RAM
New member
“Kızımı okuttuğum için kocamdan epeyce dayak yedim, bir daha de onu okula gönderdim. Lakin 13 yaşında mecburen okuldan aldım. Maddi durumumuz yoktu.”
Melek, 17 yaşında evlendirilmiş ilkokul mezunu bir bayan. İkisi kız 4 çocuğu var. Meskenin büyük kızı Nazar’ın 13 yaşında okulu bırakmak zorunda kaldığını bu biçimde anlatıyor. Melek, Muş’ta yaşıyor. Muş, Nazar üzere okulu bırakmış binlerce kız çocuğunun yaşadığı bir kent.
Melek, kızını okuldan almak zorunda kalmışFotoğraf: Burcu Karakas/DW
Resmi datalara bakılırsa, Türkiye’de kız çocuklarının ortaöğretimde okullulaşma oranının en düşük olduğu vilayet, Muş. Ortadoğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde kız çocuklarının okullulaşma oranı 2020-21 eğitim-öğretim yılında yüzde 78 iken, bu oran Muş’ta yüzde 59 idi. DW Türkçe’nin görüştüğü bayanlar Muş’u, “fazlaca katı, dindar ve muhafazakâr bir şehir” olarak tanımlıyor. Kız çocuklarının eğitimden kopmasında üç temel niye var: Yoksulluk, çocuk yaşta evlilikler ve dini baskılar.
Muş Belediyesi’ne ilişkin halk otobüsünün camındaki “Faizi Terk Edin!” yazısı üzere, dini referanslar gündelik hayatın bir kesimi. Bayan hakları savunucularına nazaran, dini baskılar kız çocuklarının hayatını olumsuz istikamette etkiliyor. Kız çocuklarının dini eğitime yönlendirildiği de çoğunlukla dillendiriliyor. Bayanların çoklukla tek başlarına konuttan çıkamadığı, bakkala dahi konutun en küçüğü de olsa erkek çocuklarla gitmelerine müsaade verildiği anlatılıyor. Muş, mahalle baskısının ağır, gerek istihdam gerekse toplumsallaşma imkanlarının kısıtlı olduğu bir kent.
Muş Eğitim-Sen Bayan Sekreteri Türkan KarahanFotoğraf: Burcu Karakas/DW
Muş Eğitim-Sen Bayan Sekreteri Türkan Karahan, kız çocuklarının eğitimlerine devam etmeleri konusunda ailelerin gönülsüz davrandığını, tıpkı durumun erkek çocuklar için geçerli olmadığını söz ediyor. Karahan, imam hatip okullarının çoğunlukta olduğunu, çocuklarını okutabilen ailelerin özel okulları tercih ettiğini ekliyor.
“Muş’ta kız çocukları ya başları kapatılarak okutuluyor ya kız meslek lisesine veya imam hatip okullarına gönderiliyor ya da hiç okutulmuyor.”
“Okumadığın vakit ya işe gönderiyorlar ya kocaya”
34 yaşındaki Saniye’nin en büyüğü 20, en küçüğü 6 yaşında beş çocuğu var. Saniye, ailesi tarafınca 13 yaşında evlendirilip Balıkesir’e gönderilmiş. Birinci çocuğunu 14 yaşında doğurmuş. Okula hiç gitmemiş.
“Yirmili yaşlarımda kendi imkanımla bir ay okuma-yazma kursuna gittim. Babam erkek kardeşlerimin okumasına takviye verdi lakin kız çocuklarını okutmadı.”
Saniye, babasının kendisini okutmadığını anlatıyorFotoğraf: Burcu Karakas/DW
Saniye senelerca tarlada çalışmış, bir doğumunu tarlada yapmış. Eşi ve çocuklarıyla Balıkesir’den Muş’a döndüklerinde “çevreye ahenk sağlamak için” çarşafa girdiğini, daha sonra başörtüsü takmaya başladığını söylüyor. O da Melek üzere kız çocuklarından birini okuldan almak zorunda kalmış.
