Başlangıçta, İngiltere’de altı hadise vardı. Lakin kısa mühlet arasında Almanya, İspanya, Portekiz, Fransa, Belçika ve İtalya da dahil olmak üzere başka Avrupa ülkelerinde de yeni olaylar tespit edildi.
Hastalığa ayrıyeten Kuzey Amerika, Latin Amerika ve Avustralya’da da rastlandı. Uzmanlar şimdilik paniğe gerek olmadığını söylüyor, lakin bir daha de temkinli ve önlemli olunması konusunda uyarıyor.
Avrupa Hastalık Tedbire ve Denetim Merkezi (ECDC) tarafınca 23 Mayıs’ta yayınlanan risk değerlendirmesinde, AB ve Avrupa Ekonomik Alanı (AEA) ülkelerine “yeni maymun çiçeği hadiselerinin süratli bir biçimde tanımlanması, tedavisi, temas takibi ve raporlanmasına odaklanmaları” tavsiye edildi.
Mevcut olayların birden fazla yavaşça hastalık semptomları gösteriyor. ECDC yöneticisi Andrea Ammon da “Genel nüfus için yayılma riski şu anda fazlaca düşük. tıpkı vakitte, virüsün yakın temas yoluyla, mesela birden çok cinsel partneri olan bireyler içindeki cinsel aktiviteler sırasında daha fazla yayılma mümkünlüğünün yüksek olduğu kestirim edilmektedir” formunda konuştu.
ECDC’nin risk değerlendirmesinde “Bulaşma, mukoza zarlarının yahut bozulmamış cilt lezyonlarının (doku değişimlerinin) bulaşıcı unsurlarla yakın teması yahut uzun periyodik yüz yüze temas kararı havadaki damlacıklar yoluyla gerçekleşebilir” tabirleri yer aldı.
NORMAL ÇİÇEK AŞISI MUHAFAZA SAĞLAYABİLİR
Normal çiçek aşısı muhafaza sağlayabilir
Maymun çiçeği aslında yeni bir hastalık değil. Hastalık 1958 yılında keşfedildi. Bugüne kadar sıklıkla Batı ve Orta Afrika’da görülürken başka ülkelerdeki hadise sayısı yok denecek kadar azdı.
Dünya Sıhhat Örgütü’ne (DSÖ) nazaran, olağan çiçek hastalığına karşı bir aşılama maymun çiçeğine karşı da tesirli olabilir.
Zira iki hastalık da tıpkı kökten geliyor. DSÖ, 1966’da dünya çapında çiçek hastalığına karşı bir zarurî aşılama kampanyası başlatmıştı.
Bu kampanya meyvelerini verdi ve DSÖ, 1980 yılında çiçek hastalığının dünya genelinde önüne geçildiğini ilan etti. bu biçimdedan buyana çiçek hastalığına karşı yaygın ve faal bir aşılama yapılmadı.
BİRÇOK İNSANIN AŞI MUHAFAZASI YOK
İngiliz bilim insanlarının Temmuz 2020’de “Vaccine” mecmuasında yayınlanan çalışmasına göre, dünya nüfusunun tahminen yüzde 70’inin halihazırda çiçek hastalığına karşı tesirli bir aşı müdafaası yok.
Avrupa Hastalık Denetim Otoritesi (ECDC), maymun çiçeğine karşı şu anda “çember aşılama” diye isimlendirilen metodu tavsiye ediyor. Bu usulde, kitlesel aşılama yerine yalnızca virüsle enfekte hastaların temaslı olduğu bireyler aşılanarak bir “bağışıklık çemberi” oluşturulmaya çalışılıyor. Hakikaten İngiltere’de bu tavsiye fazlacatan hayata geçirildi bile.
Halihazırda Dünya Sıhhat Örgütü’nün elinde gereğince çiçek hastalığı aşısı mevcut. Buna ilaveten ABD, Almanya, Avusturya ve İsviçre üzere biroldukca ülke kendi aşı stoklarına sahip. Uzmanlar, her ne kadar Covid-19 gibisi bir pandemi riskini yüksek görmemekle bir arada bir daha de birçok ülkenin muhtemel bir çiçek salgınına karşı hazırlıklı olduğu değerlendirmesini yapıyor.
MAYMUN ÇİÇEĞİ NASIL BULAŞIR?
MPV (Monkeypox virus) olarak da isimlendirilen maymun çiçeği virüsü, “zoonoz hastalıklar” ailesine dahil. Zoonoz, omurgalı hayvanlardan insanlara geçen (zooantroponoz) ve insanlardan omurgalı hayvanlara geçen (antropozoonoz) rastgele bir enfeksiyon hastalığını tanımlayan terim. Kuduz, kuş gribi, domuz gribi ve meczup dana hastalığı üzere biroldukca ağır ve kıymetli hastalık bu kategoride.
