RAM
New member
Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) Amasra Kuruluş Müdürlüğü’ne bağlı maden ocağında meydana gelen grizu patlaması daha sonrası 41 madencinin mevti katılaştı.Durumu kritik olan 11 maden personeli ise tedavi altında.
Bartın’ın Amasra ilçesinde patlamanın olduğu maden ocağına gelen Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Biz mukadderat planına inanmış insanlarız. Bunlar her vakit olacaktır, bunu da bilmemiz lazım” dedi.
Kamudaki ihmal, denetimsizlik ve cezasızlık siyasetlerine dikkat çeken personel temsilcilerine göre ise Amasra’daki facia Türkiye tarihinde sıklıkça rastlanan önlenebilir kazalardan yalnızca biri. Emekçi Sıhhati ve İş Güvenliği Meclisi’ne (İSİG) nazaran AKP’nin iktidara geldiği 2002’den bu yana en az bin 989 maden personeli iş cinayetlerinde ömrünü kaybetti. Facia daha sonrasında kamuoyuna yansıyan Sayıştay raporu, kurumun 2019’da yetkilileri kamuya ilişkin olan işletmede bir grizu patlamasına karşı uyardığını gösteriyor.
“Liyakat ortadan kalktı”
DW Türkçe’ye konuşan Bağımsız Maden İş Sendikası Örgütlenme Uzmanı Başaran Aksu’ya göre, son örneği Amasra’da yaşanan maden kazaları kamudaki işleyişin aşınmasıyla bağlı.
Aksu, Amasra’da 2022 yılında kamuya ilişkin bir maden işletmesinin göstermesi gereken dikkat, disiplin, liyakatli, tecrübeli ve birikimli halin ne yazık ki kelam konusu olmadığını belirtiyor. Türkiye Taşkömürü Kurumu’nun (TTK) giderek içinin boşaltıldığını, idare düzeneklerinde siyasi yakınlıkların dikkate alındığını tabir eden Aksu, “O zincir kırılınca bir defa sağlıklı bir maden, üretim planı, işleyişi ve idaresi ortaya koymak zor” diyor.
Denetim eksikliği
Madencilerin maden yöneticilerinin, işletme müdürlerinin ve vardiya amirlerinin kendilerine verdiği talimatı yerine getirmekle mükellef olduğunu lisana getiren Aksu, “Denetim düzeneği yani Güç Bakanlığı, Sıhhat Bakanlığı ve Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı’nın rutin kontrolleri olması gerekir. Yapılan kontroller kararı sunulan raporlarda verilen buyrukların ve düzeltme taleplerinin de harfiyen yerine getirilmesi gerekir. Lakin nadiren bu raporlar sağlıklı oluyor. Sağlıklı bir rapor çıksa bile bu rapordaki talimatları yerine getirebilecek bir yönetim tutumu goremiyoruz” diye konuşuyor.
Denetimlerin sıklıkla kurumlara ve işletmelere öncesinden haber verildiğini söyleyen Aksu, göstermelik bir kontrol pratiğinin işlediğine dikkat çekiyor. Başaran Aksu, kamu işleyişinde en zirveden başlayan aşınma ve erozyonun emekçilerin hayatını direkt etkileyen bu biçimdesi sonuçlar ürettiğini vurguluyor.
Başaran AksuFotoğraf: privat
Cezasızlık politikaları
Gerek kamu gerekse özel işletmelerde yöneticilerin emekçi vefatları karşısında adil yargılanmadığını ve ceza almadığını, bu hususta bir caydırıcılık olmadığını tabir eden Aksu, Soma maden faciası ve dava sürecine dikkat çekiyor.
13 Mayıs 2014’te Manisa’nınSoma ilçesinde, Soma Holding tarafınca işletilen kömür ocağında meydana gelen maden faciasında 301 kişi hayatını yitirmişti. Lakin facianın üzerinden 8 yıl geçmesine karşın, haklarında soruşturma başlatılan devlet nazaranvlileri için bir buçuk yıldır iddianame hazırlanmadı. İşletmenin sahibi Can Gürkan ise 4 buçuk yıl mahpus yattıktan daha sonra 2020 yılındaki infaz düzenlemesinden yararlanarak cezaevinden çıktı.
