Ressam ve heykeltıraş Orhan Taylan’ın 1976’da çizdiği, bir çalışanın dünyayı elleri içinde tuttuğunu gösteren ve 1 Mayıs’ın simgesi haline gelen afiş, bu yıl tam 46 yaşına girdi. Taylan’ın bu unutulmaz afişi ile ilgili öyküsünü okuyalım.
1976’da Taksim’de kutlanan birinci kitlesel 1 Mayıs için çizilen afişin akabinde, olağan olarak hayli fazla şey yaşandı. 1977’de 41 kişinin öldüğü katliam, gerisinden yasaklanan 1 Mayıs’lar derken, bu süreçte değişmeyen tek şey tahminen de bu simge afiş oldu.
“Çizmesi bir şey değil, içime de sinmedi; daha düzgün olabilirdi.”
Taylan’ın anlattığı kıssaya göre, 1976 Nisan’ının sonlarına yanlışsız kendisine DİSK’ten bir telefon geliyor: ‘Çok ivedi bir afiş lazım’.
Sabah yürütme şurası toplantısında afişi göstereceklermiş. Beğenilirse o gün basacaklar.
Bu telefon üzerine oturup 1 saatte afişi çizdiğini anlatan Taylan, aceleye gelen çizimi içine sindiremediğinden bahsediyor: ‘Daha yeterli olabilirdi o afiş. Dünyayı pergelle çizdim, elleri kara kalemle. O yüzden çizim tekniği açısından uyumsuzluk oldu; dünyayı da kara kalemle çizmeliydim’.
“İki kocaman el ve çiçekler ile dünya çalışanlarının bayramını tasvir ettim. Öfkeli bir şey değildi.”
‘Politik afişlerdeki sertlik Avrupa geleneğinden geliyor. İki dünya savaşı içindeki yoksullukta, kahırda doğal olarak hırçın sanat biçimleri geliştirdiler lakin bizim geleneğimizde sert üslubun yeri fazla yok. Yani ozanlar bağlamayla çalıp söylerken bile kimseye kabaca sövmez, sövünce bile bunu hicivle, incelikle yaparlar.’
Taylan şu biçimde ekliyor; ‘Orijinalini saklamak aklımdan geçmedi; saklayıp ne yapacaksın.’
“Bu tıp işler daima son dakikada istenir esasen, hala da o denli herbiçimde.”
‘O niçinle alışıyorsun. Benzeri işleri daima yaptığın için de işi yetiştirme düşüncen olmuyor. Lakin en çarpıcı işlerin sıkışık vakit içinderda çıktığı söylenebilir.’
Efsane afiş, Dünya Sendikalar Federasyonu’nun müsabakasında ABD ve SSCB’yi geride bırakarak birinci oldu.
‘1979’du galiba. Birinci seçilmemden epey Amerika’ının ikinci, Sovyetlerin temsilcisinin de üçüncü olması dikkat çekti. Dolar cinsinden bir mükafatı vardı, ‘Para mı istersin, 15 günlük Prag gezisini mi?’ dediler, geziyi seçtim. Çok hoş geçmişti…’
“İnsan kıvanç duyuyor.”
Afişi meydanlarda görmeyi kanıksadığını lisana getiren Taylan, “Ancak alışılmış ki keyif de alıyorsun.’ diyor.
‘Oğlum gelip bakıyor. ‘Aaa babamın işi’ diyor. İnsan kıvanç duyuyor” sözünü kullanıyor.
“Bugün yapsam kutlanamayan bir bayram afişi yapmak lazım diye düşünüyorum.”
’76’da kutlanmak üzere bir bayramın afişi yaptım. Bugün ise, kutlanamayan bir bayram anlatılmalı.’
Orhan Taylan kimdir?
1941 Samsun doğumlu Orhan Taylan, İstanbul Amerikan Erkek Koleji ve Roma Hoş Sanatlar Akademisi mezunu.
Birinci şahsi fotoğraf standını 1968 yılında açtı. 1976-78 senelerında, Görsel Sanatkarlar Derneği Başkanlığı, 1977’de Barış Derneği kurucu ve İdare Şurası üyeliği yaptı.
1 Mayıs için hazırladığı bu afiş ile 1978’de Dünya Emekçi Sendikaları Federasyonu’nun (World Federation of Trade Unions / WFTU) Memleketler arası Afiş Standı Birincilik Mükafatı aldı, 1978’de Dünya Barış Kurulu üyeliğine seçildi.
1988 yılında Kültür Bakanlığı teklifi ve Cumhurbaşkanlığı onayı ile Devlet Sanatkarı unvanı verilen Taylan’ın internet sitesinde eserleriyle ilgili şu bilgiler öne çıkıyor:
‘Eserleri dünyanın ve Türkiye’nin çeşitli müzelerinde bulunmaz. Müzayedecilere fotoğraf vermez. Karma stantlara katılmaz.
“Resimlerin önemsenmesi için uçuk fiyatlar konması gerektiğine inanmaz. Suluboya kullanmaz. Yağlıboyasını kendi yapmayı, oğlu Ferhat’ı, edebiyatı, Macintosh’unu ve büyük atölye sisteminin keyfini bir şeylere değişmez.