İnsanlara bilhassa maymunlar ve çeşitli kemirgen cinslerinden bulaşan MPV, enfekte hayvanlar, bunların salgıları yahut kanları, dışkıları yahut doku ile teması yoluyla oluşuyor. Hastalık, enfekte hayvanların etiyle temas edilmesi yahut bunların tüketilmesi daha sonrasında da ortaya çıkabiliyor.
Maymun çiçeği için kuluçka müddeti 7 ila 21 gün. Beşerden beşere bulaşması mümkün, lakin bu son derece ender görülür ve yalnızca epey yakın temasla gerçekleşir.
aynı vakitte, beşerden hayvana bulaşma kelam mevzusuysa ve virüs bir hayvan popülasyonunda yayılırsa, ECDE’nin değerlendirmesine nazaran, hastalığın Avrupa’da endemik hale gelme riski vardır. Bu niçinle, virüse maruz kalan evcil hayvanları tedavi etmek ve hastalığın yırtıcı hayvanlara bulaşmasını önlemek gerekir.
MAYMUN ÇİÇEĞİNİN BELİRTİLERİ NELER?
Belirtileri neler?
Normal çiçek hastalığına göre nispeten daha yavaşça seyreden maymun çiçeği enfeksiyonun birinci belirtileri griple benzerlik göstermekte: Ateş ve halsizliğin yanı sıra baş, kas, eklem ve sırt ağrıları görülür, lenf bezleri şişer.
Ayrıca “çiçeklenme” denilen hayli bariz cilt değişiklikleri oluşur. Hastalığın evresine bağlı olarak bu cilt değişiklikleri su çiçeği, zona yahut frengi (sifiliz) vakalarındakine benzeri biçimde kızarıklıklar, nodüller yahut kabarcıklar halinde ortaya çıkar.
Bunlar çoklukla yüzde başlar ve çabucak sonrasında bacak ve kollar başta olmak üzere, bedenin öbür bölgelerine de yayılır. Yeni görülen kimi olaylarda, kelam konusu cilt bozulmalarının genital bölgelere de sıçradığı tespit edildi. Bu durum bilhassa eşcinsel beraberlik yaşayan erkeklerde daha sık görüldü. Uzmanlar, ciltte olağandışı değişiklik ya da tahriş durumlarında derhal tıbbi yardıma başvurmayı tavsiye ediyor.
Alman Robert Koch Enstitüsü’ne göre, 16 yaşın altındaki çocuklar Orta Afrika varyantı ile enfekte olursa, mevt riski yüzde 11’i bulabilir. Avrupa ve ABD’de görülen Batı Afrika varyantındaki mevt oranı ise yüzde bir seviyesinde.
REFİK SAYDAM’DA ÜRETİLEN VİRÜS DEVA OLABİLİR Mİ?
Mevcut terapiler ekseriyetle semptomları tedavi etmeye ve rahatsızlığı hafifçeletmeye odaklanıyor. Ortopoks isimli bir çiçek virüsü çeşidinin tedavisi için geliştirilen Tecovirimate aktif hususunu içiren kapsül formundaki ilaç, yakın vakit evvel AB tarafınca da onaylandı. Kelam konusu ilaç, olağan çiçek hastalığının yanı sıra sığır ve maymun çiçeği olaylarının tedavisinde de kullanılıyor.
Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü’nün 1930’larda ürettiği “Modified Vaccinia Virus Ankara” (MVA) isimli virüse dayanan çiçek hastalığı aşısı da AB tarafınca onaylanmış durumda. Bu aşı başlangıçta yalnızca olağan çiçek hastalığına karşı öneriliyordu. Lakin günümüzde ek bir resmî onaya gerek olmadan maymun çiçeğine karşı da kullanılabiliyor. (1928 yılında kurulan Refik Saydam Hıfzıssıhha Kuruluşu, çiçek, tifüs, boğmaca ve frengi aşıları başta olmak üzere fazlaca sayıda aşı ve serum üretmiştir. 2011 yılında T.C. Sıhhat Bakanlığı Halk Sıhhati Genel Müdürlüğü’ne bağlanmış olup Refik Saydam ismi artık kullanılmamaktadır.)
ABD ve Kanada’da ise bir daha MVA bazlı Imvanex aşısı, hem çiçek hastalığı tıpkı vakitte maymun çiçeği çeşitleri için onaylandı.
Aşılama süreci ekseriyetle üst kolda deri altından yapılıyor ve MPV virüsüne karşı rastgele bir bağışıklığı olmayan bireyler için öneriliyor. Daha evvel aşılanmış şahıslarda ise 0.5 mililitrelik bir aşı dozu kâfi oluyor. Aşının maymun çiçeğine karşı aktifliği yaklaşık yüzde 85 düzeyinde.
