Coco’yu izlediniz mi? Hani iletisi “İnsan lakin unutulunca ölür,” olan o süper sinema. Bugün Twitter’da psikoloji profesörü Kadriye Esin Cantez’e ilişkin plaketlerin bit pazarına düşmesiyle ilgili bir tweet vardı. Tezgâhta yan yana duran plaketlerin sahibiyse geçtiğimiz aylarda ölmüştü.
Ben de bu Esin Cantez tweet’ini arkadaşlarımla paylaştım. Sanki onlar ne düşünüyorlardı? Biroldukça enteresan geri dönüş aldım. Kimi “ben ölünce beni yaksınlar” diyordu, kimi “evimi müzeye çevirmelerinin bir manası yok” kimi de “ölünce hiç bir şeyimle, gerimde bıraktıklarıma yük olmam” diyordu. Plaketlerin bit pazarına düşmesine benim üzere içerleyenler de olmuştu olağan olarak.
Doğrusu tweeti görür görmez içim bir tuhaf oldu. Tıpkı paylaşımın altında eski bir genelkurmay liderine ilişkin madalyaların da bit pazarına düştüğüne dair bir içerik daha vardı. “Biz ölünce başarılarımız da ölür mü? Bizden geriye ne kalır? Bu bahis, vefayla ne kadar ilgilidir?” üzere sorular kadar hayatın beyhudeliğini ve bunu bertaraf eden anıyı düşündüm.
Beyhude olan beyhudeliğin kendisidir diyeyim.
Baştan söyleyeyim. Ben binlerce yıl yaşamak isteyen biriyim. Buraları o kadar seviyorum ki şayet bir gün öleceksem -ki o denli görünüyor- hem olabildiğince geç olsun isterim birebir vakitte hatırlanayım, yad edileyim isterim. Düşündüm, ben ölünce benim eşyalarımı ne yapsınlar? örneğin konutumu müze yapsınlar -küçük düşünemiyorum, pardon-. Haydi diyelim “o kadar da değil!” en makus bir iki modül bir şeyimi saklasınlar. Onlar için itinayla hazırladığım kütüphanemi bölüşsün iki kardeş. Benim de madalyalarım, plaketlerim mi var? Hepsini saklayamadılar diyelim -dedim ben, küçük düşünemiyorum; madem var, epey olsun bari- vallahi ayakucuma gömsünler de bir daha de satıp savmasınlar.
Sartre, Bulantı’da şöyleki der: “Bir ağaç ayaklarımın altında toprağı kara bir tırnakla kaşıyor. Kendimi bırakmak, unutmak, uyumak istiyorum ancak yapamıyorum bunu; boğuluyorum: Varoluş her tarafımdan, gözlerimden, burnumdan, ağzımdan içeri dalıyor.” İşte ben olsam, bunun devamını “Ve kısımları tomurcuklanıp pembe sarı çiçekler açıyor” diye getirirdim. Gerçekten birebir metinde şu biçimde devam ediyor Sartre, “Varoluş nedir diye sorsalardı, özlerini değişime uğratmadan, objelere eklenen boş bir biçimdir, derdim.” örneğin ben buna, boş bir biçim değil de “hoş bir biçim” derdim. Zira ben Sartre değilim, herkesi mutsuz edemem. (şaka latife, fazlaca severim kendisini.)
Babaannemin hırkası, anneannemin radyosu
Bu kadarını sakladım, onlardan geriye. Anneannemin fotoğraf albümü annemde. Teyzemin fevkalade komik kıssaları lisanımızda. Evet her canlı mevti tadacaktır pekala ya unutulmak? Hiç olmamış üzere geçip gitmek. Yo yo…
Son günlerde epey konuşuluyor. Aile dizimi, atalarla temas, cet köklerle kavuşma, aile travmaları vs. Onca yıl daha sonra, bir umut başvurduğumuz büyük büyük babamızın kıssası kıymetli de duvardaki paşa dedemizin kılıcı niye beyhude?
