Konut meblağları sarmış dört bir yanımızı. Baktığımız her yerde kira duruyor. Biz bunları düşünmek istemesek de, bize her şey maaşı hatırlatıyor.
Bu kadar melodik olsa keşke fakat barınma krizi büyüyor. Türkiye’nin tamamını saran fiyat artışlar kiraları ödenemeyecek boyuta sürüklüyor.
Konut fiyatlarındaki artış barınma krizini derinleştirirken, ne bu krizin bir sebebi konuşuluyor ne de tahlil aranıyor.
Uzun yıllardır inşaat ve emlak odaklı bir ekonomik modeli benimsenen Türkiye’de kiralar ve kıymetlerdeki artış akıl hudutlarını aşmış durumda. Milyonlarca insanın tıpkı anda birebir bahisten yakınması ise havada kalan bir bahis oluyor.
Konut fiyatlarındaki artışın niçinlerinden biri, inşaat maliyetlerinde yükseliş olurken, maliyet artışında da en değerli niye kurdaki yükseliş. bu biçimdelikle konutta üretimin azalması ile arz meseleleri yaşanıyor. TÜİK’in Yapı Müsaade İstatistikleri’ne bakıldığında ise 2021 yılında yapı ruhsatı verilen daire sayısı yüzde 27,8 oranında artarken, yapı kullanım müsaadesi verilen daire sayısı da yüzde 4,4 oranında artış gösteriyor. Bu artış ile konut arzındaki yavaşlama fiyatlardaki yükselişi açıklamaya yetmiyor.
Fiyat artışlarında en büyük etken özgür piyasa mı?
Kira konusunda hür piyasa, eşitsizliği derinleştiriyor. Kimi bölgelerde kullanılamaz biçimde olan konutlar dahi kiralık olarak sunuluyor. Yatırım gayeli birden çok konut sahibi olan şahıslar, kamusal bir düzenleme ya da kısıtlama olmadan meblağları ile piyasayı yönlendirebiliyor. bu biçimdelikle kimi bölgelerde konut meblağları 3 katına çıkarken, tarihte tahminen de birinci sefer konut fiyatlarındaki artış dolardaki artışı solladı.
İngiltere merkezli Knight Frank emlak ajansı firması, 150 kentte 12 aylık konut fiyat artışlarını inceleyerek hazırladığı raporda, konut fiyatları en süratli İstanbul, İzmir ve Ankara arttı. 2021 yılının son çeyreğini kapsayan raporda, genelde ortalama yüzde 11 olurken, İstanbul’da konut fiyatları yüzde 63,2, İzmir’de yüzde 58,5 ve Ankara’da yüzde 55,9 oldu. Bu üç büyük kentte Birgün’den Nisa Küçük, Tolga Uğur ve Berkay Sağol haberine bakılırsa, kesim temsilcileri ile görüşmelerde ortaya çıkan tablo barınma krizinin hayli daha önemli boyutlara ulaşacağını gösteriyor.
Ankara’da son durum ne?
Artan kiralar, düşük gelirli kesitin yaşadığı bölgelerde vatandaşı daha semtlere taşınmaya mecbur bırakırken, Ankara Keçiören’de 26 yıllık emlakçı Erdal Taştan, semtteki kiraların astronomik bir biçimde arttığını söylemiş oldu. Semtte eski senelerda sıklıkla taban fiyatla geçinen personel ailelerin yaşadığını belirtirken, kira artışlarının maaşlara oranla istikrarsız olduğunu, mecbur kalanların daha uygun kiraların olduğu kent merkezine fazlaca uzak yerlere taşındığını hatta köylerine döndüklerini belirterek, Kent Hastanesi’nin semtte memurları artırdığını belirterek şöyleki devam etti:
Kiracılar meskenlerinden çıkmak istemiyor fakat mesken sahipleri ‘Tadilat yapacağım’ üzere mazeretlerle kiracıları konuttan çıkarıyor. Kiracılar bir daha sonraki kira devri için yüzde 30’lara kadar yapılacak artırıma razı olabiliyor fakat mesken sahipleri yüzde 30’luk artırımlara bile razı olmuyor. Zira meskeni, yeni kiracıya daha yüksek bir fiyata kiralamak istiyor. Şu an 1+1’ler bin 500 TL’den başlıyor. Elimde insanın ortasında yaşaması hayli sıkıntı olan bir daire var ve bu konutun aylık fiyatı bin 200 TL.