“Ekonomik şartlar elvermedi. Şimdiki aklım olsa kızımı asla okuldan almazdım. Mesleği olsaydı kimse ona karışamazdı. Okumadığın vakit çocuk yaşta ya işe gönderiyorlar ya kocaya.”
Evin yükü 13 yaşından beri Nazar’ın omuzlarında
Eğitimden koparılan kızlar sıklıkla ya dokumacılık atölyelerinde çalışıyor ya da mağaza ve marketlerde kasiyerlik yapıyor. Melek’in ortaokul terk kızı Nazar, okulu bıraktıktan daha sonra dokumacılık atölyesinde çalışmaya başlamış. Kızını işe Melek gdolayıp getirmiş. Melek, kocasının iş bulduğunda çalışabildiğini, kendisinin çalışmasına ise müsaade vermediğini söylüyor. Altı hanelik meskenin yükü, 13 yaşından beri Nazar’ın omuzlarında.
Saniye’nin 17 yaşındaki kızı Dila, şu an nişanlı. Dila da Melek’in kızı Nazar üzere okulu bıraktıktan daha sonra çalışmaya başlamış. Artık konutta kardeşlerine bakıyor. Evlenince çalışmayacak. Dila’nın bir kız kardeşi daha var. Saniye en azından onun okuluna devam edebilmesi için borca girdiğini anlatıyor.
“Ben gün yüzü görmedim. Yük daima benim sırtımdaydı. Eğitim yoksa çalışma imkanı da yok. Okumayınca kendine inancın olmuyor. Okutsalardı öğretmen, tabip olabilirdim. Şu an karnımı nasıl doyurabileceğimin peşindeyim.”
“Esnafa çocuk yaşta evliliğin cürüm olduğunu anlatıyoruz”
Kız çocuklarının eğitime devam edememelerindeki bir diğer kıymetli faktör, çocuk yaşta, erken ve zorla evlilikler. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bilgilerine nazaran, 2020 yılında resmi evlilikler ortasındaki 16-17 yaşındaki kız çocukların oranı yüzde 2,7 iken bu oran Muş’ta yüzde 11 oldu. Bu niçinle kentte Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı’nın uyumunda “Erken Yaşta ve Zorla Evliliklerle Çaba Vilayet Aksiyon Planı” yürütülüyor.
Muş Barosu’ndan Betül Demireller Hoş, aksiyon planı kapsamında vazife yapan avukatlardan biri. Kasım ayında bir hafta boyunca başta kuaför, berber ve gelinlik satan mağazalar olmak üzere esnaf ziyaretleri yaptıklarını, çocuk yaşta evliliklere karşı broşür dağıtıp afiş astıklarını anlatıyor. Gelinlik mağazalarında çalışanlar, en epeyce 16-17 yaşındaki kız çocuklarının geldiğini aktarmış.
Muş Barosu’ndan Avukat Betül Demireller GüzelFotoğraf: Burcu Karakas/DW
Demireller Hoş, yaptıkları çalışmaları “Ekibimizde emniyet mensubu, toplumsal çalışmacı, jandarma ve avukat oluyor. 18 yaş altı evliliklerin cinsel istismar hatası oluşturduğunu, hatası ihbar etmemenin de kabahat olduğunu anlatıyoruz. en çok bildirilmemesinin kabahat olduğuna şaşırıyorlar” kelamlarıyla anlatıyor.
Muş’ta nüfusun yaklaşık yüzde 65’i köylerde yaşıyor. Muş Barosu Bayan Hakları Merkezi Lideri Ruken İnanç’a bakılırsa, bu niçinle eğitime devam etmeyen kız çocuklarının takibini yapmak kolay olmuyor.
Kadına karşı şiddet yaygın
Kadın hakları savunucularının aktardığına nazaran Muş, ruhsal şiddet kadar bayana yönelik fizikî şiddetin de yaygın olduğu bir kent. Melek, kocasından yıllardır şiddet bakılırsan bayanlardan biri. Birden çok kere darp raporuyla karakola giderek şikayetçi olduğunu, kocası hakkında uzaklaştırma sonucu aldırdığını, boşanmak istediğini lakin ailesinin müsaade vermediğini anlatıyor.
