RAM
New member
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), 2016 yılında dokunulmazlıkları kaldırılan ve tutuklanan 13 HDP’li milletvekili tarafınca açılan davalarda hak ihlali sonucu verdi.Mahkeme, Osman Kavala ve Selahattin Demirtaş kararlarında olduğu üzere, davacı milletvekillerin tutukluluk hallerinin devamının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) daimi ihlali manasına geleceğini belirterek derhal hür bırakılmalarını istedi.
Davacı milletvekilleri Figen Yüksekdağ, İdris Baluken, Besime Koca, Abdullah Zeydan, Nihat Akdoğan, Selma Irmak, Ferhat Encü, Gülser Yıldırım, Nursel Aydoğan, Çağlar Demirel, Ayhan Bilgen, Burcu Çelik ve Leyla Birlik, 4 Kasım 2016 tarihinde gözaltına alınmış ve haklarında süreksiz tutukluluk sonucu verilmişti. Davacılar 2017 ve 2018 senelerında AİHM’ye başvurarak, haklarındaki süreksiz tutukluluk kararlarının AİHS’nin tabir özgürlüğü, özgürlük ve güvenlik hakkı, hür seçim hakkı, haklara getirilecek kısıtlamaların sonlandırılması ve kişisel müracaatlarla ilgili hususlarına karşıt olduğunu savunmuşlardı.
AİHM’nin tek belge halinde ve büyük ölçüde Selahattin Demirtaş (2) davasındaki kararları temel alarak hazırlanan sonucu 1’e karşı 6 oyla kabul edildi. Karara karşı yalnızca Türk yargıç Saadet Yüksek oy kullandı. Davaya, Avrupa Kurulu İnsan Hakları Komiseri ve epeyce sayıda sivil toplum kuruluşu da müdahil olarak katılarak mütalaa sundu. Türk hükümetinin davanın reddedilmesi için yaptığı müracaat kâfi bulunmayarak reddedildi.
İfade özgürlükleri ihlal edildi
Mahkeme, Anayasa Mahkemesi (AYM) önünde mevzuyu gündeme getirmeyen Ayhan Bilgen haricindeki tüm davacıların söz özgürlüklerinin ihlal edildiği kararına vardı. Ulusal yargının, milletvekilleri hakkında, “Anayasa’nın 83’üncü unsurunun 1’inci paragrafının sunduğu garantilere karşın ve beyanlarının yasama sorumsuzluğu kapsamında olup olmadığına bakmaksızın, siyasi faaliyetleri niçiniyle süreksiz tutukluluk sonucu verdiği” not edildi.
AİHM, Selahattin Demirtaş (2) sonucunda olduğu üzere, 20 Mayıs 2016 tarihindeki Anayasa değişikliğinin “yasama sorumsuzluğunu değiştirmediğine” vurguda bulunulan kararda, milletvekillerinin hukuksal müdafaa altında oldukları not edildi. Ulusal yargı organlarının verdiği süreksiz tutukluluk kararları “keyfi ya da en azından akıl dışı” olarak tanımlandı. Bu mevzuda iç hukukun gereğince net olmadığı kaydedildi.
Dosyalara erişimleri engellendi
AİHM bu sonucunda soruşturma evraklarına erişim konusunda kritik bir içtihat değişikliğine de gitti. Mahkeme, davacılardan 11’inin, haklarındaki süreksiz tutukluluk kararlarına temel oluşturan delil ögelerini iddianamelerin açıklanışına kadar gorememiş olmalarını AİHS’nin özgürlük ve güvenlik hakkıyla ilgili 5’inci unsurunun 4’üncü paragrafına ters buldu. Ulusal yargı ve hükümetin “davacıların bu belgelere erişiminin soruşturmayı hangi açıdan tehlikeye atacağını mutlaka açıklayamadığını” belirten AİHM, bu biçimdelikle milletvekillerinin haklarındaki süreksiz tutukluluk kararlarına tatmin edici halde itiraz edebilmelerinin engellendiği kararına vardı.