‘Resmini, akımlar ortasında adlandırmaz. Avangardizmin, deher neysel-kavramsal çalışmaların sanat yerine ikame edilmesinin sanatseverleri yanıltabildiğine inanmaz.”
T24 Haberturk Bianet
1976’da Taksim’de kutlanan birinci kitlesel 1 Mayıs için çizilen afişin akabinde, olağan olarak hayli fazla şey yaşandı. 1977’de 41 kişinin öldüğü katliam, gerisinden yasaklanan 1 Mayıs’lar derken, bu süreçte değişmeyen tek şey tahminen de bu simge afiş oldu.
“Çizmesi bir şey değil, içime de sinmedi; daha düzgün olabilirdi.”
Taylan’ın anlattığı kıssaya göre, 1976 Nisan’ının sonlarına yanlışsız kendisine DİSK’ten bir telefon geliyor: ‘Çok ivedi bir afiş lazım’.
Sabah yürütme şurası toplantısında afişi göstereceklermiş. Beğenilirse o gün basacaklar.
Bu telefon üzerine oturup 1 saatte afişi çizdiğini anlatan Taylan, aceleye gelen çizimi içine sindiremediğinden bahsediyor: ‘Daha yeterli olabilirdi o afiş. Dünyayı pergelle çizdim, elleri kara kalemle. O yüzden çizim tekniği açısından uyumsuzluk oldu; dünyayı da kara kalemle çizmeliydim’.
“İki kocaman el ve çiçekler ile dünya çalışanlarının bayramını tasvir ettim. Öfkeli bir şey değildi.”
‘Politik afişlerdeki sertlik Avrupa geleneğinden geliyor. İki dünya savaşı içindeki yoksullukta, kahırda doğal olarak hırçın sanat biçimleri geliştirdiler lakin bizim geleneğimizde sert üslubun yeri fazla yok. Yani ozanlar bağlamayla çalıp söylerken bile kimseye kabaca sövmez, sövünce bile bunu hicivle, incelikle yaparlar.’
Taylan şu biçimde ekliyor; ‘Orijinalini saklamak aklımdan geçmedi; saklayıp ne yapacaksın.’
“Bu tıp işler daima son dakikada istenir esasen, hala da o denli herbiçimde.”
‘O niçinle alışıyorsun. Benzeri işleri daima yaptığın için de işi yetiştirme düşüncen olmuyor. Lakin en çarpıcı işlerin sıkışık vakit içinderda çıktığı söylenebilir.’
Efsane afiş, Dünya Sendikalar Federasyonu’nun müsabakasında ABD ve SSCB’yi geride bırakarak birinci oldu.
‘1979’du galiba. Birinci seçilmemden epey Amerika’ının ikinci, Sovyetlerin temsilcisinin de üçüncü olması dikkat çekti. Dolar cinsinden bir mükafatı vardı, ‘Para mı istersin, 15 günlük Prag gezisini mi?’ dediler, geziyi seçtim. Çok hoş geçmişti…’
“İnsan kıvanç duyuyor.”
Afişi meydanlarda görmeyi kanıksadığını lisana getiren Taylan, “Ancak alışılmış ki keyif de alıyorsun.’ diyor.
‘Oğlum gelip bakıyor. ‘Aaa babamın işi’ diyor. İnsan kıvanç duyuyor” sözünü kullanıyor.
“Bugün yapsam kutlanamayan bir bayram afişi yapmak lazım diye düşünüyorum.”
’76’da kutlanmak üzere bir bayramın afişi yaptım. Bugün ise, kutlanamayan bir bayram anlatılmalı.’
Orhan Taylan kimdir?
1941 Samsun doğumlu Orhan Taylan, İstanbul Amerikan Erkek Koleji ve Roma Hoş Sanatlar Akademisi mezunu.
Birinci şahsi fotoğraf standını 1968 yılında açtı. 1976-78 senelerında, Görsel Sanatkarlar Derneği Başkanlığı, 1977’de Barış Derneği kurucu ve İdare Şurası üyeliği yaptı.
1 Mayıs için hazırladığı bu afiş ile 1978’de Dünya Emekçi Sendikaları Federasyonu’nun (World Federation of Trade Unions / WFTU) Memleketler arası Afiş Standı Birincilik Mükafatı aldı, 1978’de Dünya Barış Kurulu üyeliğine seçildi.
1988 yılında Kültür Bakanlığı teklifi ve Cumhurbaşkanlığı onayı ile Devlet Sanatkarı unvanı verilen Taylan’ın internet sitesinde eserleriyle ilgili şu bilgiler öne çıkıyor:
‘Eserleri dünyanın ve Türkiye’nin çeşitli müzelerinde bulunmaz. Müzayedecilere fotoğraf vermez. Karma stantlara katılmaz.
“Resimlerin önemsenmesi için uçuk fiyatlar konması gerektiğine inanmaz. Suluboya kullanmaz. Yağlıboyasını kendi yapmayı, oğlu Ferhat’ı, edebiyatı, Macintosh’unu ve büyük atölye sisteminin keyfini bir şeylere değişmez.
‘Resmini, akımlar ortasında adlandırmaz. Avangardizmin, deher neysel-kavramsal çalışmaların sanat yerine ikame edilmesinin sanatseverleri yanıltabildiğine inanmaz.”
T24 Haberturk Bianet