Yaptığımız şeylerin birden fazla, atmosfere ziyanlı gazlar salıyor, hava ve iklim nizamını, bitki örtüsünü ve insan sıhhatini bozarken Dünyayı daha sıcak hale getiriyor. Karbon ayak izi terimi, iklim değişikliği ile birlikte giderek daha fazla kullanılmaya başlandı. Garanti Bankası ile gündeme gelen karbon ayak izi nedir özetlemek gerekirse ve sıradan bir biçimde anlatıyoruz. Karbon ayak izimiz nasıl oluşuyor ve azaltmak için neler yapabiliriz? Ferdi karbon ayak izi hesaplama araçlarına da yer verdik.
Karbon ayak izi nedir
Carbon footprint, Türkçede Karbon ayak izi manasına geliyor. Pekala, Karbon ayak izi ne demek? Karbon ayak izi nedir özetlemek gerekirse, sıradan olarak açıklamak gerekirse; hareketlerimiz kararında salınan toplam sera gazı emisyonu ölçüsüdür. Karbon ayakizi, bir dizi sera gazının toplam hacmini ölçer fakat çoklukla karbondioksit muadili olarak tabir edilir.
Karbon ayak izi, atmosfere salınan toplam sera gazı emisyonlarının ölçümü olarak tanımlanabilir. Bu emisyonlara bir bireyin, şirketin yahut ülkenin seçimleri ve faaliyetleri yol açar. Karbon ayak izi, karbondioksit emisyonları (CO2) cinsinden ölçülür.
Karbon ayak izi nedir açıklarken, sera gazlarından (GHG – Greenhouse Gas) bahsetmeden olmaz. Sera gazı nedir? Sera gazları, gezegenimizi sıcak tutmaktan sorumludur. Sera gazları olmasaydı Dünya yaşanmaz olurdu. Su buharı, doğalgazdan metan, toprak ve okyanuslardan azot oksit, ozon ve karbondioksit ana bileşenleridir. Sera gazları, bizi güneş ışınlarından korur ve gezegendeki iç ısıyı düzenler. Lakin sera gazlarında değerli bir artış da risk oluşturur.
Karbon ayak izi nedir tarif olarak deklare ettik fakat daha uygun anlaşılması açısından bir örnek de verelim. Yediğiniz bir meyveyi ele alalım. Meyve, lokal meyve satıcınıza büyük olasılıkla malı taşıyan kamyonla geldiğinden bir karbon ayak izi üretir. Kullandığınız otomobil yalnızca karbon ayak izi değil, öbür kirletici gazlar da bırakır. Pişirdiğiniz yemek, mesken tipi sera gazı emisyonu kaynağı olan gazı gerektirir. Elektrikli indüksiyonlu ocak kullanmak, karbon ayak izini azaltmak için bir tahlil olabilir. İnternetten bir sipariş mi verdiniz? Eser, muhtemelen bir dizi yakıt yakan araçla taşınacak. ötürüsıyla günümüzde karbon ayak izini yok etmek imkansız üzere bir şey.
Bireysel karbon ayak izi
şahsi karbon ayak izi nedir? Ferdî karbon ayakizi, tüketim alışkanlarımıza dayanır.
Bireysel karbon ayak izi, ulaşım araçları, meskeni ısıtmak ve soğutmak için elektrik kullanması, yeme alışkanlıkları, eser tüketimi, geri dönüşüm alışkanları vb. bağlı sera gazı emisyonlarını içerir.
Ürün karbon ayak izi
Eserlerin karbon ayak izi, bir eserin iklim tesirini belirlemede kabul görmüş yoldur. Bir eserin tüm ömür döngüsü boyunca (hammadde çıkarmadan geri dönüşüme yahut atığa kadar) sera gazı emisyonları biçiminde iklimle bağlı tesirler ortaya çıkar. Eser karbon ayakizi, bu tesirleri belirlemeye, tahlil etmeye ve gerçek tedbirlerle bu tesirleri azaltmaya yahut büsbütün önlemeye yardımcı olur.
Ürünle bağlantılı karbon ayak izi haricinde, şirketin tesirini dikkate alan kurumsal karbon ayak izi de bulunmakta. Eser karbon ayakizi ve kurumsal karbon ayakizinin belirlenmesi için sürekli olarak geliştirilmekte olan standartlar ve normlar var. 2050 yılına kadar karbondan arındırılmış bir dünya hedefleniyor; bu niçinle tüm eser ve hizmetlerin iklim üzerine tesirlerine göre kıymetlendirilmesi gerekiyor.
Ürün karbon ayak izi hesaplama, direkt ve dolaylı emisyonlar (Kapsam 1-3) içinde ayrımı gerektiriyor. Kapsam 1, direkt şirketin niye olduğu tüm emisyonları (fosil yakıtların yanması, kimyasal ve fizikî süreçlerden kaynaklanan emisyonlar vb.) içerir. Kapsam 2, elektrik, ısı, soğutma yahut buhar sağlayıcıları tarafınca üretilen dolaylı emisyonları tahlil eder. Kapsam 3, üst tedarik zincirinde yahut eser kullanım sırasında meydana gelen öbür tüm dolaylı emisyonlardır.
Şirketlerin karbon ayak izi
Birfazlaca şirket, atmosfere saldıkları büyük ölçüde sera gazı emisyonu niçiniyle faaliyetlerinin iklim değişikliği üstündeki tesirlerinden dolayı kınanıyor. Günümüzde her büyüklükteki şirket, karbonsuz bir topluma gerçek değişime öncülük etme fırsatına sahip.
Şirket karbon ayak izi hesaplama, şirket tarafınca gerçekleştirilen faaliyetlerden kaynaklanan yutak alanlar ve sera gazı kaynaklarının envanterini içerir. Şirketlerin karbon ayak izi, faaliyetlerinden doğan toplam sera gazı (GHG) emisyonlarının sayısal bir pahasını sağlar.
