Merkez Bankası’nın (TCMB) 4 ayda 500 baz puanlık faiz indirimi daha sonrası döviz kurları ve enflasyon fırlarken, halk, alım gücünde dramatik düşüşler yaşadı.
Herkes mi ziyan etti sanıyorsunuz? Yanılıyorsunuz? Halk, faiz faturası öderken, meskendeki faturaları ödeyemese de bu faturalar kime ödendi?
Türkiye iktisadı son devirde sıkıntı günler geçiriyor ve faturası vatandaşlara çıkıyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, “yeni iktisat modeline geçiş” ilan etmiş, modele bakılırsa, TL’deki kıymet kaybı ile bir arada artan rekabet gücüyle ihracat artacak, ithalat azalacak ve Türkiye cari fazla vermeye başlayacaktı. daha sonra da enflasyon düşecekti.
Birfazlaca ekonomist ortada model denebilecek bir siyaset çerçevesi olmadığını anlatmaya çalışırken, cari de fazla olmadı.
Pekala herkes mi ziyanda? Bu durumdan kimler kârlı çıktı?
Sözcü’den Emre Deveci haberine bakılırsa, TCMB siyaset faizi yüzde 19’dan yüzde 14’e indi. Enflasyon yüzde 19’dan yüzde 61’e sıçradı. Dolar/TL 8,30’dan 18,30’a daha sonra, KKM ile 14,70 çekildi.
Dünyada güç ve besin meblağlarının süratle yükseldiği, Rusya ile Ukrayna’nın savaşması ile global iktisadın sarsıldığı, ABD başta olmak üzere gelişmiş ülke merkez bankalarının faiz artırmaya başladığı periyotta faizler sabit kalmayı sürdürürken, Türkiye’ye bu durumun faturası giderek ağırlaşıyor.
Cumhurbaşkanı’nın faizler niçiniyle sık sık maksat aldığı bankalar, faiz operasyonundan en kârlı çıkanlar içinde yer aldı.
Bankaların net periyot kârı yılın birinci iki ayında yüzde 323’lük sıra dışı artışla 9,2 milyar TL’den 39 milyar TL’ye yükselirken, bu artışta yüksek faiz marjları ve enflasyona endeksli tahviller öne çıktı.
Enflasyondaki artışla bir arada bankaların son periyotta yük verdiği enflasyona endeksli tahvillerin getirileri artıyor. Gerçekten, bankaların menkul bedellerden aldığı faiz geçen yılın birinci iki ayında 15,6 milyar TL iken, bu sene tıpkı devirde 41,4 milyar TL’ye yükseldi. Beklentilere bakılırsa ilerleyen devirlerde karlar daha da artacak.
Yabancı banka ve fonlar da Türkiye’ye yüksek faizli borç vererek bu vakitte kârlı çıktı.
Örneğin, Hazine, geçen ay yüzde 8,625’lik yüksek faizle 2 milyar dolarlık borçlanmaya gitti. Bu oran, 5 yıllık vadede dolar cinsi olarak Şubat 2003 daha sonrasındaki en yüksek faiz oldu. Hazine, 2 milyar dolarlık borç için 948,7 milyon dolar faiz ödeyecek.
ABD’nin 5 yıllık hazine tahvili, geçen ayki borçlanma sırasında yüzde 2,15 düzeyinde bulunuyordu. Türkiye, bu oranın yaklaşık 6,5 puan üzerinde faizle borçlanmış oldu.
İnşaat maliyetlerindeki artış, göçmen siyaseti ve yabancılara konut satışıyla birlikte çok düşük gerçek faizler, konut meblağlarını şişiriyor.
Merkez Bankası bilgilerine bakılırsa, konut fiyatları şubat ayında yıllık yüzde 96,4 artışla ile rekor tazeledi. Artış oranı İstanbul’da yüzde 106,3’ü buldu. İstanbul’da konut ortalama metrekare fiyatı 13 bin 836 lira olurken 120 metrekare bir konutun ortalama fiyatı 1 milyon 660 bin lira oldu.
Betam’a nazaran, Türkiye genelinde ortalama satılık konut ilan metrekare cari fiyatı, martta yıllık bazda yüzde 134,3 arttı. İstanbul’da artış oranı yüzde 159,3’e ulaştı. bir daha Betam’a göre, Türkiye genelinde ortalama kiralık konut ilan metrekare fiyatındaki yıllık artış oranı şubatta yüzde 84,2 olurken, İstanbul’da oran yüzde 112,3’e ulaştı.