Hastalığa ayrıyeten Kuzey Amerika, Latin Amerika ve Avustralya’da da rastlandı. Uzmanlar şimdilik paniğe gerek olmadığını söylüyor, lakin bir daha de temkinli ve önlemli olunması konusunda uyarıyor.
Avrupa Hastalık Tedbire ve Denetim Merkezi (ECDC) tarafınca 23 Mayıs’ta yayınlanan risk değerlendirmesinde, AB ve Avrupa Ekonomik Alanı (AEA) ülkelerine “yeni maymun çiçeği hadiselerinin süratli bir biçimde tanımlanması, tedavisi, temas takibi ve raporlanmasına odaklanmaları” tavsiye edildi.
Mevcut olayların birden fazla yavaşça hastalık semptomları gösteriyor. ECDC yöneticisi Andrea Ammon da “Genel nüfus için yayılma riski şu anda fazlaca düşük. tıpkı vakitte, virüsün yakın temas yoluyla, mesela birden çok cinsel partneri olan bireyler içindeki cinsel aktiviteler sırasında daha fazla yayılma mümkünlüğünün yüksek olduğu kestirim edilmektedir” formunda konuştu.
ECDC’nin risk değerlendirmesinde “Bulaşma, mukoza zarlarının yahut bozulmamış cilt lezyonlarının (doku değişimlerinin) bulaşıcı unsurlarla yakın teması yahut uzun periyodik yüz yüze temas kararı havadaki damlacıklar yoluyla gerçekleşebilir” tabirleri yer aldı.
NORMAL ÇİÇEK AŞISI MUHAFAZA SAĞLAYABİLİR
Normal çiçek aşısı muhafaza sağlayabilir
Maymun çiçeği aslında yeni bir hastalık değil. Hastalık 1958 yılında keşfedildi. Bugüne kadar sıklıkla Batı ve Orta Afrika’da görülürken başka ülkelerdeki hadise sayısı yok denecek kadar azdı.
Dünya Sıhhat Örgütü’ne (DSÖ) nazaran, olağan çiçek hastalığına karşı bir aşılama maymun çiçeğine karşı da tesirli olabilir.
Zira iki hastalık da tıpkı kökten geliyor. DSÖ, 1966’da dünya çapında çiçek hastalığına karşı bir zarurî aşılama kampanyası başlatmıştı.
Bu kampanya meyvelerini verdi ve DSÖ, 1980 yılında çiçek hastalığının dünya genelinde önüne geçildiğini ilan etti. bu biçimdedan buyana çiçek hastalığına karşı yaygın ve faal bir aşılama yapılmadı.
BİRÇOK İNSANIN AŞI MUHAFAZASI YOK
İngiliz bilim insanlarının Temmuz 2020’de “Vaccine” mecmuasında yayınlanan çalışmasına göre, dünya nüfusunun tahminen yüzde 70’inin halihazırda çiçek hastalığına karşı tesirli bir aşı müdafaası yok.
Avrupa Hastalık Denetim Otoritesi (ECDC), maymun çiçeğine karşı şu anda “çember aşılama” diye isimlendirilen metodu tavsiye ediyor. Bu usulde, kitlesel aşılama yerine yalnızca virüsle enfekte hastaların temaslı olduğu bireyler aşılanarak bir “bağışıklık çemberi” oluşturulmaya çalışılıyor. Hakikaten İngiltere’de bu tavsiye fazlacatan hayata geçirildi bile.
Halihazırda Dünya Sıhhat Örgütü’nün elinde gereğince çiçek hastalığı aşısı mevcut. Buna ilaveten ABD, Almanya, Avusturya ve İsviçre üzere biroldukca ülke kendi aşı stoklarına sahip. Uzmanlar, her ne kadar Covid-19 gibisi bir pandemi riskini yüksek görmemekle bir arada bir daha de birçok ülkenin muhtemel bir çiçek salgınına karşı hazırlıklı olduğu değerlendirmesini yapıyor.
MAYMUN ÇİÇEĞİ NASIL BULAŞIR?
MPV (Monkeypox virus) olarak da isimlendirilen maymun çiçeği virüsü, “zoonoz hastalıklar” ailesine dahil. Zoonoz, omurgalı hayvanlardan insanlara geçen (zooantroponoz) ve insanlardan omurgalı hayvanlara geçen (antropozoonoz) rastgele bir enfeksiyon hastalığını tanımlayan terim. Kuduz, kuş gribi, domuz gribi ve meczup dana hastalığı üzere biroldukca ağır ve kıymetli hastalık bu kategoride.