Bizden daha sonrakilere konutlar, hanlar, yalılar vs. miras bırakabiliyoruz ve onlar bunları yakıp yok edip “esasen beyhude bir şey yaşamak, yalı da neymiş” demiyorlar ancak iki tane fotoğrafımızı saklayamıyorlar ya da üç tane plakete bakıp “amaaan ölümlü dünya” denilebiliyor o denli mi?
Bir bir susacağız
Beyhudelik, bir boşluk muhtaçlığı olsa gerek. Yaşadım, öldüm ve bir manası yok bunun.
“Bütün dünya olağan gözüküyor fakat bir gün, bir hafta, bir ay ya da bir yıl daha sonra çürüyüp yok olacak. Zira bir yarık var. Hiç durmadan, adım adım hacmini arttıran bir yarık; uçsuz bucaksız bir unutuş, tabansız bir uçurum, boşluğun istilası. Bir bir susacağız.” Evet, George Perec epey haklı. Bu boşluk istilasına teslim mi olunmalı? Yoksa unutulmadan hemilk evvel hatırlamaya, anıya bedel mi vermeli? Birinin yokluğundan oluşan fizikî boşluğu doldurmaya yetmez elbette hatırlamak lakin o boşluğun bir evre mükemmel olduğunu hissedebilmek de az şey değil güya.
Beyhudelik İlkesi*
Eğer unutmak hakikaten uygun olsaydı, bugünkü insanlık birikimimizin hiç biri olmazdı. Sonsuz bir bir daha başlayış. Ve biliyoruz ki geçip gitmek değil olayımız, istemesek de illaki bir şey bırakacağız; hiç olmadı göz rengimizi, çene yapımızı, çarpık bacaklarımızı ve şeker hastalığımızı, kalp krizi riskimizi. Hatta kırılganlığımızı, sevincimizi, merakımızı… O denli yokmuşuz üzere yapamıyoruz. Olmuyor o denli. “Bilinçli gayretle elde edilmiş, iradeli bir beyhudelik mi sorunumuz?”**
Hayata karşı koyamayız. hayatın kendi, varoluş, sürdürülebilirlik prensibiyle tasarlanmış üzeredir. Unutulamazlık, yok edilemezlik. Olağanüstü bir prensip. Bir sefer geldin dünyaya, gelmemiş üzere yapamıyorsun. O kadar yapamıyorsun ki, yüzlerce yıl daha sonra bile bir öyküyle bir daha var oluyorsun. Ya bir mezatta satılan fotoğrafın geçiyor bir meraklının eline ya bir aile travmasının izleri sürülüyor ta sana kadar.
Birinin bir vakitler Gürcistan’da hayatış çoban dedesi çıkıyorsun ya da 2000’li senelerda Türkiye’de hayatış editör büyük büyük annesi. hayatışlığın bir anda, denetimin haricinde kullanıma açılıyor.
“Kuş ölür, sen uçmayı hatırla.”***
Hisli kelamlara hislenmek yetmez. Kelamı dinlemek de lazım.
Herkes ölür sen hayatı hatırla. Gülüşleri, sabahı sabah edişleri, yürek çarpıntılarını, en sevdiği şarkıyı hatırla. Fasulyeye kaç şeker koyduğunu, çamaşırları nasıl bembeyaz yaptığını… En berbat, o kurabiyenin tanımını hatırla. Beyhude olan bizim hayatlarımız değil zira. Her birimiz 4 kezde yaşıyoruz: Kendimiz için, bizdilk evvelkiler, bizden daha sonrakiler ve bizim zamanımızdakiler için. O denli hiç olmamış üzere yapamazsın.
Tam unutulacakken unutulmayan
Coco’ya geri dönelim. Esin Hanım’ın plaketlerinin atılması tahminen bir unutma teşebbüsüydü. Lakin artık biliyoruz, bunu hiç unutmayacağız. Ne vakit bir plaket görsek ya da ölen bir yakınımızın eşyalarının ne olacağını düşünsek aklımıza Esin Cantez gelecek. En azından bir süre daha, kendisi kolay kolay unutulmayacak. Ne demiştik, hayatı zorla beyhudeleştiremezsiniz. Zira varoluş, her tarafımızdan, gözlerimizden, burnumuzdan, ağzımızdan içeri dalacak ve pembe sarı çiçekler açacak.