“Öyle olağan dayak değil, öldürse daha uygun yani. Bir gün ayaktan bayıldım, ambulans geldi de hastaneye götürdü.”
Muşlu bayanlar, dini baskıların ağır olduğunu anlatıyorFotoğraf: Burcu Karakas/DW
Muş’ta bakanlığa bağlı tek bir sığınmaevi var fakat hem şartların birebir vakitte muamelenin çok makûs olduğu tez ediliyor. Sığınmaevine dair bir öteki sorun ise adresinin herkes tarafınca bilinmesi. O denli ki birtakım kimi kocaların eşlerini otomobille sığınmaevinin kapısına giderek konuta götürdükleri konuşuluyor.
KAMER gönüllüleri “farkındalık” çalışmaları yapıyor
Muş’ta sivil toplum aktifliği de yok denecek kadar az. Bayan hakları savunuculuğu yapan Muş Bayan Derneği ve Muş Bayan Çatısı, darbe teşebbüsünden daha sonra kapatıldı. İnsan Hakları Derneği ise bir müddetdir faaliyet göstermiyor. Mevcut durum, bayanların örgütlenmesi önünde zorluklar oluşturuyor.
Muş KAMER, kentte hala faaliyet gösteren tek bayan derneği. Dernek gönülleri Şinda Kara ve Mukadderat Ölgen, hane ziyaretleri sırasında bayanların en çok “aşağılanmaktan” şikâyet ettiğini anlatıyor. 18 yaş üstü ve isteyerek evlenen bayanların sayısının çok az olduğunu lisana getiriyorlar. KAMER gönüllüleri Muş genelinde bayanlara yönelik toplumsal cinsiyet eşitliğini ve haklarını anlatmak ismine farkındalık küme çalışmaları yapıyor.
Kara ve Ölgen, “Grup çalışmalarına katılan bayanların birçoklarından kocalarının, ‘Sana bu akılları kim verdi’ söylemiş olduğini dinliyoruz” diyorlar.
Melek, 17 yaşında evlendirilmiş ilkokul mezunu bir bayan. İkisi kız 4 çocuğu var. Meskenin büyük kızı Nazar’ın 13 yaşında okulu bırakmak zorunda kaldığını bu biçimde anlatıyor. Melek, Muş’ta yaşıyor. Muş, Nazar üzere okulu bırakmış binlerce kız çocuğunun yaşadığı bir kent.
Melek, kızını okuldan almak zorunda kalmışFotoğraf: Burcu Karakas/DW
Resmi datalara bakılırsa, Türkiye’de kız çocuklarının ortaöğretimde okullulaşma oranının en düşük olduğu vilayet, Muş. Ortadoğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde kız çocuklarının okullulaşma oranı 2020-21 eğitim-öğretim yılında yüzde 78 iken, bu oran Muş’ta yüzde 59 idi. DW Türkçe’nin görüştüğü bayanlar Muş’u, “fazlaca katı, dindar ve muhafazakâr bir şehir” olarak tanımlıyor. Kız çocuklarının eğitimden kopmasında üç temel niye var: Yoksulluk, çocuk yaşta evlilikler ve dini baskılar.
Muş Belediyesi’ne ilişkin halk otobüsünün camındaki “Faizi Terk Edin!” yazısı üzere, dini referanslar gündelik hayatın bir kesimi. Bayan hakları savunucularına nazaran, dini baskılar kız çocuklarının hayatını olumsuz istikamette etkiliyor. Kız çocuklarının dini eğitime yönlendirildiği de çoğunlukla dillendiriliyor. Bayanların çoklukla tek başlarına konuttan çıkamadığı, bakkala dahi konutun en küçüğü de olsa erkek çocuklarla gitmelerine müsaade verildiği anlatılıyor. Muş, mahalle baskısının ağır, gerek istihdam gerekse toplumsallaşma imkanlarının kısıtlı olduğu bir kent.
