Çavuşoğlu ABD yolcusu, gündemde neler var?

RAM

New member
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun bugün başlayacağı ABD ziyaretinin gündeminde F-16’lardan Suriye’ye bir epey başlık yer alırken, iki ülke alakalarını önümüzdeki periyotta meşgul edecek hususların başında İsveç ile Finlandiya’nın NATO üyeliklerinin onay süreci ve Rusya ile bağlantılar geliyor.

Çavuşoğlu, bugün İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Buyruk Abdullahiyan’ı Ankara’da ağırladıktan daha sonra akşam üstü ABD’ye hareket edecek ve yarın ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ile bir ortaya gelecek.

Türkiye ile ABD içinde kurulması Ekim 2021’de kararlaştırılan ve Nisan 2022’de başlayan Stratejik Sistem Toplantısı’nın bakanlar seviyesindeki ikinci toplantısı da bu ziyaret sırasında gerçekleştirilecek.

Görüşmelerde Türkiye ile ABD’yi ilgilendiren hayli sayıda gündem unsuru yer alıyor. Son periyotta Ankara ile Şam içinde başlatılacağına dair işaretler bulunan olağanlaşma süreci ve Türkiye’nin uzun müddettir Suriye’nin kuzebir daha düzenlemek istediği askeri harekât, ABD’den F-16 alım süreci, Rusya ile bağlar ve ABD’nin uyguladığı yaptırımlar üzere mevzular masadaki kıymetli başlıklar.

Tüm bu gündem hususları ortasında İsveç ile Finlandiya’nın NATO üyeliklerine Türkiye’nin onay verip vermeyeceği ya da onayı ne vakit vereceği de son gelişmelerin akabinde ön plana çıkmış durumda.

İsveç ve Finlandiya’ya onay verilecek mi?

Rusya’nın Ukrayna işgalinin başlamasının akabinde tarafsızlık siyasetlerini bırakarak NATO’ya üye olmak isteyen İsveç ile Finlandiya’ya Türkiye’nin onay verip vermeyeceği uzun müddettir en değerli dış siyaset gündem hususlarından biri.

Finlandiya’nın üyeliği ile ilgili büyük bir ıstırabı bulunmayan Ankara’nın İsveç’e yaklaşımı ise daha farklı. İsveç’in son periyotta terörle çaba yasası ile ilgili attığı adımlar ve kimi hatalıların iadesi ile ilgili yapılan görüşmeler birinci başta ihtiyatlı bir optimistlik yaratmış olsa da Stockholm’de son düzenlenen harekette Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın kuklasının ayaklarından asılmış bir biçimde köprüden sallandırılması tansiyonu artırdı.

Erdoğan kuklası için “suç teşkil etmiyor” diyen İsveçli savcıya ise Ankara’dan “Türkiye bunu kabul etmez” karşılığı geldi.

Bu son olayla birlikte ABD’nin Rusya’ya karşı epey ehemmiyet verdiği NATO genişlemesinin tehlikeye girdiği yorumları yapılırken, Çavuşoğlu’nun görüşmelerinde bahsin ele alınması da bekleniyor.

Uluslararası Alakalar Uzmanı Prof. Dr. İlhan Uzgel’e bakılırsa Erdoğan iki ülkenin üyeliklerine ait TBMM’den çıkması gereken onayı seçime kadar uzatmayı hedefliyor. “bu biçimdelikle iç kamuoyu nezdinde ‘bakın biz onay vermezsek hiç bir şey gerçekleşmiyor” algısının kullanılmaya çalışılacağını belirten Uzgel, Erdoğan’ın fazlaca büyük bir çıkar elde etmediği sürece bu bahiste adım atmamaya niyetli olduğunu düşünüyor.

ABD’den vakit zaman Türkiye’den beklenen onayı ikili bir probleme dönüştürmek istemediklerine yönelik açıklamalar gelse de en son Bloomberg‘e konuşan bir Türk yetkili, ABD’nin kendilerini “Finlandiya ve İsveç’in NATO üyeliğinin onaylanmaması durumunda ABD Kongresi’nin F-16 satışını geçirmeyeceği” konusunda uyardığını kaydetti.

F-16’ların satışı da gündemde

Çavuşoğlu’nun ziyareti sırasında ele alınacak konulardan bir başkası ise görüşmeleri uzun bir müddetdir devam eden savaş uçağı F-16’ların satışına ait süreç.

Türkiye, 40 yeni F-16 savaş uçağı, mevcut F-16’lar için de modernizasyon kiti satın almayı istiyorFotoğraf: picture-alliance/Eibner-Pressefoto

ABD idaresinin bu bahiste istekli olduğu bilinirken, son gelen bilgilere bakılırsa ABD Dışişleri Bakanlığı Türkiye’ye F-16 satışıyla ilgili sonucunı ön inceleme için Kongre’nin ilgili komitelerine iletti. Bunun resmen duyurulmasının ise Çavuşoğlu’nun ziyareti sırasında olabileceği belirtiliyor.

Ancak Wall Street Journal gazetesinin haberine bakılırsa, Türkiye ile yapılacak 40 yeni F-16 satışı ve mevcut 79 adet F-16’nın modernizasyonu muahedesine karşılık Biden idaresinin Yunanistan’a F-35 satma ihtimali Ege’deki istikrarlar açısından Ankara’yı endişelendiriyor.