Bu sayede gayrimenkule yatırım yapanlar yerliler ve yabancılar ile bu bölümde faaliyet gösteren emlakçılar kazandı.
Yeterli Parti Kalkınma Siyasetleri Lideri Prof. Dr. Ümit Özlale’nin aktardığı sayılara nazaran, Türkiye’de kişi başına gelire nazaran en varlıklı yüzde 10’luk kümede yaşayan 8 milyon kişi gayrimenkul gelirinin yüzde 59’una sahip. Bu da gayrimenkul rantından dar bir bölümün faydalandığını gösteriyor. Yüzde 14’lük kesim ise tüm gayrimenkul gelirini elinde tutuyor.
Kur artışı, döviz cinsi yüksek gelir garantisi verilen yap işlet devret projelerinin müteahhitlerine yaradı.
Hükümete yakın ilgileri yardımıyla ihaleleri toplayan az sayıdaki müteahhidin karı, kur artışıyla birlikte artıyor.
Kelam konusu müteahhitler, projeler için kullandıkları kredilerin de döviz cinsi olduğunu belirtseler de, yüksek gelir garantileri, kredi riskini aşıyor.
Prof. Dr. Uğur Emek’in hesaplamalarına nazaran, kent hastaneleri, otoyollar, köprüler, havalimanları ve Akkuyu Nükleer Santrali’ne verilen gelir garantilerinin toplamı, 2020 sonu prestijiyle 152,8 milyar dolar düzeyinde bulunuyor.
Maliyetleri ve işletme sermayesi gereksinimleri artan şirketler, ucuz kredi ile üretimi sürdürebiliyor.
Personel fiyatlarındaki artışın döviz kurlarındaki artışın epey altında kalması da bilhassa ihracat yapan firmalar için avantaj yaratıyor.
Yüzde 18 civarında olan konut kredisine de geniş bölümler ulaşamıyor. İstanbul’da 120 metrekare bir konutun ortalama fiyatı 1 milyon 660 bin liraya ulaşırken, bu fiyatta bir konut için 1 milyon 328 bin liralık konut kredisi çeken birinin aylık en az 21 bin 817 TL kredi taksiti ödemesi gerekiyor. Bunun için de, kredi isteyenin gelirinin bu taksit ölçüsünün en az iki katı olması gerekiyor.
Döviz sahipleri ya da dövize endeksli mevduat sahipleri yani bir nevi ‘dolarla tasarruf edenler’
Bankalar TL mevduat faizine ortalamada yüzde 18 faiz veriyor. Bu oran enflasyona göre çok düşük ve bu durum birikim sahiplerini döviz ve gayrimenkul başta olmak üzere yüksek getiri beklenen öteki araçlara yönlendiriyor.
15 Nisan prestijiyle bankalardaki 6,1 trilyon TL’lik mevduatın yüzde 57,2’si döviz ve altında, yüzde 12,4’ü kur muhafazalı mevduatta bulunuyor. Bu da mevduatların yüzde 70’inin kur muhafazasında olduğunu gösteriyor.
Şubat sonu prestijiyle bankalarda yurt içi yerleşiklere ilişkin 5,2 trilyon TL’lik mevduatın yüzde 63’ünün 1 milyon TL üzerinde mevduata sahip 493 bin mudiye ilişkin olduğu düşünüldüğünde, güçlü kısmın birikimlerini kur müdafaasına aldığı görülebilir.
Hazine ve Maliye Bakan Yardımcısı Cengiz Yavilioğlu, 8 Nisan 2022 tarihine kadar vadesi dolan hesaplara Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafınca 13,2 milyar TL, Merkez Bankası tarafınca 1,6 milyar TL’lik kur farkı ödemesi gerçekleştirildiği açıklamıştı. Dövizdeki artışla birlikte bu sayının katlanması bekleniyor.
Yurt dışı yerleşik kişi ve şirketler de kur muhafazalı sisteme dahil edilmişti. Hakikaten, Cumhurbaşkanı Erdoğan, Yurt haricinde Yerleşik Vatandaşlar Mevduat ve İştirak (YUVAM) hesabının döviz cinsi yüzde 4 getiri garantisi verdiğini söylemiş ve yüksek faizle övünmüştü.