Muş Eğitim-Sen Bayan Sekreteri Türkan KarahanFotoğraf: Burcu Karakas/DW
Muş Eğitim-Sen Bayan Sekreteri Türkan Karahan, kız çocuklarının eğitimlerine devam etmeleri konusunda ailelerin gönülsüz davrandığını, tıpkı durumun erkek çocuklar için geçerli olmadığını söz ediyor. Karahan, imam hatip okullarının çoğunlukta olduğunu, çocuklarını okutabilen ailelerin özel okulları tercih ettiğini ekliyor.
“Muş’ta kız çocukları ya başları kapatılarak okutuluyor ya kız meslek lisesine veya imam hatip okullarına gönderiliyor ya da hiç okutulmuyor.”
“Okumadığın vakit ya işe gönderiyorlar ya kocaya”
34 yaşındaki Saniye’nin en büyüğü 20, en küçüğü 6 yaşında beş çocuğu var. Saniye, ailesi tarafınca 13 yaşında evlendirilip Balıkesir’e gönderilmiş. Birinci çocuğunu 14 yaşında doğurmuş. Okula hiç gitmemiş.
“Yirmili yaşlarımda kendi imkanımla bir ay okuma-yazma kursuna gittim. Babam erkek kardeşlerimin okumasına takviye verdi lakin kız çocuklarını okutmadı.”
Saniye, babasının kendisini okutmadığını anlatıyorFotoğraf: Burcu Karakas/DW
Saniye senelerca tarlada çalışmış, bir doğumunu tarlada yapmış. Eşi ve çocuklarıyla Balıkesir’den Muş’a döndüklerinde “çevreye ahenk sağlamak için” çarşafa girdiğini, daha sonra başörtüsü takmaya başladığını söylüyor. O da Melek üzere kız çocuklarından birini okuldan almak zorunda kalmış.
“Ekonomik şartlar elvermedi. Şimdiki aklım olsa kızımı asla okuldan almazdım. Mesleği olsaydı kimse ona karışamazdı. Okumadığın vakit çocuk yaşta ya işe gönderiyorlar ya kocaya.”
Evin yükü 13 yaşından beri Nazar’ın omuzlarında
Eğitimden koparılan kızlar sıklıkla ya dokumacılık atölyelerinde çalışıyor ya da mağaza ve marketlerde kasiyerlik yapıyor. Melek’in ortaokul terk kızı Nazar, okulu bıraktıktan daha sonra dokumacılık atölyesinde çalışmaya başlamış. Kızını işe Melek gdolayıp getirmiş. Melek, kocasının iş bulduğunda çalışabildiğini, kendisinin çalışmasına ise müsaade vermediğini söylüyor. Altı hanelik meskenin yükü, 13 yaşından beri Nazar’ın omuzlarında.
Saniye’nin 17 yaşındaki kızı Dila, şu an nişanlı. Dila da Melek’in kızı Nazar üzere okulu bıraktıktan daha sonra çalışmaya başlamış. Artık konutta kardeşlerine bakıyor. Evlenince çalışmayacak. Dila’nın bir kız kardeşi daha var. Saniye en azından onun okuluna devam edebilmesi için borca girdiğini anlatıyor.
“Ben gün yüzü görmedim. Yük daima benim sırtımdaydı. Eğitim yoksa çalışma imkanı da yok. Okumayınca kendine inancın olmuyor. Okutsalardı öğretmen, tabip olabilirdim. Şu an karnımı nasıl doyurabileceğimin peşindeyim.”
“Esnafa çocuk yaşta evliliğin cürüm olduğunu anlatıyoruz”
Kız çocuklarının eğitime devam edememelerindeki bir diğer kıymetli faktör, çocuk yaşta, erken ve zorla evlilikler. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bilgilerine nazaran, 2020 yılında resmi evlilikler ortasındaki 16-17 yaşındaki kız çocukların oranı yüzde 2,7 iken bu oran Muş’ta yüzde 11 oldu. Bu niçinle kentte Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı’nın uyumunda “Erken Yaşta ve Zorla Evliliklerle Çaba Vilayet Aksiyon Planı” yürütülüyor.
