Manisa’dan ağır yer altı suyu kullanımdan meydana gelen dev tomruk ve yarıkların Sarıgöl fay çizgisinin kırılabileceğine işaret ettiği açıklandı.
“Sarıgöl fay sınırı sarsıntı olmadan da tabiat ve insan kaynaklı kırılabilir”
İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ) Zelzele Araştırma ve Uygulama Merkezi (DAUM) Müdürü ve Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Sözbilir, Manisa’da 2020’de etkili olan şiddetli yağmur daha sonrası Sarıgöl ilçesindeki fay sınırı hareketliliğinin yılda 15 santimetreye ulaştığını söylemiş oldu. Fay sınırındaki çökmenin fayın olağan hareketliliğinin yanı sıra bölge halkının yer altı sularının çekiminden kaynaklandığını söz eden Prof. Dr. Sözbilir, ‘Sarıgöl fay sınırı zelzele olmadan da tabiat ve insan kaynaklı kırılabilir’ dedi.
Yarıklar 3 metre derinliğe ulaştı
Sarıgöl’de 18 Ekim 2020’de tesirli olan şiddetli yağmur sele dönüştü. Hareketli fay çizgisine giren binlerce metreküp yağmur suyu, üzüm bağlarında büyük çukur ve yarıkların oluşmasına niye oldu. Aşağı Koçaklar Mahallesi’ndeki bağlarda yarıklar, yer yer 3 metre derinliğe ulaştı. DEÜ Zelzele Araştırma ve Uygulama Merkezi öncülüğünde, Afyon Kocatepe Üniversitesi ve Sivas Cumhuriyet Üniversitesi’nden uzmanlar, bölgeye GPS istasyonları kurarak, değişik uydu teknikleri ile fay sınırını inceledi. Birinci incelemelerde yılda 10 santimetre hareket eden fay sınırı hareketinin 15 santimetreye ulaştığı gözlemlendi.
DEÜ Zelzele Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü ve Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Sözbilir, Sarıgöl fay sınırındaki çökmenin fayın olağan hareketliliğinin yanı sıra bölge halkının yer altı sularının çekiminden kaynaklandığını söylemiş oldu.
“Yıllık yaklaşık 15 santimetrelik bir çökme var”
Sarıgöl fayında, 1969’da meydana gelen ve 50 kişinin vefatıyla sonuçlanan 6.5 büyüklüğündeki Alaşehir zelzelesinden bu yana deformasyon geliştiğine dikkat çeken Prof. Dr. Sözbilir, şu biçimde konuştu:
‘Depremde o bölgede 36 kilometre uzunluğunda bir yüzey kırığı oluşmuştu. O yüzey kırığı üzerinde hem fayın sürümlenmesi manasında mikro zelzeleler gelişiyor tıpkı vakitte yöre halkı çok yer altı suyu çektiği için vakit içinde orası oturuyor. Oturdukça da bir taraf çöküyor, öbür taraf ise daima yükseliyor. Son senelerda yaptığımız jeodezik çalışmalarda yıllık yaklaşık 15 santimetrelik bir çökme var. ötürüsıyla bu da 10 yılda 1 metre çökme demek oluyor. O niçinle orada daima bir güzelleştirme yapmak gerekiyor. Tabi 2000’li senelerda çalışıldı. Çizginin üzeri büsbütün yapılaşmaya kapatıldı. Sınırın üzerinde 100’e yakın bina vardı. O binalar için TOKİ daha yüksek kısımlarda binalar yaptı. İnsanları oraya taşınıyor. O kısımda da deformasyon daima devam ediyor.’
