RAM
New member
Altılı masayı oluşturan muhalefet partileri iktidara gelmeleri ve güçlendirilmiş parlamenter sisteme geçildiğinde uygulamaya konacak olan ortak anayasa çalışmasını kamuoyuna deklare etti. “Şimdi demokrasi zamanı” sloganıyla açıklanan anayasa değişikliği çalışması toplam 84 husustan oluşuyor.
“Tek adam rejiminin bitirilmesi, TBMM ile yargı üzerindeki vesayetin kaldırılması, temel hak ve özgürlüklerin hakim kılınması” üzere unsurlara dayanan çalışma CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, DEVA Partisi Genel Lideri Ali Babacan, Demokrat Parti Genel Lideri Gültekin Uysal, Gelecek Partisi Genel Lideri Ahmet Davutoğlu, UYGUN Parti Genel Lideri Meral Akşener ve Saadet Partisi Genel Lideri Temel Karamollaoğlu’nun iştirakiyle belirtildi.
Altılı masa hazırlıklarını aylardır sürdürdüğü anayasa çalışmasını bundan tam 9 ay evvel 28 Şubat 2022’de birinci toplantısını yaptığı Bilkent Otel’de duyurmuştu. Bundan daha sonra sıra iktidara gelinmesi durumunda uygulanacak ortak hükümet programında. beraberinde seçim beyannamesi niteliğinde olacak çalışma için de hazırlıklar ağır biçimde devam ediyor. Bu yıl sonuna kadar ya da Ocak ayı başında ortak programın da açıklanması bekleniyor.
Anayasa tasarısını hazırlayan kurul üyeleri de önümüzdeki periyotta medya organlarını, baroları, sivil toplum kuruluşlarını, meslek örgütlerini, iş dünyasını, sendikaları, bayan ve gençlik örgütlerini ziyaret ederek yeni anayasa teklifini anlatacak. Ayrıyeten altı siyasi parti Türkiye genelinde ortak programlar düzenleyerek sivil toplumla bir ortaya gelecek.
“Meclis kuvvetli, yargı bağımsız, yürütme istikrarlı olacak”
Güçlendirilmiş parlamenter sistemin anayasa tasarısına bakılırsa partili cumhurbaşkanlığı periyodu kapanacak.
“Meclis kuvvetli, yargı bağımsız, yürütme istikrarlı olacak” prensipleri üstüne kurulan çalışmaya göre güçlendirilmiş parlamenter sistemde yeni hükümet kurulmadan mevcut hükümet düşürülemeyecek. Parti kapatma zorlaştırılırken hayvan hakları anayasaya girecek, bayana şiddetten hatalı bulunanlar ise milletvekili olamayacak.
Anayasa çalışmasının CHP Genel Lider Yardımcısı Muharrem Erkek tarafınca açıklanan yasama kısmında kuvvetler ayrılığının tesis edilmesi öngörülüyor.
Bütçe yetkisi Meclis’e iade edilirken, hükümetlerin siyasetlerini Bütçe Kanunu’nun sonlarına uygun olarak yürütmelerini sağlamak emeliyle Kesin Hesap, Anayasa’da başka bir unsur ile düzenlenecek. Değişikliğe göre, Kesin Hesap Komitesi kuruluyor ve liderinin ana muhalefet partisinin milletvekili olması kaidesi getiriliyor.
“(Cumhurbaşkanımızın talimatıyla) klişesi kalkacak”
Anayasanın Demokrat Parti Genel Sekreteri Doç. Dr. Serhan Yücel tarafınca açıklanan yürütme ile ilgili kısımlarına göre, Cumhurbaşkanı 7 yıllığına bir defalığına halk tarafınca seçilecek ve seçimle birlikte partisiyle ilgisi sona erecek.
gorevi sona eren bir cumhurbaşkanı, seçimle gelinen siyasi bir nazaranv üstlenemeyecek. Cumhurbaşkanına, TBMM Lideri vekalet edecek. Cumhurbaşkanının kanunlar üstündeki zorlaştırıcı veto tesiri de sona erecek.
