Sena
New member
\Mukaddime Çevirisini İlk Kim Yaptı?\
\Giriş\
İslam düşünce tarihinin önemli eserlerinden biri olan İbn Haldun’un *Mukaddime* (Mukaddimetü’l-İkbâl) adlı eseri, yalnızca Orta Çağ düşüncesine değil, modern sosyal bilimlerin temel taşlarına da önemli katkılar yapmıştır. Eser, tarih, sosyoloji, ekonomi ve siyaset bilimi gibi birçok alanda derinlemesine analizler sunarak, bilim dünyasında geniş bir etki yaratmıştır. *Mukaddime*, İbn Haldun’un devletin, toplumun ve medeniyetin oluşumunu açıklama çabası olarak tarihte önemli bir dönüm noktasıdır. Bu eserin farklı dillere çevrilmesi ve Batı dünyasında tanınması, doğrudan Batı'daki entelektüel gelişimlerle de bağlantılıdır. Peki, *Mukaddime* çevirisini ilk kim yaptı ve bu çeviri, eserin Batı dünyasında nasıl yayıldı?
\Mukaddime’nin Batı Dünyasında Tanınması\
İbn Haldun’un *Mukaddime* adlı eseri, Orta Çağ Arap düşüncesinin zirve noktalarından birini temsil eder. Ancak bu eser, Batı dünyasında geniş bir tanınırlık kazanması için uzun yıllar boyunca çevrilmemiştir. *Mukaddime*, 14. yüzyıldan itibaren Osmanlı İmparatorluğu'nda çeşitli medreselerde okutulmuş ve İslam dünyasında bilinen bir eser haline gelmiştir. Ancak Batı'da tanınması 19. yüzyıla kadar pek mümkün olmamıştır.
Eserin Batı'da yayılma süreci, İbn Haldun’un fikirlerinin Batı felsefesiyle tanışması anlamına da gelir. Bu noktada, çeviri süreçleri büyük bir öneme sahiptir. Batı’daki ilk çevirisi 19. yüzyılın sonlarına doğru yapılmıştır ve bu çeviri, Batılı okuyucuların İbn Haldun’un düşüncelerini daha geniş bir perspektifte anlamasına olanak tanımıştır.
\Mukaddime Çevirisinin İlk Yapıldığı Zaman ve Kim Tarafından Yapıldı?\
Mukaddime’nin ilk tam çevirisi, Fransız bilim adamı ve tarihçi *Barthélemy d'Herbelot* tarafından yapılmıştır. D'Herbelot, 17. yüzyılın sonlarına doğru Arapça eserleri Batı'ya tanıtmak amacıyla çeviri çalışmalarına başlamıştır. Ancak, ilk çeviri tam anlamıyla *Mukaddime* için yapılmamıştır; d'Herbelot eserin sadece kısa bir kısmını Fransızcaya çevirmiştir. Bu çeviri, eserin Batı’daki ilk teması olmuştur. D'Herbelot, eseri çevirmesinin ardından, İbn Haldun'un tarih felsefesi üzerine yaptığı bu önemli eserin, Batı dünyasında daha fazla ilgi görmesi gerektiğini savunmuştur.
Ancak, *Mukaddime*'nin tam anlamıyla Batı dillerine çevrilmesi 19. yüzyılın sonlarına doğru gerçekleştirilmiştir. Fransız oryantalist *William MacGuckin de Slane*, bu dönemde *Mukaddime*’yi tam olarak Fransızcaya çevirmiştir. 1860’larda yapılan bu çeviri, Batı’da İbn Haldun’un eserinin daha geniş bir alanda tanınmasına ve kabul edilmesine olanak tanımıştır. Bu çeviri, aynı zamanda Batılı düşünürlerin İbn Haldun'un tarih ve toplum anlayışını daha iyi incelemelerine imkan tanımıştır.
