10 Kasım 1938 Türkiye için acı bir olay barındırır. Cumhuriyetin kurucusu, ülkenin kurtarıcısı, ihtilallerin uygulayıcısı Mustafa Kemal Atatürk, bundan 84 yıl evvel bir kasım sabahında 09:05 prestijiyle gerisinde büyük bir sevgi ve minnet bırakarak hayli sevdiği ülkesine ve milletine veda etti. Bir ulusun mukadderatında yol açan bu büyük başkan, 84 yıl daha sonra dahi her yıl daha da artan bir sevgiyle anılıyor. 09.05’te çalan sirenler gözleri dolduruyor. Onu hiç tanımayan küçücük çocuklara dahi sevgi aşılıyor. 57 yıllık ömrüne büyük savaşlar, büyük galibiyetler, bir ulusun kurtarılması ve özgürleşmesini sığdıran Atatürk, o milletin kendine güvenmesini ve kendini özgürce yönetmesini iktisat ile başarmıştı. Yalnızca uygun bir asker, güzel bir yönetici değil, yeterli bir ekonomistti de! Bu kısa ömürde, bu ülkenin iktisadı için neler yapmıştı birlikte bakalım dilerseniz.
“Bir ulusun ömrüyle direkt doğruya ilgili olan iktisadı, çöküşünün de yükselişinin de sebebidir.”
Zamanımız bir iktisat çağıdır. Kılıç kullanan kol yorulur ancak saban kullanan kol yorulmaz, her gün daha epey güçlenir ve toprağına daha yeterli sahip olur. Osmanlı İmparatorluğu her şeydilk evvel sabanın karşısında yenildi. Kılıçla zafer kazananlar er geç yerlerini sabanla zafer kazananlara bırakmak zorunda kalırlar. Ulusal egemenlik, iktisadî egemenlikle birleştirilmelidir yoksa kazanılan askerî ve siyasî başarılardan olumlu sonuçlar elde edilemez.
Eğitim ve demokrasiye verdiği takviyeleri hayli âlâ bildiğimiz Mustafa Kemal Atatürk, sıfırdan bir devlet kurmamış, eksiden aldığı bu ülkeyi artılara taşımıştır.
Okuyan, yazan bir insan olmasının yanı sıra liyakat ve uzmanlığa verdiği bedelle iktisatta de çağı yakalamıştır. Atatürk’ün onca hoş özelliğinin yanında uygun bir de iktisat görüşü olduğunu gösteren ihtilallerinin bir kısmı
İzmir İktisat Kongresi’ni düzenlemiştir.
Lozan görüşmelerine orta verildiği bir devirde düzenlenen kongrede tüm ülkeden temsilcilere katılma hakkı elde ederken, tarıma bağlı iktisatta azalmış bir nüfusla, Osmanlı’nın devralınan borçlarını ödeme yükümlüğüyle, yabancıların her alanını ele geçirdiği ticaret ve finans ortamında yapılmış, kongre sonuçları tavsiye niteliğinde de olsa uygulanmıştır.
Cumhuriyeti kurmuştur. Bu bağımsız bir iktisat demektir.
Ticaret ve finans alanında dışa bağımlı ya da kapalı değil, iç piyasayı destekleyici lakin yabancı yatırımcıyı da cazibeli biçimde hareket edilmiştir.
1924’te İş Bankası, 1930’da Merkez Bankası kurulmuştur.
1925’te Türkiye Sanayi ve Maadin Bankası, Emlak ve Eytam Bankası kuruldu. Finans alanında da tıpkı yıl bankayla bir arada Anadolu Sigorta’yı kurarken, 1929 yılında kurulan Ulusal Reasürans kuruldu.
Osmanlı’nın 50 yılda yaptığı kadar demiryolu 10 yılda yaparken, iç ve dış ticaret yanı sıra iç kültür bağlantısını de bu atakla artırmıştır.
Mesleki eğitimler artırılmış okullar açılmıştır. Yüksek eğitime kıymet verilmiştir.
Sanayileşme ismine fabrikalar kurulurken, kimileri şöyle
İç gümrüklerin kaldırılarak, dış ticaret için hami gümrük tarifeleri oluşturulmuş, her vilayette ticaret, sanayi ve esnaf odaları bunlara bağlı okullar, tütün tarımının özgür bırakılması, ‘amele’ yerine ‘işçi’ denilmesi, sendika hakkı, 8 saatlik mesai hududu, 1 Mayıs Personel Bayramı, fiyatlı müsaade hakkı, çalışanların sıhhati için ‘sıhhat vergisi’, hastane ve dispanser yükümlülüğü üzere biroldukça hak da tanınmıştır.
pek hayli yasal düzenleme yapıldı.