Amasra’daki maden faciasıyla da ilgili patlamanın nasıl yaşandığı ve sorumlularının kimler olduğu dair idari ve isimli soruşturma başlatıldı. Lakin Aksu’ya bakılırsa geçmiş deneyimler bu soruşturmanın işlerliğinin olmayacağına işaret ediyor. Başaran Aksu, “Bu soruşturma da şu an insanları, kamuoyunu, aileleri teskin etmek, yatıştırmak üzere fonksiyon gorecek. Kamuoyunun ilgisi fikir, bir yıl daha sonra, iki yıl daha sonra bu durum da unutulacak. Yaşanan yaşandığı ile ortada kalacak” sözlerini kullanıyor.
Toplumun beşte dördünün sömürü nizamında can tıraş çalışmak durumunda kalırken hakkını hukuksal yollarla arayamadığını belirten Aksu, şöyleki devam ediyor: “Sonuçta 41 tane personelin ailesine, yuvasına, çocuğunun çoluğunun ömrüne ateş düşüyor. Onlar bütün bu acıyı bütün şeyiyle kıvrana kıvrana yaşamaya devam ediyorlar. Bir iki gün, üç gün, beş gün daha sonra da her şey unutuluyor. Amasra’da ölenler de bir data olarak tarihte yerlerini alacaklar. Bir ömrü var mıydı, bir aşkı var mıydı, çocuğuna bu akşam için bir kelamı var mıydı, o kelamı yerine getiremeden mi gitti? bayağı çalışanın, madencinin ömrü ve onun hayatındaki kıymetler kimsenin umurunda değil.”
Kamunun tasfiye süreci
İşçi temsilcilerine bakılırsa daima yinelanan kazalar kamuyu tasfiye eden sürecin de bir yansıması.
DW Türkçe’ye konuşan Enerji-Sen’in Kurucu Genel Lideri Kamil Kartal, iktidar tarafınca uygulanan neoliberal siyasetler ve özelleştirme süreçlerinin TTK’nin hayli önemli bir biçimde daraltılmasını, daraltılan bölgelerin de TTK’nin elinden alınarak rödovans ismi altında sermayeye devredilmesini gündeme getirdiğini belirtiyor.
Rödovans, maden ruhsat alanlarının işletme hakkının özü kendisinde kalması şartıyla hak sahibi tarafınca kontrat ile gerçek yahut hükmî bir şahsa, bir süre tahsis edilmesi manasına geliyor. Kelam konusu uygulamanın Amasra’da da fazlaca somut bir biçimde görüldüğünü tabir eden Kartal, TTK’nin kendi madeninin çabucak yanı başında, kendi alanının içerisinde Hattat Holding’in devasa büyük bir madeni olduğuna dikkat çekiyor.
Bu maden faaliyete hazırlanırken TTK’ya bağlı olarak çalışan Amasra işletmesinde çalışan madenci sayısının bir devir 5 binin üzerindeyken artık 400’e indirildiğini vurgulayan Kartal, “Vardiyalarda 100-110 personelle çalışırsanız hele hele de üretim vardiyası diye tabir ettiğimiz 4-12 vardiyasında 85 insanı aşağıya sokarak onları üretime zorlarsanız, o çalışanlar üretim mi yapacak, tahkimat mı yapacak, nakliye mi yapacak, denetim mü yapacak, disiplini mi sağlayacak, gereç mi taşıyacak, gaz ölçülerini mı ölçecek? Ne yapacak” diye soruyor.
Bartın’daki maden kazasında 41 madenci ömrünü kaybetti.Fotoğraf: Khalil Hamra/AP/picture alliance
Geçen yıl 208 kaza gerçekleşti
TTK’nın faaliyet raporuna bakılırsa ise 2021 yılında Amasra işletmesinde ana üretimde 549 emekçi çalışıyordu. İşletmede geçen yıl 208 iş kazası gerçekleşti.
Kamuoyunun katliamdan daha sonra haberdar olduğu Sayıştay raporuna dikkat çeken Kartal, “Ciddi halde işçi eksikliğinin yapılan işin niteliği açısından bakıldığında acilen giderilmesi gerektiği, beraberinde sülfat altı yani deniz düzeyinin altında bir faaliyet yürütüleceğinden, yani eksi üç yüz ve dört yüz kotlarında üretime başlayacağından dolayı buralarda metanın daha da fazla olacağını, buna yönelik havalandırma sistemlerinin de güçlendirilerek gerekli tedbirlerin alınması gündeme getirilmiş burada” diyor.