Mamak’ta emlakçı Özgür Han da kiraların iki yılda hayli süratli yükseldiğini belirterek şunları söylemiş oldu:
Geçen sene 3+1 bir dairenin kirası ortalama bin TL’den başlıyordu artık ise tıpkı konutlar 2 bin TL’den başlıyor. Kira artışlarını karşılayamayanlar da sıklıkla Boğaziçi, Akşemsettin üzere kent merkezine uzak mahallelere yöneliyor.
Batıkent’te 25 yıllık emlakçı Ali Fidan ise yapılan projelerle fiyatların denetimsiz bir biçimde arttığını söylemiş oldu ve şöyleki konuştu:
Eski senelerda bölgede, ekonomik geliri daha düşük olan beşerler yaşardı artık ise bölge orta üst sınıfın tercih ettiği bir yer haline geldi. Elvankent’e, Sincan’a taşınan beşerler var. Geçen sene 3+1 konut kiraları ortalama bin 200 TL’den başlıyordu artık ise tıpkı konutlar 2 bin 500 TL’den başlıyor ve üst hududu yok. Ayrıyeten şu anda önemli bir kiralık konut kahır var. Her yıl bu vakitte elimizde en az 10- 15 kiralık konut olurdu artık bir tane bile kiralık yok. Zira beşerler konutlardan çıkmak istemiyor.
İstanbul’da eski semtlerde yeni konutlar ateş pahası!
İstanbul’da evvelden kiraların daha uygun olduğu Kağıthane, Sultangazi, Zeytinburnu ve Ümraniye resmen uçuşa geçti. Yeni bir meskene taşınmak küçük bir servete mal olurken, eski kiracılar ile mesken sahipleri resmi kira artış oranı ile artırımda anlaşamıyor.
Kağıthane’de emlakçı Kemal Delibaş, metroya yakın meskenlerin kirasının 5 bin lira civarında olduğunu belirterek, şunları söylemiş oldu:
’Son 4 aydır piyasada istikrar yok. Bir konut sahibi yüksek oranda artırım yapıyor, daha sonra oburu duyuyor ve o da yapıyor.1+1 meskenler bin 500, 2+1 meskenler ise 2 bin 500 liradan başlıyor. Metroya yakın konutlarda ise fiyatlar daha da yüksek. Metroya 15-20 dakikalık yürüme aralığındaki yerlerde kiralar 4 bin lira düzeyinde. Daha da yakın yerlerde ise 5 bin lira bandında. Bu durum daha ne kadar sürer bilmiyorum lakin insanların alım gücü daha da azalacak üzere. İstanbul’u terk etmeyi düşünen kiracılar bile var.
Sultangazi’de emlakçı Alişan Şahin, kiraların mesken sahibi ve kiracıları karşı karşıya getirdiğini belirtti ve şu biçimde dedi:
2+1 meskenler 3000-3500 aralığında şu anda. Mesken sahibi ile kiracılar içindeki sıkıntılar çoğaldı. Kiralık daire vermekte bile zorlanıyoruz. Ne yazık ki gidişat epey berbat.
İstanbul’un en kalabalık ilçelerinden olan Zeytinburnu’nda emlakçı bir yetkili ise şunları söylemiş oldu:
1999 zelzelesi daha sonrası yapılan 2+1 binaların kira fiyatları 4 bin 500, 5 bin lira düzeyine kadar çıkabiliyor. Depremdilk evvel yapılan, eski 2+1 konutların bile kiraları 3 bin 500 – 4 bin lira düzeyinde. 4 aydır konut piyasası bu biçimde. Bugün 4 bine verilen bir konutu bir gün daha sonra 4 bin 250, hatta 4 bin 500’e bile kiralayabiliyorsunuz.