Dijital karbon ayak izi
Dijital karbon ayak izi nedir? Aygıtlarımız, internet ve bunları destekleyen sistemler tarafınca oluşturulan emisyonlar dijital karbon ayakizi olarak tabir edilir. Bu emisyonlar bir arada global karbon ayak izimizin yaklaşık %4’ünü oluşturuyor. Dijital karbon ayak izimizi üç kategoriye ayırabiliriz: Birincisi, dijital teknoloji üretimi. İkincisi, şahsi cihazlarımızı açmak. Üçüncüsü, internete bağlanmak.
İnternet güç kullanmasını düşündüğünüzde, muhtemelen WiFi ve şahsi cihazlarınıza güç sağlayan elektrik aklınıza gelecek. Fakat internet, dizüstü bilgisayarlar, cep telefonları, sunucular, modemler ve öteki donanımlar üzere geniş bir fizikî elektronik ağ. Bu aygıtları üretmek için de epey fazla güç ve kaynak gerekiyor. Shift Project’e göre, üretim, internete erişmek için kullandığımız elektronik aygıtlar tarafınca tüketilen toplam gücün yaklaşık %45’ini oluşturuyor.
şahsi cihazlarımızı fişe taktığımızda sera gazı emisyonu üretiliyor. Shift Project’in araştırmasına nazaran, TV kullanması toplam hayat uzunluğu güç tüketiminin %44’ünü oluşturuyor. Bu oran, laptoplar için %11, akıllı telefonlar için %6.
İnternette gezinme, görüntü izleme, karbonsuz bir alanda gerçekleşmiyor. Dünyanın her yerindeki devasa data merkezlerinde bulunan fizikî sunucular, çevrimiçi etkinliğimizi depoluyor ve işliyor. Data merkezleri, binlerce kilometre uzunlukta deniz altı kabloları, anahtarlar ve yönlendiricilerle birbirine bağlı. Data merkezlerinin çalışması için yüksek ölçüde güç gerekiyor. Bu gücün de büyük çoğunluğu fosil yakıtlardan geliyor. Araştırmalar, bilgi merkezlerinin tek başına global emisyonların yaklaşık %1’ini ürettiğini gösteriyor.
Teknoloji kesimi süratle büyüyor. Dünyamız giderek daha fazla dijitalleştikçe daha fazla aygıta, sunucuya ve bilgi merkezine muhtaçlığımız olacak. bu biçimde giderse dijital teknolojilerin 2025 yılına kadar global emisyonların %8’ini üreteceği varsayım ediliyor. Dijital dönüşüm devam ederken, interneti inşa eden şirketlerin sıfır emisyonlu bir gelecek taahhüt etmesi gerekiyor. Apple, Microsoft, Meta, Google, Amazon, Paris Mutabakatı kapsamında 2040 yılına kadar net sıfıra ulaşma kelamı verdi.
Ülkelerin karbon ayak izi
Karbon ayak izi nedir? Bir birey, topluluk, aktiflik, tertip, servis, eser yahut ülkenin niye olduğu toplam sera gazı emisyonlarının bir ölçümüdür. Sera gazı (GHG), termal ışınımu emen ve yayan, ısıyı Dünya yüzeyinin yakınında tutan, nihayetinde gezegeni ısıtan, bir sera tesiri yaratan bir gaz. Sera gazları, Dünyanın yaşanabilir sıcaklığının korunmasında kıymetli. Atmosferdeki çok ölçüde sera gazı, Dünyanın karbon döngüsünü bozabilir ve global ısınmayı hızlandırabilir.
Gelişmiş ülkeler, çoklukla daha yüksek karbon ayak izlerine ve CO2 emisyonlara sahiptir. Bu, büyük ölçüde, elektrik sağlamak için yüksek ölçüde fosil yakıt yakan daha kuvvetli güç sanayileri ve emisyonlara büyük ölçüde katkıda bulunan araba sahiplerinin sayısının fazla olmasından kaynaklanır. İmalat ve et üretimi üzere sanayiler de karbon ayak izi üretimine katkıda bulunur. 2020 yılı için karbon ayak izi ülkeler sıralaması şöyle:
Ülkeler, karbon ayak izlerini biroldukça biçimde azaltabilir; Fosil yakıtlar yerine yenilenebilir güç kaynaklarından (güneş, rüzgar, hidroelektrik) elektrik üretilmesi, güç verimliliğinin artırılması, ulaşımda biyoyakıtlara geçilmesi, araçlardan kaynaklanan CO2 emisyonlarının azaltılması, çöplükler ve bacalardan gelen metan üzere sera gazlarının geri kazanılması, sera gazı yayan sanayilerde karbon vergisi alınması, ormanlarını muhafaza üzere. Birfazlaca ülke, sıfır karbon ayak izi için bu ve diğer adımları atmaya başladı. Bu, ülkelerin saldıkları kadar CO2’yi ortadan kaldıracakları manasına geliyor. Karbon ayak izini azaltmak manasında ferdi olarak yapabileceğimiz şeyler var; otomobil kullanmak yerine yürümeyi, bisikletle gitmeyi yahut toplu taşıma araçlarını tercih etmek, plastik kaplar yerine bir daha kullanılabilir kapları yahut şişeleri kullanmak, genel elektrik kullanmasını azaltmak ve daha az kırmızı et yemek üzere.
