RAM
New member
Anayasa Mahkemesi (AYM), 15 Temmuz darbe teşebbüsünün akabinde ilan edilen olağanüstü Hal (OHAL) daha sonrası güvenlik alanında yeni düzenlemeler getiren ve OHAL önlemlerinin devamını sağlayan torba kanunun kritik birfazlaca unsurunu iptal etti. Bu kapsamda kamu vazifesinden ihraç edilen öğretim üyelerinin, nazaranve iadesi durumunda İstanbul, Ankara ve İzmir vilayetleri dışına atanması kararı anayasaya alışılmamış bulundu.
bir daha Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK), Emniyet Genel Müdürlüğü ve Dışişleri Bakanlığı takımlarından ihraç edilenlerin vazifeye iade edilmeleri durumunda Araştırma Merkezi’nde istihdam edilmeleri de iptal edildi. Emekli asker ve polis şeflerinin rütbelerinin sökülmesi uygulaması da AYM’den döndü.
15 Temmuz darbe teşebbüsünün akabinde ilan edilen OHAL uygulaması, 19 Temmuz 2018 tarihinde fiilen sona ermişti. Fakat iktidar, 25 Temmuz 2018 tarihinde TBMM’den 7145 sayılı Kimi Kanun ve Kanun Kararında Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’u geçirmişti. Bu kanunda, bilhassa OHAL devrindeki uygulamaların devamını sağlayacak unsurlar eklenmişti. CHP de kanunun birtakım unsurlarının iptali istemiyle dava açmıştı.
Askeri bölgede tedbire araması iptal
Davayı 30 Haziran 2022 tarihinde görüşen AYM, buna ait iptal kararlarını bugünkü Resmi Gazete’de yayımladı. Bu kapsamda Anayasa Mahkemesi, Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Yönetmeliği’nin 56/A hususunda askeri birlik kumandanı ve askeri kurum amirine askeri mabiçimde verilen ve sulh ceza hâkimi olmadan tedbire araması yapma yetkisini iptal etti.
İptal edilen kararda, tehlikenin yahut kabahat işlenmesinin önlenmesi gayesine bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde askeri birlik kumandanının yahut askeri kurum amirinin ya da hukuk hizmetleri lideri yahut ünite amirinin yazılı buyruğu üzerine, askeri mahallerde özel kanun kararları gizli kalmak kaydıyla bireylerin üstü, araçları, özel kâğıtları ve eşyası aranabiliyor, hata kanıtları müdafaa altına alınabiliyordu. Jandarma ve Kıyı Güvenlik Komutanlıklarına emsal biçimde verilen yetki de iptal edildi.
bir daha Anayasa Mahkemesi, askeri mahallere girmek yahut çıkmak isteyenlerin üstlerinin hassas kapıdan kapının ikaz vermesi halinde “gerektiğinde el ile” denetim edilebileceği kararını de anayasaya ters buldu ve iptal sonucu verdi. Mahkeme, kuşku halinde yahut teknik aygıtların bulunmadığı yerlerde, rastgele bir buyruk yahut karar bulunmasına bakılmaksızın araçların da aranamayacağına hükmetti.
Valiye özel yetki iptal edilmedi
Anayasa Mahkemesi, Vilayet Yönetimi Kanunu’nda valiye verilen “…belirli yerlere girişi ve çıkışı kamu sistemi ya da kamu güvenliğini bozabileceği kuşkusu bulunan bireyler için sınırlayabilir; aşikâr yerlerde yahut saatlerde bireylerin dolaşmalarını, toplanmalarını, araçların seyirlerini düzenleyebilir yahut kısıtlayabilir” biçiminde yetkinin iptali talebini ise reddetti. Karara, AYM Lideri Zühtü Arslan, Hasan Tahsin Gökcan, Engin Yıldırım, Emin Kuz, Yusuf Şevki Hakyemez ve Kenan Yaşar muhalefet etti.