Kartal, TTK Genel Müdürü Kazım Eroğlu’nun daha evvel bölgede kuruluş genel müdürlüğü de yapmış biri olarak raporun yazıldığı periyotta yapılan ikazların ne manaya geldiğini hayli güzel bilmesi gerektiğine işaret ediyor.
2013’te sekiz personelin hayatını yitirmesine niye olan Kozlu maden faciasına ait davada devrin TTK Kozlu kurum müdürü olan Eroğlu, tali kusurlu sayılarak dört yıl mahpus cezasına çarptırılmış, bu ceza yapılan indirim kararı para cezasına çevrilmişti.
“İktidarın talimatıyla hareket ediyorlar”
“TTK Genel Müdürü ve yönetimindekiler, maden işletmelerindeki meseleleri, burada yaşanan istihdam daralmasının ne manaya geldiğini, ortaya çıkacak olan durumun personel sıhhati ve iş güvenliği açısından telafisi mümkün olmayacak ziyanlara niçiniyet vereceğini bilmeyecek beşerler değil” diyen Kamil Kartal, “Ama siyasal iktidarın talimatlarıyla hareket ettiklerinden, personel sıhhati ve iş güvenliği tedbirleri maliyet ögesi oluşturduğundan, doğal olarak ellerinden geldiğince kamuyu tasfiye eden ve özel kesime maden alanlarını peşkeş çeken bir müddetç inşa ediyorlar” diye ekliyor.
Benzer süreçlerin Soma’da da Ermenek’te de Amasya’da da Karadon’da da ve artık Amasra’da da yaşandığını belirten Kartal, “Bu sistem devam ettikçe, bu tertip devam ettikçe, tedbir alınmayıp, iş güvenliği maliyet ögesi olarak görülüp iktidarın atadığı bürokratlar tarafınca gündeme getirilirse, temel strateji de özel kesimi beslemek ve kamuyu tasfiye etmek halinde biçimlenirse bu katliamlar, iş cinayetleri devam edecek” diye konuşuyor.
Bartın’ın Amasra ilçesinde patlamanın olduğu maden ocağına gelen Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Biz mukadderat planına inanmış insanlarız. Bunlar her vakit olacaktır, bunu da bilmemiz lazım” dedi.
Kamudaki ihmal, denetimsizlik ve cezasızlık siyasetlerine dikkat çeken personel temsilcilerine göre ise Amasra’daki facia Türkiye tarihinde sıklıkça rastlanan önlenebilir kazalardan yalnızca biri. Emekçi Sıhhati ve İş Güvenliği Meclisi’ne (İSİG) nazaran AKP’nin iktidara geldiği 2002’den bu yana en az bin 989 maden personeli iş cinayetlerinde ömrünü kaybetti. Facia daha sonrasında kamuoyuna yansıyan Sayıştay raporu, kurumun 2019’da yetkilileri kamuya ilişkin olan işletmede bir grizu patlamasına karşı uyardığını gösteriyor.
“Liyakat ortadan kalktı”
DW Türkçe’ye konuşan Bağımsız Maden İş Sendikası Örgütlenme Uzmanı Başaran Aksu’ya göre, son örneği Amasra’da yaşanan maden kazaları kamudaki işleyişin aşınmasıyla bağlı.
Aksu, Amasra’da 2022 yılında kamuya ilişkin bir maden işletmesinin göstermesi gereken dikkat, disiplin, liyakatli, tecrübeli ve birikimli halin ne yazık ki kelam konusu olmadığını belirtiyor. Türkiye Taşkömürü Kurumu’nun (TTK) giderek içinin boşaltıldığını, idare düzeneklerinde siyasi yakınlıkların dikkate alındığını tabir eden Aksu, “O zincir kırılınca bir defa sağlıklı bir maden, üretim planı, işleyişi ve idaresi ortaya koymak zor” diyor.