Herkes mi ziyan etti sanıyorsunuz? Yanılıyorsunuz? Halk, faiz faturası öderken, meskendeki faturaları ödeyemese de bu faturalar kime ödendi?
Türkiye iktisadı son devirde sıkıntı günler geçiriyor ve faturası vatandaşlara çıkıyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, “yeni iktisat modeline geçiş” ilan etmiş, modele bakılırsa, TL’deki kıymet kaybı ile bir arada artan rekabet gücüyle ihracat artacak, ithalat azalacak ve Türkiye cari fazla vermeye başlayacaktı. daha sonra da enflasyon düşecekti.
Birfazlaca ekonomist ortada model denebilecek bir siyaset çerçevesi olmadığını anlatmaya çalışırken, cari de fazla olmadı.
Pekala herkes mi ziyanda? Bu durumdan kimler kârlı çıktı?
Sözcü’den Emre Deveci haberine bakılırsa, TCMB siyaset faizi yüzde 19’dan yüzde 14’e indi. Enflasyon yüzde 19’dan yüzde 61’e sıçradı. Dolar/TL 8,30’dan 18,30’a daha sonra, KKM ile 14,70 çekildi.
Dünyada güç ve besin meblağlarının süratle yükseldiği, Rusya ile Ukrayna’nın savaşması ile global iktisadın sarsıldığı, ABD başta olmak üzere gelişmiş ülke merkez bankalarının faiz artırmaya başladığı periyotta faizler sabit kalmayı sürdürürken, Türkiye’ye bu durumun faturası giderek ağırlaşıyor.
Cumhurbaşkanı’nın faizler niçiniyle sık sık maksat aldığı bankalar, faiz operasyonundan en kârlı çıkanlar içinde yer aldı.
Bankaların net periyot kârı yılın birinci iki ayında yüzde 323’lük sıra dışı artışla 9,2 milyar TL’den 39 milyar TL’ye yükselirken, bu artışta yüksek faiz marjları ve enflasyona endeksli tahviller öne çıktı.
Enflasyondaki artışla bir arada bankaların son periyotta yük verdiği enflasyona endeksli tahvillerin getirileri artıyor. Gerçekten, bankaların menkul bedellerden aldığı faiz geçen yılın birinci iki ayında 15,6 milyar TL iken, bu sene tıpkı devirde 41,4 milyar TL’ye yükseldi. Beklentilere bakılırsa ilerleyen devirlerde karlar daha da artacak.
Yabancı banka ve fonlar da Türkiye’ye yüksek faizli borç vererek bu vakitte kârlı çıktı.
Örneğin, Hazine, geçen ay yüzde 8,625’lik yüksek faizle 2 milyar dolarlık borçlanmaya gitti. Bu oran, 5 yıllık vadede dolar cinsi olarak Şubat 2003 daha sonrasındaki en yüksek faiz oldu. Hazine, 2 milyar dolarlık borç için 948,7 milyon dolar faiz ödeyecek.
ABD’nin 5 yıllık hazine tahvili, geçen ayki borçlanma sırasında yüzde 2,15 düzeyinde bulunuyordu. Türkiye, bu oranın yaklaşık 6,5 puan üzerinde faizle borçlanmış oldu.
İnşaat maliyetlerindeki artış, göçmen siyaseti ve yabancılara konut satışıyla birlikte çok düşük gerçek faizler, konut meblağlarını şişiriyor.
Merkez Bankası bilgilerine bakılırsa, konut fiyatları şubat ayında yıllık yüzde 96,4 artışla ile rekor tazeledi. Artış oranı İstanbul’da yüzde 106,3’ü buldu. İstanbul’da konut ortalama metrekare fiyatı 13 bin 836 lira olurken 120 metrekare bir konutun ortalama fiyatı 1 milyon 660 bin lira oldu.
Betam’a nazaran, Türkiye genelinde ortalama satılık konut ilan metrekare cari fiyatı, martta yıllık bazda yüzde 134,3 arttı. İstanbul’da artış oranı yüzde 159,3’e ulaştı. bir daha Betam’a göre, Türkiye genelinde ortalama kiralık konut ilan metrekare fiyatındaki yıllık artış oranı şubatta yüzde 84,2 olurken, İstanbul’da oran yüzde 112,3’e ulaştı.