Gösteri yürüyüşünü sonlandıran unsur iptal
Anayasa Mahkemesi, Toplantı ve Şov Yürüyüşleri Kanunu’nda “toplantı ve şov yürüyüşü zamanı”nı düzenleyen 7’nci unsuruna eklenen ikinci fıkrayı da iptal etti. İptal edilen düzenleme şu biçimde:
“Açık yerlerdeki toplantılar ile yürüyüşler gece vaktinin başlamasıyla dağılacak biçimde, kapalı yerlerdeki toplantılar ise saat 24:00’e kadar yapılabilir. Toplantı ve şov yürüyüşünün gece vaktinin başlamasından daha sonra devam edeceği hususu, geçerli niye gösterilerek bildirilmiş ise vatandaşların huzur ve sükûnet ortasında istirahatini çok ve katlanılamaz derecede zorlaştırmamak ve kamu nizamı ve genel asayişin bozulmasına niye olmamak kuralıyla, açık yerlerde yapılan toplantı ve şov yürüyüşlerinin dağılma saati mahallin en büyük mülki amirinin sonucuyla en geç saat 24:00’e kadar uzatılabilir.”
Kararda, toplantı ve şov yürüyüşünün yapılacağı yer ve güzergâh belirlenirken vatandaşların günlük hayatının çok ve katlanılmaz derecede zorlaştırılmaması ölçütüyle kamu sistemi ile oburlarının hak ve özgürlüklerinin korunması maksadına ulaşma bakımından toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakkında getirilen sınırlamada çatışan haklar içindeki makul istikrarın sağlanmadığı açıklandı.
MİT’e bilgi edinme yolu açıldı
Mahkeme, MİT’in 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu kapsamı haricinde olduğuna ait düzenlemeyi de iptal etti. Kararda, bu yasağın vatandaşların Anayasa’da teminat altına alınan bilgi edinme hakkını kullanma imkânının büsbütün ortadan kaldırdığı açıklandı.
Seferberlik ve savaş durumundaki yargılamalar
Anayasa Mahkemesi, Seferberlik ve Savaş Hali Kanunu’nun 17’nci unsurunda “Seferberlik ve savaş hallerinde ilgili komutanlıklara tanınan isimli yetkiler”in de tümünü iptal etti. Bu unsur, seferberlik bölgesinde Türk Ceza Kanunu’nda kabahat örgütü üzere çeşitli kabahatleri işleyenlerin, bölgede yetkili kılınan kumandan tarafınca gerekli görüldüğü takdirde, askeri mahkemelerde yargılanmasını düzenliyordu.
Bu yasa kapsamında yetkili komutanın kovuşturma yapması için Cumhurbaşkanı ve bakanlar hakkında Cumhurbaşkanı, milletvekilleri hakkında TBMM Lideri, general ve amiraller hakkında Genelkurmay Lideri, bakan yardımcıları hakkında ilgili bakan, valiler hakkında İçişleri Bakanı’nın müsaade vermesi gerekiyordu.
sonucun iptal öne sürülen nedeninde, düzenlemenin seferberlik ve savaş hallerinde asker-sivil ayrımı yapmadan her insanın askeri mahkemede yargılanmasına niye olacağı, halbuki bu mahkemelerin sırf askerlerin bakılırsavleriyle ilgili cürümlere bakabileceği açıklandı.
OHAL Kurulu’nun nazaranv müddeti doluyor
To view this görüntü please enable JavaScript, and consider upgrading to a web browser that supports HTML5 video
İptal edilen OHAL düzenlemeleri
Bir öbür iptal edilen karar, Terörle Uğraş Kanunu’nda Ulusal Güvenlik Kurulunca (MGK) devletin ulusal güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum yahut kümelere üyeliği, mensubiyeti ve iltisakı veyahut bunlarla irtibatı niçiniyle kamu misyonundan çıkarılanların silah ruhsatının iptal edileceğine yönelik düzenlemede oldu. Bu düzenlemedeki “Milli Güvenlik Kurulunca” ve “üyeliği, mensubiyeti ve” ibaresi anayasaya karşıt bulundu. Kararda, MGK’nın ulusal güvenliğe karşı faaliyette bulunan yapılara üyeliğe ve mensubiyetine karar veremeyeceği açıklandı. Bu unsur kapsamında ruhsatları iptal edilenlerin silahları yönetime teslim edeceğine yönelik karar de iptal edildi.