\Mukaddime’nin Batı’daki Etkileri ve Çeviri Süreci\
İbn Haldun’un *Mukaddime*’si, sadece bir çeviri eseri olarak değil, aynı zamanda Batı düşüncesine katkı sağlayan bir kültürel köprü olarak da büyük bir etki yaratmıştır. Fransızca çeviri sonrası, eser sadece Fransızcaya çevrilmekle kalmamış, İngilizce, Almanca ve İspanyolca gibi dillere de aktarılmıştır. *Mukaddime*’nin çevirisi, Batı dünyasında sosyal bilimler alanındaki önemli gelişmeleri de tetiklemiştir. İbn Haldun'un tarihsel olaylara ve toplumlara bakışı, Batı’daki sosyal bilimlerdeki evrimsel düşüncelerin temelini oluşturmuştur.
Fransızca çevirinin ardından, İngilizce çevirisi de 20. yüzyılın başlarında yapılmıştır. Önde gelen İngiliz oryantalistlerden biri olan *C. A. R. Huygens*, 1950’li yıllarda eserin tam çevirisini yaparak Batı’daki bilim çevrelerine kazandırmıştır. Huygens’in çevirisi, sosyal bilimlerdeki temel kuramsal yaklaşımlarla örtüşen bir düzeyde İbn Haldun’un fikirlerinin anlaşılmasına imkan tanımıştır.
\Mukaddime’nin Çevirisinin Tarihsel Süreci ve Önemi\
Mukaddime’nin çevirisi, yalnızca dilsel bir aktarım süreci değil, aynı zamanda düşünsel bir dönüşümü de beraberinde getirmiştir. İbn Haldun’un toplumlar ve devletler üzerine yaptığı tarihsel, sosyolojik analizlerin Batı’da kabul görmesi, sosyal bilimlerin temellerini şekillendiren önemli bir dönüm noktasıdır. *Mukaddime*, tarihsel olayları yalnızca kronolojik bir biçimde sunmakla kalmamış, toplumların sosyo-ekonomik yapılarının nasıl evrildiğini açıklayan derinlemesine bir inceleme yapmıştır.
Çeviri süreci, aynı zamanda oryantalistlerin Arap kültürüne ve İslam dünyasına olan ilgilerinin arttığı bir döneme denk gelmektedir. 19. yüzyılın sonlarına doğru, oryantalizm akımı batı dünyasında etkisini arttırmış ve doğu kültürlerine yönelik çalışmaların sayısı artmıştır. *Mukaddime*’nin çevirisi, bu dönemde doğu düşüncesinin Batı’ya aktarılması sürecinin bir parçası olarak görülebilir.
\Çevirinin Modern Sosyal Bilimlere Katkısı\
İbn Haldun’un *Mukaddime* adlı eseri, sosyal bilimler açısından önemli bir başvuru kaynağı olmuştur. Eserin çevirisi, Batı’daki sosyal bilimci ve düşünürler tarafından büyük bir dikkatle incelenmiştir. İbn Haldun’un tarihsel materyalizme dayalı düşünceleri, modern sosyolojinin temellerine katkı sağlamıştır. Çevirisi, Batı dünyasında onun toplumlar ve kültürler arasındaki ilişkileri açıklayan düşüncelerinin daha geniş kitlelere ulaşmasını sağlamıştır.
Özellikle, İbn Haldun’un "asabiyye" (toplumsal dayanışma) kavramı, Batılı düşünürler tarafından modern toplumların dinamiklerini anlamada etkili bir araç olarak kullanılmıştır. *Mukaddime*’nin çevirisi, Batı’daki sosyal bilimlerin gelişiminde önemli bir mihenk taşı olmuştur.
\Sonuç\
Mukaddime’nin çevirisi, Batı dünyasında İbn Haldun’un derin düşünce sistemine ve sosyal bilimler alanındaki katkılarına olan ilgiyi arttırmıştır. İlk çeviri, 17. yüzyılda d’Herbelot tarafından kısmi bir şekilde yapılmış, ancak tam çeviri 19. yüzyılda William MacGuckin de Slane tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu çeviriler, İbn Haldun’un toplum ve tarih anlayışının Batı’daki düşünürler tarafından anlaşılmasına ve sosyal bilimlerin şekillenmesine yardımcı olmuştur. *Mukaddime*’nin çeviri süreci, aynı zamanda kültürel bir köprü işlevi görmüş, Batı dünyasında İslam düşüncesine yönelik ilginin artmasına katkı sağlamıştır.