*Henry Miller, Oğlak Dönencesi
**Cioran, Var Olma Eğilimi
***Füruğ Ferruhzad
Twitter
Instagram
Ben de bu Esin Cantez tweet’ini arkadaşlarımla paylaştım. Sanki onlar ne düşünüyorlardı? Biroldukça enteresan geri dönüş aldım. Kimi “ben ölünce beni yaksınlar” diyordu, kimi “evimi müzeye çevirmelerinin bir manası yok” kimi de “ölünce hiç bir şeyimle, gerimde bıraktıklarıma yük olmam” diyordu. Plaketlerin bit pazarına düşmesine benim üzere içerleyenler de olmuştu olağan olarak.
Doğrusu tweeti görür görmez içim bir tuhaf oldu. Tıpkı paylaşımın altında eski bir genelkurmay liderine ilişkin madalyaların da bit pazarına düştüğüne dair bir içerik daha vardı. “Biz ölünce başarılarımız da ölür mü? Bizden geriye ne kalır? Bu bahis, vefayla ne kadar ilgilidir?” üzere sorular kadar hayatın beyhudeliğini ve bunu bertaraf eden anıyı düşündüm.
Beyhude olan beyhudeliğin kendisidir diyeyim.
Baştan söyleyeyim. Ben binlerce yıl yaşamak isteyen biriyim. Buraları o kadar seviyorum ki şayet bir gün öleceksem -ki o denli görünüyor- hem olabildiğince geç olsun isterim birebir vakitte hatırlanayım, yad edileyim isterim. Düşündüm, ben ölünce benim eşyalarımı ne yapsınlar? örneğin konutumu müze yapsınlar -küçük düşünemiyorum, pardon-. Haydi diyelim “o kadar da değil!” en makus bir iki modül bir şeyimi saklasınlar. Onlar için itinayla hazırladığım kütüphanemi bölüşsün iki kardeş. Benim de madalyalarım, plaketlerim mi var? Hepsini saklayamadılar diyelim -dedim ben, küçük düşünemiyorum; madem var, epey olsun bari- vallahi ayakucuma gömsünler de bir daha de satıp savmasınlar.
Sartre, Bulantı’da şöyleki der: “Bir ağaç ayaklarımın altında toprağı kara bir tırnakla kaşıyor. Kendimi bırakmak, unutmak, uyumak istiyorum ancak yapamıyorum bunu; boğuluyorum: Varoluş her tarafımdan, gözlerimden, burnumdan, ağzımdan içeri dalıyor.” İşte ben olsam, bunun devamını “Ve kısımları tomurcuklanıp pembe sarı çiçekler açıyor” diye getirirdim. Gerçekten birebir metinde şu biçimde devam ediyor Sartre, “Varoluş nedir diye sorsalardı, özlerini değişime uğratmadan, objelere eklenen boş bir biçimdir, derdim.” örneğin ben buna, boş bir biçim değil de “hoş bir biçim” derdim. Zira ben Sartre değilim, herkesi mutsuz edemem. (şaka latife, fazlaca severim kendisini.)
Babaannemin hırkası, anneannemin radyosu
Bu kadarını sakladım, onlardan geriye. Anneannemin fotoğraf albümü annemde. Teyzemin fevkalade komik kıssaları lisanımızda. Evet her canlı mevti tadacaktır pekala ya unutulmak? Hiç olmamış üzere geçip gitmek. Yo yo…
Son günlerde epey konuşuluyor. Aile dizimi, atalarla temas, cet köklerle kavuşma, aile travmaları vs. Onca yıl daha sonra, bir umut başvurduğumuz büyük büyük babamızın kıssası kıymetli de duvardaki paşa dedemizin kılıcı niye beyhude?
Bizden daha sonrakilere konutlar, hanlar, yalılar vs. miras bırakabiliyoruz ve onlar bunları yakıp yok edip “esasen beyhude bir şey yaşamak, yalı da neymiş” demiyorlar ancak iki tane fotoğrafımızı saklayamıyorlar ya da üç tane plakete bakıp “amaaan ölümlü dünya” denilebiliyor o denli mi?