Kiralık konutlardaki fiyat artışının yüksek olduğu bir öteki ilçe olan Ümraniye’de emlakçı Cem Abay, şunları anlattı:
Geçen gün 1+1 meskeni 2 bin TL’ye verdim. Enflasyonun yükselmeye başladığı geçen yılın sonundan beri fiyatlar artıyor. Bir başka yandan, Ataşehir’deki finans merkezi niçiniyle talep canlı, herkes mesken arıyor.
Kadıköy’de yaşayan kiracı, ‘’Yaklaşık 2 yıl evvel İstanbul’a taşındım. 1+1 konut kiram 2 bin 800 liraydı. Konut sahibim daha bir yıl dolmadan kirayı 7 bin 500 liraya çıkarmak istedi. En son geçtiğimiz hafta mesken sahibim ‘ben oturacağım’ dedi. Mesken sahibim daireleri olan varlıklı, Türkiye’de bile yaşamayan biri.’’ derken, Kağıthane’de oturan öbür bir kiracı ise ‘’Evim eski bir 2+1. 2 bin lira kira verirken, mesken sahibim artık 3 bin 500 lira istiyor. TÜFE ortalamasına göre artırım yapması gerektiğini söylemiş olduğimde ‘diğer meskenler şu kadara’ kiralanıyor diyor.’’ diye anlattı.
İzmir’de de durum farklı değil!
Yapılan araştırmalara göre İzmir’de yıllık kira artışı yüzde 78 olurken, birtakım semtlerde kira artırımları yüzde 100’ü geçti. İzmir’de evvelce kiraların nazarance uygun olduğu Buca, Konak ve Karşıyaka’nın kimi mahallelerinde bile kiralarda yüzde 80’e varan artış görülüyor.
Üniversite öğrencilerinin yaşadığı Üçyol semtinde içi bakımsız olan meskenlerin kiraları bile 2 bin TL’nin üstüne çıkmış durumdayken, İzmir Konak’ta bir emlakçı, “Geçen yıl bu fiyatlara mesken kiralayacağımızı söyleseler biz inanmazdık. Geçen yıl en çok 1500 TL’ye kiralayacağımız doğalgazı olmayan, içi bakımsız 2+1 eski bir konutu iki gün evvel 3 bin TL’ye kiraladık” dedi.
Karşıyaka’da merkezdeki mahalleler evvelki senelerda da yüksek ortalamada olurken, dar gelirli insanların yaşadığı mahallelerde de durum birebir oldu. Bölgedeki emlakçı Oktay Terzi, “Karşıyaka’nın merkezinde bir minimum fiyat ölçüsüne kiralık mesken bulmak neredeyse imkansız. Beşerler kenar mahallelere göç etmeye başladı ancak bundan birkaç yıl öncesine kadar emekçilerin ve dar gelirli insanların yaşadığı mahallelerde de kiralar iç açıcı değil. Ben 30 yıllık emlakçıyım kendim şu anda mesken bulamıyorum. Oturduğum konuta 4 bin TL’den çok kira ödüyorum ve şu anda evimden çıkacağım.” dedi.
Buca’da bir emlakçı ise, “Eskiden dar gelirli insanların konut kiralamak için baktığı birinci ilçe Buca olurdu. Burada her mahallede rahatça mesken bulunabilirdi lakin o günler artık geçti ve bu sadece 6 ay üzere bir müddetde oldu. Mesken sahipleri kiracılarına TÜFE oranından daha fazla artırım yapmak istiyor ve çeşitli mazeretlerle onları konutlardan çıkarmaya çalışıyor” sözlerini kullandı.
Buca’da yaşayan bir kiracı, “Pandemidilk evvel bir kişi ‘2 bin TL’ye konut kiraladım’ deyince herkes fazlaca kıymetli, lüks gözüyle bakıyordu. Bu fiyat aralığındaki meskenler bu biçimde 3+1 ve doğalgazlıydı. Artık 2 bin TL civarında bulduğumuz meskenler ya kot ya merkeze uzak ya da ısınma sorunu var.” derken, Karşıyaka’da mesken arayan bir kişi de, “Ev sahibim ‘ekonomik kriz bizi de etkiliyor ve gereksinimim var’ diyerek meskeni satma sonucu aldı. Mevcut şartta konutlar hem merkezden uzak birebir vakitte kiralar pek yüksek, aidatlar da uğraşı. Mesken ararken uygunluğuna bakıyorum ısıtmalı aramak lüks.” diye konuştu.