Ekolojik ayak izi
Ekolojik ayak izi, nüfusun kendini sürdürmesini (devam ettirmesini) sağlayan biyolojik olarak üretken toprak yahut su ölçüsünü ölçer. Bu ölçüm, bir nüfusun eser üretmesi, atıklarını asimile etmesi yahut temizlemesi için muhtaçlık duyduğu kaynakları hesaba katar. Biyolojik olarak verimli toprak ve su, ekilebilir topraklar, meralar ve marin hayatın içeren denizin kısımlarını içerebilir. Ekolojik ayak izi üniteleri, Dünya ortalamasına eşit üretkenlik ile biyolojik olarak verimli arazi ölçüsünü ölçen global hektardır (gha). Bu arazi alanı, her biri 10.000 metrekare araziyi temsil eden hektar cinsinden ölçülür.
Ekolojik ayak izi ve karbon ayak izi, bir şeyin etraf üstündeki tesirini ölçmenin iki yoludur. Karbon ayak izi, bir kişi, kuruluş yahut faaliyetin niye olduğu toplam sera gazı emisyon ölçüsünü ölçer. Karbon ayakizi, karbondioksit muadili üniteleri yahut CO2e cinsinden ölçülür. Bu da muhakkak ölçüde sera gazının karbondioksite nazaran global ısınmayı ne kadar etkileyebileceğini ölçer. Bu niçinle karbon ayak izi, ekolojik ayak izi hesaplamasında olduğu üzere tüm bir ömür üslubunu göz önünde bulundurmak yerine, sera gazı emisyonlarıyla ilgili faaliyetlere odaklanır. Örneğin; fosil yakıtları yakma yahut elektrik tüketiminin etraf üstündeki tesirini belirlemek için karbon ayak izi kullanılır.
Ekolojik ayak izi bileşenlerini, karbon tutma ayak izi, tarım yeri ayak izi, orman ayak izi, otlak ayak izi, yapılaşmış alan ayak izi ve balıkçılık alanı ayak izi olarak sıralayabiliriz.
Su ayak izi, kullandığımız eser ve hizmetlerin her birini üretmek için kullanılan su ölçüsünü ölçer. Bir süreç (pirinç yetiştirmek gibi), bir eser (kot pantolon gibi), otomobilimize koyduğumuz yakıt yahut hayli uluslu bir şirketin bütünü için ölçülebilir. Su ayak izi, bize ayrıyeten aşikâr bir ülke tarafınca yahut dünya genelinde aşikâr bir havza yahut bir akiferden ne kadar su tüketildiğini de söyleyebilir.
Su ayak izi, üretimin ton başına, hektar başına, para ünitesi başına yahut öteki ünitelerde metreküp cinsinden ölçülebilir. Su ayakizi, hudutlu tatlı su kaynaklarımızın hangi gayelerle tüketildiğini ve kirlendiğini anlamamıza yardımcı olur. Tesiri, suyun nereden ne vakit alındığına bağlıdır. Suyun sonlu olduğu yerde sonuçları kıymetli olabilir, aksiyon gerektirebilir.
Su ayak izinin üç bileşeni vardır; yeşil ayak izi, mavi ayak izi ve gri ayak izi. Bu bileşenler birlikte, tüketilen suyun kaynağını yağış/toprak nemi yahut yüzey/yeraltı suyu olarak ve çevreyi kirleten unsurların asimilasyonu için gerekli tatlı su hacmini tanımlayarak su kullanmasının kapsamlı bir fotoğrafını sunar.
Su ayakizi, bir sürecin, eserin, şirketin yahut sanayinin hem direkt tıpkı vakitte dolaylı su kullanmasına bakar ve tedarik zincirinden son kullanıcıya kadar tüm üretim döngüsü boyunca su tüketimini ve kirliliği içerir. Birey, topluluk, ülke yahut tüm insanlık tarafınca tüketilen tüm eser ve hizmetleri üretmek için gereken su ölçüsünü ölçmek için su ayak izi kullanabilir.
Karbon ayak izi yol açar
Karbon ayak izi nedir artık biliyorsunuz. Pekala, karbon ayak izine ne yol açar? Karbon ayakizi oluşumuna en çok katkıda bulunanlar; besin, tüketim, ulaşım ve konut gücü. Besin, karbon ayak izine değerli katkıda bulunur; bilhassa de et. Hayvancılık, kıymetli ölçüde sera gazı emisyonundan sorumludur; sığır etinin fazlaca büyük katkısı olduğu biliniyor. Bir kg. sığır eti, otomobille yaklaşık 260 km yol yapmakla tıpkı ölçüde emisyona sahiptir. Eti büsbütün ortadan kaldırmak olağan olarak tahlil değil fakat et alımını azaltarak, karbon ayak izinizi azaltabilirsiniz. Besinlerin taşınması, tarım ilacı kullanması, besinlerin mevsiminde alınmaması da karbon ayak izini katkı sağlar. İşlenmiş besinler, nakliyat, fabrikalarda üretim, ek paketlemeyi içerdiğinden taze besinlerden daha yüksek emisyonlara sahiptir.
Giyim, ayakkabı, mesken eşyaları ve şahsi eşyalar dahil olmak üzere tüketimin tümü, ferdi karbon ayak izinin kıymetli bir ölçüsünü oluşturur. Zira, bu öğelerin tümü, gereçlerin toplanması, üretimi ve taşınmasından kaynaklanan emisyonlara sahiptir. Ulaşımın da karbon ayak izine değerli ölçüde katkıda bulunduğu biliniyor. Tren, metro ve otobüsler üzere toplu taşıma araçları, otomobillere kıyasla daha düşük ölçüde karbon ayak izi bırakıyor. Pekala, karbon ayak izi nasıl azaltılır?
Karbon ayak izi nasıl azaltılır
Karbon ayak izi nedir sorusu kadar karbon ayak izini azaltmak için neler yapılmalıdır da fazlaca soruluyor. Karbon ayak izi azaltma, biroldukça yolla mümkün. İşte karbon ayak izini azaltmak için yapabileceğiniz birkaç sıradan şey:
Verimli sürüş teknikleri katedilen arayı %33 oranında azaltabildiğinden gereksiz sürat yapmadan aracınızı verimli kullanın. Ayrıyeten boşta çalıştırma CO2 emisyonlarına katkıda bulunduğundan mümkün olduğunda trafikten kaçınmak kıymetlidir.