Çavuşoğlu dünkü basın toplantısında bu haberin hatırlatılması üzerine “Türkiye ve Yunanistan bağlarındaki istikrar bozulmaya başladı. ABD’nin bir istikrar siyaseti vardı. Kıbrıs’ta da Türk ve Rum bölümleri içindeki istikrar bozulmaya başladı. ABD üzere bir müttefikin bu istikrarlara dikkat etmesi gerekiyor” diye konuşmuştu.

F-16’larla ilgili ABD’deki süreç bugün onaylansa uçakların tesliminin en az 2-3 yıl daha sonra gerçekleşeceğini hatırlatan Uzgel, Ankara’nın sık sık dikkat çektiği istikrar sorunu ile ilgili olarak ise şunları söylüyor:

“ABD açısından Türkiye ile ilgili mevzuya bakış; Türkiye’yi kimi şeyleri yapmaktan caydırmaya çalışıyorlar. Yani Doğu Akdeniz’de ve Ortadoğu’da müttefiklerle sorun çıkarma, Suriye’ye girme, Putin’le fazlaca yakınlaşma, İsveç ve Finlandiya’nın üyeliklerini engelleme üzere. Onun için de ABD Türkiye’yi Yunanistan ile yedekliyor. Zira ABD Türkiye ile gereğince iş birliği yapamadığını düşünüyor.”

Uzgel, Türkiye’de iktidar kanadının kendisinin ABD ile ilgilere aralık koyarken buna karşılık Amerika Yunanistan ile yakınlaşınca kızmasına mana veremediğini belirtiyor.

Bu ortada ay sonunda bir parlamento heyetinin de Ankara’dan Washington’a giderek F-16’larla ilgili nabız yoklaması planlanıyor.

“Suriye konusunda çelişkili istekler”

Çavuşoğlu’nun görüşmelerinde gündeme gelme ihtimali bulunan bir başka gündem hususu ise Suriye başlığı.

Ankara ile Şam içinde uzun bir süre istihbarat yetkilileri içinde yapılan görüşmeler 2022 yılının son günlerinde savunma bakanları düzeyine çıkarılmıştı. Erdoğan da çeşitli açıklamalarında Şam idaresi ile olağanlaşmayı istediğine yönelik kuvvetli işaretler gönderirken, Suriye Devlet Lideri Beşar Esad’ın Türk Silahlı Kuvvetleri’nin (TSK) Suriye topraklarından çekilmesi üzere kuralları bulunuyor.

Türkiye ve Suriye içinde 28 Aralık’ta Moskova’da gerçekleşen üçlü toplantıya ait ABD Dışişleri Sözcüsü Ned Price’dan “Politikamız değişmedi. Esad’ı eski durumuna döndürmek için ilgilerini uygunlaştıran yahut dayanak veren ülkeleri desteklemiyoruz” açıklaması gelmişti.

Uzgel’e bakılırsa Ankara Suriye’de YPG-PYD varlığını yok etmek için bir operasyon düzenlemeyi hâlâ istiyor fakat bunun için bir taraftan ABD’yi öbür taraftan Rusya’yı ikna etmesi gerekiyor ve bu denklem kendi ortasında çelişkili. Uzgel, durumun karmaşıklığını şu biçimde aktarıyor:

“Çıkarlar epeyce zıt ve hem Rusya hem Amerika’yı ikna etmek gerekiyor. Rusya’yı ikna etmek için Esad’la görüşülüyor. Esad da askerlerini çek diyor. ABD ise tahminen operasyona müsaade verebilir ancak o da Esad ile görüşme diyor. Yani denklem karşıt bir denklem. Yani bu çıkarlar içinde orta yolu bulmak güç. Birebir anda hem ABD hem Rusya tıpkı vakitte Esad’ın mutlu edilmesi gerekiyor.”

Rusya’ya uygulanan yaptırımlar

İki ülke bağlarının bir başka değerli gündem hususu de Rusya ile münasebetler ve ABD’nin uyguladığı yaptırımlar.

Türkiye, Ukrayna savaşının başlamasının akabinde istikrar siyaseti izlediğini belirterek, ABD’nin ya da Avrupa Birliği’nin yaptırımlarına uymayacağını belirtmiş, Moskova ile alakalarını de bir fazlaca alanda geliştirme yolunu seçmişti.

Türkiye ile Rusya içindeki ticaretin yüzde 150 oranında artış göstermesi, Türkiye’de açılan Rus şirketlerinin sayısının 800’ün üstüne çıkması ve Rus oligarkların sık sık Türkiye’de görülmeleri üzere gelişmeler Moskova’nın yaptırımları Türkiye üzerinden delmekte olduğu yorumlarına yol açmıştı.

Uzgel, ABD’nin bu durumdan hayli hoşnut olmadığını lakin bu evrede tolere ettiğini söyleyerek, “Amerika bunu elinde bir koz olarak tutuyor olabilir. İran yaptırımları devrindeki üzere bence şu anda ellerinde istediği vakit kullanmak üzere bilgi ve doküman biriktiriyor ve şu anda elinde bir kart olarak tutmayı tercih ediyor” yorumu yapıyor.

Bu ortada ABD’nin Anayasa Mahkemesi niteliğindeki Federal Yüksek Mahkeme’de Halkbank’ın temyiz talebinin ve Sezgin Baran Korkmaz’ın duruşmaları bugün yapılacak.