Dosya üzerinden tutukluluk incelemesi iptal edildi
Ceza Muhakemesi Kanunu’nda düzenlenen tutukluluğa itiraz ve tahliye taleplerinin 30 günde bir evrak üzerinden karara bağlanabileceğini düzenleyen kanun kararı iptal edildi. sonucun öne sürülen sebebinde, bu düzenlemenin şüphelilerin lakin 90 günde bir hâkim önünde tutukluluk incelemesi yapılması kararı doğurduğu belirtilerek, bunun kişi hürriyeti ve güvenliği hakkında ölçüsüz bir sınırlama getirdiği vurgulandı.
Terörle Çaba Kanunu kapsamında işlenen hatalardan uygulanan 4 günlük gözaltı müddetinin iptali talebi ise reddedildi.
Akademisyenlere ‘sürgün’ yolu AYM’den döndü
Mahkeme, kamu nazaranvine iade edilen öğretim elemanlarının daha evvel çalıştıkları yerde istihdam edilmelerini engelleyen husus ile iade sonucuna karşın bakılırsave başlayamayanların mali haklarının düşmesini öngoren ve dava açma imkânın ortadan kaldıran düzenlemelerin iptaline karar verdi. İptal edilen düzenlemede, nazaranvine iade edilen öğretim elamanları Ankara, İstanbul, İzmir vilayetleri haricinde ve 2006 yılından daha sonra kurulan yükseköğretim kurumlarına öncelik verilmek kaydıyla atanıyordu.
TSK, Emniyet ve Dışişleri’nde kızağa çekme maddesi
Öte yandan Türk Silahlı Kuvvetleri, Emniyet ve Dışişleri’nde çalışanlar, misyona iade edildiklerinde eski nazaranv yerlerine değil bu kurumlarda kurulan Araştırma Merkezleri’nde istihdam ediliyordu. AYM, bu düzenlemeyi anayasaya karşıt buldu. Kararda, kamu nazaranvinden çıkarma önleminin tüm neticeleriyla ortadan kaldırılması gerektiği biçimde, bireylerin kazanılmış haklarının göz arkası edilerek farklı bir statüde atanmaları yapıldığı, bu mevzuda bakanlara geniş yetki tanınmasının mecburî bir toplumsal gereksinime karşılık gelmediği vurgulandı.
Pasaport iptalleri
Meslekten çıkarılan kamu bakılırsavlileri ile haklarında cürüm soruşturması yahut kovuşturması yürütülenler ve bunların eşlerinin pasaportlarının iptaline imkân tanıyan düzenlemenin iptaline karar verildi. Kararda, yönetime tanınan yetkinin kapsam ve hudutlarının bilinmeyen olduğu, yurt dışına çıkma özgürlüğüne getirilen sınırlamada yasallık kaidesinin sağlanmadığı tabir edildi.
Emeklilere rütbe sökme
Mahkeme; TSK, Jandarma Genel Komutanlığı, Kıyı Güvenlik Komutanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü’nden farklı niçinlerle ayrılan şahısların ondan sonrasında ulusal güvenliğe karşıt faaliyette bulunduğu teziyle rütbelerinin sökülmesine yönelik yasa hususunu iptal etti. İptal sonucunın öne sürülen nedeninde, bu şahıslar hakkındaki suçlamalara karşılık verme ve kanıtlarını sunma imkânı tanınan bir soruşturma yürütülmeden bu sonucun verilmesi ölçülü bulunmadı.