Bu sayede gayrimenkule yatırım yapanlar yerliler ve yabancılar ile bu bölümde faaliyet gösteren emlakçılar kazandı.
Yeterli Parti Kalkınma Siyasetleri Lideri Prof. Dr. Ümit Özlale’nin aktardığı sayılara nazaran, Türkiye’de kişi başına gelire nazaran en varlıklı yüzde 10’luk kümede yaşayan 8 milyon kişi gayrimenkul gelirinin yüzde 59’una sahip. Bu da gayrimenkul rantından dar bir bölümün faydalandığını gösteriyor. Yüzde 14’lük kesim ise tüm gayrimenkul gelirini elinde tutuyor.
Kur artışı, döviz cinsi yüksek gelir garantisi verilen yap işlet devret projelerinin müteahhitlerine yaradı.
Hükümete yakın ilgileri yardımıyla ihaleleri toplayan az sayıdaki müteahhidin karı, kur artışıyla birlikte artıyor.
Kelam konusu müteahhitler, projeler için kullandıkları kredilerin de döviz cinsi olduğunu belirtseler de, yüksek gelir garantileri, kredi riskini aşıyor.
Prof. Dr. Uğur Emek’in hesaplamalarına nazaran, kent hastaneleri, otoyollar, köprüler, havalimanları ve Akkuyu Nükleer Santrali’ne verilen gelir garantilerinin toplamı, 2020 sonu prestijiyle 152,8 milyar dolar düzeyinde bulunuyor.
Maliyetleri ve işletme sermayesi gereksinimleri artan şirketler, ucuz kredi ile üretimi sürdürebiliyor.
Personel fiyatlarındaki artışın döviz kurlarındaki artışın epey altında kalması da bilhassa ihracat yapan firmalar için avantaj yaratıyor.
Yüzde 18 civarında olan konut kredisine de geniş bölümler ulaşamıyor. İstanbul’da 120 metrekare bir konutun ortalama fiyatı 1 milyon 660 bin liraya ulaşırken, bu fiyatta bir konut için 1 milyon 328 bin liralık konut kredisi çeken birinin aylık en az 21 bin 817 TL kredi taksiti ödemesi gerekiyor. Bunun için de, kredi isteyenin gelirinin bu taksit ölçüsünün en az iki katı olması gerekiyor.
Döviz sahipleri ya da dövize endeksli mevduat sahipleri yani bir nevi ‘dolarla tasarruf edenler’
Bankalar TL mevduat faizine ortalamada yüzde 18 faiz veriyor. Bu oran enflasyona göre çok düşük ve bu durum birikim sahiplerini döviz ve gayrimenkul başta olmak üzere yüksek getiri beklenen öteki araçlara yönlendiriyor.
15 Nisan prestijiyle bankalardaki 6,1 trilyon TL’lik mevduatın yüzde 57,2’si döviz ve altında, yüzde 12,4’ü kur muhafazalı mevduatta bulunuyor. Bu da mevduatların yüzde 70’inin kur muhafazasında olduğunu gösteriyor.
Şubat sonu prestijiyle bankalarda yurt içi yerleşiklere ilişkin 5,2 trilyon TL’lik mevduatın yüzde 63’ünün 1 milyon TL üzerinde mevduata sahip 493 bin mudiye ilişkin olduğu düşünüldüğünde, güçlü kısmın birikimlerini kur müdafaasına aldığı görülebilir.
Hazine ve Maliye Bakan Yardımcısı Cengiz Yavilioğlu, 8 Nisan 2022 tarihine kadar vadesi dolan hesaplara Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafınca 13,2 milyar TL, Merkez Bankası tarafınca 1,6 milyar TL’lik kur farkı ödemesi gerçekleştirildiği açıklamıştı. Dövizdeki artışla birlikte bu sayının katlanması bekleniyor.
Yurt dışı yerleşik kişi ve şirketler de kur muhafazalı sisteme dahil edilmişti. Hakikaten, Cumhurbaşkanı Erdoğan, Yurt haricinde Yerleşik Vatandaşlar Mevduat ve İştirak (YUVAM) hesabının döviz cinsi yüzde 4 getiri garantisi verdiğini söylemiş ve yüksek faizle övünmüştü.