Denetim eksikliği
Madencilerin maden yöneticilerinin, işletme müdürlerinin ve vardiya amirlerinin kendilerine verdiği talimatı yerine getirmekle mükellef olduğunu lisana getiren Aksu, “Denetim düzeneği yani Güç Bakanlığı, Sıhhat Bakanlığı ve Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı’nın rutin kontrolleri olması gerekir. Yapılan kontroller kararı sunulan raporlarda verilen buyrukların ve düzeltme taleplerinin de harfiyen yerine getirilmesi gerekir. Lakin nadiren bu raporlar sağlıklı oluyor. Sağlıklı bir rapor çıksa bile bu rapordaki talimatları yerine getirebilecek bir yönetim tutumu goremiyoruz” diye konuşuyor.
Denetimlerin sıklıkla kurumlara ve işletmelere öncesinden haber verildiğini söyleyen Aksu, göstermelik bir kontrol pratiğinin işlediğine dikkat çekiyor. Başaran Aksu, kamu işleyişinde en zirveden başlayan aşınma ve erozyonun emekçilerin hayatını direkt etkileyen bu biçimdesi sonuçlar ürettiğini vurguluyor.
Başaran AksuFotoğraf: privat
Cezasızlık politikaları
Gerek kamu gerekse özel işletmelerde yöneticilerin emekçi vefatları karşısında adil yargılanmadığını ve ceza almadığını, bu hususta bir caydırıcılık olmadığını tabir eden Aksu, Soma maden faciası ve dava sürecine dikkat çekiyor.
13 Mayıs 2014’te Manisa’nınSoma ilçesinde, Soma Holding tarafınca işletilen kömür ocağında meydana gelen maden faciasında 301 kişi hayatını yitirmişti. Lakin facianın üzerinden 8 yıl geçmesine karşın, haklarında soruşturma başlatılan devlet nazaranvlileri için bir buçuk yıldır iddianame hazırlanmadı. İşletmenin sahibi Can Gürkan ise 4 buçuk yıl mahpus yattıktan daha sonra 2020 yılındaki infaz düzenlemesinden yararlanarak cezaevinden çıktı.
Amasra’daki maden faciasıyla da ilgili patlamanın nasıl yaşandığı ve sorumlularının kimler olduğu dair idari ve isimli soruşturma başlatıldı. Lakin Aksu’ya bakılırsa geçmiş deneyimler bu soruşturmanın işlerliğinin olmayacağına işaret ediyor. Başaran Aksu, “Bu soruşturma da şu an insanları, kamuoyunu, aileleri teskin etmek, yatıştırmak üzere fonksiyon gorecek. Kamuoyunun ilgisi fikir, bir yıl daha sonra, iki yıl daha sonra bu durum da unutulacak. Yaşanan yaşandığı ile ortada kalacak” sözlerini kullanıyor.
Toplumun beşte dördünün sömürü nizamında can tıraş çalışmak durumunda kalırken hakkını hukuksal yollarla arayamadığını belirten Aksu, şöyleki devam ediyor: “Sonuçta 41 tane personelin ailesine, yuvasına, çocuğunun çoluğunun ömrüne ateş düşüyor. Onlar bütün bu acıyı bütün şeyiyle kıvrana kıvrana yaşamaya devam ediyorlar. Bir iki gün, üç gün, beş gün daha sonra da her şey unutuluyor. Amasra’da ölenler de bir data olarak tarihte yerlerini alacaklar. Bir ömrü var mıydı, bir aşkı var mıydı, çocuğuna bu akşam için bir kelamı var mıydı, o kelamı yerine getiremeden mi gitti? bayağı çalışanın, madencinin ömrü ve onun hayatındaki kıymetler kimsenin umurunda değil.”
Kamunun tasfiye süreci
İşçi temsilcilerine bakılırsa daima yinelanan kazalar kamuyu tasfiye eden sürecin de bir yansıması.
DW Türkçe’ye konuşan Enerji-Sen’in Kurucu Genel Lideri Kamil Kartal, iktidar tarafınca uygulanan neoliberal siyasetler ve özelleştirme süreçlerinin TTK’nin hayli önemli bir biçimde daraltılmasını, daraltılan bölgelerin de TTK’nin elinden alınarak rödovans ismi altında sermayeye devredilmesini gündeme getirdiğini belirtiyor.