Diğer yandan Anayasa Mahkemesi, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’na (TMSF) kayyumluk yetkisi veren düzenlemenin üç yıl daha uzatılmasını anayasaya ters bulmadı.
bir daha Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK), Emniyet Genel Müdürlüğü ve Dışişleri Bakanlığı takımlarından ihraç edilenlerin vazifeye iade edilmeleri durumunda Araştırma Merkezi’nde istihdam edilmeleri de iptal edildi. Emekli asker ve polis şeflerinin rütbelerinin sökülmesi uygulaması da AYM’den döndü.
15 Temmuz darbe teşebbüsünün akabinde ilan edilen OHAL uygulaması, 19 Temmuz 2018 tarihinde fiilen sona ermişti. Fakat iktidar, 25 Temmuz 2018 tarihinde TBMM’den 7145 sayılı Kimi Kanun ve Kanun Kararında Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’u geçirmişti. Bu kanunda, bilhassa OHAL devrindeki uygulamaların devamını sağlayacak unsurlar eklenmişti. CHP de kanunun birtakım unsurlarının iptali istemiyle dava açmıştı.
Askeri bölgede tedbire araması iptal
Davayı 30 Haziran 2022 tarihinde görüşen AYM, buna ait iptal kararlarını bugünkü Resmi Gazete’de yayımladı. Bu kapsamda Anayasa Mahkemesi, Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Yönetmeliği’nin 56/A hususunda askeri birlik kumandanı ve askeri kurum amirine askeri mabiçimde verilen ve sulh ceza hâkimi olmadan tedbire araması yapma yetkisini iptal etti.
İptal edilen kararda, tehlikenin yahut kabahat işlenmesinin önlenmesi gayesine bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde askeri birlik kumandanının yahut askeri kurum amirinin ya da hukuk hizmetleri lideri yahut ünite amirinin yazılı buyruğu üzerine, askeri mahallerde özel kanun kararları gizli kalmak kaydıyla bireylerin üstü, araçları, özel kâğıtları ve eşyası aranabiliyor, hata kanıtları müdafaa altına alınabiliyordu. Jandarma ve Kıyı Güvenlik Komutanlıklarına emsal biçimde verilen yetki de iptal edildi.
bir daha Anayasa Mahkemesi, askeri mahallere girmek yahut çıkmak isteyenlerin üstlerinin hassas kapıdan kapının ikaz vermesi halinde “gerektiğinde el ile” denetim edilebileceği kararını de anayasaya ters buldu ve iptal sonucu verdi. Mahkeme, kuşku halinde yahut teknik aygıtların bulunmadığı yerlerde, rastgele bir buyruk yahut karar bulunmasına bakılmaksızın araçların da aranamayacağına hükmetti.
Valiye özel yetki iptal edilmedi
Anayasa Mahkemesi, Vilayet Yönetimi Kanunu’nda valiye verilen “…belirli yerlere girişi ve çıkışı kamu sistemi ya da kamu güvenliğini bozabileceği kuşkusu bulunan bireyler için sınırlayabilir; aşikâr yerlerde yahut saatlerde bireylerin dolaşmalarını, toplanmalarını, araçların seyirlerini düzenleyebilir yahut kısıtlayabilir” biçiminde yetkinin iptali talebini ise reddetti. Karara, AYM Lideri Zühtü Arslan, Hasan Tahsin Gökcan, Engin Yıldırım, Emin Kuz, Yusuf Şevki Hakyemez ve Kenan Yaşar muhalefet etti.