Öneri ile ayrıyeten Meclis’in kontrol yetkisi de güçlendiriliyor. Muhalefete bir yasama yılında en az yirmi gün gündemi belirleyerek genel görüşme açma hakkı tanınıyor. her insanın Meclis Araştırma Kurulunun davetine uymak zorunda olduğu da düzenleniyor.
“Yargıda vesayet kaldırılacak”
Anayasa teklifinin adalet ve yargı ile ilgili kısımlarını ise Gelecek Partisi’nden Serap Yazıcı deklare etti.
Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) üzerindeki iş yükünün azaltılması için 4 daire ve bir genel heyetten oluşması sağlanacak. Anayasa Mahkemesi’nin üye sayısı 15’ten 22’ye çıkarılırken, üyelerden 20’sinin TBMM, 2’sinin cumhurbaşkanı tarafınca seçilmesi öngörülüyor. Mahkemenin kısım sayısı 2’den 4’e yükseltilirken anayasada yahut Avrupa İnsan Hakları Kontratı’nda düzenlenen hakların ihlali argümanıyla Anayasa Mahkemesi’ne kişisel müracaat yolu da açılıyor.
Bu ortada milletlerarası mutabakatlardan çekilme sonucu TBMM’nin uygun bulmasına bağlanacak ve bu biçimdelikle İstanbul Kontratı’nda olduğu üzere Cumhurbaşkanı sonucu ile bir gecede milletlerarası mukavelelerden çekilmenin önü kapatılacak.
Fotoğraf: Gülsen Solaker/DW
Bireysel müracaatların bahislerini oluşturan hak ihlalleri şayet hukuka karşıtlık meselesinden kaynaklanıyorsa AYM ferdi müracaatın yanında hukuka karşıtlık konusunu da inceleyerek sonuca bağlayabilecek.
Öneri ile Yüksek Seçim Şurası (YSK), yüksek yargı kuruluşlarını düzenleyen hususlar ortasına alınıyor ve iki daire ile bir genel konseyden oluşacak. bu biçimdece konseyin aldığı kararlar itiraz kontrolüne husus olabilecek. YSK’nın seçme seçilme hakları ve siyasi faaliyetlerle ilgili kararları ferdî müracaatlara mevzu olabilecek ve AYM tarafınca denetlenebilecek. bu biçimdece seçim sürecinde YSK’nın hukuk devleti unsuruna uygun hareket etmesi hedefleniyor.
Muhalefetin anayasa önerisi ile Yargıçlar ve Savcılar Şurası kapatılarak Yargıçlar Heyeti ve Savcılar Heyeti kurulacak. Yargı bağımsızlığının sağlanması için Adalet Bakanı ve yardımcısının Yargıçlar Heyeti üyesi bulunmasına son verilecek.
Hakim ve savcılara coğrafik teminat getirilirken yargılama sürecinde savunma makamı, birinci kere, bir anayasa kararıyla düzenlenerek bu makamın sav makamıyla eşit bir statüye kavuşturulması sağlanacak. Her vilayette bir baro olacağı açıkça Anayasada düzenlenecek.
Buna ek olarak OHAL periyodu KHK’ları kaldırılacak. olağanüstü Hallere ait önlemlerin olağanüstü Hal Kanunu ile düzenleneceği ve olağanüstü Hal Kanunu ile bu kanundan kaynaklı idari aksiyon ve süreçlere karşı yargı yolunun kapatılamayacağı da düzenlenecek.
“Özgürlük temel, sınırlama istisna olacak”
Anayasa’nın ikinci kısmının temel hak ve hürriyetler kısmı olarak değiştirildiği çalışmanın bu kısmını YETERLİ Parti Genel Sekreteri Uğur Poyraz deklare etti. Buna nazaran Anayasa’da “temel hak ve ödevler” yerine “temel hak ve hürriyetler” kısmı yer alacak.