Rödovans, maden ruhsat alanlarının işletme hakkının özü kendisinde kalması şartıyla hak sahibi tarafınca kontrat ile gerçek yahut hükmî bir şahsa, bir süre tahsis edilmesi manasına geliyor. Kelam konusu uygulamanın Amasra’da da fazlaca somut bir biçimde görüldüğünü tabir eden Kartal, TTK’nin kendi madeninin çabucak yanı başında, kendi alanının içerisinde Hattat Holding’in devasa büyük bir madeni olduğuna dikkat çekiyor.
Bu maden faaliyete hazırlanırken TTK’ya bağlı olarak çalışan Amasra işletmesinde çalışan madenci sayısının bir devir 5 binin üzerindeyken artık 400’e indirildiğini vurgulayan Kartal, “Vardiyalarda 100-110 personelle çalışırsanız hele hele de üretim vardiyası diye tabir ettiğimiz 4-12 vardiyasında 85 insanı aşağıya sokarak onları üretime zorlarsanız, o çalışanlar üretim mi yapacak, tahkimat mı yapacak, nakliye mi yapacak, denetim mü yapacak, disiplini mi sağlayacak, gereç mi taşıyacak, gaz ölçülerini mı ölçecek? Ne yapacak” diye soruyor.
Bartın’daki maden kazasında 41 madenci ömrünü kaybetti.Fotoğraf: Khalil Hamra/AP/picture alliance
Geçen yıl 208 kaza gerçekleşti
TTK’nın faaliyet raporuna bakılırsa ise 2021 yılında Amasra işletmesinde ana üretimde 549 emekçi çalışıyordu. İşletmede geçen yıl 208 iş kazası gerçekleşti.
Kamuoyunun katliamdan daha sonra haberdar olduğu Sayıştay raporuna dikkat çeken Kartal, “Ciddi halde işçi eksikliğinin yapılan işin niteliği açısından bakıldığında acilen giderilmesi gerektiği, beraberinde sülfat altı yani deniz düzeyinin altında bir faaliyet yürütüleceğinden, yani eksi üç yüz ve dört yüz kotlarında üretime başlayacağından dolayı buralarda metanın daha da fazla olacağını, buna yönelik havalandırma sistemlerinin de güçlendirilerek gerekli tedbirlerin alınması gündeme getirilmiş burada” diyor.
Kartal, TTK Genel Müdürü Kazım Eroğlu’nun daha evvel bölgede kuruluş genel müdürlüğü de yapmış biri olarak raporun yazıldığı periyotta yapılan ikazların ne manaya geldiğini hayli güzel bilmesi gerektiğine işaret ediyor.
2013’te sekiz personelin hayatını yitirmesine niye olan Kozlu maden faciasına ait davada devrin TTK Kozlu kurum müdürü olan Eroğlu, tali kusurlu sayılarak dört yıl mahpus cezasına çarptırılmış, bu ceza yapılan indirim kararı para cezasına çevrilmişti.
“İktidarın talimatıyla hareket ediyorlar”
“TTK Genel Müdürü ve yönetimindekiler, maden işletmelerindeki meseleleri, burada yaşanan istihdam daralmasının ne manaya geldiğini, ortaya çıkacak olan durumun personel sıhhati ve iş güvenliği açısından telafisi mümkün olmayacak ziyanlara niçiniyet vereceğini bilmeyecek beşerler değil” diyen Kamil Kartal, “Ama siyasal iktidarın talimatlarıyla hareket ettiklerinden, personel sıhhati ve iş güvenliği tedbirleri maliyet ögesi oluşturduğundan, doğal olarak ellerinden geldiğince kamuyu tasfiye eden ve özel kesime maden alanlarını peşkeş çeken bir müddetç inşa ediyorlar” diye ekliyor.
Benzer süreçlerin Soma’da da Ermenek’te de Amasya’da da Karadon’da da ve artık Amasra’da da yaşandığını belirten Kartal, “Bu sistem devam ettikçe, bu tertip devam ettikçe, tedbir alınmayıp, iş güvenliği maliyet ögesi olarak görülüp iktidarın atadığı bürokratlar tarafınca gündeme getirilirse, temel strateji de özel kesimi beslemek ve kamuyu tasfiye etmek halinde biçimlenirse bu katliamlar, iş cinayetleri devam edecek” diye konuşuyor.