Gösteri yürüyüşünü sonlandıran unsur iptal
Anayasa Mahkemesi, Toplantı ve Şov Yürüyüşleri Kanunu’nda “toplantı ve şov yürüyüşü zamanı”nı düzenleyen 7’nci unsuruna eklenen ikinci fıkrayı da iptal etti. İptal edilen düzenleme şu biçimde:
“Açık yerlerdeki toplantılar ile yürüyüşler gece vaktinin başlamasıyla dağılacak biçimde, kapalı yerlerdeki toplantılar ise saat 24:00’e kadar yapılabilir. Toplantı ve şov yürüyüşünün gece vaktinin başlamasından daha sonra devam edeceği hususu, geçerli niye gösterilerek bildirilmiş ise vatandaşların huzur ve sükûnet ortasında istirahatini çok ve katlanılamaz derecede zorlaştırmamak ve kamu nizamı ve genel asayişin bozulmasına niye olmamak kuralıyla, açık yerlerde yapılan toplantı ve şov yürüyüşlerinin dağılma saati mahallin en büyük mülki amirinin sonucuyla en geç saat 24:00’e kadar uzatılabilir.”
Kararda, toplantı ve şov yürüyüşünün yapılacağı yer ve güzergâh belirlenirken vatandaşların günlük hayatının çok ve katlanılmaz derecede zorlaştırılmaması ölçütüyle kamu sistemi ile oburlarının hak ve özgürlüklerinin korunması maksadına ulaşma bakımından toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakkında getirilen sınırlamada çatışan haklar içindeki makul istikrarın sağlanmadığı açıklandı.
MİT’e bilgi edinme yolu açıldı
Mahkeme, MİT’in 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu kapsamı haricinde olduğuna ait düzenlemeyi de iptal etti. Kararda, bu yasağın vatandaşların Anayasa’da teminat altına alınan bilgi edinme hakkını kullanma imkânının büsbütün ortadan kaldırdığı açıklandı.
Seferberlik ve savaş durumundaki yargılamalar
Anayasa Mahkemesi, Seferberlik ve Savaş Hali Kanunu’nun 17’nci unsurunda “Seferberlik ve savaş hallerinde ilgili komutanlıklara tanınan isimli yetkiler”in de tümünü iptal etti. Bu unsur, seferberlik bölgesinde Türk Ceza Kanunu’nda kabahat örgütü üzere çeşitli kabahatleri işleyenlerin, bölgede yetkili kılınan kumandan tarafınca gerekli görüldüğü takdirde, askeri mahkemelerde yargılanmasını düzenliyordu.
Bu yasa kapsamında yetkili komutanın kovuşturma yapması için Cumhurbaşkanı ve bakanlar hakkında Cumhurbaşkanı, milletvekilleri hakkında TBMM Lideri, general ve amiraller hakkında Genelkurmay Lideri, bakan yardımcıları hakkında ilgili bakan, valiler hakkında İçişleri Bakanı’nın müsaade vermesi gerekiyordu.
sonucun iptal öne sürülen nedeninde, düzenlemenin seferberlik ve savaş hallerinde asker-sivil ayrımı yapmadan her insanın askeri mahkemede yargılanmasına niye olacağı, halbuki bu mahkemelerin sırf askerlerin bakılırsavleriyle ilgili cürümlere bakabileceği açıklandı.
OHAL Kurulu’nun nazaranv müddeti doluyor
To view this görüntü please enable JavaScript, and consider upgrading to a web browser that supports HTML5 video
İptal edilen OHAL düzenlemeleri
Bir öbür iptal edilen karar, Terörle Uğraş Kanunu’nda Ulusal Güvenlik Kurulunca (MGK) devletin ulusal güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum yahut kümelere üyeliği, mensubiyeti ve iltisakı veyahut bunlarla irtibatı niçiniyle kamu misyonundan çıkarılanların silah ruhsatının iptal edileceğine yönelik düzenlemede oldu. Bu düzenlemedeki “Milli Güvenlik Kurulunca” ve “üyeliği, mensubiyeti ve” ibaresi anayasaya karşıt bulundu. Kararda, MGK’nın ulusal güvenliğe karşı faaliyette bulunan yapılara üyeliğe ve mensubiyetine karar veremeyeceği açıklandı. Bu unsur kapsamında ruhsatları iptal edilenlerin silahları yönetime teslim edeceğine yönelik karar de iptal edildi.
