kapsamında bir mahpustu. ötürüsıyla kanunun isimli mahpuslara tanıdığı çeşitli kolaylıklardan o da yararlanamadı. Öncelikle biz İnfaz Kanunu’nda TMK ayırımının katiyen ve katiyetle kaldırılması gerektiğini tabir ediyoruz” değerlendirmesinde bulundu.
“Siyasi irade ayrım yapmamalı”
Türkdoğan, bu iki tahlil teklifinin yanında sorunun tahlili için “siyasi iradeye” de gereksinim olduğunu vurguladı. Tahlilin sırf emekli askerler değil, tüm hasta mahkûmları kapsaması gerektiğini belirten Türkdoğan, “Çünkü İsimli Tıp Kurumu ya başka hasta mahpuslar bakımından süreç yapacak ya da yapmayacak. Yani siyasi iradenin de iradesini ortaya koyarken ayrım yapmaması gerekir” sözünü kullandı.
İHD Lideri Öztürk TürkdoğanFotoğraf: privat
İHD’nin hasta mahkûmlar raporunda, şu teklifler de dikkat çekti:
– Cumhurbaşkanının sıhhat niçini ile mahpusları af yetkisini düzenleyen genelgesi değiştirilmeli, Cumhurbaşkanı ağır hasta mahpuslar ile ilgili yetkisini ayrım gözetmeksizin kullanmalıdır.
– Hapishanelerde hayatını yitiren hasta mahpuslarla ilgili olarak aktif bir soruşturma yapılmalı ihmal ve sorumluluğu olanlar hakkında cezai yaptırımların uygulanmalıdır.
– Hastalık niçiniyle infazı ertelenen mahpusların tedavileri için sıhhat sigortaları devlet tarafınca karşılanmalıdır.
28 Şubat’ta 10 asker cezaevinde
Öte yandan Vural Avar’ın vefatının akabinde gözler bir kere daha 28 Şubat davasında cezaevinde olan öbür askerlerin durumuna da çevrildi. Şu an cezaevlerinde içinde emekli Orgeneral Çetin Doğan’ın bulunduğu yaşları 71 ile 91 içinde değişen 10 emekli asker bulunuyor.
DW Haber’e konuşan 28 Şubat davasının avukatlarından Aykanat Kaçmaz, cezaevindeki 10 askerin önemli sıhhat rahatsızlıkları bulunduğunu kaydetti. Adalet Bakanı Bekir Bozdağ’ın açıklamasının tersine Cumhurbaşkanının Vural Avar’a ait af yetkisini resen kullanabileceğini belirten Avar, bunun için özel bir müracaata gerek olmadığını kaydetti.
Kaçmaz, “Vural Avar’dan af istikametinde müracaat yapması için vefatından birkaç gün evvel talep alınmıştı. Demans rahatsızlığı niçiniyle elleri titrediği için yazamamış, tıpkı odadaki Erol Özkasnak dilekçesini yazmış. daha sonradan yazı diğerine ilişkin değil denmesin diye kendisi yazmış, bir cümlelik dilekçeyi yarım saatte yazmış. Bu dava kumpas bir davadır. Başkaları af değil adalet istiyorlar” dedi.
Kaçmaz, Anayasa Mahkemesi’nin de 28 Şubat davasına ait yapılan kişisel başvuruyu hala görüşmemesine eleştirdi.
Adalet Bakanı Bekir BozdağFotoğraf: Getty Images/N.Kamm
Bakan Bozdağ, Avar’ın durumuyla ilgili olarak “Sayın Cumhurbaşkanımız Vural Avar’la ilgili özel af yetkisini kullanmak istediğini bana söylemiş oldu ve süreci başlatmamızı da istedi. Biz merhum Avar’a bu dileği ilettik. Zira müracaat etmesi gerekiyor sürecin başlaması için. Ama başlangıçta müracaat etmedi. Merhum oluşundan, yani hayli az bir süre evvel müracaatı oldu. Biz çabucak süreçleri başlattık. Ve hızla süreçlere tekemmül ettirmeye sürdürürken bu ortada rahmete kavuştu” açıklamasını yapmıştı.
İnfaz erteleme nasıl yapılıyor?
Hapis cezasının infazının hastalık niçiniyle ertelenmesi uygulaması, Ceza ve Güvenlik Önlemlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 16’ıncı unsurunda düzenleniyor. Yasaya bakılırsa, maruz kaldığı ağır bir hastalık yahut engellilik niçiniyle ceza infaz kurumu şartlarında hayatını yalnız idame ettiremeyen ve toplum güvenliği bakımından ağır ve somut tehlike oluşturmayacağı bedellendirilen mahkûmun cezasının infazı güzelleşinceye kadar geri bırakılabiliyor. Ayrıyeten cezanın infazı resmi sıhhat kuruluşlarının mahkûmlara ayrılan kısımlarında yaptırılsa dahi, mahkûmun hayatı için kesin bir tehlike var ise, bir daha infaz güzelleşinceye kadar geri bırakılabiliyor.
Ancak bu geri bırakma sonucu, İsimli Tıp Kurumunca düzenlenen ya da Adalet Bakanlığınca belirlenen tam teşekküllü hastanelerin sıhhat heyetlerince düzenlenip İsimli Tıp Kurumunca onaylanan rapor üzerine, infazın yapıldığı yerin Cumhuriyet Başsavcılığı tarafınca veriliyor.
Cumhurbaşkanı’nın af yetkisi ise Anayasanın 104’üncü hususunda düzenlenmiş durumda. Bu unsurda bu yetki, “Sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebiyle bireylerin cezalarını hafifçeletir yahut kaldırır” biçiminde tanımlanıyor.