Anayasanın temel hakları düzenleyen birinci unsuruna “İnsan onuru dokunulmazdır ve anayasal nizamın temelidir” tabiri eklenecek. Bu vurguyla birlikte Anayasanın insan onurunu temel alan bir bakış açısı kazanmasının hedeflendiği belirtiliyor.
Bu ortada yeni anayasanın 13. unsuruna “Hürriyet temel sınırlama istisnadır. Tereddüt halinde yorum hürriyet lehine yapılır” kararı eklenecek. bu biçimdece temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması niyetinden temel hak ve hürriyetlerin üstünlüğü devrine geçilmesi planlanıyor.
Muhalefetin anayasa önerisi ile getirilen bir diğer kıymetli unsur de tenkit hakkı. Buna nazaran niyet, kanaat ve söz hürriyeti tek bir unsurda düzenlenerek, anayasanın 25. hususunda yapılacak değişiklikle tenkit hürriyeti teminat altına alınacak. bu biçimdelikle keyfi sınırlamaların önüne geçilmesi amaçlanıyor.
Hayvan haklarının da birinci defa anayasaya girdiği teklif kapsamında Anayasanın 56. unsurunda yapılan değişiklikle sıhhat hakkı ve etraf hakkı bir daha düzenlenerek, hayvan hakları birinci kere anayasal garantiye kavuşturuluyor.
“Parti kapatma zorlaştırılacak”
Anayasa teklifinin bir öbür kıymetli görülen unsuru de parti kapatmanın zorlaştırılması. Siyasi parti kapatma davalarının açılması zorlaştırılırken “şiddete başvurma ya da şiddeti teşvik” hariç olmak üzere parti kapatma davalarının açılabilmesi için ihtar kaidesi getiriliyor.
Kapatma davasının açılabilmesi, TBMM’nin üçte ikisinin oyuyla alınacak müsaadeye bağlanıyor. Milletvekillerinin meclis kürsüsünde kullandığı tabirlerin parti kapatma davalarında kanıt olamayacağı düzenleniyor. Bu davalardan çıkabilecek yaptırımlara idari para cezası ekleniyor.
Buna ek olarak milletvekillerinin yalnızca ağır ceza mahkemesinin nazaranvine giren suçüstü halinde dokunulmazlıktan faydalanamayacağı düzenleniyor. Anayasanın 83. unsurunda Anayasanın 14. hususuna yapılan atıf metinden çıkarılırken, dokunulmazlığın kaldırılması için üye tam sayısının salt çoğunluğu ile karar alınacağı kararı getiriliyor. Milletvekili düşme sonucunda ferdî müracaat yoluna gidilmiş ise Anayasa Mahkemesinin sonucunın bekleneceği de ekleniyor.
“YÖK kalkacak, RTÜK gazetecilerden oluşacak”
Saadet Partisi Seçim İşleri Lideri Bülent Kaya da anayasa çalışmasında kamu idaresi ile ilgili değişiklikleri sıraladı.
Buna bakılırsa YÖK kaldırılacak. Üniversitelerin akademik, idari ve mali özerklikleri ihlal edilmemek kaydıyla planlama ve uyum konseyi niteliğinde Yükseköğretim Üst Heyeti oluşturulacak.
Radyo ve Televizyon Üst Heyeti’nin üye yapısında çoğulculuk sağlanarak; üyelerinin basın mensupları ile irtibat ve hukuk fakültesi öğretim üyeleri içinden seçilmesi düzenlenecek. Üye seçiminde TBMM’nin nitelikli çoğunluğu aranacak ve Konseyin çoğulculuk, özerklik ve tarafsızlık asıllarına bağlı olarak çalışması sağlanacak.