Ticaret ve Sanayi Odaları kurulurken, çabucak sonrasında Türkiye Ticaret ve Sanayi Odaları Kongresi toplanmıştır.
İstatistik Umum Müdürlüğü kurulmuş, hükümete iktisadî konularda fikir vermek için çeşitli meslek kuruluşları temsilcilerinden oluşan Ali İktisat Meclisi kurulmuştur.
1930’lu senelerda 1929 Büyük Dünya Buhranı da tesiriyle “devletçilik” unsuruna dayalı bir iktisat modeline geçildi.
Birinci ve İkinci Kalkınma Planları oluşturuldu.
Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı, 17 Nisan 1934 tarihinde yürürlüğe temalırken, 1934-1938 yılları içinde sanayi gelişmeninin hedeflendiği plan oldu.
İkinci Beş Yıllık Sanayi Planı ise tasarlanan fakat II. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla uygulamaya konulamayarak yerini savunma planına bırakan plandır.
“Kalkınmamızın, ilerlememizin temel kuralı iktisadi ömrü canlandırmaktır.”
Ekonomisi zayıf bir ulus, yoksulluktan ve düşkünlükten kurtulamaz; kuvvetli bir uygarlığa, kalkınma ve mutluluğa kavuşamaz; toplumsal ve siyasal yıkımlardan kaçamaz. Savaş meydanlarında kıymetli evlâtlarımızın süngü ve silâhlarının zaferi kâfi değildir. Bu zafer ve muvaffakiyet hayli büyüktür. Fakat, gerçek refah ve mutluluğa sahip olabilmek için, asıl bundan daha sonra çalışmak gerekir. Sizin için zafer ve ilerleme alanı iktisatta, ticarettedir.
Saygı ve minnetle…
#heranbizimlesin
“Bir ulusun ömrüyle direkt doğruya ilgili olan iktisadı, çöküşünün de yükselişinin de sebebidir.”
Zamanımız bir iktisat çağıdır. Kılıç kullanan kol yorulur ancak saban kullanan kol yorulmaz, her gün daha epey güçlenir ve toprağına daha yeterli sahip olur. Osmanlı İmparatorluğu her şeydilk evvel sabanın karşısında yenildi. Kılıçla zafer kazananlar er geç yerlerini sabanla zafer kazananlara bırakmak zorunda kalırlar. Ulusal egemenlik, iktisadî egemenlikle birleştirilmelidir yoksa kazanılan askerî ve siyasî başarılardan olumlu sonuçlar elde edilemez.
Eğitim ve demokrasiye verdiği takviyeleri hayli âlâ bildiğimiz Mustafa Kemal Atatürk, sıfırdan bir devlet kurmamış, eksiden aldığı bu ülkeyi artılara taşımıştır.
Okuyan, yazan bir insan olmasının yanı sıra liyakat ve uzmanlığa verdiği bedelle iktisatta de çağı yakalamıştır. Atatürk’ün onca hoş özelliğinin yanında uygun bir de iktisat görüşü olduğunu gösteren ihtilallerinin bir kısmı
İzmir İktisat Kongresi’ni düzenlemiştir.
Lozan görüşmelerine orta verildiği bir devirde düzenlenen kongrede tüm ülkeden temsilcilere katılma hakkı elde ederken, tarıma bağlı iktisatta azalmış bir nüfusla, Osmanlı’nın devralınan borçlarını ödeme yükümlüğüyle, yabancıların her alanını ele geçirdiği ticaret ve finans ortamında yapılmış, kongre sonuçları tavsiye niteliğinde de olsa uygulanmıştır.
Cumhuriyeti kurmuştur. Bu bağımsız bir iktisat demektir.
Ticaret ve finans alanında dışa bağımlı ya da kapalı değil, iç piyasayı destekleyici lakin yabancı yatırımcıyı da cazibeli biçimde hareket edilmiştir.
1924’te İş Bankası, 1930’da Merkez Bankası kurulmuştur.
1925’te Türkiye Sanayi ve Maadin Bankası, Emlak ve Eytam Bankası kuruldu. Finans alanında da tıpkı yıl bankayla bir arada Anadolu Sigorta’yı kurarken, 1929 yılında kurulan Ulusal Reasürans kuruldu.