Pencereler, kapılar ve çatı pencerelerinden hava sızmaması için kapı pencere izolasyon bandı takın ve silikon çekin. Bilhassa fırın, klima, buzdolabı olmak üzere güç tasarruflu aygıtların kullanılması, karbon ayak izine katkı sağlayan emisyonları azaltabilir. LED lamba kullanmak, termostatı uygun bir düzeye ayarlamak da emisyonları azaltmanın bir yoludur.
Ülkenizde yetişen zerzevatları, meyveleri tüketin. Yiyeceklerin üretilmesi ve taşınması kararında kıymetli ölçüde sera gazı emisyonu üretilir. Bulunduğunuz yerde yetiştirilen yiyecekleri yiyerek emisyonları azaltabilirsiniz. Bilhassa lokal olarak üretilmiyorsa, sığır eti ve süt mamüllerini almaktan kaçının. Büyük çiftliklerde sığır eti ve süt eserleri üretimi, büyük ölçüde sera gazı üretir.
Evde su kullanmasını azaltın. Bu, suyu pompalamak, arıtmak ve ısıtmak için gereken güç ölçüsünü azaltır. Su tasarrufu sağlayan duş başlıkları, tuvaletler, bulaşık makineleri ve çamaşır makineleri kullanmanın yanı sıra doğal kaynakları muhafaza, burada yardımcı olabilir.
Karbon ayak izi nasıl hesaplanır
Karbon ayak izi hesaplama, etraf üzerinde tesirinizi azaltmanın yollarını belirlemenizde yardımcı olur. Ferdi (şahsi) ayak izi hesaplama, birfazlaca farklı faktörü hesaba katmayı gerektirir. Karbon ayak iziniz, otomobil, uçak, tren, metro, otobüs ve başka araçlarla gerçekleştirdiğiniz seyahat, elektrik kullanmasınız, eser ve hizmetlerin tüketimi, yediğiniz yiyecekler üzere günlük hayat stiliniz ve aktivitelerinizle belirlenir.
Çevre kirliliği, iklim değişikliği, global ısınma dahil günümüz etraf sıkıntılarının birden fazla sera gazları yüzündendir. Pekala, karbon ayak izi nasıl hesaplanır? Kendi karbon ayak izi hesaplama süreci yaparken yıl ortasında tükettiğiniz elektrik, doğalgaz ve kömür üzere güçlerle bir arada ulaşımda kullandığınız yakıtın toplam ölçüsünü ölçmeniz gerekiyor. Karbon ayak izi hesaplama sürecinde yardımcı olacak biroldukça Türkçe ve yabancı site var. Bunlardan kimileri:
Beşerler, eserler ve tüm sanayiler, karbon ayak izlerine sahip. şahsi ayak iziniz çeşitli kaynaklardan gelen (günlük işe/okula gidip gelmeniz, yediğiniz yiyecekler, satın aldığınız giysiler, yerlere attığınız her şey ve fazlası) emisyonları içerir. Ayak iziniz ne kadar büyük olursa, etraf üstündeki iz de o kadar büyük olur.
Fosil yakıtları yakıp ağaçları kestikçe, yüksek konsantrasyonlarda sera gazı, bilhassa de karbondioksit, gezegenin ortalama yüzey sıcaklığını dayanılmaz düzeylere çıkartıyor. Atmosferdeki karbondioksit düzeyleri 18. yüzyılın ortalarından bu yana %40’ın üzerinde artış gösterdi. İklimbilimcilere bakılırsa bu düzeyler pek yüksek. Karbondioksit düzeyleri yükselmeye devam ettikçe ve daha fazla sıcaklık artışını körükledikçe, artan okyanus asitlenmesi, yükselen deniz düzeyleri, daha sık ve ağır fırtınalar, çeşitlerin yok olması, besin kıtlığı dahil olmak üzere toplu tesirler dünya genelinde hissedilecek.
İklim bozukluğunu durdurmak ve en berbat tesirlerinden kaçınmak için yapabileceğimiz şeyler var; Düşük karbonlu bir iktisada geçmek, iklim değişikliğine karşı çabada en uygun tabiat arkadaşlarımızı (ormanlar, otlaklar, mangrovlar, gelgit bataklıkları gibi) korumak üzere. Karbon emisyonunu azaltmak, bireylerden sanayilere, ülkelere kadar her insanın karbon ayak izini büyük ölçüde azaltmasıyla olacak.
Bu rehber yazıda, iklim değişikliği ile gündemde olan karbon ayak izi nedir, karbon ayak izimiz yol açar konusuna açıklık getirdik. Ayrıyeten karbon ayakizi hesaplama için kullanılabilecek yerli ve yabancı en âlâ araçları paylaştık.
Karbon ayak izi nedir
Carbon footprint, Türkçede Karbon ayak izi manasına geliyor. Pekala, Karbon ayak izi ne demek? Karbon ayak izi nedir özetlemek gerekirse, sıradan olarak açıklamak gerekirse; hareketlerimiz kararında salınan toplam sera gazı emisyonu ölçüsüdür. Karbon ayakizi, bir dizi sera gazının toplam hacmini ölçer fakat çoklukla karbondioksit muadili olarak tabir edilir.
Karbon ayak izi, atmosfere salınan toplam sera gazı emisyonlarının ölçümü olarak tanımlanabilir. Bu emisyonlara bir bireyin, şirketin yahut ülkenin seçimleri ve faaliyetleri yol açar. Karbon ayak izi, karbondioksit emisyonları (CO2) cinsinden ölçülür.