Öneri ile İçişleri Bakanlığı’nın belediye liderlerini ve meclis üyelerini nazaranvden uzaklaştırma yetkisi de kaldırılıyor. Onun yerine Danıştay sonucu kaidesi getiriliyor. nazaranvden uzaklaştırmanın en çok altı ay sürebileceği düzenleniyor.
“Tek adam rejiminin bitirilmesi, TBMM ile yargı üzerindeki vesayetin kaldırılması, temel hak ve özgürlüklerin hakim kılınması” üzere unsurlara dayanan çalışma CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, DEVA Partisi Genel Lideri Ali Babacan, Demokrat Parti Genel Lideri Gültekin Uysal, Gelecek Partisi Genel Lideri Ahmet Davutoğlu, UYGUN Parti Genel Lideri Meral Akşener ve Saadet Partisi Genel Lideri Temel Karamollaoğlu’nun iştirakiyle belirtildi.
Altılı masa hazırlıklarını aylardır sürdürdüğü anayasa çalışmasını bundan tam 9 ay evvel 28 Şubat 2022’de birinci toplantısını yaptığı Bilkent Otel’de duyurmuştu. Bundan daha sonra sıra iktidara gelinmesi durumunda uygulanacak ortak hükümet programında. beraberinde seçim beyannamesi niteliğinde olacak çalışma için de hazırlıklar ağır biçimde devam ediyor. Bu yıl sonuna kadar ya da Ocak ayı başında ortak programın da açıklanması bekleniyor.
Anayasa tasarısını hazırlayan kurul üyeleri de önümüzdeki periyotta medya organlarını, baroları, sivil toplum kuruluşlarını, meslek örgütlerini, iş dünyasını, sendikaları, bayan ve gençlik örgütlerini ziyaret ederek yeni anayasa teklifini anlatacak. Ayrıyeten altı siyasi parti Türkiye genelinde ortak programlar düzenleyerek sivil toplumla bir ortaya gelecek.
“Meclis kuvvetli, yargı bağımsız, yürütme istikrarlı olacak”
Güçlendirilmiş parlamenter sistemin anayasa tasarısına bakılırsa partili cumhurbaşkanlığı periyodu kapanacak.
“Meclis kuvvetli, yargı bağımsız, yürütme istikrarlı olacak” prensipleri üstüne kurulan çalışmaya göre güçlendirilmiş parlamenter sistemde yeni hükümet kurulmadan mevcut hükümet düşürülemeyecek. Parti kapatma zorlaştırılırken hayvan hakları anayasaya girecek, bayana şiddetten hatalı bulunanlar ise milletvekili olamayacak.
Anayasa çalışmasının CHP Genel Lider Yardımcısı Muharrem Erkek tarafınca açıklanan yasama kısmında kuvvetler ayrılığının tesis edilmesi öngörülüyor.
Bütçe yetkisi Meclis’e iade edilirken, hükümetlerin siyasetlerini Bütçe Kanunu’nun sonlarına uygun olarak yürütmelerini sağlamak emeliyle Kesin Hesap, Anayasa’da başka bir unsur ile düzenlenecek. Değişikliğe göre, Kesin Hesap Komitesi kuruluyor ve liderinin ana muhalefet partisinin milletvekili olması kaidesi getiriliyor.
“(Cumhurbaşkanımızın talimatıyla) klişesi kalkacak”
Anayasanın Demokrat Parti Genel Sekreteri Doç. Dr. Serhan Yücel tarafınca açıklanan yürütme ile ilgili kısımlarına göre, Cumhurbaşkanı 7 yıllığına bir defalığına halk tarafınca seçilecek ve seçimle birlikte partisiyle ilgisi sona erecek.
gorevi sona eren bir cumhurbaşkanı, seçimle gelinen siyasi bir nazaranv üstlenemeyecek. Cumhurbaşkanına, TBMM Lideri vekalet edecek. Cumhurbaşkanının kanunlar üstündeki zorlaştırıcı veto tesiri de sona erecek.