\Giriş\
İslam düşünce tarihinin önemli eserlerinden biri olan İbn Haldun’un *Mukaddime* (Mukaddimetü’l-İkbâl) adlı eseri, yalnızca Orta Çağ düşüncesine değil, modern sosyal bilimlerin temel taşlarına da önemli katkılar yapmıştır. Eser, tarih, sosyoloji, ekonomi ve siyaset bilimi gibi birçok alanda derinlemesine analizler sunarak, bilim dünyasında geniş bir etki yaratmıştır. *Mukaddime*, İbn Haldun’un devletin, toplumun ve medeniyetin oluşumunu açıklama çabası olarak tarihte önemli bir dönüm noktasıdır. Bu eserin farklı dillere çevrilmesi ve Batı dünyasında tanınması, doğrudan Batı'daki entelektüel gelişimlerle de bağlantılıdır. Peki, *Mukaddime* çevirisini ilk kim yaptı ve bu çeviri, eserin Batı dünyasında nasıl yayıldı?
\Mukaddime’nin Batı Dünyasında Tanınması\
İbn Haldun’un *Mukaddime* adlı eseri, Orta Çağ Arap düşüncesinin zirve noktalarından birini temsil eder. Ancak bu eser, Batı dünyasında geniş bir tanınırlık kazanması için uzun yıllar boyunca çevrilmemiştir. *Mukaddime*, 14. yüzyıldan itibaren Osmanlı İmparatorluğu'nda çeşitli medreselerde okutulmuş ve İslam dünyasında bilinen bir eser haline gelmiştir. Ancak Batı'da tanınması 19. yüzyıla kadar pek mümkün olmamıştır.
Eserin Batı'da yayılma süreci, İbn Haldun’un fikirlerinin Batı felsefesiyle tanışması anlamına da gelir. Bu noktada, çeviri süreçleri büyük bir öneme sahiptir. Batı’daki ilk çevirisi 19. yüzyılın sonlarına doğru yapılmıştır ve bu çeviri, Batılı okuyucuların İbn Haldun’un düşüncelerini daha geniş bir perspektifte anlamasına olanak tanımıştır.
\Mukaddime Çevirisinin İlk Yapıldığı Zaman ve Kim Tarafından Yapıldı?\
Mukaddime’nin ilk tam çevirisi, Fransız bilim adamı ve tarihçi *Barthélemy d'Herbelot* tarafından yapılmıştır. D'Herbelot, 17. yüzyılın sonlarına doğru Arapça eserleri Batı'ya tanıtmak amacıyla çeviri çalışmalarına başlamıştır. Ancak, ilk çeviri tam anlamıyla *Mukaddime* için yapılmamıştır; d'Herbelot eserin sadece kısa bir kısmını Fransızcaya çevirmiştir. Bu çeviri, eserin Batı’daki ilk teması olmuştur. D'Herbelot, eseri çevirmesinin ardından, İbn Haldun'un tarih felsefesi üzerine yaptığı bu önemli eserin, Batı dünyasında daha fazla ilgi görmesi gerektiğini savunmuştur.
Ancak, *Mukaddime*'nin tam anlamıyla Batı dillerine çevrilmesi 19. yüzyılın sonlarına doğru gerçekleştirilmiştir. Fransız oryantalist *William MacGuckin de Slane*, bu dönemde *Mukaddime*’yi tam olarak Fransızcaya çevirmiştir. 1860’larda yapılan bu çeviri, Batı’da İbn Haldun’un eserinin daha geniş bir alanda tanınmasına ve kabul edilmesine olanak tanımıştır. Bu çeviri, aynı zamanda Batılı düşünürlerin İbn Haldun'un tarih ve toplum anlayışını daha iyi incelemelerine imkan tanımıştır.