Bölge yapılaşmaya kapatılmalı
Hattın kısa bir vakit içerisinde kırılma mümkünlüğünün olmadığını ancak asismik hareketin devam etmesinden dolayı bölgenin yapılaşmaya kapatılması gerektiğini belirten Prof. Dr. Sözbilir, ‘Biz buna asismik hareket diyoruz. Önemli sarsıntı olmadan bir taraf çöküp bir taraf yükselerek yüzeyde bir deformasyon oluşuyor. Bu asismik hareket üzerinde vakit içinde insanı etkileyecek 1 metre civarında bir hareket gerçekleşiyor. ötürüsıyla bu hareketten kaçınmak için de o bölgeyi yapılaşmaya kapatarak, ‘afete maruz’ ilan ediyorlar. Bu manada hareketi devam ettikçe fay zonu genişleyecektir. Fayın uzunluğu da değişecektir. Daima izlenmesi gerekiyor. Bölgeye GPS istasyonları kurduk. Bölgeyi değişik uygun teknikleri ile daima izliyoruz’ dedi.
“Geldiğimiz nokta şu, Sarıgöl fay sınırı sarsıntı olmadan da tabiat ve insan kaynaklı kırılabilir”
Uluslararası yayınlar yaparak, mevzunun tartışıldığına da aktaran Prof. Dr. Sözbilir, ‘Geldiğimiz nokta şu, Sarıgöl fay sınırı sarsıntı olmadan da tabiat ve insan kaynaklı kırılabilir. Tabiat o bölgede bir fay oluşturmuş, bölgede fay hareketliliği dikkat çekiyor. Beşerler da o hareketin artması için negatif manada katkı sağlıyorlar. Çok yer altı su çekimi yaptıklarından, yer altı su düzeyi de aşağıya düşüyor. Üstteki materyalde vakit içinde oturarak, o fay boyunca bir hareketlilik yaşanıyor. O sınırın sarsıntıyla kısa bir vakit içerisinde bir daha kırılma mümkünlüğü yok. Gediz Havzası’ndaki faylar daha uzun vakitte tansiyon biriktirerek hareket edebiliyor. Bu fayın üzerinde yakın vakitte sarsıntı olabilme ihtimali yok ancak sarsıntı olmadan da insanların da yarattığı negatif olaylar niçiniyle orası daima bir tarafın düşüp, başka tarafının yükseleceği bir yer’ diye konuştu.
“Şu an da yinedan haritalara işlenmesi lazım”
2000’den beri bölgede jeolojik, jeofizik incelemeler yürüttüklerini, fay sınırının imar haritalarına bir daha işlenerek, buna bakılırsa revize edilmesi gerektiği ihtarında bulunan Prof. Dr. Sözbilir, şöyleki devam etti:
‘2000 yılında gittik. 10 yıl daha sonra tekrar gittiğimizde değişmişti. 10 yılda bir imar haritasına bir revize gerekiyor. Zira orada göçme olduğu vakit kısa müddetli olmuyor, vakit içinde oluyor. Beşerler onu hissetmiyor. Zelzele üzere 10 saniyede oluşan bir olay değil. Yılda 10 santim, 10 yılda 1 metre çökme demek. O hareketin gerçekleşmesi etabında binalar düşeyden sapıyor. Meskenlerin duvarları kırılıyor, bir tarafı yükseliyor, bir tarafı alçalıyor. Şu an da yinedan haritalara işlenmesi lazım. Örnek olarak Sarıgöl ilçesinde bir ilkokul vardı. O deforme olunca onu oradan kaldırdık. Bina siz ortasındayken de sarsıntı olmadan göçebilir. O kümeye giren binaları kesinlikle yapılaşmaya kapatmak gerekiyor. Sarıgöl, dikdörtgen formunda bir ilçe ve ilçenin uzunluğu boyunca konutların geçtiği yerde 3-4 kilometre uzunluğunda fay çizgisi uzanıyor. İlçenin kuzeyinde ve güneyinde iki farklı fay sistemi sınırlanmış durumda. O hareketler yerleşimin haricinde da devam ediyor. ötürüsıyla tarlaların olduğu bölgede de bu çeşit deformasyonlar gelişebilir. Orada çok yağışlardan daha sonra da bu artabilir. O zonu yalnızca konutların geçtiği yer olarak değil de tarla olarak da çizmek gerekiyor.’