Öneri ile ayrıyeten Meclis’in kontrol yetkisi de güçlendiriliyor. Muhalefete bir yasama yılında en az yirmi gün gündemi belirleyerek genel görüşme açma hakkı tanınıyor. her insanın Meclis Araştırma Kurulunun davetine uymak zorunda olduğu da düzenleniyor.
“Yargıda vesayet kaldırılacak”
Anayasa teklifinin adalet ve yargı ile ilgili kısımlarını ise Gelecek Partisi’nden Serap Yazıcı deklare etti.
Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) üzerindeki iş yükünün azaltılması için 4 daire ve bir genel heyetten oluşması sağlanacak. Anayasa Mahkemesi’nin üye sayısı 15’ten 22’ye çıkarılırken, üyelerden 20’sinin TBMM, 2’sinin cumhurbaşkanı tarafınca seçilmesi öngörülüyor. Mahkemenin kısım sayısı 2’den 4’e yükseltilirken anayasada yahut Avrupa İnsan Hakları Kontratı’nda düzenlenen hakların ihlali argümanıyla Anayasa Mahkemesi’ne kişisel müracaat yolu da açılıyor.
Bu ortada milletlerarası mutabakatlardan çekilme sonucu TBMM’nin uygun bulmasına bağlanacak ve bu biçimdelikle İstanbul Kontratı’nda olduğu üzere Cumhurbaşkanı sonucu ile bir gecede milletlerarası mukavelelerden çekilmenin önü kapatılacak.
Fotoğraf: Gülsen Solaker/DW
Bireysel müracaatların bahislerini oluşturan hak ihlalleri şayet hukuka karşıtlık meselesinden kaynaklanıyorsa AYM ferdi müracaatın yanında hukuka karşıtlık konusunu da inceleyerek sonuca bağlayabilecek.
Öneri ile Yüksek Seçim Şurası (YSK), yüksek yargı kuruluşlarını düzenleyen hususlar ortasına alınıyor ve iki daire ile bir genel konseyden oluşacak. bu biçimdece konseyin aldığı kararlar itiraz kontrolüne husus olabilecek. YSK’nın seçme seçilme hakları ve siyasi faaliyetlerle ilgili kararları ferdî müracaatlara mevzu olabilecek ve AYM tarafınca denetlenebilecek. bu biçimdece seçim sürecinde YSK’nın hukuk devleti unsuruna uygun hareket etmesi hedefleniyor.
Muhalefetin anayasa önerisi ile Yargıçlar ve Savcılar Şurası kapatılarak Yargıçlar Heyeti ve Savcılar Heyeti kurulacak. Yargı bağımsızlığının sağlanması için Adalet Bakanı ve yardımcısının Yargıçlar Heyeti üyesi bulunmasına son verilecek.
Hakim ve savcılara coğrafik teminat getirilirken yargılama sürecinde savunma makamı, birinci kere, bir anayasa kararıyla düzenlenerek bu makamın sav makamıyla eşit bir statüye kavuşturulması sağlanacak. Her vilayette bir baro olacağı açıkça Anayasada düzenlenecek.
Buna ek olarak OHAL periyodu KHK’ları kaldırılacak. olağanüstü Hallere ait önlemlerin olağanüstü Hal Kanunu ile düzenleneceği ve olağanüstü Hal Kanunu ile bu kanundan kaynaklı idari aksiyon ve süreçlere karşı yargı yolunun kapatılamayacağı da düzenlenecek.
“Özgürlük temel, sınırlama istisna olacak”
Anayasa’nın ikinci kısmının temel hak ve hürriyetler kısmı olarak değiştirildiği çalışmanın bu kısmını YETERLİ Parti Genel Sekreteri Uğur Poyraz deklare etti. Buna nazaran Anayasa’da “temel hak ve ödevler” yerine “temel hak ve hürriyetler” kısmı yer alacak.