Osmanlı’nın 50 yılda yaptığı kadar demiryolu 10 yılda yaparken, iç ve dış ticaret yanı sıra iç kültür bağlantısını de bu atakla artırmıştır.
Mesleki eğitimler artırılmış okullar açılmıştır. Yüksek eğitime kıymet verilmiştir.
Sanayileşme ismine fabrikalar kurulurken, kimileri şöyle
Uşak’ta şeker fabrikası
Kayseri’de uçak fabrikası
Bünyan Dokuma Fabrikası
Ereğli Bez Fabrikası
Nazilli Bez Fabrikası
Gemlik Yapay İpek Fabrikası
Bursa Merinos Fabrikası
İzmit Kağıt Fabrikası
Kayseri İplik ve Bez Fabrikası
Eskişehir Şeker Fabrikası
İç gümrüklerin kaldırılarak, dış ticaret için hami gümrük tarifeleri oluşturulmuş, her vilayette ticaret, sanayi ve esnaf odaları bunlara bağlı okullar, tütün tarımının özgür bırakılması, ‘amele’ yerine ‘işçi’ denilmesi, sendika hakkı, 8 saatlik mesai hududu, 1 Mayıs Personel Bayramı, fiyatlı müsaade hakkı, çalışanların sıhhati için ‘sıhhat vergisi’, hastane ve dispanser yükümlülüğü üzere biroldukça hak da tanınmıştır.
pek hayli yasal düzenleme yapıldı.
1926: Türk Uygar Kanunu ile özel mülkiyet güvence altına alınırken,
1926: Kabotaj Kanunu
1927: Sanayi Teşvik Kanunu
1930: Türk Parasının Değerinin Korunması Hakkında Kanun
1930: Ticarette Tahsisin Men’i ve İhracatın Murakabe ve Korunması Hakkında Kanun
1931: Ticaret Sözleşmesi ve Modus Vivendi Akdetmeyen Devletlerden Türkiye’ye Yapılacak İthalata Memnuiyetler yahut Tahdit yahut Takyitler Tatbikine Dair Kanun
1932: Hükümetçe Ziraat Bankası’na Mubayaa Ettirilecek Buğday Hakkında Kanun
1932: Çay, Şeker ve Kahve İthalatının Bir Elden Yönetimi Hakkında Kanun
1933: Ödünç Para Verme İşleri Kanunu
1934: Buğdayı Muhafaza Karşılığı Vergisi Kanunu
1934: Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri Hakkında Kanun
1934: Endüstriyel Mamulatın Maliyet ve Satış fiyatlarının Denetimi ve Tespiti Hakkında Kanun
1935: Kooperatifçilik kanunu
Ticaret ve Sanayi Odaları kurulurken, çabucak sonrasında Türkiye Ticaret ve Sanayi Odaları Kongresi toplanmıştır.
İstatistik Umum Müdürlüğü kurulmuş, hükümete iktisadî konularda fikir vermek için çeşitli meslek kuruluşları temsilcilerinden oluşan Ali İktisat Meclisi kurulmuştur.
1930’lu senelerda 1929 Büyük Dünya Buhranı da tesiriyle “devletçilik” unsuruna dayalı bir iktisat modeline geçildi.
Birinci ve İkinci Kalkınma Planları oluşturuldu.
Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı, 17 Nisan 1934 tarihinde yürürlüğe temalırken, 1934-1938 yılları içinde sanayi gelişmeninin hedeflendiği plan oldu.
İkinci Beş Yıllık Sanayi Planı ise tasarlanan fakat II. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla uygulamaya konulamayarak yerini savunma planına bırakan plandır.
“Kalkınmamızın, ilerlememizin temel kuralı iktisadi ömrü canlandırmaktır.”
Ekonomisi zayıf bir ulus, yoksulluktan ve düşkünlükten kurtulamaz; kuvvetli bir uygarlığa, kalkınma ve mutluluğa kavuşamaz; toplumsal ve siyasal yıkımlardan kaçamaz. Savaş meydanlarında kıymetli evlâtlarımızın süngü ve silâhlarının zaferi kâfi değildir. Bu zafer ve muvaffakiyet hayli büyüktür. Fakat, gerçek refah ve mutluluğa sahip olabilmek için, asıl bundan daha sonra çalışmak gerekir. Sizin için zafer ve ilerleme alanı iktisatta, ticarettedir.
Saygı ve minnetle…