Yarık ve tomrukların manzarası ile İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ) Zelzele Araştırma ve Uygulama Merkezi (DAUM) Müdürü ve Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Sözbilir’in açıklamaları
“Sarıgöl fay sınırı sarsıntı olmadan da tabiat ve insan kaynaklı kırılabilir”
İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ) Zelzele Araştırma ve Uygulama Merkezi (DAUM) Müdürü ve Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Sözbilir, Manisa’da 2020’de etkili olan şiddetli yağmur daha sonrası Sarıgöl ilçesindeki fay sınırı hareketliliğinin yılda 15 santimetreye ulaştığını söylemiş oldu. Fay sınırındaki çökmenin fayın olağan hareketliliğinin yanı sıra bölge halkının yer altı sularının çekiminden kaynaklandığını söz eden Prof. Dr. Sözbilir, ‘Sarıgöl fay sınırı zelzele olmadan da tabiat ve insan kaynaklı kırılabilir’ dedi.
Yarıklar 3 metre derinliğe ulaştı
Sarıgöl’de 18 Ekim 2020’de tesirli olan şiddetli yağmur sele dönüştü. Hareketli fay çizgisine giren binlerce metreküp yağmur suyu, üzüm bağlarında büyük çukur ve yarıkların oluşmasına niye oldu. Aşağı Koçaklar Mahallesi’ndeki bağlarda yarıklar, yer yer 3 metre derinliğe ulaştı. DEÜ Zelzele Araştırma ve Uygulama Merkezi öncülüğünde, Afyon Kocatepe Üniversitesi ve Sivas Cumhuriyet Üniversitesi’nden uzmanlar, bölgeye GPS istasyonları kurarak, değişik uydu teknikleri ile fay sınırını inceledi. Birinci incelemelerde yılda 10 santimetre hareket eden fay sınırı hareketinin 15 santimetreye ulaştığı gözlemlendi.
DEÜ Zelzele Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü ve Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Sözbilir, Sarıgöl fay sınırındaki çökmenin fayın olağan hareketliliğinin yanı sıra bölge halkının yer altı sularının çekiminden kaynaklandığını söylemiş oldu.
“Yıllık yaklaşık 15 santimetrelik bir çökme var”
Sarıgöl fayında, 1969’da meydana gelen ve 50 kişinin vefatıyla sonuçlanan 6.5 büyüklüğündeki Alaşehir zelzelesinden bu yana deformasyon geliştiğine dikkat çeken Prof. Dr. Sözbilir, şu biçimde konuştu:
‘Depremde o bölgede 36 kilometre uzunluğunda bir yüzey kırığı oluşmuştu. O yüzey kırığı üzerinde hem fayın sürümlenmesi manasında mikro zelzeleler gelişiyor tıpkı vakitte yöre halkı çok yer altı suyu çektiği için vakit içinde orası oturuyor. Oturdukça da bir taraf çöküyor, öbür taraf ise daima yükseliyor. Son senelerda yaptığımız jeodezik çalışmalarda yıllık yaklaşık 15 santimetrelik bir çökme var. ötürüsıyla bu da 10 yılda 1 metre çökme demek oluyor. O niçinle orada daima bir güzelleştirme yapmak gerekiyor. Tabi 2000’li senelerda çalışıldı. Çizginin üzeri büsbütün yapılaşmaya kapatıldı. Sınırın üzerinde 100’e yakın bina vardı. O binalar için TOKİ daha yüksek kısımlarda binalar yaptı. İnsanları oraya taşınıyor. O kısımda da deformasyon daima devam ediyor.’
Bölge yapılaşmaya kapatılmalı
Hattın kısa bir vakit içerisinde kırılma mümkünlüğünün olmadığını ancak asismik hareketin devam etmesinden dolayı bölgenin yapılaşmaya kapatılması gerektiğini belirten Prof. Dr. Sözbilir, ‘Biz buna asismik hareket diyoruz. Önemli sarsıntı olmadan bir taraf çöküp bir taraf yükselerek yüzeyde bir deformasyon oluşuyor. Bu asismik hareket üzerinde vakit içinde insanı etkileyecek 1 metre civarında bir hareket gerçekleşiyor. ötürüsıyla bu hareketten kaçınmak için de o bölgeyi yapılaşmaya kapatarak, ‘afete maruz’ ilan ediyorlar. Bu manada hareketi devam ettikçe fay zonu genişleyecektir. Fayın uzunluğu da değişecektir. Daima izlenmesi gerekiyor. Bölgeye GPS istasyonları kurduk. Bölgeyi değişik uygun teknikleri ile daima izliyoruz’ dedi.