Bu kadar melodik olsa keşke fakat barınma krizi büyüyor. Türkiye’nin tamamını saran fiyat artışlar kiraları ödenemeyecek boyuta sürüklüyor.
Konut fiyatlarındaki artış barınma krizini derinleştirirken, ne bu krizin bir sebebi konuşuluyor ne de tahlil aranıyor.
Uzun yıllardır inşaat ve emlak odaklı bir ekonomik modeli benimsenen Türkiye’de kiralar ve kıymetlerdeki artış akıl hudutlarını aşmış durumda. Milyonlarca insanın tıpkı anda birebir bahisten yakınması ise havada kalan bir bahis oluyor.
Konut fiyatlarındaki artışın niçinlerinden biri, inşaat maliyetlerinde yükseliş olurken, maliyet artışında da en değerli niye kurdaki yükseliş. bu biçimdelikle konutta üretimin azalması ile arz meseleleri yaşanıyor. TÜİK’in Yapı Müsaade İstatistikleri’ne bakıldığında ise 2021 yılında yapı ruhsatı verilen daire sayısı yüzde 27,8 oranında artarken, yapı kullanım müsaadesi verilen daire sayısı da yüzde 4,4 oranında artış gösteriyor. Bu artış ile konut arzındaki yavaşlama fiyatlardaki yükselişi açıklamaya yetmiyor.
Fiyat artışlarında en büyük etken özgür piyasa mı?
Kira konusunda hür piyasa, eşitsizliği derinleştiriyor. Kimi bölgelerde kullanılamaz biçimde olan konutlar dahi kiralık olarak sunuluyor. Yatırım gayeli birden çok konut sahibi olan şahıslar, kamusal bir düzenleme ya da kısıtlama olmadan meblağları ile piyasayı yönlendirebiliyor. bu biçimdelikle kimi bölgelerde konut meblağları 3 katına çıkarken, tarihte tahminen de birinci sefer konut fiyatlarındaki artış dolardaki artışı solladı.
İngiltere merkezli Knight Frank emlak ajansı firması, 150 kentte 12 aylık konut fiyat artışlarını inceleyerek hazırladığı raporda, konut fiyatları en süratli İstanbul, İzmir ve Ankara arttı. 2021 yılının son çeyreğini kapsayan raporda, genelde ortalama yüzde 11 olurken, İstanbul’da konut fiyatları yüzde 63,2, İzmir’de yüzde 58,5 ve Ankara’da yüzde 55,9 oldu. Bu üç büyük kentte Birgün’den Nisa Küçük, Tolga Uğur ve Berkay Sağol haberine bakılırsa, kesim temsilcileri ile görüşmelerde ortaya çıkan tablo barınma krizinin hayli daha önemli boyutlara ulaşacağını gösteriyor.
Ankara’da son durum ne?
Artan kiralar, düşük gelirli kesitin yaşadığı bölgelerde vatandaşı daha semtlere taşınmaya mecbur bırakırken, Ankara Keçiören’de 26 yıllık emlakçı Erdal Taştan, semtteki kiraların astronomik bir biçimde arttığını söylemiş oldu. Semtte eski senelerda sıklıkla taban fiyatla geçinen personel ailelerin yaşadığını belirtirken, kira artışlarının maaşlara oranla istikrarsız olduğunu, mecbur kalanların daha uygun kiraların olduğu kent merkezine fazlaca uzak yerlere taşındığını hatta köylerine döndüklerini belirterek, Kent Hastanesi’nin semtte memurları artırdığını belirterek şöyleki devam etti:
Kiracılar meskenlerinden çıkmak istemiyor fakat mesken sahipleri ‘Tadilat yapacağım’ üzere mazeretlerle kiracıları konuttan çıkarıyor. Kiracılar bir daha sonraki kira devri için yüzde 30’lara kadar yapılacak artırıma razı olabiliyor fakat mesken sahipleri yüzde 30’luk artırımlara bile razı olmuyor. Zira meskeni, yeni kiracıya daha yüksek bir fiyata kiralamak istiyor. Şu an 1+1’ler bin 500 TL’den başlıyor. Elimde insanın ortasında yaşaması hayli sıkıntı olan bir daire var ve bu konutun aylık fiyatı bin 200 TL.