Karbon ayak izi nedir açıklarken, sera gazlarından (GHG – Greenhouse Gas) bahsetmeden olmaz. Sera gazı nedir? Sera gazları, gezegenimizi sıcak tutmaktan sorumludur. Sera gazları olmasaydı Dünya yaşanmaz olurdu. Su buharı, doğalgazdan metan, toprak ve okyanuslardan azot oksit, ozon ve karbondioksit ana bileşenleridir. Sera gazları, bizi güneş ışınlarından korur ve gezegendeki iç ısıyı düzenler. Lakin sera gazlarında değerli bir artış da risk oluşturur.
Karbon ayak izi nedir tarif olarak deklare ettik fakat daha uygun anlaşılması açısından bir örnek de verelim. Yediğiniz bir meyveyi ele alalım. Meyve, lokal meyve satıcınıza büyük olasılıkla malı taşıyan kamyonla geldiğinden bir karbon ayak izi üretir. Kullandığınız otomobil yalnızca karbon ayak izi değil, öbür kirletici gazlar da bırakır. Pişirdiğiniz yemek, mesken tipi sera gazı emisyonu kaynağı olan gazı gerektirir. Elektrikli indüksiyonlu ocak kullanmak, karbon ayak izini azaltmak için bir tahlil olabilir. İnternetten bir sipariş mi verdiniz? Eser, muhtemelen bir dizi yakıt yakan araçla taşınacak. ötürüsıyla günümüzde karbon ayak izini yok etmek imkansız üzere bir şey.
Bireysel karbon ayak izi
şahsi karbon ayak izi nedir? Ferdî karbon ayakizi, tüketim alışkanlarımıza dayanır.
Bireysel karbon ayak izi, ulaşım araçları, meskeni ısıtmak ve soğutmak için elektrik kullanması, yeme alışkanlıkları, eser tüketimi, geri dönüşüm alışkanları vb. bağlı sera gazı emisyonlarını içerir.
Ürün karbon ayak izi
Eserlerin karbon ayak izi, bir eserin iklim tesirini belirlemede kabul görmüş yoldur. Bir eserin tüm ömür döngüsü boyunca (hammadde çıkarmadan geri dönüşüme yahut atığa kadar) sera gazı emisyonları biçiminde iklimle bağlı tesirler ortaya çıkar. Eser karbon ayakizi, bu tesirleri belirlemeye, tahlil etmeye ve gerçek tedbirlerle bu tesirleri azaltmaya yahut büsbütün önlemeye yardımcı olur.
Ürünle bağlantılı karbon ayak izi haricinde, şirketin tesirini dikkate alan kurumsal karbon ayak izi de bulunmakta. Eser karbon ayakizi ve kurumsal karbon ayakizinin belirlenmesi için sürekli olarak geliştirilmekte olan standartlar ve normlar var. 2050 yılına kadar karbondan arındırılmış bir dünya hedefleniyor; bu niçinle tüm eser ve hizmetlerin iklim üzerine tesirlerine göre kıymetlendirilmesi gerekiyor.
Ürün karbon ayak izi hesaplama, direkt ve dolaylı emisyonlar (Kapsam 1-3) içinde ayrımı gerektiriyor. Kapsam 1, direkt şirketin niye olduğu tüm emisyonları (fosil yakıtların yanması, kimyasal ve fizikî süreçlerden kaynaklanan emisyonlar vb.) içerir. Kapsam 2, elektrik, ısı, soğutma yahut buhar sağlayıcıları tarafınca üretilen dolaylı emisyonları tahlil eder. Kapsam 3, üst tedarik zincirinde yahut eser kullanım sırasında meydana gelen öbür tüm dolaylı emisyonlardır.
Şirketlerin karbon ayak izi
Birfazlaca şirket, atmosfere saldıkları büyük ölçüde sera gazı emisyonu niçiniyle faaliyetlerinin iklim değişikliği üstündeki tesirlerinden dolayı kınanıyor. Günümüzde her büyüklükteki şirket, karbonsuz bir topluma gerçek değişime öncülük etme fırsatına sahip.
Şirket karbon ayak izi hesaplama, şirket tarafınca gerçekleştirilen faaliyetlerden kaynaklanan yutak alanlar ve sera gazı kaynaklarının envanterini içerir. Şirketlerin karbon ayak izi, faaliyetlerinden doğan toplam sera gazı (GHG) emisyonlarının sayısal bir pahasını sağlar.
Dijital karbon ayak izi
Dijital karbon ayak izi nedir? Aygıtlarımız, internet ve bunları destekleyen sistemler tarafınca oluşturulan emisyonlar dijital karbon ayakizi olarak tabir edilir. Bu emisyonlar bir arada global karbon ayak izimizin yaklaşık %4’ünü oluşturuyor. Dijital karbon ayak izimizi üç kategoriye ayırabiliriz: Birincisi, dijital teknoloji üretimi. İkincisi, şahsi cihazlarımızı açmak. Üçüncüsü, internete bağlanmak.
İnternet güç kullanmasını düşündüğünüzde, muhtemelen WiFi ve şahsi cihazlarınıza güç sağlayan elektrik aklınıza gelecek. Fakat internet, dizüstü bilgisayarlar, cep telefonları, sunucular, modemler ve öteki donanımlar üzere geniş bir fizikî elektronik ağ. Bu aygıtları üretmek için de epey fazla güç ve kaynak gerekiyor. Shift Project’e göre, üretim, internete erişmek için kullandığımız elektronik aygıtlar tarafınca tüketilen toplam gücün yaklaşık %45’ini oluşturuyor.
şahsi cihazlarımızı fişe taktığımızda sera gazı emisyonu üretiliyor. Shift Project’in araştırmasına nazaran, TV kullanması toplam hayat uzunluğu güç tüketiminin %44’ünü oluşturuyor. Bu oran, laptoplar için %11, akıllı telefonlar için %6.