İnsanlara bilhassa maymunlar ve çeşitli kemirgen cinslerinden bulaşan MPV, enfekte hayvanlar, bunların salgıları yahut kanları, dışkıları yahut doku ile teması yoluyla oluşuyor. Hastalık, enfekte hayvanların etiyle temas edilmesi yahut bunların tüketilmesi daha sonrasında da ortaya çıkabiliyor.
Maymun çiçeği için kuluçka müddeti 7 ila 21 gün. Beşerden beşere bulaşması mümkün, lakin bu son derece ender görülür ve yalnızca epey yakın temasla gerçekleşir.
aynı vakitte, beşerden hayvana bulaşma kelam mevzusuysa ve virüs bir hayvan popülasyonunda yayılırsa, ECDE’nin değerlendirmesine nazaran, hastalığın Avrupa’da endemik hale gelme riski vardır. Bu niçinle, virüse maruz kalan evcil hayvanları tedavi etmek ve hastalığın yırtıcı hayvanlara bulaşmasını önlemek gerekir.
MAYMUN ÇİÇEĞİNİN BELİRTİLERİ NELER?
Belirtileri neler?
Normal çiçek hastalığına göre nispeten daha yavaşça seyreden maymun çiçeği enfeksiyonun birinci belirtileri griple benzerlik göstermekte: Ateş ve halsizliğin yanı sıra baş, kas, eklem ve sırt ağrıları görülür, lenf bezleri şişer.
Ayrıca “çiçeklenme” denilen hayli bariz cilt değişiklikleri oluşur. Hastalığın evresine bağlı olarak bu cilt değişiklikleri su çiçeği, zona yahut frengi (sifiliz) vakalarındakine benzeri biçimde kızarıklıklar, nodüller yahut kabarcıklar halinde ortaya çıkar.
Bunlar çoklukla yüzde başlar ve çabucak sonrasında bacak ve kollar başta olmak üzere, bedenin öbür bölgelerine de yayılır. Yeni görülen kimi olaylarda, kelam konusu cilt bozulmalarının genital bölgelere de sıçradığı tespit edildi. Bu durum bilhassa eşcinsel beraberlik yaşayan erkeklerde daha sık görüldü. Uzmanlar, ciltte olağandışı değişiklik ya da tahriş durumlarında derhal tıbbi yardıma başvurmayı tavsiye ediyor.
Alman Robert Koch Enstitüsü’ne göre, 16 yaşın altındaki çocuklar Orta Afrika varyantı ile enfekte olursa, mevt riski yüzde 11’i bulabilir. Avrupa ve ABD’de görülen Batı Afrika varyantındaki mevt oranı ise yüzde bir seviyesinde.
REFİK SAYDAM’DA ÜRETİLEN VİRÜS DEVA OLABİLİR Mİ?
Mevcut terapiler ekseriyetle semptomları tedavi etmeye ve rahatsızlığı hafifçeletmeye odaklanıyor. Ortopoks isimli bir çiçek virüsü çeşidinin tedavisi için geliştirilen Tecovirimate aktif hususunu içiren kapsül formundaki ilaç, yakın vakit evvel AB tarafınca da onaylandı. Kelam konusu ilaç, olağan çiçek hastalığının yanı sıra sığır ve maymun çiçeği olaylarının tedavisinde de kullanılıyor.
Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü’nün 1930’larda ürettiği “Modified Vaccinia Virus Ankara” (MVA) isimli virüse dayanan çiçek hastalığı aşısı da AB tarafınca onaylanmış durumda. Bu aşı başlangıçta yalnızca olağan çiçek hastalığına karşı öneriliyordu. Lakin günümüzde ek bir resmî onaya gerek olmadan maymun çiçeğine karşı da kullanılabiliyor. (1928 yılında kurulan Refik Saydam Hıfzıssıhha Kuruluşu, çiçek, tifüs, boğmaca ve frengi aşıları başta olmak üzere fazlaca sayıda aşı ve serum üretmiştir. 2011 yılında T.C. Sıhhat Bakanlığı Halk Sıhhati Genel Müdürlüğü’ne bağlanmış olup Refik Saydam ismi artık kullanılmamaktadır.)
ABD ve Kanada’da ise bir daha MVA bazlı Imvanex aşısı, hem çiçek hastalığı tıpkı vakitte maymun çiçeği çeşitleri için onaylandı.
Aşılama süreci ekseriyetle üst kolda deri altından yapılıyor ve MPV virüsüne karşı rastgele bir bağışıklığı olmayan bireyler için öneriliyor. Daha evvel aşılanmış şahıslarda ise 0.5 mililitrelik bir aşı dozu kâfi oluyor. Aşının maymun çiçeğine karşı aktifliği yaklaşık yüzde 85 düzeyinde.