\Mukaddime’nin Batı’daki Etkileri ve Çeviri Süreci\
İbn Haldun’un *Mukaddime*’si, sadece bir çeviri eseri olarak değil, aynı zamanda Batı düşüncesine katkı sağlayan bir kültürel köprü olarak da büyük bir etki yaratmıştır. Fransızca çeviri sonrası, eser sadece Fransızcaya çevrilmekle kalmamış, İngilizce, Almanca ve İspanyolca gibi dillere de aktarılmıştır. *Mukaddime*’nin çevirisi, Batı dünyasında sosyal bilimler alanındaki önemli gelişmeleri de tetiklemiştir. İbn Haldun'un tarihsel olaylara ve toplumlara bakışı, Batı’daki sosyal bilimlerdeki evrimsel düşüncelerin temelini oluşturmuştur.
Fransızca çevirinin ardından, İngilizce çevirisi de 20. yüzyılın başlarında yapılmıştır. Önde gelen İngiliz oryantalistlerden biri olan *C. A. R. Huygens*, 1950’li yıllarda eserin tam çevirisini yaparak Batı’daki bilim çevrelerine kazandırmıştır. Huygens’in çevirisi, sosyal bilimlerdeki temel kuramsal yaklaşımlarla örtüşen bir düzeyde İbn Haldun’un fikirlerinin anlaşılmasına imkan tanımıştır.
\Mukaddime’nin Çevirisinin Tarihsel Süreci ve Önemi\
Mukaddime’nin çevirisi, yalnızca dilsel bir aktarım süreci değil, aynı zamanda düşünsel bir dönüşümü de beraberinde getirmiştir. İbn Haldun’un toplumlar ve devletler üzerine yaptığı tarihsel, sosyolojik analizlerin Batı’da kabul görmesi, sosyal bilimlerin temellerini şekillendiren önemli bir dönüm noktasıdır. *Mukaddime*, tarihsel olayları yalnızca kronolojik bir biçimde sunmakla kalmamış, toplumların sosyo-ekonomik yapılarının nasıl evrildiğini açıklayan derinlemesine bir inceleme yapmıştır.
Çeviri süreci, aynı zamanda oryantalistlerin Arap kültürüne ve İslam dünyasına olan ilgilerinin arttığı bir döneme denk gelmektedir. 19. yüzyılın sonlarına doğru, oryantalizm akımı batı dünyasında etkisini arttırmış ve doğu kültürlerine yönelik çalışmaların sayısı artmıştır. *Mukaddime*’nin çevirisi, bu dönemde doğu düşüncesinin Batı’ya aktarılması sürecinin bir parçası olarak görülebilir.
\Çevirinin Modern Sosyal Bilimlere Katkısı\
İbn Haldun’un *Mukaddime* adlı eseri, sosyal bilimler açısından önemli bir başvuru kaynağı olmuştur. Eserin çevirisi, Batı’daki sosyal bilimci ve düşünürler tarafından büyük bir dikkatle incelenmiştir. İbn Haldun’un tarihsel materyalizme dayalı düşünceleri, modern sosyolojinin temellerine katkı sağlamıştır. Çevirisi, Batı dünyasında onun toplumlar ve kültürler arasındaki ilişkileri açıklayan düşüncelerinin daha geniş kitlelere ulaşmasını sağlamıştır.
Özellikle, İbn Haldun’un "asabiyye" (toplumsal dayanışma) kavramı, Batılı düşünürler tarafından modern toplumların dinamiklerini anlamada etkili bir araç olarak kullanılmıştır. *Mukaddime*’nin çevirisi, Batı’daki sosyal bilimlerin gelişiminde önemli bir mihenk taşı olmuştur.
\Sonuç\
Mukaddime’nin çevirisi, Batı dünyasında İbn Haldun’un derin düşünce sistemine ve sosyal bilimler alanındaki katkılarına olan ilgiyi arttırmıştır. İlk çeviri, 17. yüzyılda d’Herbelot tarafından kısmi bir şekilde yapılmış, ancak tam çeviri 19. yüzyılda William MacGuckin de Slane tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu çeviriler, İbn Haldun’un toplum ve tarih anlayışının Batı’daki düşünürler tarafından anlaşılmasına ve sosyal bilimlerin şekillenmesine yardımcı olmuştur. *Mukaddime*’nin çeviri süreci, aynı zamanda kültürel bir köprü işlevi görmüş, Batı dünyasında İslam düşüncesine yönelik ilginin artmasına katkı sağlamıştır.