Dosya üzerinden tutukluluk incelemesi iptal edildi
Ceza Muhakemesi Kanunu’nda düzenlenen tutukluluğa itiraz ve tahliye taleplerinin 30 günde bir evrak üzerinden karara bağlanabileceğini düzenleyen kanun kararı iptal edildi. sonucun öne sürülen sebebinde, bu düzenlemenin şüphelilerin lakin 90 günde bir hâkim önünde tutukluluk incelemesi yapılması kararı doğurduğu belirtilerek, bunun kişi hürriyeti ve güvenliği hakkında ölçüsüz bir sınırlama getirdiği vurgulandı.
Terörle Çaba Kanunu kapsamında işlenen hatalardan uygulanan 4 günlük gözaltı müddetinin iptali talebi ise reddedildi.
Akademisyenlere ‘sürgün’ yolu AYM’den döndü
Mahkeme, kamu nazaranvine iade edilen öğretim elemanlarının daha evvel çalıştıkları yerde istihdam edilmelerini engelleyen husus ile iade sonucuna karşın bakılırsave başlayamayanların mali haklarının düşmesini öngoren ve dava açma imkânın ortadan kaldıran düzenlemelerin iptaline karar verdi. İptal edilen düzenlemede, nazaranvine iade edilen öğretim elamanları Ankara, İstanbul, İzmir vilayetleri haricinde ve 2006 yılından daha sonra kurulan yükseköğretim kurumlarına öncelik verilmek kaydıyla atanıyordu.
TSK, Emniyet ve Dışişleri’nde kızağa çekme maddesi
Öte yandan Türk Silahlı Kuvvetleri, Emniyet ve Dışişleri’nde çalışanlar, misyona iade edildiklerinde eski nazaranv yerlerine değil bu kurumlarda kurulan Araştırma Merkezleri’nde istihdam ediliyordu. AYM, bu düzenlemeyi anayasaya karşıt buldu. Kararda, kamu nazaranvinden çıkarma önleminin tüm neticeleriyla ortadan kaldırılması gerektiği biçimde, bireylerin kazanılmış haklarının göz arkası edilerek farklı bir statüde atanmaları yapıldığı, bu mevzuda bakanlara geniş yetki tanınmasının mecburî bir toplumsal gereksinime karşılık gelmediği vurgulandı.
Pasaport iptalleri
Meslekten çıkarılan kamu bakılırsavlileri ile haklarında cürüm soruşturması yahut kovuşturması yürütülenler ve bunların eşlerinin pasaportlarının iptaline imkân tanıyan düzenlemenin iptaline karar verildi. Kararda, yönetime tanınan yetkinin kapsam ve hudutlarının bilinmeyen olduğu, yurt dışına çıkma özgürlüğüne getirilen sınırlamada yasallık kaidesinin sağlanmadığı tabir edildi.
Emeklilere rütbe sökme
Mahkeme; TSK, Jandarma Genel Komutanlığı, Kıyı Güvenlik Komutanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü’nden farklı niçinlerle ayrılan şahısların ondan sonrasında ulusal güvenliğe karşıt faaliyette bulunduğu teziyle rütbelerinin sökülmesine yönelik yasa hususunu iptal etti. İptal sonucunın öne sürülen nedeninde, bu şahıslar hakkındaki suçlamalara karşılık verme ve kanıtlarını sunma imkânı tanınan bir soruşturma yürütülmeden bu sonucun verilmesi ölçülü bulunmadı.
Diğer yandan Anayasa Mahkemesi, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’na (TMSF) kayyumluk yetkisi veren düzenlemenin üç yıl daha uzatılmasını anayasaya ters bulmadı.