İnternette gezinme, görüntü izleme, karbonsuz bir alanda gerçekleşmiyor. Dünyanın her yerindeki devasa data merkezlerinde bulunan fizikî sunucular, çevrimiçi etkinliğimizi depoluyor ve işliyor. Data merkezleri, binlerce kilometre uzunlukta deniz altı kabloları, anahtarlar ve yönlendiricilerle birbirine bağlı. Data merkezlerinin çalışması için yüksek ölçüde güç gerekiyor. Bu gücün de büyük çoğunluğu fosil yakıtlardan geliyor. Araştırmalar, bilgi merkezlerinin tek başına global emisyonların yaklaşık %1’ini ürettiğini gösteriyor.
Teknoloji kesimi süratle büyüyor. Dünyamız giderek daha fazla dijitalleştikçe daha fazla aygıta, sunucuya ve bilgi merkezine muhtaçlığımız olacak. bu biçimde giderse dijital teknolojilerin 2025 yılına kadar global emisyonların %8’ini üreteceği varsayım ediliyor. Dijital dönüşüm devam ederken, interneti inşa eden şirketlerin sıfır emisyonlu bir gelecek taahhüt etmesi gerekiyor. Apple, Microsoft, Meta, Google, Amazon, Paris Mutabakatı kapsamında 2040 yılına kadar net sıfıra ulaşma kelamı verdi.
Ülkelerin karbon ayak izi
Karbon ayak izi nedir? Bir birey, topluluk, aktiflik, tertip, servis, eser yahut ülkenin niye olduğu toplam sera gazı emisyonlarının bir ölçümüdür. Sera gazı (GHG), termal ışınımu emen ve yayan, ısıyı Dünya yüzeyinin yakınında tutan, nihayetinde gezegeni ısıtan, bir sera tesiri yaratan bir gaz. Sera gazları, Dünyanın yaşanabilir sıcaklığının korunmasında kıymetli. Atmosferdeki çok ölçüde sera gazı, Dünyanın karbon döngüsünü bozabilir ve global ısınmayı hızlandırabilir.
Gelişmiş ülkeler, çoklukla daha yüksek karbon ayak izlerine ve CO2 emisyonlara sahiptir. Bu, büyük ölçüde, elektrik sağlamak için yüksek ölçüde fosil yakıt yakan daha kuvvetli güç sanayileri ve emisyonlara büyük ölçüde katkıda bulunan araba sahiplerinin sayısının fazla olmasından kaynaklanır. İmalat ve et üretimi üzere sanayiler de karbon ayak izi üretimine katkıda bulunur. 2020 yılı için karbon ayak izi ülkeler sıralaması şöyle:
- Çin – 11680.42 Mt CO2
- Amerika – 4535.30 Mt CO2
- Hindistan – 2411.73 Mt CO2
- Rusya – 1674.23 Mt CO2
- Japonya – 1061.77 Mt CO2
- İran – 690.24 Mt CO2
- Almanya – 636.88 Mt CO2
- Güney Kore – 621.47 Mt CO2
- Suudi Arabistan – 588.81 Mt CO2
- Endonezya – 568.27 Mt CO2
Ülkeler, karbon ayak izlerini biroldukça biçimde azaltabilir; Fosil yakıtlar yerine yenilenebilir güç kaynaklarından (güneş, rüzgar, hidroelektrik) elektrik üretilmesi, güç verimliliğinin artırılması, ulaşımda biyoyakıtlara geçilmesi, araçlardan kaynaklanan CO2 emisyonlarının azaltılması, çöplükler ve bacalardan gelen metan üzere sera gazlarının geri kazanılması, sera gazı yayan sanayilerde karbon vergisi alınması, ormanlarını muhafaza üzere. Birfazlaca ülke, sıfır karbon ayak izi için bu ve diğer adımları atmaya başladı. Bu, ülkelerin saldıkları kadar CO2’yi ortadan kaldıracakları manasına geliyor. Karbon ayak izini azaltmak manasında ferdi olarak yapabileceğimiz şeyler var; otomobil kullanmak yerine yürümeyi, bisikletle gitmeyi yahut toplu taşıma araçlarını tercih etmek, plastik kaplar yerine bir daha kullanılabilir kapları yahut şişeleri kullanmak, genel elektrik kullanmasını azaltmak ve daha az kırmızı et yemek üzere.
Ekolojik ayak izi
Ekolojik ayak izi, nüfusun kendini sürdürmesini (devam ettirmesini) sağlayan biyolojik olarak üretken toprak yahut su ölçüsünü ölçer. Bu ölçüm, bir nüfusun eser üretmesi, atıklarını asimile etmesi yahut temizlemesi için muhtaçlık duyduğu kaynakları hesaba katar. Biyolojik olarak verimli toprak ve su, ekilebilir topraklar, meralar ve marin hayatın içeren denizin kısımlarını içerebilir. Ekolojik ayak izi üniteleri, Dünya ortalamasına eşit üretkenlik ile biyolojik olarak verimli arazi ölçüsünü ölçen global hektardır (gha). Bu arazi alanı, her biri 10.000 metrekare araziyi temsil eden hektar cinsinden ölçülür.
Ekolojik ayak izi ve karbon ayak izi, bir şeyin etraf üstündeki tesirini ölçmenin iki yoludur. Karbon ayak izi, bir kişi, kuruluş yahut faaliyetin niye olduğu toplam sera gazı emisyon ölçüsünü ölçer. Karbon ayakizi, karbondioksit muadili üniteleri yahut CO2e cinsinden ölçülür. Bu da muhakkak ölçüde sera gazının karbondioksite nazaran global ısınmayı ne kadar etkileyebileceğini ölçer. Bu niçinle karbon ayak izi, ekolojik ayak izi hesaplamasında olduğu üzere tüm bir ömür üslubunu göz önünde bulundurmak yerine, sera gazı emisyonlarıyla ilgili faaliyetlere odaklanır. Örneğin; fosil yakıtları yakma yahut elektrik tüketiminin etraf üstündeki tesirini belirlemek için karbon ayak izi kullanılır.