Anayasanın temel hakları düzenleyen birinci unsuruna “İnsan onuru dokunulmazdır ve anayasal nizamın temelidir” tabiri eklenecek. Bu vurguyla birlikte Anayasanın insan onurunu temel alan bir bakış açısı kazanmasının hedeflendiği belirtiliyor.
Bu ortada yeni anayasanın 13. unsuruna “Hürriyet temel sınırlama istisnadır. Tereddüt halinde yorum hürriyet lehine yapılır” kararı eklenecek. bu biçimdece temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması niyetinden temel hak ve hürriyetlerin üstünlüğü devrine geçilmesi planlanıyor.
Muhalefetin anayasa önerisi ile getirilen bir diğer kıymetli unsur de tenkit hakkı. Buna nazaran niyet, kanaat ve söz hürriyeti tek bir unsurda düzenlenerek, anayasanın 25. hususunda yapılacak değişiklikle tenkit hürriyeti teminat altına alınacak. bu biçimdelikle keyfi sınırlamaların önüne geçilmesi amaçlanıyor.
Hayvan haklarının da birinci defa anayasaya girdiği teklif kapsamında Anayasanın 56. unsurunda yapılan değişiklikle sıhhat hakkı ve etraf hakkı bir daha düzenlenerek, hayvan hakları birinci kere anayasal garantiye kavuşturuluyor.
“Parti kapatma zorlaştırılacak”
Anayasa teklifinin bir öbür kıymetli görülen unsuru de parti kapatmanın zorlaştırılması. Siyasi parti kapatma davalarının açılması zorlaştırılırken “şiddete başvurma ya da şiddeti teşvik” hariç olmak üzere parti kapatma davalarının açılabilmesi için ihtar kaidesi getiriliyor.
Kapatma davasının açılabilmesi, TBMM’nin üçte ikisinin oyuyla alınacak müsaadeye bağlanıyor. Milletvekillerinin meclis kürsüsünde kullandığı tabirlerin parti kapatma davalarında kanıt olamayacağı düzenleniyor. Bu davalardan çıkabilecek yaptırımlara idari para cezası ekleniyor.
Buna ek olarak milletvekillerinin yalnızca ağır ceza mahkemesinin nazaranvine giren suçüstü halinde dokunulmazlıktan faydalanamayacağı düzenleniyor. Anayasanın 83. unsurunda Anayasanın 14. hususuna yapılan atıf metinden çıkarılırken, dokunulmazlığın kaldırılması için üye tam sayısının salt çoğunluğu ile karar alınacağı kararı getiriliyor. Milletvekili düşme sonucunda ferdî müracaat yoluna gidilmiş ise Anayasa Mahkemesinin sonucunın bekleneceği de ekleniyor.
“YÖK kalkacak, RTÜK gazetecilerden oluşacak”
Saadet Partisi Seçim İşleri Lideri Bülent Kaya da anayasa çalışmasında kamu idaresi ile ilgili değişiklikleri sıraladı.
Buna bakılırsa YÖK kaldırılacak. Üniversitelerin akademik, idari ve mali özerklikleri ihlal edilmemek kaydıyla planlama ve uyum konseyi niteliğinde Yükseköğretim Üst Heyeti oluşturulacak.
Radyo ve Televizyon Üst Heyeti’nin üye yapısında çoğulculuk sağlanarak; üyelerinin basın mensupları ile irtibat ve hukuk fakültesi öğretim üyeleri içinden seçilmesi düzenlenecek. Üye seçiminde TBMM’nin nitelikli çoğunluğu aranacak ve Konseyin çoğulculuk, özerklik ve tarafsızlık asıllarına bağlı olarak çalışması sağlanacak.
Öneri ile İçişleri Bakanlığı’nın belediye liderlerini ve meclis üyelerini nazaranvden uzaklaştırma yetkisi de kaldırılıyor. Onun yerine Danıştay sonucu kaidesi getiriliyor. nazaranvden uzaklaştırmanın en çok altı ay sürebileceği düzenleniyor.