Mamak’ta emlakçı Özgür Han da kiraların iki yılda hayli süratli yükseldiğini belirterek şunları söylemiş oldu:
Geçen sene 3+1 bir dairenin kirası ortalama bin TL’den başlıyordu artık ise tıpkı konutlar 2 bin TL’den başlıyor. Kira artışlarını karşılayamayanlar da sıklıkla Boğaziçi, Akşemsettin üzere kent merkezine uzak mahallelere yöneliyor.
Batıkent’te 25 yıllık emlakçı Ali Fidan ise yapılan projelerle fiyatların denetimsiz bir biçimde arttığını söylemiş oldu ve şöyleki konuştu:
Eski senelerda bölgede, ekonomik geliri daha düşük olan beşerler yaşardı artık ise bölge orta üst sınıfın tercih ettiği bir yer haline geldi. Elvankent’e, Sincan’a taşınan beşerler var. Geçen sene 3+1 konut kiraları ortalama bin 200 TL’den başlıyordu artık ise tıpkı konutlar 2 bin 500 TL’den başlıyor ve üst hududu yok. Ayrıyeten şu anda önemli bir kiralık konut kahır var. Her yıl bu vakitte elimizde en az 10- 15 kiralık konut olurdu artık bir tane bile kiralık yok. Zira beşerler konutlardan çıkmak istemiyor.
İstanbul’da eski semtlerde yeni konutlar ateş pahası!
İstanbul’da evvelden kiraların daha uygun olduğu Kağıthane, Sultangazi, Zeytinburnu ve Ümraniye resmen uçuşa geçti. Yeni bir meskene taşınmak küçük bir servete mal olurken, eski kiracılar ile mesken sahipleri resmi kira artış oranı ile artırımda anlaşamıyor.
Kağıthane’de emlakçı Kemal Delibaş, metroya yakın meskenlerin kirasının 5 bin lira civarında olduğunu belirterek, şunları söylemiş oldu:
’Son 4 aydır piyasada istikrar yok. Bir konut sahibi yüksek oranda artırım yapıyor, daha sonra oburu duyuyor ve o da yapıyor.1+1 meskenler bin 500, 2+1 meskenler ise 2 bin 500 liradan başlıyor. Metroya yakın konutlarda ise fiyatlar daha da yüksek. Metroya 15-20 dakikalık yürüme aralığındaki yerlerde kiralar 4 bin lira düzeyinde. Daha da yakın yerlerde ise 5 bin lira bandında. Bu durum daha ne kadar sürer bilmiyorum lakin insanların alım gücü daha da azalacak üzere. İstanbul’u terk etmeyi düşünen kiracılar bile var.
Sultangazi’de emlakçı Alişan Şahin, kiraların mesken sahibi ve kiracıları karşı karşıya getirdiğini belirtti ve şu biçimde dedi:
2+1 meskenler 3000-3500 aralığında şu anda. Mesken sahibi ile kiracılar içindeki sıkıntılar çoğaldı. Kiralık daire vermekte bile zorlanıyoruz. Ne yazık ki gidişat epey berbat.
İstanbul’un en kalabalık ilçelerinden olan Zeytinburnu’nda emlakçı bir yetkili ise şunları söylemiş oldu:
1999 zelzelesi daha sonrası yapılan 2+1 binaların kira fiyatları 4 bin 500, 5 bin lira düzeyine kadar çıkabiliyor. Depremdilk evvel yapılan, eski 2+1 konutların bile kiraları 3 bin 500 – 4 bin lira düzeyinde. 4 aydır konut piyasası bu biçimde. Bugün 4 bine verilen bir konutu bir gün daha sonra 4 bin 250, hatta 4 bin 500’e bile kiralayabiliyorsunuz.
Kiralık konutlardaki fiyat artışının yüksek olduğu bir öteki ilçe olan Ümraniye’de emlakçı Cem Abay, şunları anlattı:
Geçen gün 1+1 meskeni 2 bin TL’ye verdim. Enflasyonun yükselmeye başladığı geçen yılın sonundan beri fiyatlar artıyor. Bir başka yandan, Ataşehir’deki finans merkezi niçiniyle talep canlı, herkes mesken arıyor.