Ekolojik ayak izi bileşenlerini, karbon tutma ayak izi, tarım yeri ayak izi, orman ayak izi, otlak ayak izi, yapılaşmış alan ayak izi ve balıkçılık alanı ayak izi olarak sıralayabiliriz.
- Karbon tutma ayak izi: Okyanuslar tarafınca tutulan CO2 emisyonunun yanı sıra, fosil yakıt tüketimi, arazi kullanması değişiklikleri ve kimyasal süreçlerden kaynaklanan emisyonların tutulması için gereken orman alanının hesaplanması.
- Tarım toprağı ayak izi: İnsan tüketimi için gerekli besin ve lif, hayvan yemi, yağ bitkileri ve kauçuk üretimi için kullanılan alanın hesaplanması.
- Orman ayak izi: Tüketilen kereste, kâğıt hamuru, odun eserleri ve yakacak odun ölçüsünü karşılamak için gereken orman alanının hesaplanması.
- Otlak ayak izi: Et, süt, deri ve yün eserleri için hayvancılık yapılan alanın hesaplanması.
- Yapılaşmış alan ayak izi: Konut, ulaşım, endüstriyel yapılar ve güç santralleri dahil olmak üzere insan muhtaçlıklarının karşılanmasıyla ilgili altyapı ve üstyapı ile kaplı alanın hesaplanması.
- Balıkçılık alanı ayak izi: Tüketilen balık ve deniz mamüllerini temin etmek için gereken deniz ve tatlı su alanının hesaplanması.
Su ayak izi, kullandığımız eser ve hizmetlerin her birini üretmek için kullanılan su ölçüsünü ölçer. Bir süreç (pirinç yetiştirmek gibi), bir eser (kot pantolon gibi), otomobilimize koyduğumuz yakıt yahut hayli uluslu bir şirketin bütünü için ölçülebilir. Su ayak izi, bize ayrıyeten aşikâr bir ülke tarafınca yahut dünya genelinde aşikâr bir havza yahut bir akiferden ne kadar su tüketildiğini de söyleyebilir.
Su ayak izi, üretimin ton başına, hektar başına, para ünitesi başına yahut öteki ünitelerde metreküp cinsinden ölçülebilir. Su ayakizi, hudutlu tatlı su kaynaklarımızın hangi gayelerle tüketildiğini ve kirlendiğini anlamamıza yardımcı olur. Tesiri, suyun nereden ne vakit alındığına bağlıdır. Suyun sonlu olduğu yerde sonuçları kıymetli olabilir, aksiyon gerektirebilir.
Su ayak izinin üç bileşeni vardır; yeşil ayak izi, mavi ayak izi ve gri ayak izi. Bu bileşenler birlikte, tüketilen suyun kaynağını yağış/toprak nemi yahut yüzey/yeraltı suyu olarak ve çevreyi kirleten unsurların asimilasyonu için gerekli tatlı su hacmini tanımlayarak su kullanmasının kapsamlı bir fotoğrafını sunar.
Su ayakizi, bir sürecin, eserin, şirketin yahut sanayinin hem direkt tıpkı vakitte dolaylı su kullanmasına bakar ve tedarik zincirinden son kullanıcıya kadar tüm üretim döngüsü boyunca su tüketimini ve kirliliği içerir. Birey, topluluk, ülke yahut tüm insanlık tarafınca tüketilen tüm eser ve hizmetleri üretmek için gereken su ölçüsünü ölçmek için su ayak izi kullanabilir.
Karbon ayak izi yol açar
Karbon ayak izi nedir artık biliyorsunuz. Pekala, karbon ayak izine ne yol açar? Karbon ayakizi oluşumuna en çok katkıda bulunanlar; besin, tüketim, ulaşım ve konut gücü. Besin, karbon ayak izine değerli katkıda bulunur; bilhassa de et. Hayvancılık, kıymetli ölçüde sera gazı emisyonundan sorumludur; sığır etinin fazlaca büyük katkısı olduğu biliniyor. Bir kg. sığır eti, otomobille yaklaşık 260 km yol yapmakla tıpkı ölçüde emisyona sahiptir. Eti büsbütün ortadan kaldırmak olağan olarak tahlil değil fakat et alımını azaltarak, karbon ayak izinizi azaltabilirsiniz. Besinlerin taşınması, tarım ilacı kullanması, besinlerin mevsiminde alınmaması da karbon ayak izini katkı sağlar. İşlenmiş besinler, nakliyat, fabrikalarda üretim, ek paketlemeyi içerdiğinden taze besinlerden daha yüksek emisyonlara sahiptir.
Giyim, ayakkabı, mesken eşyaları ve şahsi eşyalar dahil olmak üzere tüketimin tümü, ferdi karbon ayak izinin kıymetli bir ölçüsünü oluşturur. Zira, bu öğelerin tümü, gereçlerin toplanması, üretimi ve taşınmasından kaynaklanan emisyonlara sahiptir. Ulaşımın da karbon ayak izine değerli ölçüde katkıda bulunduğu biliniyor. Tren, metro ve otobüsler üzere toplu taşıma araçları, otomobillere kıyasla daha düşük ölçüde karbon ayak izi bırakıyor. Pekala, karbon ayak izi nasıl azaltılır?