AİHM, bir daha Selahattin Demirtaş (2) sonucunda olduğu üzere, davacı milletvekillerinin tutukluluk periyotlarında TBMM’nin faaliyetlerine katılamamış olmalarını AİHS’nin hür seçim hakkıyla ilgili hususuna muhalif buldu.
Mahkeme, davacı milletvekillerinin AYM önündeki sürecin uzunluğu konusundaki şikayetlerini ise “parlamenter dokunulmazlığı üzere hassas bir mevzu olması” ve “AYM’nin iş yükü” niçiniyle reddetti. AİHM, kimi davacıların avuklatları hakkındaki soruşturmaların “caydırıcı niteliğine” dair şikayetleri de “bu davalar üzerinde tesirleri olmadığı” sebebi öne sürülerek geri çevirdi.
Yeni bir “gizli amaç” sonucu
AİHM, buna karşılık, davacı milletvekillerinin, “iktidarı gaye alan eleştirel fikirler lisana getirdikleri için tutuklandıklarına” dair tezini de haklı buldu. Selahattin Demirtaş (2) sonucunda olduğu üzere, milletvekilleri hakkındaki süreksiz tutukluluk kararlarının “çoğulculuğun bastırılması ve demokratik toplum teriminin temelinde yer alan siyasi tartışma özgürlüğünün sonlandırılması bilinmeyen emeli taşıdığının makul kuşkunun ötesinde tespit edildiği” kanaatine varan Mahkeme, bu tespitten yola çıkarak AİHS’nin “haklara getirilecek kısıtlamaların sınırlanması”yla ilgili 18’inci hususunun ihlal edildiğine hükmetti.
Mahkeme, AİHS’nin 18 ve 5’inci hususlarının birlikte ihlal edildiğine işaret ederek, davacı HDP’li milletvekillerinin tutukluluk hallerinin devamının, AİHS’nin “kararların bağlayıcılığı ve infazı” ile ilgili 46’ncı unsurunun 1’inci paragrafına muhalif olacağını belirtti ve “derhal hür bırakılmaları için Türk hükümetinin her türlü tedbiri almasını” istedi.
Karar gereği, Ankara davacılara toplam 184 bin 600 euro manevi tazminat ve mahkeme masrafı ödeyecek.
Davacı milletvekilleri Figen Yüksekdağ, İdris Baluken, Besime Koca, Abdullah Zeydan, Nihat Akdoğan, Selma Irmak, Ferhat Encü, Gülser Yıldırım, Nursel Aydoğan, Çağlar Demirel, Ayhan Bilgen, Burcu Çelik ve Leyla Birlik, 4 Kasım 2016 tarihinde gözaltına alınmış ve haklarında süreksiz tutukluluk sonucu verilmişti. Davacılar 2017 ve 2018 senelerında AİHM’ye başvurarak, haklarındaki süreksiz tutukluluk kararlarının AİHS’nin tabir özgürlüğü, özgürlük ve güvenlik hakkı, hür seçim hakkı, haklara getirilecek kısıtlamaların sonlandırılması ve kişisel müracaatlarla ilgili hususlarına karşıt olduğunu savunmuşlardı.
AİHM’nin tek belge halinde ve büyük ölçüde Selahattin Demirtaş (2) davasındaki kararları temel alarak hazırlanan sonucu 1’e karşı 6 oyla kabul edildi. Karara karşı yalnızca Türk yargıç Saadet Yüksek oy kullandı. Davaya, Avrupa Kurulu İnsan Hakları Komiseri ve epeyce sayıda sivil toplum kuruluşu da müdahil olarak katılarak mütalaa sundu. Türk hükümetinin davanın reddedilmesi için yaptığı müracaat kâfi bulunmayarak reddedildi.