Bir bir susacağız
Beyhudelik, bir boşluk muhtaçlığı olsa gerek. Yaşadım, öldüm ve bir manası yok bunun.
“Bütün dünya olağan gözüküyor fakat bir gün, bir hafta, bir ay ya da bir yıl daha sonra çürüyüp yok olacak. Zira bir yarık var. Hiç durmadan, adım adım hacmini arttıran bir yarık; uçsuz bucaksız bir unutuş, tabansız bir uçurum, boşluğun istilası. Bir bir susacağız.” Evet, George Perec epey haklı. Bu boşluk istilasına teslim mi olunmalı? Yoksa unutulmadan hemilk evvel hatırlamaya, anıya bedel mi vermeli? Birinin yokluğundan oluşan fizikî boşluğu doldurmaya yetmez elbette hatırlamak lakin o boşluğun bir evre mükemmel olduğunu hissedebilmek de az şey değil güya.
Beyhudelik İlkesi*
Eğer unutmak hakikaten uygun olsaydı, bugünkü insanlık birikimimizin hiç biri olmazdı. Sonsuz bir bir daha başlayış. Ve biliyoruz ki geçip gitmek değil olayımız, istemesek de illaki bir şey bırakacağız; hiç olmadı göz rengimizi, çene yapımızı, çarpık bacaklarımızı ve şeker hastalığımızı, kalp krizi riskimizi. Hatta kırılganlığımızı, sevincimizi, merakımızı… O denli yokmuşuz üzere yapamıyoruz. Olmuyor o denli. “Bilinçli gayretle elde edilmiş, iradeli bir beyhudelik mi sorunumuz?”**
Hayata karşı koyamayız. hayatın kendi, varoluş, sürdürülebilirlik prensibiyle tasarlanmış üzeredir. Unutulamazlık, yok edilemezlik. Olağanüstü bir prensip. Bir sefer geldin dünyaya, gelmemiş üzere yapamıyorsun. O kadar yapamıyorsun ki, yüzlerce yıl daha sonra bile bir öyküyle bir daha var oluyorsun. Ya bir mezatta satılan fotoğrafın geçiyor bir meraklının eline ya bir aile travmasının izleri sürülüyor ta sana kadar.
Birinin bir vakitler Gürcistan’da hayatış çoban dedesi çıkıyorsun ya da 2000’li senelerda Türkiye’de hayatış editör büyük büyük annesi. hayatışlığın bir anda, denetimin haricinde kullanıma açılıyor.
“Kuş ölür, sen uçmayı hatırla.”***
Hisli kelamlara hislenmek yetmez. Kelamı dinlemek de lazım.
Herkes ölür sen hayatı hatırla. Gülüşleri, sabahı sabah edişleri, yürek çarpıntılarını, en sevdiği şarkıyı hatırla. Fasulyeye kaç şeker koyduğunu, çamaşırları nasıl bembeyaz yaptığını… En berbat, o kurabiyenin tanımını hatırla. Beyhude olan bizim hayatlarımız değil zira. Her birimiz 4 kezde yaşıyoruz: Kendimiz için, bizdilk evvelkiler, bizden daha sonrakiler ve bizim zamanımızdakiler için. O denli hiç olmamış üzere yapamazsın.
Tam unutulacakken unutulmayan
Coco’ya geri dönelim. Esin Hanım’ın plaketlerinin atılması tahminen bir unutma teşebbüsüydü. Lakin artık biliyoruz, bunu hiç unutmayacağız. Ne vakit bir plaket görsek ya da ölen bir yakınımızın eşyalarının ne olacağını düşünsek aklımıza Esin Cantez gelecek. En azından bir süre daha, kendisi kolay kolay unutulmayacak. Ne demiştik, hayatı zorla beyhudeleştiremezsiniz. Zira varoluş, her tarafımızdan, gözlerimizden, burnumuzdan, ağzımızdan içeri dalacak ve pembe sarı çiçekler açacak.
*Henry Miller, Oğlak Dönencesi
**Cioran, Var Olma Eğilimi
***Füruğ Ferruhzad