Muş Barosu’ndan Betül Demireller Hoş, aksiyon planı kapsamında vazife yapan avukatlardan biri. Kasım ayında bir hafta boyunca başta kuaför, berber ve gelinlik satan mağazalar olmak üzere esnaf ziyaretleri yaptıklarını, çocuk yaşta evliliklere karşı broşür dağıtıp afiş astıklarını anlatıyor. Gelinlik mağazalarında çalışanlar, en epeyce 16-17 yaşındaki kız çocuklarının geldiğini aktarmış.
Muş Barosu’ndan Avukat Betül Demireller GüzelFotoğraf: Burcu Karakas/DW
Demireller Hoş, yaptıkları çalışmaları “Ekibimizde emniyet mensubu, toplumsal çalışmacı, jandarma ve avukat oluyor. 18 yaş altı evliliklerin cinsel istismar hatası oluşturduğunu, hatası ihbar etmemenin de kabahat olduğunu anlatıyoruz. en çok bildirilmemesinin kabahat olduğuna şaşırıyorlar” kelamlarıyla anlatıyor.
Muş’ta nüfusun yaklaşık yüzde 65’i köylerde yaşıyor. Muş Barosu Bayan Hakları Merkezi Lideri Ruken İnanç’a bakılırsa, bu niçinle eğitime devam etmeyen kız çocuklarının takibini yapmak kolay olmuyor.
Kadına karşı şiddet yaygın
Kadın hakları savunucularının aktardığına nazaran Muş, ruhsal şiddet kadar bayana yönelik fizikî şiddetin de yaygın olduğu bir kent. Melek, kocasından yıllardır şiddet bakılırsan bayanlardan biri. Birden çok kere darp raporuyla karakola giderek şikayetçi olduğunu, kocası hakkında uzaklaştırma sonucu aldırdığını, boşanmak istediğini lakin ailesinin müsaade vermediğini anlatıyor.
“Öyle olağan dayak değil, öldürse daha uygun yani. Bir gün ayaktan bayıldım, ambulans geldi de hastaneye götürdü.”
Muşlu bayanlar, dini baskıların ağır olduğunu anlatıyorFotoğraf: Burcu Karakas/DW
Muş’ta bakanlığa bağlı tek bir sığınmaevi var fakat hem şartların birebir vakitte muamelenin çok makûs olduğu tez ediliyor. Sığınmaevine dair bir öteki sorun ise adresinin herkes tarafınca bilinmesi. O denli ki birtakım kimi kocaların eşlerini otomobille sığınmaevinin kapısına giderek konuta götürdükleri konuşuluyor.
KAMER gönüllüleri “farkındalık” çalışmaları yapıyor
Muş’ta sivil toplum aktifliği de yok denecek kadar az. Bayan hakları savunuculuğu yapan Muş Bayan Derneği ve Muş Bayan Çatısı, darbe teşebbüsünden daha sonra kapatıldı. İnsan Hakları Derneği ise bir müddetdir faaliyet göstermiyor. Mevcut durum, bayanların örgütlenmesi önünde zorluklar oluşturuyor.
Muş KAMER, kentte hala faaliyet gösteren tek bayan derneği. Dernek gönülleri Şinda Kara ve Mukadderat Ölgen, hane ziyaretleri sırasında bayanların en çok “aşağılanmaktan” şikâyet ettiğini anlatıyor. 18 yaş üstü ve isteyerek evlenen bayanların sayısının çok az olduğunu lisana getiriyorlar. KAMER gönüllüleri Muş genelinde bayanlara yönelik toplumsal cinsiyet eşitliğini ve haklarını anlatmak ismine farkındalık küme çalışmaları yapıyor.
Kara ve Ölgen, “Grup çalışmalarına katılan bayanların birçoklarından kocalarının, ‘Sana bu akılları kim verdi’ söylemiş olduğini dinliyoruz” diyorlar.