İfade özgürlükleri ihlal edildi
Mahkeme, Anayasa Mahkemesi (AYM) önünde mevzuyu gündeme getirmeyen Ayhan Bilgen haricindeki tüm davacıların söz özgürlüklerinin ihlal edildiği kararına vardı. Ulusal yargının, milletvekilleri hakkında, “Anayasa’nın 83’üncü unsurunun 1’inci paragrafının sunduğu garantilere karşın ve beyanlarının yasama sorumsuzluğu kapsamında olup olmadığına bakmaksızın, siyasi faaliyetleri niçiniyle süreksiz tutukluluk sonucu verdiği” not edildi.
AİHM, Selahattin Demirtaş (2) sonucunda olduğu üzere, 20 Mayıs 2016 tarihindeki Anayasa değişikliğinin “yasama sorumsuzluğunu değiştirmediğine” vurguda bulunulan kararda, milletvekillerinin hukuksal müdafaa altında oldukları not edildi. Ulusal yargı organlarının verdiği süreksiz tutukluluk kararları “keyfi ya da en azından akıl dışı” olarak tanımlandı. Bu mevzuda iç hukukun gereğince net olmadığı kaydedildi.
Dosyalara erişimleri engellendi
AİHM bu sonucunda soruşturma evraklarına erişim konusunda kritik bir içtihat değişikliğine de gitti. Mahkeme, davacılardan 11’inin, haklarındaki süreksiz tutukluluk kararlarına temel oluşturan delil ögelerini iddianamelerin açıklanışına kadar gorememiş olmalarını AİHS’nin özgürlük ve güvenlik hakkıyla ilgili 5’inci unsurunun 4’üncü paragrafına ters buldu. Ulusal yargı ve hükümetin “davacıların bu belgelere erişiminin soruşturmayı hangi açıdan tehlikeye atacağını mutlaka açıklayamadığını” belirten AİHM, bu biçimdelikle milletvekillerinin haklarındaki süreksiz tutukluluk kararlarına tatmin edici halde itiraz edebilmelerinin engellendiği kararına vardı.
AİHM, bir daha Selahattin Demirtaş (2) sonucunda olduğu üzere, davacı milletvekillerinin tutukluluk periyotlarında TBMM’nin faaliyetlerine katılamamış olmalarını AİHS’nin hür seçim hakkıyla ilgili hususuna muhalif buldu.
Mahkeme, davacı milletvekillerinin AYM önündeki sürecin uzunluğu konusundaki şikayetlerini ise “parlamenter dokunulmazlığı üzere hassas bir mevzu olması” ve “AYM’nin iş yükü” niçiniyle reddetti. AİHM, kimi davacıların avuklatları hakkındaki soruşturmaların “caydırıcı niteliğine” dair şikayetleri de “bu davalar üzerinde tesirleri olmadığı” sebebi öne sürülerek geri çevirdi.
Yeni bir “gizli amaç” sonucu
AİHM, buna karşılık, davacı milletvekillerinin, “iktidarı gaye alan eleştirel fikirler lisana getirdikleri için tutuklandıklarına” dair tezini de haklı buldu. Selahattin Demirtaş (2) sonucunda olduğu üzere, milletvekilleri hakkındaki süreksiz tutukluluk kararlarının “çoğulculuğun bastırılması ve demokratik toplum teriminin temelinde yer alan siyasi tartışma özgürlüğünün sonlandırılması bilinmeyen emeli taşıdığının makul kuşkunun ötesinde tespit edildiği” kanaatine varan Mahkeme, bu tespitten yola çıkarak AİHS’nin “haklara getirilecek kısıtlamaların sınırlanması”yla ilgili 18’inci hususunun ihlal edildiğine hükmetti.
Mahkeme, AİHS’nin 18 ve 5’inci hususlarının birlikte ihlal edildiğine işaret ederek, davacı HDP’li milletvekillerinin tutukluluk hallerinin devamının, AİHS’nin “kararların bağlayıcılığı ve infazı” ile ilgili 46’ncı unsurunun 1’inci paragrafına muhalif olacağını belirtti ve “derhal hür bırakılmaları için Türk hükümetinin her türlü tedbiri almasını” istedi.
Karar gereği, Ankara davacılara toplam 184 bin 600 euro manevi tazminat ve mahkeme masrafı ödeyecek.