“Geldiğimiz nokta şu, Sarıgöl fay sınırı sarsıntı olmadan da tabiat ve insan kaynaklı kırılabilir”
Uluslararası yayınlar yaparak, mevzunun tartışıldığına da aktaran Prof. Dr. Sözbilir, ‘Geldiğimiz nokta şu, Sarıgöl fay sınırı sarsıntı olmadan da tabiat ve insan kaynaklı kırılabilir. Tabiat o bölgede bir fay oluşturmuş, bölgede fay hareketliliği dikkat çekiyor. Beşerler da o hareketin artması için negatif manada katkı sağlıyorlar. Çok yer altı su çekimi yaptıklarından, yer altı su düzeyi de aşağıya düşüyor. Üstteki materyalde vakit içinde oturarak, o fay boyunca bir hareketlilik yaşanıyor. O sınırın sarsıntıyla kısa bir vakit içerisinde bir daha kırılma mümkünlüğü yok. Gediz Havzası’ndaki faylar daha uzun vakitte tansiyon biriktirerek hareket edebiliyor. Bu fayın üzerinde yakın vakitte sarsıntı olabilme ihtimali yok ancak sarsıntı olmadan da insanların da yarattığı negatif olaylar niçiniyle orası daima bir tarafın düşüp, başka tarafının yükseleceği bir yer’ diye konuştu.
“Şu an da yinedan haritalara işlenmesi lazım”
2000’den beri bölgede jeolojik, jeofizik incelemeler yürüttüklerini, fay sınırının imar haritalarına bir daha işlenerek, buna bakılırsa revize edilmesi gerektiği ihtarında bulunan Prof. Dr. Sözbilir, şöyleki devam etti:
‘2000 yılında gittik. 10 yıl daha sonra tekrar gittiğimizde değişmişti. 10 yılda bir imar haritasına bir revize gerekiyor. Zira orada göçme olduğu vakit kısa müddetli olmuyor, vakit içinde oluyor. Beşerler onu hissetmiyor. Zelzele üzere 10 saniyede oluşan bir olay değil. Yılda 10 santim, 10 yılda 1 metre çökme demek. O hareketin gerçekleşmesi etabında binalar düşeyden sapıyor. Meskenlerin duvarları kırılıyor, bir tarafı yükseliyor, bir tarafı alçalıyor. Şu an da yinedan haritalara işlenmesi lazım. Örnek olarak Sarıgöl ilçesinde bir ilkokul vardı. O deforme olunca onu oradan kaldırdık. Bina siz ortasındayken de sarsıntı olmadan göçebilir. O kümeye giren binaları kesinlikle yapılaşmaya kapatmak gerekiyor. Sarıgöl, dikdörtgen formunda bir ilçe ve ilçenin uzunluğu boyunca konutların geçtiği yerde 3-4 kilometre uzunluğunda fay çizgisi uzanıyor. İlçenin kuzeyinde ve güneyinde iki farklı fay sistemi sınırlanmış durumda. O hareketler yerleşimin haricinde da devam ediyor. ötürüsıyla tarlaların olduğu bölgede de bu çeşit deformasyonlar gelişebilir. Orada çok yağışlardan daha sonra da bu artabilir. O zonu yalnızca konutların geçtiği yer olarak değil de tarla olarak da çizmek gerekiyor.’
Yarık ve tomrukların manzarası ile İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ) Zelzele Araştırma ve Uygulama Merkezi (DAUM) Müdürü ve Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Sözbilir’in açıklamaları