Karbon ayak izi nasıl azaltılır
Karbon ayak izi nedir sorusu kadar karbon ayak izini azaltmak için neler yapılmalıdır da fazlaca soruluyor. Karbon ayak izi azaltma, biroldukça yolla mümkün. İşte karbon ayak izini azaltmak için yapabileceğiniz birkaç sıradan şey:
- Mümkün olduğunca toplu taşıma araçlarını kullanmak
- Verimli sürüş tekniklerini uygulamak
- Düzgün yalıtımla konut güç verimliliğini artırmak
- Geri dönüşüm ve kompostlama
- Ülkede yetişen yiyecekleri yemek
- Sığır eti ve süt eserleri alımını azaltmak
- Evde su kullanmasını azaltmak
Verimli sürüş teknikleri katedilen arayı %33 oranında azaltabildiğinden gereksiz sürat yapmadan aracınızı verimli kullanın. Ayrıyeten boşta çalıştırma CO2 emisyonlarına katkıda bulunduğundan mümkün olduğunda trafikten kaçınmak kıymetlidir.
Pencereler, kapılar ve çatı pencerelerinden hava sızmaması için kapı pencere izolasyon bandı takın ve silikon çekin. Bilhassa fırın, klima, buzdolabı olmak üzere güç tasarruflu aygıtların kullanılması, karbon ayak izine katkı sağlayan emisyonları azaltabilir. LED lamba kullanmak, termostatı uygun bir düzeye ayarlamak da emisyonları azaltmanın bir yoludur.
Ülkenizde yetişen zerzevatları, meyveleri tüketin. Yiyeceklerin üretilmesi ve taşınması kararında kıymetli ölçüde sera gazı emisyonu üretilir. Bulunduğunuz yerde yetiştirilen yiyecekleri yiyerek emisyonları azaltabilirsiniz. Bilhassa lokal olarak üretilmiyorsa, sığır eti ve süt mamüllerini almaktan kaçının. Büyük çiftliklerde sığır eti ve süt eserleri üretimi, büyük ölçüde sera gazı üretir.
Evde su kullanmasını azaltın. Bu, suyu pompalamak, arıtmak ve ısıtmak için gereken güç ölçüsünü azaltır. Su tasarrufu sağlayan duş başlıkları, tuvaletler, bulaşık makineleri ve çamaşır makineleri kullanmanın yanı sıra doğal kaynakları muhafaza, burada yardımcı olabilir.
Karbon ayak izi nasıl hesaplanır
Karbon ayak izi hesaplama, etraf üzerinde tesirinizi azaltmanın yollarını belirlemenizde yardımcı olur. Ferdi (şahsi) ayak izi hesaplama, birfazlaca farklı faktörü hesaba katmayı gerektirir. Karbon ayak iziniz, otomobil, uçak, tren, metro, otobüs ve başka araçlarla gerçekleştirdiğiniz seyahat, elektrik kullanmasınız, eser ve hizmetlerin tüketimi, yediğiniz yiyecekler üzere günlük hayat stiliniz ve aktivitelerinizle belirlenir.
Çevre kirliliği, iklim değişikliği, global ısınma dahil günümüz etraf sıkıntılarının birden fazla sera gazları yüzündendir. Pekala, karbon ayak izi nasıl hesaplanır? Kendi karbon ayak izi hesaplama süreci yaparken yıl ortasında tükettiğiniz elektrik, doğalgaz ve kömür üzere güçlerle bir arada ulaşımda kullandığınız yakıtın toplam ölçüsünü ölçmeniz gerekiyor. Karbon ayak izi hesaplama sürecinde yardımcı olacak biroldukça Türkçe ve yabancı site var. Bunlardan kimileri:
- Karbon ayak izi
- Karbon ayakizi hesaplayıcı
- Karbon ayak izi hesaplama
- Karbon hesaplayıcı
- WWF footprint calculator
- Carbon footprint calculator
- Kendi karbon ayak izi hesaplama
- Ekolojik ayak izi hesaplama
- Carbon footprint
Beşerler, eserler ve tüm sanayiler, karbon ayak izlerine sahip. şahsi ayak iziniz çeşitli kaynaklardan gelen (günlük işe/okula gidip gelmeniz, yediğiniz yiyecekler, satın aldığınız giysiler, yerlere attığınız her şey ve fazlası) emisyonları içerir. Ayak iziniz ne kadar büyük olursa, etraf üstündeki iz de o kadar büyük olur.
Fosil yakıtları yakıp ağaçları kestikçe, yüksek konsantrasyonlarda sera gazı, bilhassa de karbondioksit, gezegenin ortalama yüzey sıcaklığını dayanılmaz düzeylere çıkartıyor. Atmosferdeki karbondioksit düzeyleri 18. yüzyılın ortalarından bu yana %40’ın üzerinde artış gösterdi. İklimbilimcilere bakılırsa bu düzeyler pek yüksek. Karbondioksit düzeyleri yükselmeye devam ettikçe ve daha fazla sıcaklık artışını körükledikçe, artan okyanus asitlenmesi, yükselen deniz düzeyleri, daha sık ve ağır fırtınalar, çeşitlerin yok olması, besin kıtlığı dahil olmak üzere toplu tesirler dünya genelinde hissedilecek.
İklim bozukluğunu durdurmak ve en berbat tesirlerinden kaçınmak için yapabileceğimiz şeyler var; Düşük karbonlu bir iktisada geçmek, iklim değişikliğine karşı çabada en uygun tabiat arkadaşlarımızı (ormanlar, otlaklar, mangrovlar, gelgit bataklıkları gibi) korumak üzere. Karbon emisyonunu azaltmak, bireylerden sanayilere, ülkelere kadar her insanın karbon ayak izini büyük ölçüde azaltmasıyla olacak.
Bu rehber yazıda, iklim değişikliği ile gündemde olan karbon ayak izi nedir, karbon ayak izimiz yol açar konusuna açıklık getirdik. Ayrıyeten karbon ayakizi hesaplama için kullanılabilecek yerli ve yabancı en âlâ araçları paylaştık.