Kadıköy’de yaşayan kiracı, ‘’Yaklaşık 2 yıl evvel İstanbul’a taşındım. 1+1 konut kiram 2 bin 800 liraydı. Konut sahibim daha bir yıl dolmadan kirayı 7 bin 500 liraya çıkarmak istedi. En son geçtiğimiz hafta mesken sahibim ‘ben oturacağım’ dedi. Mesken sahibim daireleri olan varlıklı, Türkiye’de bile yaşamayan biri.’’ derken, Kağıthane’de oturan öbür bir kiracı ise ‘’Evim eski bir 2+1. 2 bin lira kira verirken, mesken sahibim artık 3 bin 500 lira istiyor. TÜFE ortalamasına göre artırım yapması gerektiğini söylemiş olduğimde ‘diğer meskenler şu kadara’ kiralanıyor diyor.’’ diye anlattı.
İzmir’de de durum farklı değil!
Yapılan araştırmalara göre İzmir’de yıllık kira artışı yüzde 78 olurken, birtakım semtlerde kira artırımları yüzde 100’ü geçti. İzmir’de evvelce kiraların nazarance uygun olduğu Buca, Konak ve Karşıyaka’nın kimi mahallelerinde bile kiralarda yüzde 80’e varan artış görülüyor.
Üniversite öğrencilerinin yaşadığı Üçyol semtinde içi bakımsız olan meskenlerin kiraları bile 2 bin TL’nin üstüne çıkmış durumdayken, İzmir Konak’ta bir emlakçı, “Geçen yıl bu fiyatlara mesken kiralayacağımızı söyleseler biz inanmazdık. Geçen yıl en çok 1500 TL’ye kiralayacağımız doğalgazı olmayan, içi bakımsız 2+1 eski bir konutu iki gün evvel 3 bin TL’ye kiraladık” dedi.
Karşıyaka’da merkezdeki mahalleler evvelki senelerda da yüksek ortalamada olurken, dar gelirli insanların yaşadığı mahallelerde de durum birebir oldu. Bölgedeki emlakçı Oktay Terzi, “Karşıyaka’nın merkezinde bir minimum fiyat ölçüsüne kiralık mesken bulmak neredeyse imkansız. Beşerler kenar mahallelere göç etmeye başladı ancak bundan birkaç yıl öncesine kadar emekçilerin ve dar gelirli insanların yaşadığı mahallelerde de kiralar iç açıcı değil. Ben 30 yıllık emlakçıyım kendim şu anda mesken bulamıyorum. Oturduğum konuta 4 bin TL’den çok kira ödüyorum ve şu anda evimden çıkacağım.” dedi.
Buca’da bir emlakçı ise, “Eskiden dar gelirli insanların konut kiralamak için baktığı birinci ilçe Buca olurdu. Burada her mahallede rahatça mesken bulunabilirdi lakin o günler artık geçti ve bu sadece 6 ay üzere bir müddetde oldu. Mesken sahipleri kiracılarına TÜFE oranından daha fazla artırım yapmak istiyor ve çeşitli mazeretlerle onları konutlardan çıkarmaya çalışıyor” sözlerini kullandı.
Buca’da yaşayan bir kiracı, “Pandemidilk evvel bir kişi ‘2 bin TL’ye konut kiraladım’ deyince herkes fazlaca kıymetli, lüks gözüyle bakıyordu. Bu fiyat aralığındaki meskenler bu biçimde 3+1 ve doğalgazlıydı. Artık 2 bin TL civarında bulduğumuz meskenler ya kot ya merkeze uzak ya da ısınma sorunu var.” derken, Karşıyaka’da mesken arayan bir kişi de, “Ev sahibim ‘ekonomik kriz bizi de etkiliyor ve gereksinimim var’ diyerek meskeni satma sonucu aldı. Mevcut şartta konutlar hem merkezden uzak birebir vakitte kiralar pek yüksek, aidatlar da uğraşı. Mesken ararken uygunluğuna bakıyorum ısıtmalı aramak lüks.” diye konuştu.